thời sự kiến trúc
Những quả chuông đồng được đúc từ năm 1892 và dãy hành lang của nhà tập. Ảnh Trung Dũng
năm là rất có giá trị. Tôi đã đi thực tế hai công trình này để tìm hiểu về kiến trúc, về không gian. Nhà thờ Thủ Thiêm được xây năm 1859. Dòng tu Mến Thánh Giá đã có mặt từ năm 1840 nhưng lúc đó Thủ Thiêm còn hoang hóa nên các nữ tu vẫn ở chợ vải Bến Thành và năm 1863 Tu viện Dòng Mến Thánh Giá được xây dựng. Đến 1960 Dòng Mến Thánh Giá xây thêm ba trường gồm trường Nữ Thủ Thiêm, trường Nam Thủ Thiêm và trường Nữ Thánh Anna. Về kiến trúc vật thể, Nhà thờ Thủ Thiêm được xây dựng theo phong cách kiến trúc thuộc địa Pháp truyền thống. Có ba hạng mục còn tồn tại cần được nghiên cứu lập hồ sơ di tích là thánh đường chính, tháp chuông nhà thờ và dãy nhà xứ. Phần thánh đường nhà thờ tiêu biểu cho kiến trúc thập niên 50-60 nhưng xây trên nền tảng tháp chuông có từ 1934. Cả ba hạng mục trong khuôn viên nhà thờ là minh chứng dẫn dắt cho cả quá trình lịch sử xây dựng ở vùng này. Tôi rất thú vị với tháp chuông nhà thờ vì trên đó vẫn còn cái mõ bằng gỗ. Có lời giải thích rằng, vào ngày có việc buồn người ta gõ mõ chứ không rung chuông. Nhưng có lẽ từ khi
cơ khí còn thô sơ, chưa có chuông thì mõ được dùng thường xuyên. Sang Tu viện Dòng Mến Thánh Giá thì tôi thấy đây là không gian tuyệt vời cần bảo tồn. Đây là kiến trúc tiêu biểu cho một thời kỳ lịch sử. Sài Gòn - thành phố Hồ Chí Minh hơn 300 năm thì di sản giá trị kiến trúc của Sài Gòn không chỉ ở trung tâm quận 1 mà nó còn nằm ở vùng lân cận. Đây là vốn rất đáng quý. Như vậy quan điểm nên gìn giữ và phải bảo tồn đã rõ ràng. Vấn đề giới chuyên môn và dư luận quan tâm là hai công trình này sẽ tồn tại thế nào trong khu đô thị mới hiện đại Thủ Thiêm. Tôi muốn đưa ra thí dụ so sánh. TP.HCM hiện có hai khu vực nhiều người nước ngoài sinh sống, làm việc ở thành phố chọn làm nơi lưu trú. Đó là đô thị Phú Mỹ Hưng, quận 7 và khu Thảo Điền, quận 2. Phú Mỹ Hưng là đô thị mới hoàn toàn, được xây dựng trên nền đất hoang hóa. Nơi đây có hạ tầng hoàn chỉnh, đồng bộ, được đánh giá là đô thị kiểu mẫu, tiên tiến, văn minh. Phú Mỹ Hưng thu hút số đông cộng đồng cư dân từ các nước châu Á. Ngược lại, khu Thảo Điền có đông cư dân đã cư trú từ trước. Khu Thảo Điền
hạ tầng không đồng bộ, thường xuyên bị kẹt xe, ngập nước. Khu vực này có chùa, nhà thờ, đình, miếu. Khu Thảo Điền thu hút số đông cộng đồng cư dân từ Mỹ và các nước châu Âu. Họ sống chung với cư dân tại chỗ, với các công trình cũ. Khi được phỏng vấn, các cư dân Thảo Điền cho rằng đô thị đó thật hơn, có hồn hơn so với Phú Mỹ Hưng. Thí dụ trên cho ta thấy mỗi đô thị đều có thế mạnh riêng. Với Thủ Thiêm, khi tất cả công trình công cộng, văn hóa giải trí, nhà cửa, hạ tầng xây mới, đồng bộ được hoàn thành lại thêm những công trình lịch sử lâu đời được bảo tồn thì Thủ Thiêm sẽ hội tụ được lợi thế của cả Phú Mỹ Hưng và Thảo Điền như kể trên. Đến lúc đó Nhà thờ Thủ Thiêm, Tu viện Dòng Mến Thánh Giá mới phát huy hết giá trị, nó giống như viên kim cương trên vương miện. Không chỉ là kiến trúc vật thể mà nó còn có giá trị di sản - phi vật thể. Đó là những lý do để chúng ta phải giữ lại Nhà thờ Thủ Thiêm và Tu viện Dòng Mến Thánh Giá.
KT&ĐS THÁNG 12.2019
7