Tomasz Kasza
Z WARSZTATU BADAWCZEGO · INNOWACJE
Milczący przekaz Jeszcze jedno spojrzenie na zagadnienia ciszy. W 1997 roku Robert Zemeckis wyreżyserował film Kontakt. Szkoda czasu na zanudzanie szczegółami fabularnymi, bywają lepsze. Badaczka kosmosu, naukowiec, na zakręcie swej kariery dostaje od losu niebywałą szansę: trafia w nasłuchu na wiadomość od obcej cywilizacji. Słów szkoda, jak wspaniale obraz pokazuje różnorodność ludzkich reakcji na ten fakt; to chyba jego główny atut. Uwagi godne jest jednak zakończenie. Bohaterka odbywa podróż do odległych gwiazd, poznaje obcą cywilizację, jednak… dla obserwatorów jej „wyprawa” trwa ułamki sekund, więc nikt nie uwierzy szalonej entuzjastce niesprawdzalnych rewelacji. Twórcy pozostawiają widzowi trudny orzech do zgryzienia, ponieważ podróżniczka wyposażona została w najnowocześniejszą kamerę, która – czyż trzeba to dodawać? – nic nie nagrała. Wszakże tego „niczego” jest na nośniku pamięci dokładnie… osiemnaście godzin. Nieobecne, niewyjaśnione i milczące znów zostawia cichy znak. Komisja badająca całą sprawę pominie to wszakże – milczeniem. Oczywiście – nie ma, nie było i nie będzie takich filmowych rozważań, które obyłyby się bez jednego z najbardziej znanych kinowych cytatów. Zatem i tutaj nie sposób go pominąć. Poszukajmy więc milczenia także „dawno, dawno temu, w odległej Galaktyce”. Gwiezdna saga aż roi się od niedomówień, przemilczeń i całych pokładów ciszy (są to, oczywiście, najczęściej pokłady Gwiezdnego Niszczyciela Executor, po których przechadzał się Czarny Lord Sith, Darth Vader). Przemilczenia towarzyszą także, a nawet przede wszystkim, głównym bohaterom. Nie wiemy więc na początku zbyt wiele o dziejach potężnego Rycerza Jedi, wspaniałego Anakina Skywalkera, nie znamy losów jego syna, nie potrafimy odgadnąć, jaką ścieżką złowróżbny Vader przeszedł na Ciemną Stronę Mocy19. Gdy wreszcie poznajemy i pojmujemy tę najmroczniejszą w całej Galaktyce prawdę (nie, nie wyjawimy niczego tym, którzy jeszcze marzą, by poznać pradawny Zakon Jedi) – jesteśmy nią tak samo zaskoczeni, jak biedny, rozbity wewnętrznie Luke, który prawie, prawie daje się uwieść Ciemnej Stronie, przytłoczony właśnie niedomówieniem, jakie stało się jego udziałem, złamany przemilczeniem, którym zawiódł go jego Mentor. Doskonale kwestie te podnosi A. Garbicz, Kino wehikuł magiczny. Przewodnik osiągnięć filmu fabularnego. Podróż piąta. 1974-1981, Kraków 2009, s. 322-325 oraz 561-562.
19
114