Vakblad kinderboerderijen november 2014

12 Wormmanagement en resistentie

08 De beste dierenwelzijnsprojecten

Nov. 2014

04 VAKBLAD KINDERBOERDERIJEN

10 De Gouden Kruiwagen op kinderboerderij de Bongelaar

Inhoud

November 2014 o nummer 4

18

Regio-bijeenkomsten en netwerken: doet u mee?

4

Trots op het Keurmerk Kinderboerderijen

5

GroenGelinkt: korting voor de kinderboerderij!

6

Drie kinderboerderijen in de race voor het beste

24

dierenwelzijnsproject 8 Samen leren, samen werken op de Bongelaar

10

Wormmanagement op kinderboerderijen

12

Verkoop van verse producten: vlees

14

Nieuws van duurzame bodem

16

Kinderboerderij of dierentuin..?

18

Checklist GD Keurmerk Zoรถnosen vernieuwd

19

Besluit Houders van Dieren

20

Kinderboerderijen Actief Toer

23

Europese conferentie voor kinderboerderijen in Wales

24

Bijeenkomst regio ZON

26

Doe mee met de Tuinvogeltelling 2015

27

Nieuws uit het veld

28

Activiteitenagenda vSKBN

29

Word lid van de vSKBN

30

08

20

23

Vereniging Samenwerkende

KinderBoerderijen Nederland

10

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

2

Vo o r w o o r d Jozefien “Al 5 jaar is bij ons een witte gans, genaamd Jozefien. Twee jaar geleden is haar partner overleden en sindsdien is ze erg eenzaam.

Niet alleen de vrijwilligers, maar ook de bezoekers zagen het verdriet van Jozefien.

Een gans kiest een partner voor het leven, dus is het niet zo makkelijk om deze opnieuw te koppelen. Op Akka’s Ganzenparadijs in Drenthe, kreeg Jozefien alle tijd en ruimte om een liefdespartner uit te zoeken. Na ongeveer 3 weken konden we Jozefien en haar nieuwe vriend Jozef ophalen!”

Met dit dierensprookje anno nu meldde buurtboerderij De Nijkamphoeve uit Den Haag zich als één van de 16 kandidaten voor de Ida Zilverschoonprijs, een prijs voor een originele aanpak van dierenwelzijnsvraagstukken op de kinderboerderij. Uiteindelijk heeft Jozefien het niet gehaald tot de drie genomineerden voor de prijs, omdat het bereik beperkter is dan van de genomineerde projecten.

Wat mij erg aanspreekt in dit verhaal, is de passie voor het individuele dier. Niet een enkeling, maar vrijwilligers en bezoekers zagen de eenzaamheid van de gans. En zij zagen ook allemaal hoe Jozefien opknapte toen ze de liefde van haar leven had gevonden. Het is deze passie die het werken op een kinderboerderij zo bijzonder maakt. En voor mij persoonlijk waarom het werken voor de mensen op de kinderboerderij zo dankbaar is.

Dit geschreven aan de vooravond van vijf najaarsbijeenkomsten met leden. Bijeenkomsten in de regio en in de avonduren, waarin we met elkaar praten over wat ons vandaag bezighoudt en wat ons straks zal gaan bezighouden om met passie te blijven werken aan het voorleven van het bewust omgaan met de natuur.

Graag tot ziens op één van deze bijeenkomsten.

Paul Duijsings Voorzitter vSKBN

Foto: de Nijkamphoeve

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

3

De eerste bijeenkomst vond 6 november plaats in Venlo

Nieuws van de vereniging SKBN

Vereniging Samenwerkende

KinderBoerderijen Nederland

Regio-bijeenkomsten en netwerken: doet u mee?

In november vinden er vijf regionale bijeenkomsten plaats op kinderboerderijen in het land. Wij nodigen u hier als lid van de vSKBN van harte voor uit. Als wij zorgen voor de koffie, thee en broodjes, zorgt u dan voor actieve inbreng?

Tijdens de bijeenkomst horen we graag van u wat er leeft op de kinderboerderij en hoe we ontmoetingen en uitwisselingen met elkaar kunnen arrangeren. Maar dat niet alleen. We willen ook graag uitwisselen wat er leeft op de kinderboerderijen, wat de rol van de vSKBN hierin kan zijn en hoe we elkaar kunnen ondersteunen.

Waar en wanneer?

Datum 6 november 18 november 20 november 25 november 27 november

Plaats Venlo Utrecht

Locatie Kinderboerderij Hagerhof Stadsboerderij de Koppelsteede Amstelveen Speelboerderij de Elsenhove Breda Boerderij Wolfslaar Assen Kinderboerderij de Hofstede

Programma De bijeenkomsten duren van 19 tot 21 uur. Ontvangst is om 18.30 uur met koffie, thee en broodjes. Op de agenda staat het volgende: • Ronde ”wat houdt ons bezig in….?”

• Verenigingspunten (Begroting 2014 en de branchecode kinderboerderijen) • Status regionale bijeenkomsten • Visie 2020 • Deskundigheidsbevordering (expertise, fokken en rasdieren, duurzaamheid).

Aanmelden Aanmelden kan via de website. U kunt zich tot uiterlijk een week voorafgaande aan de bijeenkomst aanmelden, maar liever eerder! Een week voor de bijeenkomst ontvangt u de agenda en bevestiging. Deelname is uiteraard kosteloos voor leden vSKBN. Graag tot ziens op één van de bijeenkomsten!

Het bestuur van de vSKBN bestaat uit:

Paul Duijsings, voorzitter/ penningmeester

Everhard van Veen, secretaris

Angelique Driesen, vice-voorzitter

Erik Franken, algemeen bestuurslid

René Metsch, algemeen bestuurslid

Mario Navis, algemeen bestuurslid

Pauline Wolters, algemeen bestuurslid

Op 4 december vindt de volgende bestuursvergadering plaats. Heeft u agendapunten, een vraag of mededeling voor het bestuur? Deze kunt u uiterlijk twee weken van te voren aanleveren via bestuur@vskbn.nl of per post.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

4

Trots op het Keurmerk Kinderboerderijen De afgelopen maanden kwamen er weer drie kinderboerderijen bij die trots zijn op hun behaalde Keurmerk Kinderboerderijen. Deze kinderboerderijen hebben aangetoond aan alle wet- en regelgeving te voldoen voor de kinderboerderij, maar ook aan de extra kwaliteitseisen.

De keurmerken zijn uitgereikt aan: • Stichting Jong Leven in Sint Pancras • Kinderboerderij de Kiboe-Hoeve in Zwijndrecht • Kinderboerderij Agathahoeve in Oostvoorne Natuurlijk feliciteren we deze drie kinderboerderijen met het behalen van het keurmerk. Gefeliciteerd!

Wijzigingen in het keurmerk Naast deze drie kinderboerderijen zijn er nog een aantal andere boerderijen druk bezig met het keurmerk. Dit keurmerk blijft in beweging. Het afgelopen jaar hebben we drie keer een wijziging doorgevoerd. Met name de invoering van het Besluit Houders van Dieren op 1 juli zorgde voor een aantal wijzigingen in het hoofdstuk ‘dieren en dierenwelzijn’. Hierover leest u meer verderop in het Vakblad.

Alle wijzigingen en de meest actuele versie van het keurmerk kinderboerderijen zijn te vinden op de website van de vSKBN. Hier kunt u het keurmerk downloaden. Om de bijlagen en voorbeeldformulieren ook te downloaden, kunt u als lid van de vSKBN inloggen. Zo kunt u gebruik maken van allerlei voorbeelden uit de praktijk.

Berichtje uit Zwijndrecht:

Bekijk hier de laatste ontwikkelingen

“Op vrijdag 12 september hebben we op kinderboerderij de kiboe-hoeve het keurmerk voor kinderboerderijen in ontvangst mogen nemen! Wethouder Henk Mirck overhandigde het keurmerk aan Quirijn van den Bosch, beheerder en Judith Blaak, assistent beheerder.”

Download hier de meest recente versie van het keurmerk

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

5

GroenGelinkt: korting voor de kinderboerderij!

GroenGelinkt is er om dagelijks jeugd & jongeren meer te laten genieten van de natuur en hen te laten leren over duurzaamheid, voeding en dierenwelzijn. Doe ook mee aan GroenGelinkt en maak de activiteiten van jouw kinderboerderij en leermateriaal gemakkelijk vindbaar voor docenten, kinderopvangorganisaties en ouders. Met extra voordeel voor vSKBN-leden.

Wat is GroenGelinkt

Doe mee met extra vSKBN voordeel

GroenGelinkt is een informatiesysteem voor het zoeken en vinden van natuur- en duurzaamheidseducatie in Nederland. Met leermaterialen en activiteiten van meer dan 600 organisaties en 1100 bezoeklocaties biedt GroenGelinkt het meest complete en overzichtelijke educatieaanbod voor leerkrachten, ouders en pedagogisch medewerkers.

Met het zoeksysteem kan je het aanbod onder andere selecteren op thema, doelgroep, regio en kwaliteit en vind je eenvoudig aanbod om jouw les, middag of uitje te verrijken

vSKBN en GroenGelinkt hebben een partnership afgesloten en jij als vSKBN lid kunt daarvan profiteren! Sluit nu aan bij GroenGelinkt voor een speciaal gereduceerd tarief.

Voor slechts €50,- per jaar (excl. BTW) kan een individuele kinderboerderij onbeperkt activiteiten en leermaterialen toevoegen aan GroenGelinkt! Dit gereduceerde VSKBN abonnement is alleen mogelijk als het een individuele kinderboerderij (1 locatie) betreft, die het abonnement afsluit. De korting geldt niet voor samengestelde organisaties met meer dan 1 locatie.

Voorbeeld: zoek in GroenGelinkt op trefwoord kinderboerderij en je vindt ca 50 leermaterialen die een leerkracht op school kan gebruiken als voorbereiding aan een bezoek aan de kinderboerderij. Zoals de leskist “Meneer de Pauw”.

Gratis GroenGelinkt Expertscore aanvragen

Tot 15 november kun je voor leermaterialen over het thema dierenwelzijn een gratis GroenGelinkt Expertscore aanvragen t.w.v. €125,-. Een onafhankelijke deskundige screener toets de kwaliteit van je leermateriaal. Het resultaat van de screening is een Expertscore op een schaal Talrijke organisaties tonen het aanbod van 1 tot 5 sterren. Deze wordt in GroenGelinkt direct bij GroenGelinkt is geen website. De kracht van GroenGelinkt het gescreende leermiddel getoond en zorgt ervoor dat is het zoekscherm. Dit zoekscherm is gemakkelijk toe te jouw leermateriaal bovenaan de lijst zoekresultaten wordt voegen aan je eigen website en aan te passen aan jouw getoond. wensen. GroenGelinkt zoekschermen zijn op meer dan 70 websites te vinden, waaronder die van de vSKBN en Meer informatie www.dierenwelzijnsweb.nl. Deze laatste website zal alleen • Informatie over aanmelden, expertscore en gebruik van de educatief aanbod tonen op het thema dierenwelzijn en zoekschermen in je eigen website is dus zeker relevant voor kinderboerderijen om daarop • Zoeken in GroenGelinkt gevonden te worden.

Vragen, opmerkingen of suggesties zijn meer dan welkom!

Doe inspiratie op in GroenGelinkt Neem contact op via help@GroenGelinkt.nl of bel 0900 Op de kinderboerderij leren kinderen alles over GELINKT (0900 - 43 54 658) (2ct/min) boerderijdieren en waar voedsel vandaan komt. Steeds meer kinderboerderijen pakken ook andere educatieve thema’s zoals energie, afval op en laten duurzaamheid in de praktijk zien. Doe inspiratie hiervoor op in GroenGelinkt. Wil je nieuw lesmateriaal of andere activiteiten organiseren?

Met GroenGelinkt hoef je het wiel niet opnieuw uit te vinden. Vindt nieuwe partners of neem kwalitatief goede concepten over van anderen. Dat scheelt tijd en geld!

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

6

Schoffel 16, 1648 GG De Goorn Telefoon 0229-54 41 00 Telefax 0229-54 40 30 E-mail veno@veno-degoorn.nl

Houtstaal B.V.

KIJK OP ONZE WEBSITE: WWW.VENOSTAL.NL

De ideale schapen-stalinrichting Voor al uw dagelijks gebruik van schapen- en lammerenhekwerken

VENO produceert een groot aantal speciale producten: ●

Opzetruifjes

●

Voerbanden

●

Doorloopbaden

●

Voerhekken

●

Behandelingssystemen

●

Schuilhokken

●

Lammerenvoerbak

●

Overwenbok

●

Kraamhokken

●

Hooiruiven

●

Kantelaars

●

Melkhekken

Wij leveren maatwerk!

Kijk op onze site voor: Ingerichte stallen, VENO nieuws, Seizoensartikelen, Drinkbakken etc. etc.

www.venostal.nl

 Hooibergen  Garages  Houtskeletbouw  Bed & Breakfast

 Veldschuren  Stallen  Ateliers  Woonhuizen

Engelse hooiruif 1,25 mtr

Voergoot verhoogd

Schuilhok voor schapen en klein vee

Dierenverblijf voor klein vee

Houtstaal B.V. Bouwbedrijf ● Langstraat 22 4196 ● JB Tricht ● (gem. Geldermalsen) Tel: 0345-580840 ● Fax 0345-580679 ● www.houtstaal.nl ● info@houtstaal.nl

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

7

Drie kinderboerderijen in de race voor het beste dierenwelzijnsproject Konijnen in flats op de kinderboerderij. Dat kan echt niet meer, als het aan de jury ligt. Dit bleek uit een discussie tussen medewerkers van kinderboerderijen over dierenwelzijn. Kinderboerderijen hebben een belangrijke voorbeeldfunctie en moeten juist aan het publiek laten zien hoe het anders kan en hoe (huis) dieren gehouden zouden moeten worden. Maar niet alleen het juiste voorbeeld, ook goede voorlichting aan bezoekers is belangrijk.

Door Stichting Ida Zilverschoon is een geldprijs van €2.500,- beschikbaar gesteld voor het beste dierenwelzijnsproject op een kinderboerderij. De inzendingen werden beoordeeld door een jury bestaande uit beheerders en medewerkers van andere kinderboerderijen. Na een discussie over dierenwelzijn op de kinderboerderij werden de inzendingen beoordeeld.

Gein met je konijn

Bij NME en kinderboerderij de Ulebelt in Deventer wordt sinds kort de cursus ‘Gein met je konijn (of cavia)’ verzorgd.

In een paar bijeenkomsten leren ouders met hun kind meer over hun konijn of cavia. Met heel praktische zaken zoals spelletjes met je cavia/konijn, zindelijkheid, optillen van dieren, omgaan met hun angst of agressie en knutselen voor je cavia/konijn, krijgen kinderen (en hun ouders) veel meer begrip voor het welzijn van hun huisdier. Hierdoor Deze waren divers, maar zeer inspirerend. De ene zullen kinderen ook met veel meer plezier de verzorging kinderboerderij richt zich op het verbeteren van het van hun huisdier oppakken. welzijn van de eigen dieren op de kinderboerderij, met een speciaal ingerichte knuffelweide, het trainen van paarden Dit project werd hoog gewaardeerd door de jury, omdat en ezels of een Wellness Centre voor kippen. Zo zijn ze een het vernieuwend is en het hele gezin wordt erbij betrokken. goed voorbeeld voor de duizenden bezoekers die jaarlijks naar de kinderboerderij komen. Andere kinderboerderijen richten zich op educatie voor de bezoeker met een dierverzorgingscursus, touch screen of speciale lessen op school over konijnen. Kortom. De jury had het zwaar, want uit de 16 inzendingen mochten er uiteindelijk slechts drie genomineerd worden.

Uit die nominaties wordt eind november door het bestuur van de Ida Zilverschoonstichting een winnaar gekozen.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

8

Lease je huisdier Bij NME en kinderboerderij de Elzenhoek in Oss kunnen kinderen sinds een jaar een eigen huisdier leasen. Zes weken lang mogen kinderen en hun ouders uitzoeken of ze geschikte huisdiereigenaren zijn. Voor een klein bedrag leasen ze twee cavia’s of twee muizen met kooi. Na een intakegesprek om te bepalen of de tijdelijke huisdierbaasjes de verantwoordelijkheid aan kunnen, krijgen kinderen een verzorgingsboekje en afvinklijstje mee naar huis om er zeker van te zijn dat de nieuwe huisdieren goed verzorgd worden.

Aan het einde van de lease-weken wordt overlegd met kind en ouders of ze de dieren willen houden.

Ook dit project draagt bij aan een bewuste keuze voor de aanschaf en houden van een huisdier. Het project is goed doordacht en het succes blijkt eigenlijk uit het (hoge) aantal dieren dat teruggebracht wordt: 60% van de gezinnen ontdekt na zes weken dat ze toch niet zo geschikt zijn als huisdierbaasje..

Voederrantsoeneersysteem Bij kinderboerderij ’t Veldje in Rosmalen draait het om het gezond houden van de dieren. Helaas worden veel kinderboerderijdieren zo goed verzorgd dat ze snel te vet zijn met alle gezondheidsproblemen van dien. Niet alleen bezoekers, maar ook vrijwilligers en cliënten voeren nog weleens te veel. Om dat te voorkomen, is er een rantsoeneersysteem ontworpen. Het betreft een systeem bestaande uit een vakkenkast met afgesloten voerbakken waarin voor elke groep dieren de juiste dosering voer wordt gedaan. Voor elke dag van de week staan voor alle dieren de voerbakken klaar. Dit wordt klaargezet door de dierverzorgers.

De vrijwilligers en cliënten hoeven alleen juiste bakken van de juiste dag uit het rek te pakken en daarmee de dieren te voeren. Nu wordt er al 30% minder gevoerd! Dit systeem draagt niet alleen bij aan gezonde dieren, maar is ook goed te gebruiken op andere kinderboerderijen en toepasbaar voor alle diersoorten.

Download de informatie over deze projecten

Over Stichting Ida Zilverschoon Stichting Ida Zilverschoon is een particuliere stichting die geldprijzen ter beschikking stelt voor (Nederlandse) personen of organisaties die zich in bijzondere zin positief hebben onderscheiden op het gebied van de bescherming van dieren en/of het voorkomen en bestrijden van dierenmishandeling. In 2014 zal er voor het eerst een prijs uitgereikt worden aan een (diervriendelijke) kinderboerderij.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

9

Samen leren, samen werken op de Bongelaar > Birgit van der Laan

In Heerhugowaard zijn twee bijzondere boerderijen te vinden: kinderboerderij de Bongelaar en kinderboerderij de Hanebalk.

Op deze boerderijen staat het ‘samen leren’ en ‘samen werken’ tussen de beheerders en cliënten centraal.

Beide boerderijen worden beheerd door zorginstelling Esdégé-Reigersdaal. Cliënten uit de omgeving hebben hier doordeweeks hun werkplek.

Samen met hun begeleiders zorgen zij ervoor dat de dieren gevoerd worden, de stallen uitgemest, de bankjes geschilderd en het terrein netjes wordt gehouden. Iedereen werkt op zijn eigen niveau.

Bezoekers zijn uiteraard ook van harte welkom op de boerderijen. De Bongelaar organiseert steeds meer activiteiten en verzorgt ook lessen voor scholen. In het weekend kan gebruik gemaakt worden van de kantine van de cliënten. Daar worden workshops en lezingen geven over uiteenlopende onderwerpen, zoals een lezing over vleermuizen of een workshop vachtvilten.

Ineke Keizer, beheerder van de boerderijen, vertelt over de Bongelaar: “We hebben hier mensen aan het werk van verschillende niveaus. Er zijn jongens die straks doorstromen naar een betaalde baan, maar we hebben hier bijvoorbeeld ook twee cliënten in een rolstoel die hier vooral zijn om van alles te beleven. Zij werken niet echt mee, maar we merken wel dat ze het heel prettig vinden om hier te zijn en daar ook van genieten. “

Over de Bongelaar Gemeente Organisatie Opgericht Aantal medewerkers Aantal cliënten Grootte Aantal bezoekers Bijzonderheden Website

Heerhugowaard Esdégé - Reigersdaal 1976 5 medewerkers (2,5 fte) Circa 10-12 met 2 begeleiders 0,7 hectare 30.000 Werkplek voor cliënten www.kinderboerderijdebongelaar.nl

“Op de boerderij werken we naast de cliënten ook met vijf medewerkers. In het weekend zijn de cliënten er niet, dan zorgen de weekendbeheerders ervoor dat het werk gedaan wordt. Door de weeks werken we zoveel mogelijk samen met de cliënten, voor zover dat kan natuurlijk. Bij alle taken die we uitvoeren, overleggen we eerst of zij daarbij kunnen helpen of misschien zelfs de klus zelfstandig kunnen uitvoeren. Medische behandelingen bij de dieren doen we wel altijd zelf. Wij stellen ook het voerschema samen en zorgen dat alles vervolgens klaar staat, zodat zij de dieren zelfstandig kunnen voeren. Daarvoor werken we met herkenbare foto’s van onze dieren op de emmers.”

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

10

“Soms is er wel een spanningsveld tussen wat wij doen en wat zij kunnen uitvoeren. Je moet er natuurlijk rekening mee houden dat zij meer tijd en begeleiding nodig hebben, dan is het soms verleidelijk om iets snel zelf op te pakken.

Waar mogelijk werken we samen, maar als de klus snel af moet zijn, dan kiezen we er soms voor om het zelf te doen.”

Ze kunnen ook zelf aangeven waar ze zich graag in willen ontwikkelenDoor taken af te sluiten met een certificaat ontwikkelen ze zich verder en kunnen ook trots op zichzelf zijn. Sommige cliënten werken hier een paar maanden, anderen zijn hier al 12 jaar en willen nooit meer weg!”

“Als symbool van deze bijzondere leerwerkplek en de Kantine voor rust en activiteiten samenwerking tussen beheerders en cliënten, hebben we “De kinderboerderij is van oorsprong een gemeentelijke de Gouden Kruiwagen ontvangen!” (zie foto hieronder) . boerderij die gerund werd door vrijwilligers. Toen in 2000 werd geopperd om de kinderboerderij te sluiten, waren Zorg voor je bestaansrecht er al cliënten bij ons in dienst. Toen is het beheer door “Vanaf volgend jaar krijgen wij ook te maken met de WMO Esdégé-Reigersdaal overgenomen. De grond, gebouwen die uitgevoerd gaat worden door de gemeente. De WMO en inventaris zijn van de gemeente, maar de kantine heeft voornamelijk consequenties voor mensen met een is neergezet door Esdégé-Reigersdaal. Daar is ook een lage indicatie. Bij ons zijn dat er nog niet zoveel, maar speciale verzorgingsruimte voor mensen in een rolstoel. dat kan in de toekomst anders worden. Daarom vinden De kantine is een plek waar geen bezoekers komen en de we het belangrijk om goed contact met de gemeente te cliënten zich even terug kunnen trekken als het te druk onderhouden, zodat zij weten wat wij te bieden hebben. wordt.”

Daarom hebben wij hen uitgenodigd voor een rondleiding.

Dan kunnen ze met eigen ogen zien wat we hier doen.

De Gouden Kruiwagen Door naar buiten te laten zien wat je doet, krijg je ook meer “We werken al jaren met cliënten, maar zijn sinds 2013 bestaansrecht. Het is zo belangrijk om jezelf op de kaart te een leerwerkplek voor cliënten. Zij krijgen een interne zetten. Daar werken wij hier ook voortdurend aan.” opleiding om ‘boer’ te worden. Ze ontvangen dan een certificaat voor vaardigheden die ze hebben ontwikkeld. Zo kunnen ze gericht nieuwe dingen leren, hun interesses ontdekken en werken aan zelfontplooiing en eigenwaarde.

Er zijn verschillende richtingen, zoals huishoudelijke taken, voeren van de dieren, educatie en onderhoud.

Zorgtips om zichtbaar te zijn voor de WMO:

1. Zorg dat de gemeente weet dat je er bent. Nodig ze uit op de kinderboerderij en laat ze zelf zien wat je doet en waar je voor staat.

2. Zorg dat je je aansluit bij een zorginstelling, kijk hiervoor op www.zorgboeren.nl. Zo toon je aan dat je de zorg serieus neemt.

3. Zorg voor een goed opgeleide zorgmedewerker als je clienten via WMO wilt begeleiden. Bij enkele onderwijsinstellingen kun je hier een opleiding voor volgen.

4. Zorg ervoor dat de juiste voorzieningen aanwezig zijn voor de clienten die je wilt aantrekken. Denk aan een invalidentoilet, rustruimte etc.

5. Zorg dat je een breed maatschappelijk belang hebt.

Kijk verder dan je eigen eiland en blijf netwerken, contacten leggen en de gemeente, buurt of wijk bij je activiteiten betrekken. Denk ook aan praktijkscholen of kinderdagverblijven.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

11

Wormmanagement op kinderboerderijen Resistentie voor wormmiddelen wordt steeds vaker aangetoond > RenĂŠ van den Brom (dierenarts kleine herkauwers, Gezondheidsdienst voor Dieren) In de afgelopen jaren is gebleken dat resistentie voor wormmiddelen op steeds meer bedrijven voorkomt, maar ook dat er in Nederland resistentie bestaat voor de meest recent op de markt verschenen middelen. Om schapen en geiten buiten te kunnen blijven houden is het belangrijk dat houders resistentieontwikkeling vertragen door het nemen van managementmaatregelen. Dit advies geldt ook voor kinderboerderijen en dierenweides.

Zij nemen vaak een bijzondere plek in: in de eerste plaats omdat nogal wat kinderboerderijen en dierenweides alleen beschikken over een zogenoemde standweide.

In de tweede plaats omdat er vaak zowel schapen als geiten worden gehouden. Tot slot is het belangrijk om alle aangevoerde dieren in quarantaine te plaatsen alvorens ze aan de koppel toe te voegen.

De belangrijkste wormsoorten bij kleine herkauwers in Nederland Problemen met nematodirus-soorten worden met name bij jonge lammeren in de eerste maanden van het weideseizoen gezien. De belangrijkste verschijnselen zijn waterdunne diarree, enorme dorst, groeivertraging en sterfte. Ernstige uitbraken komen vooral voor na lange en koude winters waarna de grasgroei pas laat op gang komt.

Soms worden in het najaar problemen gezien bij lammeren die niet voldoende weerstand hebben opgebouwd.

De belangrijkste wormsoort in Nederland is de rode lebmaagworm (Haemonchus contortus). Problemen doen zich vooral voor in de zomermaanden, maar in de afgelopen jaren is gebleken dat de probleemperiode steeds langer wordt. In tegenstelling tot de meest worminfecties veroorzaakt een infectie met de rode lebmaagworm geen diarree. Verschijnselen die kunnen worden gezien zijn bloedarmoede (bleke slijmvliezen), verminderde groei en sterfte.

In de zomer en najaar kunnen infecties met trichostrongylussoorten en Teladorsagia circumcincta leiden tot diarree en groeivertraging.

Resistentie voor wormmiddelen Resistentieontwikkeling voor wormmiddelen is een wereldwijd probleem voor de schapen- en geitenhouderij.

In de afgelopen jaren is gebleken dat er voor steeds meer wormmiddelen ook in Nederland resistentie bestaat. Veel wormmiddelen zijn al jarenlang op de markt en herhaalde blootstelling van de maagdarmwormen aan deze middelen leidt tot resistentieontwikkeling. In Nederland kwam in 2011 een nieuw middel op de markt (Zolvix van Novartis), maar veel sneller dan verwacht is in juli 2014 resistentie van de rode lebmaagworm voor dit middel aangetoond op een Nederlands schapenbedrijf. Sindsdien is er nog enkele malen melding gemaakt van mogelijke resistentie voor dit product. Omdat resistentie er op termijn toe kan leiden dat er in de zomermaanden geen schapen en geiten meer buiten op de weide kunnen worden gehouden, is het belangrijk om resistentieontwikkeling tegen te gaan. Een hulpmiddel hierbij is het opstellen van een ontwormjaarplan.

Schapen en geiten in dezelfde koppel Het lijkt erop dat geiten een rol spelen bij het versneld optreden van resistentie voor wormmiddelen. Wanneer schapen en geiten samen worden geweid en een mestonderzoek wordt uitgevoerd, is het verstandig om dit van beide groepen dieren apart te doen. Indien een behandeling nodig is, zal de dosering voor geiten nauwkeurig bepaald moeten worden.

Quarantaine

Adviezen rondom quarantaine zijn van toepassing voor alle kleine herkauwers die worden aangevoerd. Dit geldt dus voor aangekochte dieren, dieren die elders zijn gedekt of die ter dekking worden aangeboden, maar ook voor dieren die ongewenst over het hek zijn gezet. Aangevoerde dieren moeten bij voorkeur minimaal vier weken in quarantaine worden gehouden. In deze periode is het belangrijk om op ziekteverschijnselen te letten en zonodig te behandelen.

Voor maagdarmworminfecties geldt het advies dat ze tweemaal ontwormd moeten worden in deze periode.

EĂŠn keer met een middel uit groep 2 en eenmaal met een Let op! Lintworminfecties komen geregeld voor maar middel uit groep 3 of 4 (zie kader). Controleer na 10-14 behoeven maar zelden een behandeling! dagen de effectiviteit van de behandeling. Voeg dieren niet eerder dan dat de resultaten bekend zijn toe aan de koppel.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

12

Groepen wormmiddelen:

Ontwormjaarplan Het opstellen van correct ontwormjaarplan voor schapen en geiten is niet eenvoudig. Echter, het belang ervan is groot. Stel hiervoor vóór het weideseizoen, in overleg met uw dierenarts, een ontwormjaarplan op. Punten die hierin aan de orde moeten komen zijn: beweidingsschema’s, momenten van mestonderzoeken en een advies over eventueel te gebruiken middelen.

Beweidingsschema voor een standweide Wanneer u een standweide heeft, kunt u door de weide op te delen in drie stukken een handig beweidingschema hanteren. De schapen mogen drie maanden de percelen niet begrazen. Behandel de schapen na het aflammeren en voordat ze met de lammeren naar buiten gaan met een middel uit groep 3 of 4, maar laat een percentage van de volwassen dieren onbehandeld zodat niet de gehele wormpopulatie aan het middel wordt blootgesteld. De lammeren en schapen kunnen vervolgens over de drie stukken worden geweid, door ze elke 3 weken (tot 1 juli) naar een nieuw stuk te brengen. Verricht drie weken nadat de dieren opnieuw op het eerste perceel zijn gekomen, mestonderzoek. Gedurende de rest van het seizoen is mestonderzoek maandelijks nodig. Controleer na iedere behandeling de effectiviteit. Voer in geval van klinische klachten altijd mestonderzoek uit.

Behandeladviezen • Behandel alleen wanneer dit noodzakelijk is • Gebruik een middel waarvoor de aangetoonde wormsoort gevoelig is • Gebruik het middel zoals aangegeven in de bijsluiter • Voorkom onderdosering; weeg enkele dieren om het gewicht van de rest van het koppel te kunnen schatten • De dosering voor wormmiddelen bij geiten is voor de meeste middelen tweemaal hoger dan bij schapen. Let hierbij op de veiligheidsmarge.

• Controleer de effectiviteit van iedere uitgevoerde behandeling door na 10-14 dagen mestonderzoek te verrichten.

1. (Pro)benzimidazolen.

Werkzame stoffen: albendazol, fenbendazol, oxfendazol en febantel. Veel resistentie van de in de zomer en herfst voorkomende maagdarmwormen voor deze groep. Nog wel werkzaam tegen lintwormen, maar behandeling hiervan is zelden nodig. Eerste keus bij problemen met nematodirussoorten, dan wel met mestonderzoek effect controleren omdat er al enkele resistentiegevallen bestaan.

2. Imidazothiazolen.

Werkzame stof: levamisol. In Nederland nog geen resistentie vastgesteld, wel in andere landen.

3. Avermectinen/milbemycinen.

Werkzame stoffen: ivermectine, doramectine, moxidectine. Vanaf 2006 resistentiegevallen vastgesteld bij kleine herkauwers in Nederland. Bij schapen ging het om resistentie van Haemonchus contortus en bij geiten om resistentie van Teladorsagia circumcincta.

4. Amino-aceto-derivaten (AAD).

Werkzame stof: monepantel. In 2014 werd een resistentiegeval van Haemonchus contortus bij schapen in Nederland aangetoond.

5. Combinatiepreparaat van derquantel en abamectin dat in Nederland niet op de markt is.

Een aantal wetenswaardigheden op een rijtje: • Worminfecties kunnen zorgen voor darmschade, groeivertraging en sterfte.

• Ontworm ooien na het aflammeren en voordat ze naar buiten gaan, met een goed werkzaam middel uit groep 3 of 4, maar laat een percentage van de volwassen dieren onbehandeld.

• Behandeling tegen lintwormen is zelden nodig • Besmetting met de rode lebmaagworm veroorzaakt geen diarree.

• Mestonderzoek toont de aanwezigheid van wormeieren aan. Alleen volwassen wormen produceren eieren.

• Nematodirose: bij een hele jonge infectie zijn er bij mestonderzoek soms nog geen eieren aantoonbaar • Diarree kan ook worden veroorzaakt door bacteriën, virussen, andere parasieten en voedingsfouten.

• Infecties met de rode lebmaagworm komen meestal in de zomermaanden voor. De laatste jaren komen meer vroegere en latere infecties voor.

• Resistentie is hoogstwaarschijnlijk alleen te vertragen en niet te voorkomen.

• Resistentie is hoogstwaarschijnlijk onomkeerbaar.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

13

Verkoop van verse producten op de kinderboerderij Deel II: vlees

Op veel kinderboerderijen worden verse producten verkocht. Soms van eigen dieren, zoals eieren of zuivel. Andere producten komen uit de natuur, zoals groente en fruit. Er is veel regelgeving rondom de verkoop en hygiëne van eigen producten. Veel van die regels richten zich op de grootschalige productie en verkoop. Om het helder en praktisch te maken voor kinderboerderijen, wordt in de komende Vakbladen aandacht besteed aan producten ‘van eigen bodem’. In deze uitgave: vlees.

‘Eerlijk vlees van dichtbij’ wordt steeds populairder. Waar vroeger nog geprotesteerd werd als biggetjes van de kinderboerderij naar de slager gingen, wordt er nu op sommige kinderboerderijen al vlees van eigen varkens aangeboden en groeit de vraag.

Dieren houden voor het vlees

Op de stadsboerderijen in Utrecht is gekozen voor een andere vorm, daar wordt samengewerkt met (stads) veeboeren. Zo stonden er op de Griftsteede varkens van Ward & Wikke, op de Steede Hoge Woerd lopen kippen van Ward & Wikke en op de Koppelsteede zijn twee Black Aberdeen kalfjes te vinden van B.E.E.V.. Op de Griftsteede krijgen ze dit najaar waarschijnlijk Bonte Bentheimers.

Op vrijwel alle kinderboerderijen worden landbouwhuisdieren gehouden die ook gegeten (kunnen) worden, zoals varkens, schapen, koeien, kippen en konijnen. Door deze dieren te houden, kan het publiek kennis maken met hun ‘avondeten’ en zien en ervaren ze hoe deze dieren eruit zien en leven. Soms zijn (jonge) bezoekers zelfs verbaasd als ze ontdekken dat de hamlap van het varken komt en niet groeit in de supermarkt.

Zo dragen de stadsboerderijen bij aan de bewustwording van Utrechters over de herkomst van vlees. Ook werken ze op die manier mee aan een gezonde voedselketen in de stad. Tegelijkertijd genieten de Utrechters op de steedes van deze mooie en gezonde dieren en kunnen met eigen ogen zien dat de dieren goed verzorgd worden. Bezoekers kunnen vervolgens via de stadsboeren vlees bestellen van de boerderijdieren.

Niet alleen het laten zien van deze dieren is belangrijk, ook educatie en openheid naar het publiek hoort hierbij.

Wees eerlijk tegen de bezoekers als dieren naar de slacht gaan en ze hier naar vragen. De ervaring op de meeste kinderboerderijen is dat bezoekers dit uitstekend begrijpen en zelf ook liever dieren eten die een goed leven hebben gehad, zoals op de kinderboerderij.

Slachten van de dieren

Vlees van eigen dieren voor bezoekers

Verpakken en invriezen kan bij de slager gebeuren of op de boerderij zelf. Verwerkt of verpakt u op het eigen bedrijf, dan moet u beschikken over een aparte verwerkingsruimte.

Ook hierbij moet u aan een aantal hygieneregels voldoen, waaronder: • Personen die vers vlees inpakken of verkopen zijn schoon en verzorgd. Zo voorkomt u nabesmetting van het product door de verwerker of verkoper.

• Er is een aparte ruimte die goed schoon te houden is.

Dit mag niet de privékeuken zijn!

Sommige kinderboerderijen gaan nog een stapje verder en verkopen ook (eigen) vlees op de kinderboerderij. Bij Boerderij Daalhoeve in Maastricht worden (zeldzame) varkens op diervriendelijke wijze gehouden voor het vlees.

Nadat ze geslacht zijn, wordt het vlees van deze varkens verpakt en verkocht op de kinderboerderij. Ook lammeren, kippen en konijnen worden kleinschalig gehouden voor het vlees. De bezoekers zijn enthousiast: “Het vlees smaakt weer net als vroeger!”

Kinderboerderijen die zelf vlees willen verkopen van eigen dieren, moeten aan een aantal regels voldoen. De dieren moeten allereerst geslacht worden door een erkende slager.

Ook het verwerken (uitbenen, snijden en malen) van het vlees gebeurt altijd door de slager.

Verpakken en verpakruimte

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

14

• Er is een opslag met temperatuurbeheersing.

• Er zijn voldoende wasbakken om handen en levensmiddelen te wassen.

• De ventilatie en verlichting is in orde.

• Reiniging- en ontsmettingsmiddelen worden in een aparte ruimte opgeslagen. Er is uiteraard geen toilet in de verwerkingsruimte.

• Kruisbesmetting wordt voorkomen door voldoende hygienische maatregelen te nemen.

Etiketteren

Het is niet toegestaan producten voor verkoop in uw eigen privé koelkast of vriezer te bewaren. U moet producten voor verkoop apart in uw verkoopruimte bewaren. Hou vleesproducten ook gescheiden van andere producten voor verkoop, zoals zuivel en groenten. Een plastic schot in de vriezer tussen de producten voldoet. U moet ook uw handen kunnen wassen.

De vloer, toonbank, kassa en plaatsen die met het vlees in aanraking komen dienen na ieder gebruik te worden gereinigd. Uw vrieskisten moet u minimaal tweemaal per jaar reinigen en desinfecteren. De toonbank/koelkast voor vers vlees moet u minimaal elke week reinigen en desinfecteren (of nadat u alles verkocht heeft, als dit binnen één week is). Noteer de datum waarop u dat gedaan heeft.

Als u voor langere tijd wil (voor)verpakken, bijvoorbeeld voor in de diepvries, bent u verplicht volledig te etiketteren Op het etiket staat: product, plaats, ingrediënten, partij, hoeveelheid, allergenen, THT diepvries, producent en land van herkomst. Als u vers vlees onmiddellijk verkoopt (binnen 2 tot 3 dagen), hoeft u niet te etiketteren. U moet Temperatuurregistratie wel duidelijk het soort product, de hoeveelheid en de prijs Verkoopt u diepgevroren vlees in gesloten (portie) aangeven aan uw klanten. verpakkingen? Dan bent u verplicht één keer per week de temperatuur te controleren met een geijkte thermometer Vers of ingevroren vlees? en te registeren. De temperatuur dient in de kern van het U kunt vlees vers of ingevroren verkopen. Hou er bij de product te worden gemeten of tussen de producten (niet verkoop van vers vlees rekening mee dat dit binnen 3 dagen in de lucht!). De temperatuur dient minimaal –180c te zijn. verkocht moet zijn. Dan is het verstandig om bezoekers of klanten van tevoren te laten intekenen op het vlees en Verkoopt u vers vlees voor onmiddellijke verkoop? Dan een afhaaldatum af te spreken. Als u twijfelt of u het vlees bent u verplicht dagelijks de temperatuur te controleren binnen die tijd verkocht heeft, kunt u er beter voor kiezen met een geijkte thermometer en dit te registreren. Dit doet het vlees in te vriezen. Voor diepgevroren rund geldt dat u tot u het hele dier verkocht heeft. De temperatuur mag dit 12 maanden houdbaar is en varken en kip 6 maanden. maximaal 70c zijn. Voor kip, wild en gevogelte maximaal 40c. U verkoopt het gehele dier bij voorkeur binnen 2 Invriezen dagen (voor vlees bewaard bij max. 7 graden) tot 3 dagen Vriest u het vlees op de boerderij in? Doe dit dan zo snel (voor vlees bewaard bij max. 40c). mogelijk. Het beste is om de vriezer 24 uur van tevoren al zover mogelijk terug te laten koelen. Ook kunt u het Meer informatie: vlees zoveel mogelijk verspreiden in de vriezer en gelaagd Website van Maria van Boxtel: neerleggen. Met voldoende vriescapaciteit bereikt u dan www.landco.nl zo snel mogelijk resultaat. Lukt het u niet om binnen 24 www.landregels.nl uur de producten in te vriezen? Dan heeft geforceerd invriezen in een professionele vriescel de voorkeur. Laat dit Alle uitgebreide informatie is te vinden in onderstaande bijvoorbeeld doen bij uw slager. brochure: Download brochure ‘Vleesverkoop van de boerderij’

Verkopen van vlees

Uw verkoopruimte en uw opslagruimte moeten makkelijk In de volgende uitgaven artikelen over verkoop van eieren, schoon te houden en goed onderhouden zijn. U bent zuivel, groente en fruit, honing en streekproducten. verplicht ongedierte meteen te bestrijden. Ook voldoende Heeft u vragen hierover? Laat het weten! licht en ventilatie in de verkoopruimte is wenselijk. Dieren in de verkoopruimte zijn verboden.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

15

Nieuws van duurzame bodem Zad-o-theek in Boxtel De kinderboerderij in Boxtel gaat een zadotheek opzetten in samenwerking met Eetbaar Boxtel.

In Frankrijk is de 'zadotheek' al een begrip.

Kinderboerderij Boxtel haalt dit succes naar Nederland!

Dit najaar starten ze met inzamelen van zaad. Iedereen is welkom om gedroogde zaden in te leveren op de kinderboerderij in Boxtel (Apollopad 1). Bij voorkeur in een papieren zakje met zoveel mogelijk informatie over de ingeleverde zaden. In de winter worden de zaden mooi verpakt, zodat ze in het voorjaar van 2015 kunnen Het idee van de zadotheek is simpel: mensen kunnen starten met de zadotheek op de kinderboerderij. gratis zaden meenemen van bloemen, groenten en eetbare gewassen. Die kweken ze op tot plantjes. Van die zaden geven ze weer een zakje terug in het jaar dat volgt op de ‘lening’. Hierdoor ontstaat een kringloop. Het doel van een zadotheek is om zonder kosten in de lokale behoefte te voorzien, de biodiversiteit te vergroten in de omgeving, tuinieren en eten van eigen bodem te stimuleren en informatie te verstrekken.

Dag van de Duurzaamheid groot succes De zesde landelijke Dag van de Duurzaamheid op vrijdag 10 oktober 2014 was wederom een groot succes!

Door heel Nederland vonden duizenden duurzame activiteiten plaats, georganiseerd door particulieren, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden.

Samen hebben we weer laten zien dat de beweging van mensen die bezig zijn met duurzaamheid blijft groeien!

In 2015 is de Dag van de Duurzaamheid op vrijdag 9 oktober. Zet dit alvast in je agenda!

Wist je dat...

• inmiddels 79 kinderboerderijen de intentieverklaring ‘duurzaamheid’ getekend hebben?

• er meer dan 150 kinderboerderijen zijn die apparaten inzamelen voor Wecycle?

• er 47 kinderboerderijen gebruikt (frituur)vet inzamelen?

• door 9 kinderboerderijen al 1980 kilo gebruikte kleding is opgehaald en de opbrengst €0,20 per kg is?

• er op 80 kinderboerderijen boeken zwerven?

Wil je ook inzamelpunt zijn?

Kijk op www.allekinderboerderijenduurzaam.nl voor alle informatie en aanmelden.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

16

De toekomst van duurzaamheid > Harm Blanken, bureau ZET

Bureau ZET heeft in opdracht van het campagneteam Alle Kinderboerderijen Duurzaam! (AKD) een vervolg uitgebracht over de toekomst van deze duurzaamheidscampagne voor kinderboerderijen.

Hiervoor heeft bureau ZET gesproken met kinderboerderijen, het campagneteam en andere betrokkenen. Aan de hand hiervan is een sterktezwakte-analyse opgesteld van de campagne en zijn vier aanbevelingen geformuleerd.

Sterke punten van de AKD-campagne • Kinderboerderijen als etalage voor duurzaamheid voor 25-30 miljoen bezoeken per jaar is een krachtig idee.

• Biedt kinderboerderijen de kans om zich breder te profileren en nieuwe partners zijn in de mogelijkheden geïnteresseerd.

• Kinderboerderijen voelen zich verbonden met het thema duurzaamheid.

• Er is veel activiteit ontwikkeld de afgelopen jaren: afvalinzameling o.a. Wecycle en frituurvet, scan, website AKD, bijeenkomsten, publiciteit.

Zwakke punten van de AKD-campagne • Duurzaamheid is een niet precies gedefinieerd concept.

We doen al heel veel, wat wordt er van ons verwacht?

• Ondernemende kinderboerderijen doen uit zich zelf al heel veel en hebben de campagne zelf niet nodig.

• ‘Conservatieve’ kinderboerderijen willen misschien wel, maar zien geen mogelijkheden en wel bezwaren.

• De vSKBN formuleert geen duidelijke ambitie en de AKD-campagne is top-down ingericht.

• Slagkracht van het landelijk campagneteam is beperkt.

Aanbevelingen Aanbeveling 1: formuleer een heldere ambitie De ambitie zou de volgende elementen kunnen bevatten: • Alle duurzame kinderboerderijen maken een plan welke extra duurzame maatregelen/activiteiten zij nog willen realiseren.

• Er komt een landelijke checklist met duurzame ambities, ter inspiratie voor de plannen van de kinderboerderijen.

• Een eenvoudig monitoringssysteem om te checken of plannen worden gerealiseerd en om eventuele vragen van kinderboerderijen boven water te krijgen.

Aanbeveling 2: stimuleer regionale netwerken De afstand tussen het landelijke campagneteam en de honderden kinderboerderijen is te groot. Er is een ‘tussenlaag’ nodig tussen landelijk niveau en individuele kinderboerderij. Kinderboerderijen vinden onderlinge ideeën- en kennisuitwisseling met collega’s, die ze kennen en die niet te ver weg zitten nuttig, belangrijk en leuk. Doel van het regionaal netwerk is om elkaar te helpen de duurzaamheidsambities van de individuele kinderboerderijen te realiseren: uitwisseling van kennis, elkaars boerderijen bezoeken, praktische contacten, gezamenlijk lobbyen bij waterschap enzovoort.

Aanbeveling 3: pilot voor een regionaal netwerk Het campagneteam zou het initiatief moeten nemen om in een regio een pilot te starten voor het vormgeven van een regionaal duurzaam netwerk.

Aanbeveling 4: ontwikkel een handleiding duurzaamheid

Kinderboerderijen hebben behoefte aan concrete tips om het thema duurzaamheid praktisch in te kunnen vullen. Een papieren handleiding voorziet in een behoefte. Deze moet vooral praktisch zijn en toegankelijk en drempelverlagend.

Vooral niet te dik, verwijs naar de site en andere handige links. De handleiding heeft de volgende onderdelen: • Checklist duurzame ambities (zie aanbeveling 1).

• Inhoudelijke tips voor realiseren ambities.

• Tips communicatie, voorlichting naar publiek.

• Tips over de aanpak. Belangrijkste tip is: doe het niet alleen, maar zoek (regionaal) hulp bij collega’s, instanties, NME-centra.

• Een onderdeel over een regionaal netwerk: sluit je aan bij een bestaand netwerk of vraag het campagneteam om te helpen een nieuw netwerk op te richten. Tips voor de oprichting van een netwerk duurzame kinderboerderij n.a.v. de pilot.

Vervolg van de campagne Tijdens de regionale bijeenkomsten in november zal duurzaamheid aan bod komen.

Begin 2015 zal er een handleiding duurzaamheid ontwikkeld worden en gestuurd worden naar alle leden van de vSKBN. De pilot (aanbeveling 3) gaat van start in regio Amersfoort.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

17

De dierentuinvergunning: kinderboerderij of dierentuin..? > Inger van der Laan

Hoewel het verschil tussen een kinderboerderij en dierentuin zeer groot lijkt, immers het wekelijkse bezoekje aan de geitjes op de kinderboerderij is toch wezenlijk verschillend van een dagje uit naar de apen en de olifanten, blijkt de wettelijke scheidslijn een stuk kleiner te zijn. Wie meer dan 10 wilde diersoorten houdt en deze meer dan 6 dagen per jaar tentoonstelt aan publiek, is volgens de wet een dierentuin en moet in bezit zijn van een dierentuinvergunning.

Op veel kinderboerderijen worden naast geiten, schapen en konijnen ook volièrevogels, watervogels, vissen of andere bijzondere diersoorten gehouden. Wist u dat u daarmee al snel een dierentuinvergunning moet hebben? Dit artikel gaat nader in op deze regelgeving, de dierentuinvergunning (voorheen: dierentuinbesluit) en de diersoorten die hieronder vallen.

Diersoorten op de kinderboerderij

Wild dier of productiedier

Hiervoor kunt u een lijst maken met alle diersoorten die gehouden worden op de kinderboerderij. Zorg dat u met name de watervogels, volierevogels en aquariumvissen niet vergeet! Als u meer dan 10 verschillende wilde diersoorten blijkt te houden, kunt u twee dingen doen: 1. U brengt het aantal diersoorten terug tot maximaal tien 2. U vraagt een dierentuinvergunning aan

De gehouden diersoorten spelen een belangrijke rol bij het bepalen of sprake is van een dierentuin of niet. Het ministerie maakt hierbij onderscheid tussen productiedieren en wilde dieren. Met wilde dieren wordt bedoeld: alle van nature in het wild levende diersoorten, met uitzondering van de dieren die volgens het Besluit houders van dieren zijn aangewezen als productiedieren, honden en katten.

Hierbij moet niet gelijk gedacht worden aan leeuwen en tijgers. Alle dieren die niet op deze lijst voorkomen of kruisingen hiervan, behoren (volgens dit besluit) tot de ‘wilde’ dieren. Heel concreet zijn dit bijvoorbeeld de tropen in de volière, grasparkieten, sierwatervogels, vissen in de aquaria, wallabies, alpaca’s, lama’s en nog meer diersoorten die vaker op kinderboerderijen gehouden worden. Op de lijst staan 119 diersoorten die aangewezen zijn als productiedieren, gesorteerd op: zoogdieren, vogels, vissen, kreeften, tweekleppigen, slakken, insecten en lagere diersoorten.

Omdat een kinderboerderij een publieksfunctie heeft en ruime openingstijden kent, is het belangrijk rekening te houden met het aantal wilde diersoorten dat gehouden wordt. Als kinderboerderij is het daarom van belang je ervan bewust te zijn tot welke lijst de soorten die je houdt behoren, dus is het een ‘productiedier’ of een ‘wild dier’.

Voor wie gelden deze regels en voor wie niet?

Deze regelgeving geldt specifiek voor plekken waar dieren getoond worden aan het publiek. Vrijstellingen gelden voor circussen en dierenwinkels. De regels met betrekking tot de dierentuinvergunning zijn niet van toepassing op particulieren die wilde dieren als huisdier houden of locaties waar dieren worden opgevangen voor medische zorg voor een periode van maximaal 12 maanden.

Waar moet je aan voldoen?

De eisen voor een dierentuinvergunning zijn opgenomen in het Besluit houders van dieren en deze hebben betrekking op de verblijven, de verzorging, welzijn en gezondheid, de registratie, veiligheid voor mens en dier, educatie en werkwijze. Bij wijzigingen in het beleid moet de vergunning worden aangepast.

Dierentuinvergunning aanvragen of meer weten?

De vergunning kan worden aangevraagd via de Rijksdienst van Ondernemend Nederland (RVO). Hiervoor moet een uitgebreide vragenlijst worden ingevuld en ook een controle ter plaatse maakt hier onderdeel van uit.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

18

Kinderboerderijen met een vergunning Op dit moment zijn 55 locaties in bezit van een vergunning, waarvan 2 kinderboerderijen. De afgelopen drie jaar hebben 11 inrichtingen een aanvraag gedaan voor een vergunning. Hiervan zijn er 3 toegewezen en 4 zijn nog in behandeling. De overige 4 zijn afgewezen of hebben zich teruggetrokken. Dit geeft aan dat het niet zo makkelijk is om een dergelijke vergunning te krijgen.

Marian Berg geeft aan: “Toentertijd heb ik de vergunning aangevraagd. Je moet er veel voor op papier zetten, ook bijvoorbeeld hoe je educatie en voorlichting geeft aan publiek. Als iemand mij vraagt wat ik zou aanraden: de vergunning aanvragen of enkele diersoorten wegdoen, zou ik kiezen voor het laatste. Het is behoorlijk veel werk en je moet ook wijzigingen doorgeven in het beleid. Tenzij je het Keurmerk Kinderboerderijen hebt of daaraan werkt.

Eén van de kinderboerderijen met de dierentuinvergunning Dan werk je al met protocollen en beleid. Veel van die is CNME Schothorst (Amersfoort). Zij hebben deze in 2008 protocollen worden ook gevraagd voor deze vergunning. aangevraagd vanwege een aquariumbak met diverse Dat werkt zeker in je voordeel.” soorten vissen.

Checklist GD Keurmerk Zoönosen vernieuwd > Gezondheidsdienst voor Dieren

Zoönosen zijn ziekten die van dier op mens overdraagbaar zijn. Steeds vaker worden dierhouders (vooral kinderboerderijen) waarbij dieren contact hebben met mensen, geconfronteerd met de vraag welke risico de dieren vormen voor de bezoekers. Om aan te tonen dat u maatregelen neemt om zoönosen te voorkomen en de kans op besmetting te beperken, bestaat het GD Keurmerk Zoönosen.

Om in aanmerking te komen voor het keurmerk dient de kinderboerderij, samen met de eigen dierenarts, een checklist in te vullen. Na retourzending van de ingevulde checklist ontvangt de kinderboerderij een score voor de zoönosepreventie. Bij een score van 60% of meer (totale score is 100%) is de kinderboerderij een zoönosenverantwoord bedrijf. De kinderboerderij ontvangt dan een keurmerkbordje met daarop de keurmerkzegel voor dat jaar. De toekenning van het keurmerk wordt elk jaar opnieuw via de eigen dierenarts getoetst aan de hand van de checklist.

Checklist geheel vernieuwd De checklist voor het GD Keurmerk Zoönosen is dit jaar geheel vernieuwd. In de eerste helft van november krijgen dierenartsen deze vernieuwde checklist voor de deelnemers die hun keurmerk willen verlengen voor 2015. De checklist bestaat nu uit een verplicht algemeen onderdeel en onderdelen per diersoort (schaap, geit, rund, paard/ezel, varken, pluimvee). Afhankelijk van welke diersoorten er aanwezig zijn op een bedrijf, worden deze aanvullende onderdelen ingevuld. Als een bedrijf bijvoorbeeld alleen koeien heeft, hoeft naast het algemene onderdeel alleen het onderdeel ‘runderen’ van de checklist ingevuld te worden. Op deze manier wordt er een score aan het bedrijf toegekend, op basis van de aanwezige dieren. Voor veel kinderboerderijen geldt wellicht dat alle diersoorten van de checklist aanwezig zijn. Echter, door de gestructureerde opbouw en toevoeging van vragen over diersoorten die er voorheen nog niet instonden, zal de vernieuwde checklist ook voor kinderboerderijen voordelen hebben. Door de nieuwe opbouw en toevoeging van bepaalde diersoorten is de checklist gebruiksvriendelijker en geeft deze een realistischer beeld van het totale bedrijf.

Wilt u meer informatie over het GD Keurmerk Zoönosen?

Download dan hier de flyer of ga naar de website van de GD. U kunt ook bellen met de sector kleine herkauwers van de GD via 0900-1770 optie 3. Via bovenstaande website of telefoonnummer is het ook mogelijk om u aan te melden.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

19

Besluit Houders Dierenhet ‘Besluit houders van Wat van betekent

dieren’ voor mijn publieksboerderij?

Wat is het ‘Besluit houders van dieren’ en in hoeverre moet ik hier aan voldoen?

Sinds 1 juli 2014 is het ‘Besluit houders van dieren’ (onderdeel van de Wet dieren) van kracht. Hoofdstuk 3 uit dit besluit richt zich op de ‘bedrijfsmatig gehouden gezelschapsdieren’. Hierin zijn nieuwe regels te vinden rondom het houden, fokken en verkopen van gezelschapsdieren (zie toelichting op pagina 2 en 3).

Ook kinderboerderijen en dierenweides (publieksboerderijen) die gezelschapsdieren houden, moeten mogelijk aan de nieuwe regels voldoen. Om na te gaan of u deze artikelen ook voor u gelden, stelt u zichzelf de volgende twee vragen:

2. Vallen de diersoorten waarmee ik bedrijfsmatig bezig ben, onder dit besluit?

1. Ben ik bedrijfsmatig bezig?

U bent bedrijfsmatig bezig als u de activiteiten met een zekere omvang en regelmaat uitoefent. Bij een dierenwinkel of dierenasiel is dit wel duidelijk. Is het minder duidelijk, dan zijn er indicaties om iets als bedrijfsmatig te beschouwen. Deze indicaties hoeven niet allemaal van toepassing te zijn om iets al bedrijfsmatig te beschouwen.

Als er al één van de indicaties van toepassing is, dan kan er al sprake zijn van bedrijfsmatig bezig zijn.

Dit besluit richt zich op gezelschapsdieren, niet op landbouwhuisdieren. Hieronder vallen alle zoogdieren, vogels, vissen, reptielen en amfibieën die gehouden worden als gezelschapsdier of voor de liefhebberij. Hier vallen ook onder: konijnen, cavia’s, tamme ratten, tamme muizen, goudhamers en gerbils.

Ja

De indicaties zijn: • U fokt niet om de dieren zelf te houden en ook niet voor uw familie en vrienden.

• U verkoopt of levert de dieren af aan anderen dan familie en vrienden.

• U vangt de dieren op tegen een vergoeding en u plaatst hiervoor advertenties.

• U heeft ruimtes speciaal ingericht voor de opvang, handel of het fokken van de dieren.

• U bent geregistreerd bij de Kamer van koophandel of u heeft een BTW-nummer.

• U adverteert.

• U oefent de activiteiten uit om winst te maken.

Nee

U valt niet onder de werking van dit besluit.

U moet voldoen aan het besluit Houders van Dieren.

Op de volgende pagina’s vindt u een samenvatting.

Dieren die niet onder dit besluit vallen, zijn de volgende landbouwhuisdieren: Zoogdieren: damhert, ezel, geit, Middeneuropees edelhert, nerts, paard, rund, schaap, varken, waterbuffel.

Vogels: emoe, fazant, grauwe gans, helmparelhoen, kalkoen, kip, knobbelgans, nandoe, patrijs, peking eend, struisvogel, vleesduif.

Vissen: aal, Afrikaanse meerval, Baars, Beekforel, Beluga steur, Goudbrasem, Kwi kwi, Meerval, Mozambique Tilapia, Nijltilapia, Regenboogforel, Snoek, Snoekbaars, Spiering, Steur, Tarbot, Tong, Zalm, Zeebaars, Zeebrasem, Zeeforel.

Nee Ja

Praktijkvoorbeeld Praktijkvoorbeeld

Voorbeelden waarmee u wel onder het besluit valt: • U heeft vakantieopvang voor konijnen en cavia’s.

• U heeft een opvang en herplaatst knaagdieren.

• U fokt regelmatig met grasparkieten en adverteert.

Met ‘opvang’ wordt bedoeld dat de dieren langere tijd op de kinderboerderij aanwezig zijn en vaak ook herplaatst worden.

Als een dier bijvoorbeeld ‘over het hek’ gezet wordt en u laat deze binnen enkele dagen ophalen door de Dierenambulance, dan valt dit niet onder ‘opvang’.

Voorbeelden waarmee u niet onder dit besluit valt: • U houdt dieren uitsluitend voor educatieve doeleinden (zoals bij veel onderwijsinstellingen en kinderboerderijen).

• U fokt met geiten en schapen, maar niet of incidenteel met konijnen of cavia’s.

• U fokt met muizen/ratten om deze zelf te houden.

• U houdt alleen herten, geiten en kippen.

In praktijk betekent dit dat u een ‘vaste kern’ dieren heeft en er weinig of geen wisseling van gezelschapsdieren is, anders dan om zelf te houden.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

ver. S amenwer kende K inde rB oe rde r ije n N e de r land - w w w.k in d e r bo e rd e r ij e n .n l

20

Wat houdt het ‘Besluit houders van dieren’ in en waar moet ik aan voldoen?

Onze kinderboerderij valt onder dit besluit. Wat nu? (pagina 1 van 2) Registratie bij de overheid

Iedereen die onder dit besluit valt, moet dit doorgeven aan de overheid. Aanmelden gaat op UBN. Hiervoor gaat u naar de website: https://mijn.rvo.nl/bedrijfsmatig-huisdieren-houden. Via ‘direct regelen’ rechts in het menu logt u in voor de kinderboerderij. Hierbij maakt u melding van uw bedrijfsmatige activiteiten met dieren. U geeft door om welke diersoorten het gaat (honden, katten, overige zoogdieren, amfibieën en reptielen, vogels of vissen), de activiteiten (in voorraad houden, opvang, fokken, verkopen of afleveren) en de gegevens van de beheerder.

Daarnaast moet de kinderboerderij aan een aantal eisen uit dit besluit voldoen voor de dieren die onder dit besluit vallen.

Deze worden hieronder samengevat:

Bewijs van Vakbekwaamheid

Informatieverstrekking en verkoopverbod

De beheerder van de kinderboerderij heeft een bewijs van vakbekwaamheid nodig voor de diergroepen die bedrijfsmatig gehouden worden. Dit bewijs krijgt u door een erkende opleiding te volgen bij een instelling voor middelbaar beroepsonderwijs.

Deze instelling is opgenomen in het centraal register beroepsopleidingen (Crebo).

Bij de verkoop of plaatsing van een gezelschapsdier, wordt aan een koper schriftelijke informatie meegegeven die de nieuwe eigenaar in staat stelt het dier zo goed mogelijk te verzorgen. Hierin staat in elk geval informatie over de verzorging, huisvesting, gedrag van het dier en de kosten die gemoeid gaan met het houden van het gezelschapsdier.

Deze informatie mag zelf uitgegeven worden, maar er kunnen ook kant-en-klare bijsluiters gedownload worden van de website www.licg.nl

Deze vraag hebben we voor u gesteld bij de onderwijsinstellingen. Zodra hier meer over bekend is, zullen we u hier direct over informeren.

Overgangstermijnen Bent u beheerder van een voor 1 juli 2015 bestaande kinderboerderij? Dan heeft u tot 1 juli 2020 de tijd om een bewijs van vakbekwaamheid krijgen.

Start u vanaf 1 juli 2015 met een inrichting met bedrijfsmatige activiteiten met huisdieren, dan moet er vanaf de start een beheerder met een bewijs van vakbekwaamheid werkzaam zijn.

Ook wordt alle relevante informatie gegeven over de gezondheidsstatus van het dier.

Schriftelijke informatie hoeft niet meegegeven te worden als de koper een dierentuin is of geregistreerde inrichting, zoals een collega-kinderboerderij die onder het besluit valt.

Verkoopverbod aan personen jonger dan zestien jaar Een gezelschapsdier wordt niet verkocht aan een persoon jonger dan zestien jaar.

Administratie

Over het besluit Houders van Dieren

Er wordt een deugdelijke administratie bijgehouden van de gezelschapsdieren die in de inrichting blijven met daarin in ieder geval naam, adres en woonplaats van degene van wie de gezelschapsdieren afkomstig zijn (voor zover bekend). Deze gegevens worden minimaal twee jaar bewaard (mag ook digitaal) vanaf het moment dat het dier uit de inrichting is.

Het Besluit richt zich op (bedrijfsmatige) dierhouders en bestaat uit de volgende relevante hoofdstukken:

Twijfelt u of uw activiteiten bedrijfsmatig zijn of heeft u andere vragen? Neem dan contact op met RVO via: 088 042 42 42 Vervolg op volgende pagina.

Hfst 2. Houden van dieren voor landbouwdoeleinden: artikelen hieruit komen uit de voormalige Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren (GWWD). Hierin zijn bepalingen opgenomen over de verzorging en houden van landbouwhuisdieren. Deze (bestaande artikelen) zijn terug te vinden in het Keurmerk Kinderboerderijen.

Hfst 3. Houden van dieren anders dan voor landbouwdoeleinden: er zijn nieuwe regels voor het (bedrijfsmatig) houden van gezelschapsdieren. Die regels zijn opgenomen in dit document.

Hfst 4. Houden van dieren voor vertoning: dit is het voormalig dierentuinbesluit. Zie het Keurmerk.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

ver. S amenwer kend e K inde rB oe rde r ije n N e de r land - w w w.k in d e r bo e rd e r ij e n .n l

21

Wat houdt het ‘Besluit houders van dieren’ in en waar moet ik aan voldoen?

Onze kinderboerderij valt onder dit besluit. Wat nu? (pagina 2 van 2) Fokken en socialisatie

Huisvesting en verzorging

Bij het fokken met huisdieren is het belangrijk dat de manier waarop dit gebeurt niet schadelijk is voor het welzijn en de gezondheid van de ouderdieren en de jongen. Deze voorwaarden gelden voor u: • U zorgt er zo veel mogelijk voor dat ernstige erfelijke afwijkingen en ziekten niet worden doorgegeven.

• U zorgt er zo veel mogelijk voor dat uiterlijke kenmerken die schadelijk kunnen zijn niet worden doorgegeven.

• U zorgt er zo veel mogelijk voor dat ernstige gedragsafwijkingen niet worden doorgegeven.

• Het aantal nesten of nakomelingen mag gezondheid of welzijn van het dier niet benadelen.

• Voortplanting moet zo veel mogelijk op natuurlijke wijze gebeuren (paarden uitgezonderd).

Voor huisdieren die u bedrijfsmatig houdt gelden dezelfde eisen als voor de huisvesting en verzorging van alle andere dieren. U bent verantwoordelijk voor de gezondheid en het welzijn van de dieren. Een goede verzorging betekent o.a.: • De dieren hebben voldoende bewegingsvrijheid.

• Buiten gehouden dieren zijn beschermd tegen slechte weersomstandigheden.

• De dieren kunnen hun natuurlijk gedrag vertonen.

• De dieren worden verzorgd door iemand die daarvoor de juiste kennis en vaardigheden heeft.

• Zieke en gewonde dieren worden direct verzorgd.

• Dieren krijgen voldoende gezond en voor hun soort geschikt voer en water. Dit verschilt per diersoort.

Om aan deze regels te voldoen, blijft u op de hoogte van ontwikkelingen bij de diersoort waarmee u fokt.

Socialisatie Indien het dier op de kinderboerderij verblijft tijdens de periode waarin het dier ontvankelijk is voor socialisatie, wordt ervoor zorg gedragen dat het dier: • went aan de omgang met de mens en relevante diersoorten en aan houderijomstandigheden en • in voldoende mate in de gelegenheid is tot het leren en tonen van soorteigen gedrag.

De voorwaarden voor goede huisvesting zijn onder andere: • In de ruimtes zijn geen materialen gebruikt of scherpe randen, uitsteeksels of andere situaties waardoor het dier gewond kan raken. Deze mogen ook niet schadelijk zijn.

• De ruimte moet gemakkelijk kunnen worden schoongemaakt en ontsmet.

• De ruimte en de materialen zijn aangepast aan de behoeften die het dier van nature heeft. Dit zijn fysiologische en ethologische behoeften. Denk bijvoorbeeld aan het dag- en nachtritme van het dier.

• Een drachtig of zogend dier heeft voldoende en geschikte nestruimte.

• In een verblijf is het aantal dieren en de samenstelling van de diersoorten zodanig dat het gezondheid en welzijn van het dier niet benadeelt.

Gezondheid •

• • •

Er is een protocol waaruit blijkt dat de gezondheid van de dieren op de kinderboerderij dagelijks gecontroleerd wordt, maatregelen ter voorkoming van ziekten worden genomen en zieke gezelschapsdieren op passende wijze worden verzorgd.

Als een dier ziek is en niet/onvoldoende opknapt, wordt zo spoedig mogelijk een dierenarts geraadpleegd.

Dieren waarvan bij binnenkomst de gezondheidstatus onbekend is, worden onmiddellijk in quarantaine geplaatst.

Dieren verdacht van een besmettelijke ziekte en dieren met klinische verschijnselen van een besmettelijke ziekte worden na binnenkomst in de inrichting onmiddellijk in een isolatieruimte geplaatst.

Laatste wijziging: oktober 2014

Quarantaine en ziekenboeg Er moeten minimaal drie afzonderlijke ruimtes zijn voor het huisvesten en verzorgen van zieke of verdachte dieren. Deze ruimtes hoeven er niet altijd te zijn, maar wel de mogelijkheid om deze in te richten als het nodig is: • • •

Quarantaineruimte: voor nieuwe dieren waarvan de gezondheidsstatus onbekend is of de vaccinatiestatus onbekend of onvolledig.

Isolatieruimte: voor dieren die verdacht worden van een besmettelijke ziekte of verschijnselen vertonen.

Ziekenboeg: ruimte voor dieren die ziek zijn, maar geen besmettelijke ziekte (kunnen) hebben.

In deze ruimtes worden de dieren solitair (alleen) geplaatst, tenzij dit vanuit veterinair oogpunt niet noodzakelijk is. De quarantaineruimte en isolatieruimte zijn volledig afgescheiden van de plek waar de andere dieren gehouden worden. Voor de ziekenboeg geldt dit niet. Een ziek, niet besmettelijk dier mag dus in dezelfde ruimte als andere dieren gehouden worden.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

ver. S amenwer kend e K inde rB oe rde r ije n N e de r land - w w w.k in d e r bo e rd e r ij e n .n l

22

Kinderboerderijen Actief Toer

> Hans de Rijk, Stichting Ondernemende Kinderboerderijen

Van 13 tot en met 21 september organiseerde de Stichting Ondernemende Kinderboerderijen de Kinderboerderijen Actief Toer. In de regio Haaglanden, Leiden, Bollenstreek en Westland werden in die week op en rond kinderboerderijen een groot aantal activiteiten georganiseerd die bij droegen aan een grotere bekendheid van het kinderboerderijenwerk en extra inkomsten voor de deelnemende kinderboerderijen.

In totaal is tijdens deze actieweek €30.536,- bij elkaar gebracht voor de spaardoelen op de 18 kinderboerderijen.

Dit is inclusief de verdubbelingsbijdrage van Fonds 1818.

De opzet: positieve verhalen en extra inkomsten Kinderboerderijen die meededen, kozen een spaardoel welke ze wilden realiseren tijdens deze actieperiode via donaties van bezoekers, bedrijven en instellingen. Het doelbedrag lag meestal tussen de €500,- en €1500,- en was een zichtbaar en tastbaar doel. Denk hierbij aan een verblijf voor een minivarken, duurzame picknicktafels, een kas of materiaal voor Halloweenfeest. Op de crowdfundingswebsite voorjebuurt.nl kreeg iedere kinderboerderij een actiepagina waardoor de actuele donatiestand goed inzichtelijk was.

De actiepagina was ‘open’ voor donaties van 1 september tot 1 oktober.

Tijdens de speciale actieweek organiseerde iedere deelnemende kinderboerderij in ieder geval één activiteit met een positieve en wervende uitstraling. Doordat er in korte tijd veel activiteiten onder de zelfde ‘noemer’ (Kinderboerderijen Actief Toer) plaatsvonden, trok dit extra de aandacht van de media. Zo kon ook het positieve verhaal achter de kinderboerderij makkelijker voor het voetlicht gebracht worden.

Foto van Debby en haar mannen, aftrap van de actie in Radio West Studio.

Gezamenlijke actie Deze gezamenlijke actie werd via de Stichting Ondernemende Kinderboerderijen ondersteunt met een flyer, informatiewebsite, ondersteuning bij benadering media en adviezen voor acties en opstellen van crowdfundingspagina, etc. Deze gezamenlijke aanpak maakte het makkelijker om medewerking van fondsen, bedrijven of media te krijgen. De eerste reacties uit de evaluatie laten zien dat kinderboerderijen deze gezamenlijke aanpak waarderen en op deze wijze extra kansen zien om wensen te realiseren. Zonder deze actie was het geworven geld, ruim 30.000 euro, niet beschikbaar geweest voor kinderboerderijen. Samenwerking loont!

Via de actie pagina op voorjebuurt.nl kan je zien welke spaardoelen de kinderboerderijen behaald hebben.

Door in 2015 De ervaringen bij de kinderboerderijen en betrokkenen zijn zeer positief waardoor er waarschijnlijk een tweede editie zal komen in juni 2015. Meer weten over de opzet en mogelijkheden? Stuur een e-mail naar info@ondernemendekinderboerderijen.nl De cheque voor kinderboerderij Voorschoten

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

23

EFCF: Europese conferentie voor kinderboerderijen in Wales > Ingrid Elderson, deelnemer conferentie

Van 25 t/m 29 september werd de Europese Conferentie van kinderboerderijen in Swansea (Wales) gehouden. Naast kinderboerderijcollega’s uit Groot-Brittannië, België, Duitsland, Zweden, Australië, Noorwegen en Italië, waren er 10 mensen uit Nederland.

Door 6 collega's van verschillende kinderboerderijen uit Rotterdam is deze conferentie bezocht. Er werden verschillende projecten bezocht in Swansea, die allemaal overeenkomsten hebben met onze kinderboerderijen, lescentra en educatieve tuinen in Nederland.

Erg interessant om de verschillen en overeenkomsten te zien!

Vetch Veg

Swansea Community Farm

Op vrijdag werd het Vetch Veg project bezocht. Deze gemeenschapstuin ligt op een voormalig voetbalveld in Swansea. Bewoners uit Swansea kunnen op deze tuin een stukje grond huren om groenten, fruit, aardappelen ed te verbouwen. Er is zelfs een stukje met alleen Chinese groenten, van een Chinese familie uit de buurt. Er wordt in bakken getuinierd. Gezamenlijk wordt de kruidentuin bijgehouden, paden onderhouden en hekken gerepareerd.

Ook koken en samen eten wordt op de tuin gedaan.

De zaterdag werd gevuld met een bezoek aan Swansea Community Farm. Eén van de twee kinderboerderijen die Wales rijk is! In 1992 kwam een groep betrokken mensen bijeen met het idee om een stadsboerderij op te zetten.

In 1998 kreeg de groep toestemming van de gemeente.

De boerderij is anders dan wij gewend zijn. Het aantal diersoorten is beperkt: eenden, kippen, varkens, schapen en ganzen. Ook hier weer een moestuin, een bijenstal en kruidentuin. Het werk is erop gericht om mensen die het moeilijk hebben (jongeren die niet meer naar school kunnen, gehandicapten, langdurig werkelozen) weer houvast te bieden. Op donderdag komen er rond de 2530 vrijwilligers naar de boerderij om in groepen aan het werk te gaan. Op deze wijze kunnen zij hun vaardigheden vergroten en daarmee de kans op een betere plek in de maatschappij. De vrijwilligers kunnen kiezen wat zij die dag willen doen: werken bij de dieren, in de tuin, in de keuken, onderhoud. Publiek is welkom, kinderen uit de buurt komen helpen in het weekend. Daarnaast worden er lessen gegeven aan de scholen.

De tuin werd, samen met een aantal kunstenaars, in 2011 aangelegd als een project voor een jaar, maar wordt nu beschouwd als een permanente gemeenschapstuin.

Naast de 110 tuinbakken, is er ook kunst te bewonderen.

In een aparte hoek van de tuin worden twee bijenvolken gehouden. Vergelijking met Rotterdam: een combinatie van Tuinieren voor senioren, het Tuinkasproject op de Kooi en Stadslandbouw.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

24

Bijzonder is dat hier niet alleen de groenten, maar ook het vlees van de boerderij wordt verwerkt. Bezoekers kunnen lid worden van de Meat-club en zo vlees kopen zodra het eigen varken geslacht is. Dit onder het motto “Ken de naam van het vlees dat je eet!” Bewustwording van waar ons voedsel vandaan komt.

Down to Earth Het laatste project werd op zondag bezocht: Down to Earth. Ook op dit terrein, waar men in 2005 begon, is het de bedoeling minder bedeelde mensen te helpen. Zij helpen mee in het ombouwen van het met onkruid overgroeide terrein naar een bruisend duurzaam gebruikt stuk land.

Gebouwen worden gemaakt van klei en stro. Soms doet een groep er een jaar over om dat voor elkaar te krijgen met één dag in de week werk. De moestuin wordt biologisch bewerkt, van de oogst worden gezamenlijk maaltijden bereid en gegeten. Er worden trainingen gegeven als “Cooking on fire” (eten bereiden in een klei-oven), “Hedgelaying” (het maken van afrasteringen op traditionele wijze) en “Woodland management” (een dag aan het werk in het bos. Ook kunnen mensen om uitlopende redenen (depressie, verslaving, stress) in therapie.

Meet your Meat en Social Media Er werden twee workshoprondes gehouden voor de deelnemers. De eerste was “Meet your meat”: aan de hand van een filmpje en een presentatie werd er laten zien hoe er omgegaan kan worden met het geproduceerde vlees op een kinderboerderij. Zo werd er in Noorwegen een kip geslacht in het bijzijn van kinderen. Met de kinderen werd de kip geplukt en tot kippensoep verwerkt. De kinderen hadden er zichtbaar geen problemen mee.

Door de deelnemers EFCF werd gediscussieerd hoe kinderboerderijen met vleesproductie om zouden kunnen en willen gaan aan de hand van stellingen. Het bestuur van de EFCF zal de uitkomsten samenvoegen om met een standpunt naar buiten te komen. Aan eenieder voor zich om dit standpunt wel of niet over te nemen, maar het kan tot een vergroot draagvlak leiden om activiteiten en tentoonstellingen, te kunnen organiseren.

4. Een kinderboerderij kan bijdragen aan diervriendelijke keuzes in de supermarkt.

5. Als je niet gelooft in vlees verkopen op de boerderij, dan kun je nog steeds de bezoekers leren (informatie geven) over vleesproductie en dierenwelzijn.

6. Vleesconsumptie heeft een enorme invloed op ons milieu. Rundvlees is een inefficiente voedselproductie.

We hebben andere voedselbronnen nodig en de kinderboerderijen zouden dat moeten promoten.

7. Hoe zit het met de regelgeving op het gebied van vleesverkoop op kinderboerderijen in jouw land?

8. Vleesproductie op de kinderboerderij is alleen belangrijk voor het behoud van traditionele rassen (cultureel erfgoed). (Use it or lose it). En om de diversiteit te laten zien (als in een museum) en meer bezoek te trekken.

9. Kinderboerderijen zouden etalages moeten zijn voor moderne, grootschalige landbouw (en zouden geld moeten krijgen om dat te promoten).

10. Kinderboerderijen moet alleen maar duurzame landbouw promoten.

De tweede workshop ging over Social Media. Deze workshop was vooral bedoeld om kennis te maken met een nieuw fenomeen: Pinterest. Dit is een sociaal netwerksite die fungeert als prikbord. De gebruiker kan over het hele web afbeeldingen pinnen en op een openbaar “moodboard” plaatsen. Elke pin (speld) geeft een afbeelding, video of artikel weer, die gegroepeerd worden.

Door op een geplaatste foto of artikel te klikken kom je op de site van bijvoorbeeld jouw kinderboerderij. Wellicht interessant om meer bezoek te trekken (bijzonder ras, zet De stellingen waren: ‘m op pinterest en iemand die op zoek is vind jouw foto op 1. Verkoop van vlees op een kinderboerderij: educatie of een moodboard en komt zo bij jou terecht) en informatie inkomen? Of beide? tussen boerderijen onderling uit te wisselen.

2. Een kinderboerderij zou zich bezig moeten houden met voedselproductie van bv brood en kaas, maar geen Mede dankzij de goede organisatie en het stralende weer, vlees. Teveel emotie. was het zeer interessant om deze conferentie mee te 3. Een kinderboerderij is de plaats om te leren over maken. Leuk om ideeën op te doen en van gedachten te verantwoord voedsel produceren en dierenwelzijn. wisselen met collega’s uit diverse landen.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

25

Bijeenkomst regio ZON > Pauline Wolters

De najaarsbijeenkomst van de regio Zuid Oost Nederland (ZON) vond plaats op 9 oktober j.l. op kinderboerderij Elzenhoek in Oss. Zo’n 30 personen van 14 verschillende boerderijen waren aanwezig. Zoals gewoonlijk deed de naam van de regio ZON haar naam weer eer aan: het was een prachtige herfstdag.

Na een heerlijke biologische lunch vertelden Talitha Visser en Gerry van Rooij met groot enthousiasme over de geschiedenis en de werkwijze van de 40 jaar oude kinderboerderij die in 2011 een totale metamorfose onderging. In 2012 ging de vernieuwde kinderboerderij met NME centrum open. Woningstichting BrabantWonen nam de kosten voor het hoofdgebouw op zich en de gemeente Oss betaalde de kinderboerderij, de dierenverblijven en de buitenruimte. Ook het hele wijkpark Na het gebruikelijke voorstelrondje waren er de Ruwaard kreeg een opknapbeurt. Tussen de speeltuin en mededelingen vanuit de regio, de vSKBN en de EFCF. Er de kinderboerderij zijn verbindingspaden aangelegd om waren vragen over de branche code, het keurmerk, het die meer bij elkaar te betrekken. lidmaatschap en andere zaken die het veld bezighouden en waar het bestuur van de vSKBN momenteel druk mee bezig De totale oppervlakte van de boerderij bedraagt 1,8 hectare. is. Aangezien de vSKBN een vereniging is hebben de leden Er werken 3,3 fte (verdeeld over educatie, dierenverzorging een stem en die wordt ook gevraagd o.a. tijdens aparte en beheer). Daarnaast wordt ook regelmatig een assistent regiobijeenkomsten en de jaarlijkse ledenvergadering. beheerder ingehuurd. Gemiddeld werken er per jaar zo’n 100 maatschappelijke stagiaires, 40 stagiaires via de Het bestuur van ZON had een oproep gedaan voor twee Helicon opleiding en 15 – 20 vrijwilligers. Per dag werken nieuwe bestuursleden, aangezien Giel van Herten en er 6 – 8 stagiaires. De boerderij telt zo’n 160.000 bezoekers Hans Jacobs hebben aangegeven volgend jaar te willen per jaar. Meer info: www.nme-elzenhoek.nl stoppen. Conny Jonkers en Walter Buytels hebben te kennen gegeven interesse te hebben in het bestuurswerk De volgende regiodag ZON vindt plaats in Geldrop en voor de regio.

Nuenen op donderdag 23 april 2015.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

26

Foto: Francis Franklin

Doe mee met de Tuinvogeltelling 2015 Laat jullie vogels meetellen!

Tussen 12 en 23 januari 2015 organiseert Vogelbescherming Nederland de 12e Tuinvogeltelling Bij deze editie worden nadrukkelijk ook kinderboerderijen uitgenodigd om tellingen op hun locaties te organiseren.

Meedoen aan de Tuinvogeltelling

Ondersteunend educatief materiaal

Meer informatie: www.tuinvogeltelling.nl

Kinderboerderijen hebben een educatief karakter en liggen heel vaak in een groene omgeving. Daarnaast worden ze door jong en oud goed bezocht. Ideale uitgangspunten dus om mee te doen aan deze telling. Daarnaast is dit een eenvoudig uitvoerbare activiteit die beperkte voorbereidingstijd vergt, makkelijk opgepakt wordt door Hoe werkt de Tuinvogeltelling? de media en aanslaat bij bezoekers. Uiteraard kunnen ook Deelnemers kiezen een moment dat hen het beste schikt NME-centra meedoen. tussen 12 en 23 januari 2015. Tel gedurende een half uur (of meerdere keren een half uur) de vogels in de omgeving van In overleg met de Vogelbescherming zal op de website de kinderboerderij. Tel per soort het aantal dat u maximaal www.Kinderboerderijenactief.nl de verbinding met de tegelijkertijd ziet. Tel die aantallen niet bij elkaar op! Dan kinderboerderijen verzorgd worden. Op deze manier loopt u het risico dat u vogels dubbel telt. Overvliegende kunnen kinderboerderijen nadrukkelijker in beeld vogels tellen niet mee. gebracht worden tijdens de Nationale Vogeltelling weken.

De telmomenten op kinderboerderijen zullen genoteerd Nadat de kinderboerderij de telling heeft doorgegeven, worden op deze website en er zal extra ondersteunend ontvangt u een mailtje waarin u uw waarnemingen kunt materiaal beschikbaar komen (bijv. voorbeeld-persbericht). vergelijken met de waarnemingen bij u in de buurt, en met de landelijke uitslag. Op de website van de Tuinvogeltelling Aanmelden staat een kort instructiefilmpje met de spelregels.

Het is belangrijk om tijdig te weten welke kinderboerderijen meedoen aan de tuinvogeltelling. Aanmelden kan Tip: u kunt de Tuinvogeltelling ook als estafettetelling eenvoudig door een mail te sturen naar organiseren. Het is mogelijk om de telling op meerdere info@kinderboerderijenactief.nl (naam kinderboerderij, dagen te doen en ook om meerdere tellingen per plaats en contactpersoon vermelden). U wordt dan op de kinderboerderij door te geven. hoogte gehouden van de ontwikkelingen.

Vogelbescherming heeft verschillende materialen ontwikkeld bij de Tuinvogeltelling. Bijvoorbeeld om gemakkelijk de vogels te herkennen, en om de omgeving vogelvriendelijk in te richten.

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

27

Nieuws uit het veld Amstelveen - Speelboerderij de Elsenhove heeft op vrijdag 26 september jl. goud gewonnen bij de Europese Entente Florale 2014, de internationale wedstrijd voor de Groenste Stad in Europa. De jury was onder andere onder de indruk van Speelboerderij Elsenhove.

De jury zegt in haar juryrapport: ‘Amstelveen is er uitstekend in geslaagd om de bewustwording over en de betrokkenheid met de natuur te vergroten bij haar burgers. Met een fors aantal voorzieningen is het haar gelukt het bewustzijn inzake milieu, duurzaamheid en cultuurhistorie wezenlijk bij de mensen te brengen.

Op Speelboerderij Elsenhove met kinderboerderij, natuurspeelplaats en een replica van een veenschuur worden veel activiteiten georganiseerd voor het onderwijs, organisaties en geïnteresseerden van alle leeftijden over natuur- en milieuthema’s. De jury heeft hiervoor veel waardering en prijst de gemeente voor deze voorbeeldfunctie.’

Medewerkers en vrijwilligers zijn er trots op dat de speelboerderij een bijdrage heeft kunnen leveren aan het op de internationale kaart zetten van Amstelveen.

Foto: Margriet Spierings

Ede - Op 4 oktober is op kinderboerderij de Oude Hofstede in Ede de Zwerfboekenkast geopend door de Edese Heidekoningin Calluna de 59ste .

Zij is in Ede een belangrijke en beroemde persoonlijkheid.

Veel kinderen wilden dan ook met haar op de foto.

De kast is een succes: deze was nog maar net geopend of de kinderen zaten er al in te zoeken naar boeken van hun gading.

De kinderboerderij hoopt dat de Zwerfboekenkast een groot succes is en blijft!

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

28

Activiteitenagenda vSKBN De vSKBN heeft een aantal activiteiten en bijeenkomsten op haar programma staan. Deze vindt u hieronder. Houd daarnaast ook onze website www.kinderboerderijen.nl in de gaten voor de meest actuele ontwikkelingen. Wij informeren onze leden via de digitale nieuwsbrief. Indien u deze nieuwsbrief wilt ontvangen, kunt u zich abonneren door een e-mail te sturen naar: website@skbn.net Het volgende staat op het programma 18 november Najaarsbijeenkomst Stadsboerderij de Koppelsteede (Utrecht) 20 november Najaarsbijeenkomst Speelboerderij de Elsenhove (Amstelveen) 25 november Najaarsbijeenkomst Boerderij Wolfslaar (Breda) 27 november Najaarsbijeenkomst Kinderboerderij de Hofstede (Assen) 20 en 21 maart NL Doet 30 en 31 mei Nationaal Kinderboerderijenweekend Ziektevrije dieren Veel kinderboerderijen zijn op zoek zijn naar ziektevrije dieren, zoals CL/CAE vrije geiten en zwoegerziekte vrije schapen. Om het vinden van vrije kinderboerderijen te vergemakkelijken, wordt dit geïnventariseerd op de website. U kunt als kinderboerderij in uw profiel op de website zelf aangeven welke ziektevrije dieren u houdt. Zoekt u ziektevrije dieren? Kijk dan op deze pagina om te zoeken.

Vraag en aanbod van dieren Op de website van de vSKBN is ‘Vraag en Aanbod’ te vinden van dieren. Heeft u een dier te koop of bent u op zoek? Log dan in op de website van de vSKBN en bekijk het aanbod of bied uw dieren aan!

Overzicht komende cursussen Cursuscentrum Dierverzorging Wanneer u dagelijks bezig bent met de verzorging van (huis)dieren op een kinder- of een zorgboerderij, dan zijn deze cursussen van Cursuscentrum Dierverzorging u op het lijf geschreven!

Omschrijving Runderen De ondernemende kinderboerderij

Start 18 november 10 december

Duur in dagen 3 dagen 9 dagen

NIEUW! Dierenclubdocent (start op 19 maart 2015) Na het succesvol afronden van deze 4-daagse cursus bent u in staat om educatieve dierenlessen samen te stellen en te geven. Onder uw begeleiding kunnen kinderen genieten via spel, training en verzorging van de omgang met dieren van uw keuze.

U leert kinderen daarbij natuurlijk gedrag van dieren te ontdekken. In de cursus gaan we uitgebreid in op dierethiek en -welzijn, natuurlijk diergedrag en de theorie van hoe dieren leren. U oefent via rollenspellen de omgang met kinderen en ontvangt volop handvatten om kind- en diervriendelijke lessen voor te bereiden en te organiseren. Op de vierde lesdag gebruikt u de opgedane kennis om een dierenles te geven aan een groepje kinderen. Een aanvulling voor op de kinderboerderij!

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

29

Word lid van de vSKBN En profiteer van alle voordelen!

Elke kinderboerderij, dierenweide of publieksboerderij kan zich aansluiten bij de vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland (vSKBN): de landelijke, overkoepelende belangenbehartiger voor de sector. Beheert u een kinderboerderij? Word dan lid van de vSKBN en ontdek hieronder alle voordelen van het lidmaatschap.

De vSKBN biedt u advies en ondersteuning U kunt advisering, begeleiding en ondersteuning van de vSKBN verwachten. Waar moet je aan denken bij het opstarten en beheren van een kinderboerderij? Hoe zit het met zoönosen en hoe kan ik mijn personeel scholen? De vSKBN biedt desgewenst maatwerk op locatie.

De vSKBN is gesprekspartner voor kinderboerderijen De vSKBN is de gesprekspartner naar diverse overheden, waaronder het ministerie van EZ en de NVWA. Zij hebben reeds meerdere keren aangegeven de vSKBN als serieuze gesprekspartner te zien die de belangen voor de sector kinderboerderijen behartigt.

De vSKBN beheert het Keurmerk Kinderboerderijen De vSKBN heeft het Keurmerk Kinderboerderijen ontwikkeld en in beheer.

U kunt advisering en ondersteuning van ons verwachten rondom het Keurmerk Kinderboerderijen. De vSKBN verzorgt daarnaast de toetsing en toekenning van het keurmerk.

Colofon Redactie en foto’s Birgit van der Laan (hoofdredacteur), Ingrid Elderson, Inger van der Laan (foto’s).

Landelijk Bureau vSKBN Postbus 77 4190 CB Geldermalsen Tel. nr: 0345 47 30 70 redactie@skbn.net www.kinderboerderijen.nl Rabobank: NL03RABO0385526113 Het Vakblad Kinderboerderijen verschijnt zes keer per jaar digitaal. Een abonnement is inbegrepen bij het lidmaatschap. Meer informatie via de website van de vSKBN. Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen, met bronvermelding en voor niet-commerciële doeleinden is toegestaan. De redactie behoudt zich het recht voor reacties in te korten of niet te plaatsen. De inhoud van de artikelen hoeft niet altijd het standpunt van de vSKBN weer te geven.

De vSKBN houdt u op de hoogte Van de vSKBN krijgt u ondersteuning bij ontwikkelingen, zoals bij dierziekten. Wij versturen regelmatig digitale nieuwsbrieven met informatie en actuele ontwikkelingen. Ook ontvangt u zes keer per jaar het Vakblad Kinderboerderijen.

De vSKBN biedt u waardevolle informatie Op het besloten deel van onze website is veel informatie te vinden over het beheer van de kinderboerderij. Daar heeft u ook toegang tot de projectendatabank met bijna 100 kant-en-klare projecten van kinderboerderijen.

De vSKBN organiseert bijeenkomsten en biedt voordeel Als lid profiteert u natuurlijk ook van de voordelen. Zo organiseert de vSKBN workshops en landelijke dagen voor haar leden en kunt u Kinderboerderijenpaspoorten aanvragen om te verkopen. Ook zijn er speciale kortingen en acties voor leden.

De jaarlijkse bijdrage is € 395,- per kinderboerderij (2014). Aanmelden kan via onze website: www.kinderboerderijen.nl

Vereniging Samenwerkende Kinderboerderijen Nederland | november 2014

30