Krytyka Polityczna 24–25 "Selekcja"

Page 1

Selekcja


redakcja  Yael Bartana (redaktorka artystyczna), Magdalena Błędowska, Kinga Dunin, Maciej Gdula, Dorota Głażewska, Maciej Kropiwnicki, Julian Kutyła (wicenaczelny), Sławomir Sierakowski (redaktor naczelny), Michał Sutowski (sekretarz redakcji), Agata Szczęśniak (wicenaczelna), Artur Żmijewski (redaktor artystyczny) zespół  Agata Araszkiewicz, Michał Bilewicz, Katarzyna Błahuta, Zygmunt Borawski, Michał Borucki, Jakub Bożek, Marcin Chałupka, Anna Delick (Sztokholm), Paweł Demirski, Karol Domański, Joanna Erbel, Katarzyna Fidos, Bartosz Frąckowiak, Maciej Gdula, Sylwia Goławska, Katarzyna Górna, Agnieszka Graff, Agnieszka Grzybek, Izabela Jasińska, Adam Jelonek, Jaś Kapela, Tomasz Kitliński, Maria Klaman, Karolina Krasuska, Małgorzata Kowalska, Łukasz Kuźma, Adam Leszczyński, Jarosław Lipszyc, Magdalena Majewska, Jakub Majmurek, Adam Mazur, Dorota Mieszek, Kuba Mikurda, Bartłomiej Modzelewski, Paweł Mościcki, Witold Mrozek, Maciej Nowak, Dorota Olko, Adam Ostolski, Joanna Ostrowska, Janusz Ostrowski, Tomasz Piątek, Paweł Pieniążek, Konrad Pustoła, Magda Raczyńska, Joanna Rajkowska, Przemysław Sadura, Jan Smoleński, Andreas Stadler (Nowy Jork), Beata Stępień, Kinga Stańczuk, Igor Stokfiszewski, Jakub Szafrański, Kazimiera Szczuka, Barbara Szelewa, Jakub Szestowicki, Eliza Szybowicz, Magdalena Środa, Olga Tokarczuk, Krzysztof Tomasik, Joanna Tokarz, Justyna Turkowska, Karolina Walęcik, Błażej Warkocki, Agnieszka Wiśniewska, Katarzyna Wojciechowska, Joanna Wowrzeczka-Warczok, Wawrzyniec Zakrzewski, Wojtek Zrałek-Kossakowski koordynatorki klubów Krytyki Politycznej  Agata Szczęśniak, Joanna Tokarz, Agnieszka Wiśniewska lokalni koordynatorzy klubów KP  Białystok: Łukasz Kuźma, Bydgoszcz: Emilia Walczak, Michał Schmidt, Bytom: Stanisław Ruksza, Cieszyn: Joanna Wowrzeczka-Warczok, Gdańsk: Katarzyna Fidos, Gniezno: Paweł Bartkowiak, Kamila Kasprzak, Jelenia Góra: Wojciech Wojciechowski, Kalisz: Anna Domagalska, Mikołaj Pancewicz, Jacek Zalewski, Konin: Bartek Nożewski, Marcin Runowski, Kraków: Sebastian Liszka, Martyna Nowicka, Lublin: Urban Kępa, Łódź: Wiktor Marzec, Opole: Borys Cymbrowski, Poznań: Maciej Szlinder, Rzeszów: Iza Cywa, Siedlce: Andrzej Sędek, Szczecin: Joanna Brewińska, Tarnobrzeg: Michał Majka, Toruń: Marta Buraczyńska, Monika Szlosek, Włocławek: Agata Szczerbiak, Wrocław: Łukasz Andrzejewski, Michał Syska korekta  Magdalena Błędowska okładka  twożywo skład i łamanie  Le Że Wydawca  Wydawnictwo Krytyki Politycznej / Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego Zarząd Stowarzyszenia  Sławomir Sierakowski (prezes), Michał Borucki, Dorota Głażewska (dyrektor finansowy), Agata Szczęśniak Adres  Krytyka Polityczna / Centrum Kultury Nowy Wspaniały Świat, ul. Nowy Świat 63, 00–042 Warszawa, tel. (+ 48 22) 505 66 90, e-mail: redakcja@krytykapolityczna.pl. Druk i oprawa  ZG Colonel SA, ul. Dąbrowskiego 16, 30–532 Kraków Wydrukowano na papierze Alto 1.5 80g dostarczonym przez firmę Panta Wydawanie pisma „Krytyka Polityczna” dofinansowane jest ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Partner Drodzy Czytelnicy!  Zachęcamy do wsparcia naszych działań, z góry dziękujemy za pomoc! Darowizny można przekazać, dokonując dobrowolnych wpłat na konto: Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego, Bank DnB NORD Polska S.A. IIIO/Warszawa 92 1370 1037 0000 1701 4446 9300. Tytuł przelewu powinien brzmieć: „Darowizna na rzecz Stowarzyszenia im. Stanisława Brzozowskiego”. Informujemy, że nie prowadzimy prenumeraty redakcyjnej.

www.krytykapolityczna.pl


spis rzeczy MARSZ DUCHÓW Rafał Z˙wirek

8

Marsz duchów

zdje¸cia: Marcin Kalin´ski

SELEKCJA I: GRANICE Od redakcji

36 Ile selekcji w selekcji? Wszyscy selekcjonujemy lub pozwalamy się selekcjonować. Czy możliwy jest świat bez selekcji?

Bronisław S´widerski

38 Pochwała błe¸du Pogadajmy jak Polak z Duńczykiem, czyli obcy w utopii demokratycznej komunikacji

Adam Ostolski

41

Sztuka nieodwracania wzroku Jak powstaje nasza bezradność wobec problemu imigracji?

Paweł Mos´cicki

49

Na granicach widzialnos´ci Ludzie-śmieci kontra wszechwidzące maszyny

Izabela Wagner

59

Teraz przychodza¸ po Romów… Polityka Sarkozy’ego: imigrantom albo ich potomkom odebrać francuskie obywatelstwo za kradzież portfela. Własnych ministrów za milionowe oszustwa, korupcję i nadużycia – nagrodzić

Oleksij Radynski

65

Mur berlin´ski w Kijowie Jaki jest szczyt ironii dziejów? Ukraińcy za murem schengeńskim świętujący upadek muru berlińskiego. Za pieniądze państw UE

Kaja Malanowska

68 Po drugiej stronie okna Wszyscy znajomi Madiny i Amira dawno już wyjechali do Holandii, Francji, Szwecji. Oni zostali w Polsce

Kajetan Wróblewski

78

Dla kogo Polska? W Polsce pozwolenie na pobyt prędzej dostanie bezrobotny ze Stanów niż profesor z Ukrainy – czyli o naszej (nie)polityce imigracyjnej. Z Kajetanem Wróblewskim, szefem fundacji Proksenos, rozmawia Aleksandra Szyłło

Van Pham

82

zdje¸cia: Katarzyna Górna

Wietnamska wie¸kszos´c´ Jest takie miejsce w tym kraju, gdzie Polacy są mniejszością

Joanna Warsza 109 Ekspaci z Wietnamu: Stadion, Wólka Kosowska, Hanoi Witajcie w miejscu-hybrydzie

Dorota Szelewa, 113 Mitologia stosowana, Michał Polakowski czyli o „kosztach” imigracji do Polski Podobno o liczbach się nie dyskutuje – policzmy więc, kto naprawdę płaci za przebywających w Polsce cudzoziemców


BOURDIEU w Algierii Christine Frisinghelli 122 Fotoamator? zdje¸cia: Pierre Bourdieu O zdjęciach Pierre'a Bourdieu z Christine Frisinghelli

rozmawia Joanna Erbel

Poszukiwacze zaginionych kotów Mariusz Chyz˙ yn´ski

142 Poszukiwacze zaginionych kotów Ściana wschodnia mówi. Co?

SELEKCJA II: KLASy Maciej Gdula

150 Niebezpieczne narze¸dzie zwane pilotem Jeśli masz niepowtarzalną osobowość, to na pewno wygrasz z innymi. A jeśli już wygrałeś, wyraź to dobitnie, najlepiej za pomocą brylantów

Katarzyna Lach

154 Projekt musze¸ zamkna¸c´ Shortlista, placement i replacement. O pracy nad projektem „rekrutacja” z Katarzyną Lach, headhunterką, rozmawia Jan Smoleński

SELEKCJA III: GATUNKI Tomasz Matkowski

168 List otwarty do Ludwika Stommy Korrida: starcie „bohaterskiego” torreadora z wycieńczonym i poranionym przez człowieka zwierzęciem

Katarzyna Biernacka

170 Koniec korridy kon´cem barbarzyn´stwa? W prawie sankcjonującym bezwzględny szowinizm gatunkowy można odkręcać tylko małe śrubki – na przykład zakazując korridy

Joanna Warsza

176 Ludzkie zoo Pigmej w klatce, latający pingwin i wybieg dla insektów. O przeszłości i przyszłości ogrodów zoologicznych, a także mieszaniu się bytów ludzkich i nie-ludzkich

CIESZ SIe¸ BIEDA¸ Association des Photographes de Kanyabayonga

182 Czy brzydota jest niemoralna?

tekst: Redakcja KP

IDEE Gayatri Chakravorty Spivak 196 Czy podporza¸dkowani inni moga¸ przemówic´? Dlaczego monopol na opowiadanie o uciśnionych mają filozofowie Zachodu? Klasyczny tekst indyjskiej filozofki

Ewa Majewska

240 Tłumacza¸c to, co polityczne Jak czytać w Polsce kolorowe feministki?

WITRYNA Edwin Bendyk

250 Pozbawilis´my społeczen´stwo rozumu Władza w Polsce boi się podmiotowości i obywateli walczących na ulicach. Woli inscenizować im bitwy pod Grunwaldem. Z Edwinem Bendykiem rozmawia Michał Sutowski


Anna Delick

261 Pla¸sawica na grobie …czyli dość czarny obraz kondycji europejskich partii lewicowych. Ale nie traćcie ducha

Marcin Jagodzin´ski 268 Wszystko, co piszemy na Facebooku, jest obciachowe Posprzątane, z głośników sączy się muzyczka, ochrona nas pilnuje. Przyjemnie i bezpiecznie. Nowa galeria handlowa? Nie, Facebook. Z Marcinem Jagodzińskim rozmawia Jaś Kapela

z˙YWA WALUTA – POLEMIKA Pierre Bal-Blanc

276 Z˙ ywa waluta Rzekome niepowodzenia mojego projektu to oznaki kryzysu samej instytucji teatralnej, której hierarchiczną strukturę reprezentuje Dorota Sajewska – pisze Pierre Bal-Blanc

Dorota Sajewska

281 Królik to ja! Pierre Bal-Blanc polemizuje z własnymi uprzedzeniami na temat współczesnego teatru – odpowiada Dorota Sajewska

Ana Janevski 293 Perwersja jako norma. Współczesna sztuka przy pracy Krytyka teatru z perspektywy muzeum na pewno nie była głównym celem projektu Pierre’a Bal-Blanca – twierdzi Ana Janevski

Claire Bishop 295 Delegowany performance. O outsourcingu rzeczywistos´ci A Claire Bishop opisuje historię, krytyczny potencjał i ograniczenia delegowanego performance'u, o który spierają się Bal-Blanc, Janevski i Sajewska

KRYTYCZNIE Michał Sutowski

308 Inz˙ynieria i opór Dekomunizacja albo neoliberalne pranie mózgu, czyli konieczność dziejowa po polsku

Andrzej Walicki 316 Od utopii do utopii. Pisma polityczne Jacka Kuronia Od demokracji producentów do ładu porozumień zbiorowych. Ideowe ścieżki klasyka myśli lewicowej oglądane z lewicowo-liberalnej perspektywy

Klaus Staeck

337 Otwórzcie oczy!

PIA¸TEK TŁUMACZY

356 Rafała Ziemkiewicza

ŽIŽEK pyta

360 Joanna Kos-Krauze odpowiada

DZIENNIK CEZAREGO MICHALSKIEGO

366

NASI

380

AUTORZY


Ile selekcji w selekcji? Redakcja KP

Nawiasem mówiąc, samo badanie mogło zajmować (mniej więcej) ze dwie, trzy sekundy. […] Mnie, widziałem, lekarz obejrzał dokładniej, badawczym, uważnym spojrzeniem. Wyprostowałem się, żeby mu pokazać moją klatkę piersiową, i jeszcze, pamiętam, uśmiechnąłem się lekko […] cichym, a jednak bardzo wyraźnym, zdradzającym wykształconego człowieka głosem zapytał: – Wie viel Jahre alt bist du? – ale tak jakby mimochodem. Powiedziałem mu: – Sechzehn. – Skinął lekko głową, ale w taki sposób, jakby czekał na właściwą odpowiedź, a nie naprawdę, przynajmniej wtedy takie odniosłem wrażenie. […] Potem, popychając ręką moją twarz, drugą zaś wskazując kierunek, odesłał mnie na drugą stronę jezdni, do przydatnych. Chłopaki czekali już triumfalnie, śmiejąc się z radości. I na widok ich promiennych twarzy chyba pojąłem, co nas tak naprawdę dzieli od tych z przeciwka: jeśli się nie myliłem, był to sukces. Imre Kertész, Los utracony Niewiele łączy, jak się zdaje, procedurę Selekcji opisaną w powieści Kertésza z codziennym doświadczeniem przeciętnego mieszkańca Zachodu. Kiedy wysyłamy CV, szukając pracy bądź starając się o stypendium, kiedy piszemy egzamin maturalny, kiedy wkręcamy się w oglądanie programu telewizyjnego w rodzaju Top Model, kiedy udaje nam się (lub nie udaje) wejść do modnego klubu, kiedy przeglądamy ogłoszenia towarzyskie lub wybieramy opiekunkę dla dziecka itp. itd. – uczestniczymy w procesie selekcji. Selekcjonujemy lub pozwalamy się selekcjonować. 36

Normalna rzecz. Raz się komuś udaje, a raz nie, zawsze przecież można spróbować ponownie. Selekcja – taka, z jaką się najczęściej na co dzień spotykamy – wydaje się tylko narzędziem. Tak naprawdę chodzi przecież o dobrą zabawę, merytokrację czy możliwie najlepsze dopasowanie oczekiwań pracodawcy i pracownika. Selekcja to tylko środek do celu, prawda? Niestety – nie do końca. I właśnie te obszary, w których selekcja nie jest tylko niewinnym narzędziem, najwięcej mówią nam o regułach, jakimi rządzi się współczesny świat. Po pierwsze, dla wielu ludzi pierwsze spotkanie z selekcją jest jednocześnie ostatnim. Człowiek, który utonie w Morzu Śródziemnym wskutek dążeń Europy do „uszczelnienia” granic, nie będzie miał drugiej szansy. Człowiek, któremu w jednym kraju strefy Schengen odmówi się azylu, nie będzie miał prawa ubiegać się ponownie o status uchodźcy. Rom deportowany „dobrowolnie” z Francji na podstawie swojej tożsamości „rasowej” musi się zobowiązać, że nie będzie próbował powrotu. Człowiek poddany torturom z powodu podejrzenia o terroryzm nigdy już nie będzie się czuł nietorturowalny. W takich przypadkach selekcja nie jest po prostu narzędziem; celem selekcji jest selekcja. Taka, która raz i na zawsze podzieli ludzi na „zbawionych” i „potępionych”. Po drugie, również ta codzienna, racjo­ nalna selekcja, której się poddajemy, choćby pisząc CV, nie jest na ogół „tylko” narzędziem. Niesie ze sobą określone ideo­ logiczne przesłanie. Uczy nas wierzyć, że


każdy jest kowalem swego losu. Usprawiedliwia w naszych oczach nasz sukces, jakbyśmy zawdzięczali go tylko sobie. Nie pozwala szukać systemowych uwarunkowań naszych ewentualnych niepowodzeń. Tym samym może również podmywać społeczną solidarność. Skoro nasze własne niepowodzenia wydają się wyłącznie naszą winą, to o ileż bardziej dotyczy to niepowodzeń innych ludzi… Po trzecie, selekcja nie jest dziś tylko jednym z wielu narzędzi konstruowania ładu społecznego. Staje się narzędziem domyślnym, obowiązkowym, wszechobecnym. W ten sposób buduje świat, w którym trzeba bardzo szybko biec, żeby chociaż stać w miejscu. Przyczynia się do rosnącej presji systemu na ludzkie życie i środowisko naturalne. W coraz większym stopniu

prawdą jest, że to nie my używamy selekcji, to ona panuje nad naszym życiem. Czy lepszy byłby więc świat bez selekcji? A może taki, w którym selekcja byłaby stosowana jedynie w wąskim zakresie, jako racjonalny środek do osiągania pewnych społecznie uzgodnionych celów – i nic ponadto? Ale czy świat bez selekcji byłby możliwy? Albo pożądany? I czy selekcja może w ogóle być po prostu neutralnym narzędziem? Takie pytania poniekąd same się narzucają i oczywiście warto się nad nimi zastanawiać. Ale z drugiej strony nie powinny nam one przesłaniać zadania, jakim jest przyjrzenie się konkretnym mechanizmom selekcji we współczesnym świecie. Badając je i – tam gdzie to możliwe i pożądane – demontując, możemy bowiem znacząco poszerzyć zakres ludzkiej wolności.

37


88


89


90


91


Otwórzcie oczy! W

listopadzie 2010 roku uczennice i uczniowie 11 klasy gimnazjum im. Rungego w Wolgast we wschodnich Niemczech wzięli udział w warsztatach artystycznych z Klausem Staeckiem, klasykiem niemieckiego plakatu politycznego. Staeck od lat 60. związany jest z niemiecką socjaldemokracją, projektował plakaty dla SPD. Na warsztatach uczył dzieci przede wszystkim politycznego myślenia i oporu. Powstałe na zajęciach plakaty zaprezentowano na szkolnej wystawie zatytułowanej Otwórzcie oczy!. Uczestnicy warsztatów przekonali następnie właścicieli sklepów i przedstawicieli miejskich instytucji do rozwieszenia plakatów samego Staecka. Można je było obejrzeć m.in. w bibliotece miejskiej, ratuszu, szpitalu, hali sportowej, szkole muzycznej, stowarzyszeniu modelarzy, sklepie płytowym, salonie tatuażu, butiku, u fryzjera, w warzywniaku, sklepie zoologicznym, u optyka i w drogerii. Całe przedsięwzięcie było częścią działań berlińskiej Akademie der Künste, która zajmuje się rewitalizacją wymarłych kulturowo miejsc.

337


Klaus Staeck, Nikt nie jest doskonały, 1981


Klaus Staeck, Obiekt wynajęty należy traktować ostrożnie i zwrócić w dobrym stanie, 1983


Klaus Staeck, Wyobraź sobie, że musisz uciekać. I wszędzie widzisz: «Cudzoziemcy won!», 1986


Klaus Staeck, Aby za 10 tysięcy lat nasze wnuki o nas pamiętały, 1995


Klaus Staeck, Naród mający takich bokserów, piłkarzy, tenisistów i kierowców wyścigowych może spokojnie zrezygnować z uniwersytetów, 1997


Pierre Bal-Blanc francuski kurator

Edwin Bendyk

publicysta tygodnika „Polityka”

Katarzyna Biernacka prezeska Stowarzyszenia Empatia

Claire Bishop

brytyjska historyczka sztuki i krytyczka, zajmuje się sztuką współczesną

Pierre Bourdieu

socjolog francuski, z zamiłowania fotograf

Mariusz Chyżyński pisarz

Anna Delick

publicystka, ekonomistka, mieszka w Szwecji

Joanna Erbel

socjolożka miasta, członkini zespołu „Krytyki Politycznej”

Christine Frisinghelli

redaktor naczelna „Camera Austria International”

Maciej Gdula

socjolog, członek zespołu „Krytyki Politycznej”

Katarzyna Górna

artystka wizualna, członkini zespołu „Krytyki Politycznej”

Marcin Jagodziński

twórca i konsultant projektów internetowych, bloger, gdy jest ciepło i słonecznie, robi zdjęcia samolotom

Ana Janevski

kuratorka, pracuje w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Jaś Kapela

pisarz i publicysta, członek zespołu „Krytyki Politycznej”

Marcin Kaliński fotograf

Joanna Kos-Krauze reżyserka i scenarzystka

Katarzyna Lach headhunterka

Ewa Majewska filozofka, działaczka

Kaja Malanowska pisarka

Tomasz Matkowski pisarz

382


Cezary Michalski publicysta, pisarz

Paweł Mościcki

filozof, tłumacz, doktorant w SNS PAN

Adam Ostolski

socjolog, członek zespołu „Krytyki Politycznej”

Van Pham

socjolożka, pracuje w Wólce Kosowskiej, członkini Centrum Studiów Polska –Azja, CSPA

Tomasz Piątek pisarz, felietonista

Michał Polakowski

doktorant w Maastricht Graduate School of Governance, Universiteit Maastricht, Holandia

Oleksij Radynski

kulturoznawca, współzałożyciel Klubu Krytyki Politycznej w Kijowie

Dorota Sajewska

dramaturg w Teatrze Dramatycznym w Warszawie

Jan Smoleński

członek redakcji „Krytyki Politycznej”

Gayatri Chakravorty Spivak filozofka

Klaus Staeck

klasyk niemieckiego plakatu politycznego

Michał Sutowski politolog i publicysta

Dorota Szelewa

pracuje w Bremen International Graduate School of Social Sciences, specjalistka od polityki społecznej

Aleksandra Szyłło

dziennikarka, mama dwójki dzieci

Bronisław Świderski

pisarz, znawca i tłumacz Kierkegaarda

Izabela Wagner socjolożka, IS UW

Andrzej Walicki historyk idei

Joanna Warsza

autorka i kuratorka akcji na pograniczu życia codziennego, performatyki i sztuki

Kajetan Wróblewski szef fundacji Proksenos

Rafał Żwirek

ekssocjolog, eksbuddysta, eksrobotnik budowlany, eksoperator filmowy, wciąż w grupie wykluczonych

383


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.