KPMG True Value: duurzame mobiliteit

Opnieuw de wielen uitvinden De True Value van duurzame mobiliteit

True Value

is een methodiek om de werkelijke, maatschappelijke waarde die een organisatie creëert of reduceert te meten en deze uit te drukken in een financiële waarde die voor iedereen te begrijpen is, zoals de euro.

We kijken naar drie gebieden: economische, sociale en milieu-waarde.

Een organisatie kan met zijn of haar producten of diensten positieve of negatieve effecten hebben op deze drie gebieden en met True Value worden deze effecten dus in euro’s uitgedrukt.

Neem bijvoorbeeld de (negatieve) waarde van broeikasgas­emissies (CO2) tijdens een productieproces, of de (positieve) waarde van een organisatie die haar medewerkers een contract aanbiedt waarmee zij baanzekerheid hebben.

De waarde van deze ‘externaliteiten’ wordt berekend met harde cijfers en data, vaak uit wetenschappelijke literatuur. De uitkomsten van een True Value berekening helpen organisaties om beter onderbouwde discussies aan te gaan met stakeholders, betere investerings­‑ beslissingen te maken en producten en diensten te verbeteren en te innoveren.

Opnieuw de wielen uitvinden De True Value van duurzame mobiliteit

Duurzame mobiliteit | voorwoord

Echte waarde

4

Piet Klijnveld – grond­legger van KPMG – stelde vanaf de dag dat hij zijn accountantskantoor opende op 17 maart 1917 de maatschappelijke rol van zijn bedrijf centraal. Hij wilde midden in de samenleving staan en legde een grote maatschappelijke betrokkenheid aan de dag. Voor het KPMG van vandaag blijft dat een streven. Ons 100-jarig bestaan is daarom een mooie ­gelegenheid om een ­aantal maatschappelijke thema’s van een nieuwe dimensie te voorzien.

Dat doen we door onze True Value methodiek in te zetten. Met die methodiek wordt de echte waarde berekend van wat een onderneming maatschappelijk toevoegt en reduceert met het maken van producten en oplossingen. Het laat zien wat het maatschappij, mens en milieu brengt en kost in termen van bijvoorbeeld veiligheid, werk­ gelegenheid, gezondheid en duurzaamheid.

Door ook niet-financiële factoren een waarde te geven, voegen we een nieuwe kijk toe op mogelijke oplossingen binnen de drie thema’s digitale economie, duurzame mobiliteit en flexibele arbeidsmarkt.

De afgelopen maanden hebben drie toegewijde werkgroepen bestaande uit KPMG’ers, klanten, deskundigen en stakeholders uit bedrijfsleven, wetenschap en overheid zich gebogen over verschillende vraagstukken, elkaar bevraagd en uitgedaagd. Hoewel vele professionele en geleerde ogen meekeken, levert het constructieve denk- en reken­ proces wat aan deze publicatie ten grondslag ligt, geen absolute waarheden. Wel biedt het – hopelijk inspirerende – inzichten en suggesties.

Misschien is het begrip ‘verschuiving’ wel de grote gemene deler van dit publicatie-drieluik. Verschuiving van individuele mening naar gezamenlijke afweging, van sentiment naar een argument. Van bekende speelvelden naar kansrijke perspectieven.

Verschuiving zien wij ook in het vertrouwen in de samenleving. Ons hoogste doel is om vertrouwen te versterken en verandering mogelijk te maken. Bij onze klanten en in de samenleving, waarin wij een dienende rol willen spelen. Deze publicatie beoogt daar een bescheiden bijdrage aan te leveren. Ik hoop dat u het met plezier leest en er aanknopings­ punten in vindt om het vertrouwen in Nederland te helpen versterken.

Albert Röell

Voorzitter raad van bestuur KPMG NV

‘Vertrouwen versterken en veran­dering mogelijk maken’

Duurzame mobiliteit | editorial

In goede aarde Dagelijks reizen miljoenen Nederlanders van en naar hun werk. Lopend, fietsend, met het openbaar vervoer, maar vooral: met de auto.

Het gevolg? Nederland slibt dicht. Zowel binnen de steden als daarbuiten. Dat is niet alleen economisch ongunstig, het is ook ontzettend slecht voor het milieu. KPMG richtte in 1992 een afdeling Milieu op. In die jaren was duurzaamheid beslist niet veran­ kerd in de businessmodellen, maar inmiddels zijn steeds meer mensen en organisaties gaan beseffen dat het vijf voor twaalf is.

Er moet iets veranderen willen we de aarde goed achterlaten voor onze kinderen en kleinkinderen. Sustainability is daarom, gelukkig, niet meer weg te denken uit de volwassen wereld van bedrijfsvoering en investeringen.

In december 2016 organiseerde de werk­ groep Duurzame Waardecreatie een eerste bijeenkomst met klanten en relaties uit zeer diverse hoeken. De centrale vraag die dag: wat zijn grote maatschappelijke thema’s waarvan we de werkelijke waarde kunnen berekenen? We kwamen uit op energie­ transitie, de circulaire economie en mobili­ teit. Met die laatste zijn we daarna aan de slag gegaan, samen met organisaties uit de keten, zoals NS, ProRail, ANWB, Thales en de Fietsersbond.

In deze publicatie staan onze bevindingen.

We ontkrachten de mythe dat volledig duur­ zaam woon-werkverkeer niet mogelijk is.

Onze berekeningen laten zien dat het abso­ luut wél mogelijk is. Mits politici, bedrijven, brancheorganisaties én burgers de handen ineen slaan.

Bernd Hendriksen partner KPMG Sustainability Ubbo van Zessen partner KPMG Audit

7

8

Duurzame mobiliteit

9

inhoud

10

Nieuws en feiten

18

Interview Thales Transportations weg met de OV-chipkaart

28 De bestemming: inzichten voor duurzaam woon- en werkverkeer

22

26

‘Iedereen weet dat het vijf voor twaalf is’ Interview NS comfortabel in de trein

VERDER |

Interview Toogethr veilig carpoolen

Er moet iets veranderen willen we de wegen en het spoor in Nederland begaanbaar houden.

Infographic huidige situatie p.16 | Infographic toekomstige situatie p.34

10

Duurzame waardecreatie

11

Nederland slibt langzaam dicht, waarschuwt het ministerie (Trouw, 2 mei)

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu onderzocht de toekomst van weg en spoor.

De conclusie? Nederland raakt steeds verder verstopt.

12

Duurzame mobiliteit

‘NS wil fors meer treinen gaan inzetten’ Topman Roger van Boxtel stelt dat er de komende vijf jaar 1.100 treinen zullen bijkomen.

13

14

Duurzame mobiliteit

15

Fietsen is niet zo erg als je denkt ‘Mensen zeggen dat ze niet bezweet op hun werk willen aankomen.

Werkgevers kunnen de mogelijkheid bieden om te douchen op het werk. En dat het vaak regent? In werkelijkheid regent het maar zes procent van de dagen in een jaar, dat is een keer in de twee weken.’ Wim Bot, beleidsadviseur Fietsersbond

16

Duurzame mobiliteit

Vandaag Voorbeeld woon-werk (tussen steden) Driebergen

Amsterdam-Zuid

Driebergen

Milieu impact van de auto is berekend voor de gehele levenscyclus voor CO2, fossiel energiegebruik, grondstofgebruik, lokale luchtvervuiling, landgebruik en geluid

Auto (fossiel) 1 inzittende

Maatschappelijke kosten auto op en neer naar Driebergen: circa €15

Bus (diesel)

Trein

De milieu impact van de trein is circa 40x kleiner vergeleken met de auto

Maatschappelijke kosten trein op en neer naar Driebergen: circa €0,25

De trein is circa 150x veiliger vergeleken met de auto

0 -€1 -€2 -€3 -€4

ka

ei d G

ez

on

dh

ei d gh Ve ili

ui el G

br ge nd

le

Lu

La

ui tv er v ch

d

k ui

g lin

ui br of st G

ro

nd Lo

Fo

ss

ie lE

ne rg

ie ve

ge

rb

C

ru

O

2

ik

k

-€5 -€6

Auto

Trein

17

De impact van mobiliteit binnen steden is groter vergeleken met vervoer tussen steden door hogere bevolkingsdichtheid

Voorbeeld recreatief (binnen de stedelijke omgeving) Driebergen

TivoliVredenburg

Auto (fossiel) 1 inzittende

De auto heeft negatieve impact van circa €5,5 vooral veroorzaakt door verkeersveilighed

Bus (diesel)

Fiets

Bus (diesel) heeft een negatieve impact van circa €1 door emissies en verkeersveiligheid

Fiets heeft een positieve impact van circa €16

Per gefietste kilometer zijn de gezondheidsbaten van €1,25 door langer leven en reductive verzuim

Duurzaamste pad

Basis scenario (alleen auto)

Keuze pad

€20 €15 €10 €5 €0

id

d

dh e

ei

ka

le

Lu

G

ez

on

gh ili Ve

ui d el G

ge nd La

vu er tv ch

br

ili n

ui k

g

ui k br ge of st G

ro

nd Lo

Fo

ss ie

lE

ne

rg

ie v

er

C

br

O 2

ui k

-€5

Auto

Bus

Fiets

18

Duurzame mobiliteit

INTERVIEW

Weg met de OVchipkaart Marten Dijkstra

Programma Directeur Thales Transportations Systems, het bedrijf dat mede-ontwikkelaar is van het OV-chipkaartsysteem

19

Je bankpas of mobiel gebruiken om in te checken bij het openbaar vervoer, om in te schrijven op een deelauto of je fiets bewaakt te stallen. Dat is de toekomst. ‘De techniek is er al’, zegt Marten Dijkstra.

Kan de OV-chipkaart de prullenbak in?

‘Dat kan inderdaad de toekomst zijn.

De techniek maakt het al mogelijk om je bankpas of mobiel voor het poortje te houden. Het verschilt namelijk niet enorm met het systeem van de OV-chipkaart. Er hoeft geen heel nieuw systeem gebouwd te worden, het gaat om aanpassingen onder de motorkap. Sterker nog: de allernieuwste stations zijn toegerust met poortjes die heel gemakkelijk aan te passen zijn.’

Wat is de belangrijkste reden dat dit er nu nog niet is?

‘Veiligheid is een belangrijk punt. Het moet mogelijk worden om allerlei abonnementen op je bankpas te laden. Een jaarkaart van de NS, je abonnement op een deelauto. Bijvoorbeeld bij bewaakte fietsenstallingen kunnen ook poortjes komen te staan waardoor

je met diezelfde pas je fiets kunt parkeren. Het vraagt behoorlijk veel van banken om dat mogelijk te maken.

Gelukkig zien we dat ze steeds meer bereid zijn om mee te denken. Iedereen in de keten wil dit, er lopen al pilots. Ik denk dat het niet meer lang hoeft te duren.’

Het spoor slibt ook dicht.

Wat kan Thales daar in betekenen?

‘Ook hier is veiligheid het sleutelwoord. Treinen mogen niet te dicht op elkaar rijden. Wij hebben systemen in huis waardoor er meer treinen op hetzelfde spoor kunnen rijden. Dan ga je toe naar een metro-achtig systeem.

Maar vergeet niet: dat vraagt ook andere investeringen, bijvoorbeeld aan wegen. Spoorbomen kunnen niet vijftien keer per uur open en dicht.’

20

Duurzame waardecreatie

21

22

Duurzame mobiliteit

INTERVIEW

In een sociale coupĂŠ lijkt je treinreis veel korter Carola Wijdoogen

Directeur Duurzaam Ondernemen bij NS

23

De trein is ruimtebesparend, schoon en steeds efficiënter.

Als het aan Carola Wijdoogen ligt, reist straks iedereen met de trein.

Wat is de meest ideale vorm van woon-werkverkeer?

‘Niet reizen is natuurlijk de allerbeste oplossing. Door kantoorhubs in te richten of thuiswerken te stimuleren kun je woon-werkverkeer drastisch terugdringen. Als reizen noodzakelijk is, moet je op zoek naar duurzame oplossingen die milieu en klimaat zo min mogelijk belasten. Sinds het begin van dit jaar rijden alle treinen van NS op windstroom. Ook als je kijkt naar het ruimtebeslag is de trein de modaliteit van de toekomst. Iedereen die nu nog met de auto of zelfs het vliegtuig reist, zou je de trein in willen krijgen.’

Hoe wil NS dat aanpakken?

‘Werkgevers spelen hierin een belangrijke rol. Meer dan vijftig procent van het totale woonwerkverkeer wordt op de een of andere manier gefaciliteerd door werkgevers. We zijn in gesprek met 33 grote werkgevers om woonwerkverkeer te vergroenen. Dit doen we samen met VNO-NCW,

het ministerie van Infrastructuur en Milieu en Natuur en Milieu. In de toekomst gaan treinen frequenter rijden en komt er veel meer materieel. Ook kun je denken aan lightrail oplossingen bijvoorbeeld van Schiphol naar Amsterdam.’

Wat kan NS doen om de reistijd te verkorten?

‘Wij kijken naar de reis van A naar B, vanaf je eigen voordeur tot aan kantoor. Goede voorzieningen om je fiets te stallen bij het station zijn essentieel om de totale reistijd te verkorten. De afgelopen jaren heeft NS al veel geïnvesteerd in het verbeteren van die voorzieningen. Een ander aspect is de reistijdbeleving. Als je zorgt voor een prettig verblijf in de trein, krijgen reizigers het gevoel dat de reis veel sneller verloopt. Dat kan bijvoorbeeld door het stimuleren van de dialoog. Al onze treinen hebben ontmoetingszones waar mensen makkelijker samen met elkaar kunnen reizen.’

24

Duurzame waardecreatie

25

26

Duurzame mobiliteit

INTERVIEW

Veilig carpoolen

Joost Bijlsma

Co-founder en Sales Manager van Toogethr

27

In de spits zit in 88 procent van de auto´s slechts één persoon. Daar valt dus veel te winnen, weet Joost Bijlsma van Toogethr, het bedrijf dat een app ontwikkelde die carpoolen veilig en betrouwbaar maakt.

Een app voor carpoolen, daar zijn er meer van. Wat maakt jullie app anders?

‘Onze app is niet openbaar, maar alleen te downloaden via bedrijven die zich hebben aangemeld. Dat geldt voor veel bedrijven in Nederland en nu ook al in België. Je stapt dus niet bij een willekeurig iemand in de auto, maar bij een collega die in hetzelfde pand als jij werkt. Of misschien uit het kantoor ernaast. Dat maakt het veilig en betrouwbaar; je stapt niet bij een willekeurig persoon in de auto.’

De app is nu gericht op autorijden. Is hij ook inzetbaar voor andere manieren van vervoer?

‘Zeker. Je kunt dit platform toepassen op elke vorm van mobiliteit, het gaat erom dat je samen reist. Dat kan dus ook met de fiets. Dat kan interessant zijn voor bedrijven die werken met

wisselende diensten. Denk aan een avonddienst in een ziekenhuis. Veel mensen vinden het niet prettig om ’s avonds laat in hun eentje naar huis te fietsen, maar als je weet dat nog drie andere collega’s jouw kant op gaan, kan het aantrekkelijker worden.’

Is samenreizen de meest ideale manier van vervoer?

‘Het is een oplossing voor het fileprobleem en vervuiling. We zijn ook bezig met Toogethr for events, een voorbeeld is het North Sea Jazzfestival in Rotterdam. Via de app kunnen bezoekers met elkaar meerijden en met een speciale versie willen we auto’s ook gericht naar de verschillende parkeergarages leiden, we werken daarin onder meer samen met Q-park. Dat zorgt voor spreiding van het verkeer rondom het festival en voorkomt dat je uren staat te wachten op een parkeerplek.

Alleen maar winst dus.’

28

Duurzame mobiliteit | inzichten

De bestemming Duurzaam woon-werkverkeer is wel degelijk mogelijk. Toch kiezen veel mensen nog steeds voor de makkelijke variant: de auto. Hoe komt dat toch?

Iedereen weet dat het vijf voor twaalf is. Er moet iets veranderen willen we de wegen en het spoor in Nederland begaanbaar houden. Daarom drie inzichten die kunnen helpen om duurzamer reizen wĂŠl mogelijk te maken.

29

Maak van fietsen en treinreizen een beleving Van fietsen ga je zweten en bovendien kan het nat zijn. In de trein zit je weliswaar droog, maar opeengepakt als haringen in een ton. Eenmaal uit de trein duurt het langer om de zogenaamde last mile af te leggen dan je hele treinreis duurde. Kortom, het comfort van de alternatieve vervoermiddelen moet omhoog. Overdekte fietspaden, windturbines in de rug en bij aankomst een douche op kantoor. Ook in de trein kan het stukken beter. Meer zitplaatsen, altijd wifi. Onderzoekers van Harvard hebben proeven gedaan met speciale treincoupÊs. Eentje met klassieke muziek, een andere waar je natuurkundige proefjes kan doen, weer een ander is aangekleed met bloemen en planten. Wat bleek? Studenten ston­ den te dringen om met te trein te gaan. Onderzocht zou kunnen worden of dat ook geldt voor werkend Nederland.

30

Duurzame mobiliteit | inzichten

Fietsen moet veiliger worden Uit de berekeningen blijkt dat verkeersvei­ ligheid een enorme negatieve impact heeft op het vervoer per fiets. Vooral in de stad.

Cijfers van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) laten zien dat het aantal doden onder fietsers niet daalt en het aantal ernstig gewonden onder fietsers toeneemt. In 2015 waren 30 procent van de verkeers­ doden en 63 procent van de in het zieken­ huis geregistreerde ernstig verkeersge­ wonden een fietser. Een reden hiervoor is dat de fietsmobiliteit de laatste tien jaar is toegenomen, met name onder 60-plus­ sers. De opkomst van de elektrische fiets is een belangrijke factor in deze toenemende mobiliteit.

Met de Beleidsimpuls Verkeersveiligheid spoort de overheid gemeenten aan om fietsveiligheid te bevorderen. Uit een enquête die de Fietsersbond heeft laten uitvoeren bleek dat het merendeel van de gemeenten de mogelijke maat­regelen voor verbetering van de fietsersveiligheid niet in haar plannen heeft mee­genomen. Bij het verbeteren van de veiligheid hebben gemeenten vaak meer aandacht voor infrastructuur dan voor gedrag. Er is relatief veel aandacht voor kruispunten, schoolomgeving en paaltjes. De minste aandacht gaat uit naar mp3- en telefoon­ gebruik op de fiets.

31

32

Duurzame mobiliteit | inzichten

33

Werkgevers moeten ­medewerkers meer keuzevrijheid geven Wie ergens komt werken krijgt vaak de keus: een lease-auto of een ov-abonnement. Kies je voor die leaseauto, pak je vervolgens nooit meer de trein. Terwijl dat natuurlijk best af en toe kan. Maar de drempel wordt wel heel hoog als je een ‘gratis’ vervoermiddel voor de deur hebt staan. Mobiliteit is iets waar organisaties beter over moeten nadenken. Geef medewerkers een keuze, elke dag opnieuw. En maak het ze gemakkelijk met bijvoorbeeld een algemene mobiliteitspas die je voor ieder type vervoer kunt gebruiken: trein, ov-fiets, deelauto’s. Tegelijkertijd is het ook je tankpas. Want natuurlijk: heel af en toe mogen we best nog wel eens met de auto.

34

Duurzame mobiliteit

Toekomst Voorbeeld woon-werk (tussen steden) Driebergen

Amsterdam-Zuid

Milieu impact van de elektrische auto is 50% kleiner dan die van de fossiele brandstof auto. Impact kan nog verder worden verminderd als batterijen worden gerecycled.

Auto (elektrisch) 1 inzittende

Driebergen

Milieu impact van autogebruik daalt door de elektrische auto van jaarlijks €10 naar 5 miljard

Auto (elektrisch) 2 inzittenden

Als een elektrische auto wordt gedeeld resulteert dit in een impact reductie van 70%! De maatschappelijke kosten voor op en neer naar Driebergen zijn €5 euro

D.m.v. apps wordt autodelen makkelijker

Trein

De milieu impact van de trein is circa 40x kleiner vergeleken met de auto

Maatschappelijke kosten auto op en neer naar Driebergen: circa €10

Maatschappelijke kosten trein op en neer naar Driebergen: circa €0,25

De trein is circa 150x veiliger vergeleken met de auto

0 -€1 -€2 -€3 -€4 -€5

d on dh ei G

ez

d he i lig Ve i

d G

el

ui

k br ge La nd

ili vu tv er

ka le

Lu

ch

ui

ng

ik ru fg to G

ro

nd s Lo

Fo

ss

ie

lE

ne r

gi

ev er

eb

br

C

O

ui

k

2

-€6

Auto Elektrisch (1 inzittende)

Auto Elektrisch (delen)

Trein

35

Voorbeeld recreatief (binnen de stedelijke omgeving) Driebergen

TivoliVredenburg

De auto heeft negatieve impact van circa €4,4, ongeveer 20% minder vergeleken met de auto op fossiele brandstof door reductie in impact van geluid en locale emissies.

Veiligheid blijft voornaamste issue.

Auto (elektrisch) 1 inzittende

Bus (elektrisch)

Bus (elektrisch) heeft een negatieve impact circa €0,4 vooral door verkeersveiligheid

Fiets

Fiets heeft een positieve impact van circa €16 Duurzaamste pad

Basis scenario (alleen auto)

Keuze pad

€20 €15 €10 €5 €0

ei d dh on ez G

Ve

ili

gh

ei

d

d G

el

ui

k La

nd ge

br

ili vu er tv ch Lu le

ro nd G

ui

ng

ik eb ka Lo

Fo

ss

ie l

En

er

gi

st o

ev

fg

er

C

br

ru

ui

O 2

k

-€5 -€10

Auto Elektrisch (1 inzittende)

Bus Elektrisch

Fiets

36

Duurzame mobiliteit

aan deze publicatie werkten mee Niels Demesmaeker Hans Verkerk Alphabet NS Marco Eenennaam Carola Wijdoogen ANWB NS Harm Zeven Jan van Betten ANWB Nudge Verali von Meijenfeldt Anton Brummelhuis Arcadis Philips Pieter Goossens Daan Sistermans Athlon Pitpoint Andreas de Leeuw Jaap Tuinstra Athlon PON Maurits Thijssen Rik Corman Athlon ProRail Owen Zachariasse Daphne Milo Delta Development QicQ Michiel Keij Odette OostindiĂŤn Desso QicQ Antonia Vega Richard Piechoki Energetika Rabobank Jos de Wit Frank ten Wolde Ennatuurlijk B.V. Rijkswaterstaat Wim Bot Alfonso Dozzi Fietsersbond Shell Nina den Berg Pieter van den Wall Green Business Club Bake Evert den Boer SnappCar Joost Backes Greenchoice Hidde van Kersen Tamoil Natuur & Milieu

Daan Luijkx Team Earth Elvira Luykx Team Earth Camiel Beeren Team Solar Eindhoven Jessie Harms Team Solar Eindhoven Wieland Hendriksen The Urban Future Joost Bijlsma Toogethr Sander Dekker Van Oord Dolf van Elsevier Van Oord Maurits Groen WakaWaka Susanne Houg WakaWaka

Colofon Opdrachtgever KPMG: Erik Hoeksema ProjectcoĂśrdinatie: Elma Greven (9 Hope Avenue) Eindredactie: Elma Greven en Sarah Leers Tekstproductie: Leonie Hage (Maters & Hermsen) Vormgeving, concept en infographics: Maters & Hermsen Werkgroep KPMG Duurzame waardecreatie: Ubbo van Zessen, Bernd Hendriksen, Roderick Groenewoud, Mart Beune, Thomas Horn, Anne Jorritsma, Loek Kramer, Stijn de Groen www.kpmg.nl