Leerboek voor de ambulanceverpleegkundige Naarmate het linker ventrikel-falen voortschrijdt, zal ook de rechter harthelft extra belast worden. Is de decompensatio cordis in een vergevorderd stadium, dan kan het zijn dat de cardiac output overdag net voldoende is om alle organen te voorzien van bloed. Wanneer dit het geval is, wordt de perfusie van de nieren overdag verminderd, terwijl er tijdens de nachtelijke uren een redistributie van het bloedvolume ten gunste van de nieren plaatsvindt. Kenmerkend voor deze fase is dat de urineproductie in de nacht toeneemt. De verhoogde vullingsdruk van het rechter ventrikel veroorzaakt een verhoogde druk in het gehele veneuze deel van de grote circulatie en in het capillaire vaatbed. De verhoogde druk in het capillaire vaatbed leidt tot het uittreden van vocht in het interstitium van organen in de buik en in de laagste delen van het lichaam. Ernstige decompensatie kan zelfs gepaard gaan met de vorming van vrij vocht in de buikholte. Hierbij ontstaat oedeem, een vol gevoel in de bovenbuik en een vergrote lever.
Overbelasting van het myocard kan leiden tot dilatatie van het myocard. Deze groep wordt de dilaterende of congestieve cardiomyopathieën genoemd. Overbelasting kan worden onderverdeeld in volumeoverbelasting en drukoverbelasting. Drukoverbelasting wordt veroorzaakt door hoge bloeddruk, een vernauwing van de aortaklep of coarctatio aortae. Coarctatio aortae is een vernauwing in de lichaamsslagader voorbij de aortaklep in de aorta descendens. Volumeoverbelasting komt voor bij mitralisinsufficiëntie, VSD met links/rechts-shunt en ASD met links/rechts-shunt. Het myocard kan ook aangetast zijn door een infectie. De laatste jaren spelen vooral virale ontstekingen een rol, zoals het Coxsackie-B-virus. Myocardafwijkingen die veroorzaakt worden door intoxicaties komen nog maar zelden voor. De in ons land meest voorkomende intoxicatie is alcoholintoxicatie. Deze kan leiden tot een alcoholische cardiomyopathie. Een enkele keer kan overbelasting van het gehele lichaamsmetabolisme (een te hard werkende schildklier en koorts) leiden tot decompensatio cordis.
De werkdiagnose ‘hartfalen’ wordt gesteld op basis van de anamnese en het aanvullend onderzoek. Bij decompensatio is het vooral van belang dat er een indruk is van de ernst van de benauwdheid. Tijdens de anamnese worden dan ook in ieder geval de volgende vragen gesteld: ❚ Hoe lang heeft u deze benauwdheid al? ❚ Geeft u sputum op? Zo ja, is dit roze van kleur?
Decompensatio cordis wordt verdeeld in links- en rechts-decompensatie. Bij links-decompensatie is het linker ventrikel gedilateerd en daardoor pompt dit het bloed niet weg. Bij een rechts-decompensatie faalt het rechter ventrikel. Als het rechter ventrikel maar lang genoeg tegen een hoge longdruk moet inpompen, gaat dit ventrikel eveneens falen. Rechts-decompensatie kan ook veroorzaakt worden door pulmonalis-stenose, pulmonalis-insufficiëntie, longembolie en tricuspidalis-insufficiëntie.
Bij schuimend, roze sputum spreekt men meestal van een astma cardiale. De termen decompensatio cordis, acute links-decompensatie en astma cardiale duiden alle op hetzelfde ziekteproces, al zijn de symptomen sterk variërend. Het proces uit zich in oedeem aan de voeten tot ernstige dyspneu met ophoesten van schuimend, roze sputum. Bij auscultatie worden crepitaties gehoord. Bestaat er naar aanleiding van de anamnese en het lichamelijk onderzoek twijfel tussen de diag-
Als het linker ventrikel faalt, krijgt de patiënt in eerste instantie bij inspanning last van kortademigheid, doordat het longvaatbed overvuld raakt. De ernst van de klachten zal afhangen van de mate van overvulling, die op haar beurt weer gerelateerd is aan de mate van linker ventrikel-falen. 272