24
Eilandgevoel
Biodiversiteit op eilanden
De biodiversiteit op eilanden is vaak uniek: je vindt er soorten leven terug die je nergens anders ziet. Die uniciteit maakt het echter ook kwetsbaar: de –al dan niet geplande- introductie van één nieuwe soort kan grote gevolgen hebben. Door Diewke de Haen
klimaat zijn niet langer vanzelfsprekend.
Biodiversiteit
Biodiversiteit is de verscheidenheid tussen de verschillende soorten leven binnen een ecosysteem: dieren, planten, schimmels, bacteriën, genen. De mate van biodiversiteit (de verscheidenheid van de soorten leven) is een graadmeter voor de gezondheid van het klimaat, de biotoop. Hoe meer verschillende soorten, hoe veerkrachtiger het systeem tegen externe invloeden zoals klimaatverandering. Het voortbestaan van elke levensvorm op aarde is in een voortdurende delicate balans, afhankelijk van het bestaan van andere soorten. Die dienen bijvoorbeeld als bron van voedsel, als roofdier dat ervoor zorgt dat de populatie niet te groot wordt of als onderhouder van de leefomgeving. Als één schakel uit de keten verdwijnt, verzwakt daarmee het hele systeem. Om die reden is biodiversiteit een belangrijk begrip in het beschermen van het milieu. En om die reden lezen we soms bezorgde berichten over het uitsterven van bijen- of vlindersoorten. Het verdwijnen van een soort is niet alleen een gemis, maar ook een risico voor alle andere soorten die er afhankelijk van zijn. Bij de bijen gaat het bijvoorbeeld om de bloesems die niet meer bevrucht worden, waardoor planten minder vruchten zullen geven, waardoor vogels minder voedsel zullen vinden, waardoor…….. enzovoort. Op dit moment zijn er ongeveer 4 miljoen levensvormen beschreven op aarde. Volgens schattingen is dit zo’n 10 % van alle levensvormen. De laatste jaren lijkt de biodiversiteit echter onder druk te staan: in Nederland is sinds de jaren ‘50 een
Biodiversiteit op eilanden
groot aantal soorten verdwenen. In de geschiedenis van onze aardbol zien we vaker periodes waarin veel soorten verdwijnen door natuurlijke invloeden als bijvoorbeeld vulkaanuitbarstingen. De huidige afname van soorten lijkt te wijten aan een bijzondere natuurlijke factor: de mens. Door wereldwijde klimaatverandering, toename van consumptie, vervuiling, introductie van vreemde soorten, vernietiging van natuurgebieden en natuurlijke hulpbronnen wordt de biodiversiteit ernstig bedreigd. Plant- en diersoorten verdwijnen en ecosystemen raken verstoord. Schone lucht, zuiver water, een vruchtbare bodem en een stabiel
De biodiversiteit op eilanden is vaak uniek: je vindt er soorten terug die je op andere delen van de wereld –onder invloed van het isolement dat een eiland biedt- niet terug vindt. Doordat de landmassa zich in een vroeg stadium (miljoenen jaren geleden) heeft losgemaakt van het vasteland, zijn er andere soorten ontstaan. Dat zorgt voor unieke soorten, zoals de kangoeroe die zich alleen op het Australische continent heeft ontwikkeld. Dit brengt echter ook kwetsbaarheid met zich als soorten van het vastenland –per ongeluk of expres- worden geïntroduceerd op het eiland. De geschiedenis van het eerder genoemde Australië staat bol van voorbeelden van de gevolgen. De 25 konijnen bijvoorbeeld, meegenomen door een Britse aristocraat zodat hij op zijn landgoed iets zou hebben om op te jagen. Doordat deze geïntroduceerde soort geen natuurlijke vijanden had (en zoals bekend zich bijzonder snel voortplant), hebben de 25 aardvaders en –moeders een indrukwekkend nageslacht voortgebracht. Getuige ook de noodzaak om in 1901 een ‘rabbitproof fence’ neer te zetten dat een 3.253 kilometer lange barrière moest vormen voor de knaagdieren. In 1935, 34 jaar later, bleek men echter weinig geleerd te hebben van deze vergissing. De introductie van de reuzenpad vanuit Zuid-Amerika was bedoeld om een einde te maken aan de vernietiging die de suikerrietkever aanrichtte aan de suikerrietoogst. Met de komst van zo’n dikke