KEMPEN KEMPEN INSIGHT INSIGHT /// /// OKTOBER MEI 2020 2019
Insight Outlook
2020
xx
Voorbereid op onverwachte risico’s xx xx
xx xx
Kans klein, impact groot
HET STAARTRISICOMODEL
Hollands pensioenbeleggen EXPORTPRODUCT!
‘Graag meer activistisch leiderschap’
DISCUSSIE Jeroen Smit, Daniëlle Melis en Lars Dijkstra
INHOUD Dijkbewaking voor de portefeuille /// Risicomodel voor extremen
4
Om de tafel
12
/// Auteur Jeroen Smit, toezichthouder Daniëlle Melis en CIO Lars Dijkstra. ‘Bedrijven kunnen wat de overheden niet lukt: wereldwijd hetzelfde doen’
Meer van Kempen /// W hitepapers, nieuwsbrieven: zo blijft u bij
Circulair zink /// S mall-caps investmentcase
21 16 Made in Holland: fiduciair management /// Wat kan en wil het VK van ons leren?
klimaatneutraal natureOffice.com | NL-077-153326
gedrukt
COVERFOTO Weesp, Aerophoto-Schiphol
2
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
‘Dat gebeurt nooit’ werd ‘wat als het wél gebeurt?’
Vijf jaar vastgoed, vijf succesfactoren /// Met dank aan 25 miljoen datapunten
Meekijken bij . . . /// De Van Lanschot Kempen Foundation
Media to inspire /// Over Unilever, de planeet en uw oude dag
Move over US-dollar /// Maak plaats voor euro high yield
Soms lijkt het simpel /// Column Dimitri Willems
/// COLOFON MEI 2020 © Kempen Capital Management N.V. Vormgeving Henrike Beukema Beeld Aerophoto-Schiphol, Freepik, Academy – Walter Kallenbach, Shutterstock, Speakers Don Wijns Frissewind Fotografie, Mario Hooglander, Phenster, Unsplash , Francois Veraart Tekst Lars Dijkstra, Andrew Drinkwater Patricia Fernandez Bermudez, Jos Leijen, Stephanie Lewis, Maud de Mol van Otterloo, Marc Paulissen, Frank van der Ploeg, Gerard Roelofs, Gijs Spijkers, Anouk Suwout, Shona von Tunzelmann, Dimitri Willems, Karel Zwaan Redactieadres Kempen Capital Management N.V. t.a.v. Secretariaat Kempen Postbus 75666 1070 AR Amsterdam marcom@kempen.nl
8 11 15 19 26
Redactie Corbijn CS, Kirsten Hertog, Daniëlle Levendig en Charlotte Wilberts Kempen Capital Management N.V. (Kempen) heeft een vergunning als beheerder van diverse ICBE’s en ABI’s en is bevoegd om beleggingsdiensten te verlenen en staat als zodanig onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Dit document wordt u slechts ter informatie aangeboden en biedt onvoldoende informatie om een beleggingsbeslissing te kunnen nemen. Dit document bevat geen beleggingsadvies, geen beleggingsaanbeveling, geen research, noch een uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument, en mag dan ook niet als zodanig geïnterpreteerd worden. De hierin opgenomen visie is onze visie per de datum van dit document en deze kan, zonder voorafgaande mededeling, onderhevig zijn aan wijzigingen.
In de nacht van 31 januari 1953 breken over de hele kustlinie van Zeeland de dijken door. De combinatie van springvloed en zware storm is te veel voor de Nederlandse verdediging tegen het zeewater. Deze nacht vormt het startschot van de Hollandse waterlinie. De traditionele manier van werken, gericht op veelvoorkomende omstandigheden, werd ingeruild voor focus op de grootste rampen. ‘Dat gebeurt nooit’, werd ‘wat als het wél gebeurt?’. En de dijken kregen een concreet doel: ze mogen maximaal eens in de 10.000 jaar falen. Maar hoe hoog staat het water tijdens de zwaarste omstandigheden, die zich slechts eens in de tien millennia voordoen? De metingen gaan terug tot ongeveer 1900, nog geen procent van de benodigde data. Ondanks dit gebrek aan gegevens zijn we het erover eens dat het nodig is, én het is mogelijk! Crashes op de financiële markten kosten geen mensenlevens en ontwrichten geen samenlevingen op dezelfde manier. Maar ze kunnen dramatisch veel impact hebben. Sinds de eeuwwisseling zijn drie beurscrises opgetreden, in 2001, 2008 en door het coronavirus een derde. Deze drie events zijn vér buiten de gangbare modellen gegaan. De hervorming van ons pensioenstelsel zou vermoedelijk niet aan de orde zijn geweest zonder deze onvoorziene financiële rampen. Bij pensioenfondsen staat het water aan de lippen; ongerustheid is gerechtvaardigd. Beleggers, particulier en institutioneel, hebben baat bij inzicht in de staartrisico’s (statistisch zeer kleine kans op extreme gebeurtenissen) die zij lopen. Juist die ontwrichten systemen. De meest recente ‘zwarte zwaan’ die is opgetreden is het coronavirus, met nog onduidelijke gevolgen voor economie en samenleving. Een ander heet hangijzer is het klimaat. Opwarming van de aarde is realiteit en het effect is hopelijk nog niet onomkeerbaar. Naast onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om de gevolgen hiervan in te dammen, zijn we ook belegger en moeten we voorsorteren op kansen. Want, zoals Nederland leerde na de storm van 1953, worden wij als land maar ook als beleggers sterker door te leren van het verleden en na te denken over de toekomst. De wereld komt (te) langzaam in beweging. Niemand weet wanneer de volgende spreekwoordelijke dijk doorbreekt. Wat doen we, als de dijken breken? is het thema van het Hollands Glorie-webinar dat u kunt terugkijken op onze website. Gerard Roelofs hoofd Client Solutions
Waar in dit magazine wordt gesproken over 'Kempen’ wordt gedoeld op Kempen Capital Management N.V.
gerard.roelofs@kempen.nl KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
3
Is de dijk sterk en hoog genoeg voor een toekomstige storm?
Dijkbewaking voo Er is maar één storm nodig om de dijk te breken en alle andere dagen te overschaduwen 4
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
/// tekst MARC PAULISSEN illustratie FRANCOIS VERAART
Het coronavirus of een flashcrash door een handelsalgoritme. Als belegger word je er niet graag door verrast. Ho e ga je om met veranderingen waarvan de impact op je beleggingsportefeuille in potentie heel groot is,
terwijl de kans dat ze plaatsvinden heel klein is? Kempen hanteert als eerste asset manager een aanvullend risicomodel voor extreme gebeurtenissen: het staartrisicomodel.
or de portefeuille iets over die kans, maar richten zich vooral op ‘typische veranderingen’ door middel van bijvoorbeeld standaarddeviaties en het gebruik van de normale verdeling. Dat gaat goed in 90 tot 95 procent van de gevallen. Maar dat is niet voldoende. De grootste fout bij het statistische risicomodel is dat het de risico’s op onverwachte, extreme gebeurtenissen sterk onderschat. Juist in deze tijd is dat gevaarlijk. De aandelenkoersen stonden dit jaar hoger Om te beginnen bij het begin: waarom volstaan de meer gangbare
dan ooit en de laatste echt grote neergang op de beurzen is alweer
deterministische en statistische modellen niet voor een adequaat risi-
lang geleden. Effectief risicobeheer dat ook kijkt naar de kans op
cobeleid? Beide methodes gaan uit van te simplistische analyses.
extreme gebeurtenissen, ofwel tail risks, vinden we bij Kempen cruci-
Hierdoor is er geen helder beeld van de mogelijkheid van zeer nega-
aal. De heftige stress op de beurzen begin maart bevestigt dit beeld.
tieve resultaten. Het probleem bij deterministische modellen is dat deze vaak doemscenario’s schetsen. Ze laten zien hoeveel een porte-
DE GROOTSTE STORM
feuille daalt als bepaalde beleggingen zwaar onderuitgaan, maar ze
Het rekening houden met extreme risico’s is buiten de beleggingswe-
zeggen niets over de kans daarop. Statistische modellen zeggen wel
reld heel gebruikelijk. Een goed voorbeeld vormen de dijken waar wij
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
5
daarom beter om er in risicomodellen rekening mee te houden dat de situatie drastisch kan veranderen en de elementen zich collectief tegen je keren.
EXTREME RENTESCENARIO’S Laten we als voorbeeld van een extreem scenario naar de rente kijken. Gezien de huidige rentestanden sluit vrijwel iedereen uit dat de centrale banken de rente nog verder verlagen. Toch is dat niet ondenkbaar. Tien jaar geleden was de rente immers ook al historisch laag, bij een niveau van 4 procent. Zou de rente daadwerkelijk verder omlaaggaan, dan raakt dat pensioenfondsen flink. Als een rente van -1 procent beleggers niet tegenhoudt om staatsobligaties te kopen, waarom zou een rente van -2 procent dat dan wel doen? Traditionele modellen kijken niet naar dit soort extremen en dat zou wel moeten. En wat als, zoals vaak toch wordt verwacht, de rente wel plotseling flink stijgt? Dan raakt dat particuliere beleggers het meest, zeker als aandelen ook nog geraakt worden. Pensioenfondsen zullen dan weer minder getroffen worden, aangezien hun verGoed voorbereid zijn en alert blijven op veranderingen
plichtingen harder in waarde zullen dalen dan hun portefeuilles.
Nederlanders zo bekend om staan. Ingenieurs gaan bij de aanleg
FOCUS OP EXTREMEN
niet uit van de normale waterstanden, maar juist van zeer extreme
Hoe kunnen we extreme beleggingsscenario’s nu in beeld brengen,
niveaus. Onze dijken moeten daar tegen bestand zijn, zelfs al komen
zodat we daarop kunnen anticiperen? Het antwoord op die vraag
die extremen maar zelden voor. Alleen een dijk die volgens dat prin-
komt van het staartrisicomodel, dat Kempen vorig jaar heeft uitge-
cipe is gebouwd, biedt op termijn een goede bescherming.
werkt in samenwerking met Casper de Vries, hoogleraar monetaire economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Dit model gaat
NIETS IS VOOR EEUWIG
niet uit van alle uitslagen en de gebruikelijke normaalverdeling,
Net zoals ingenieurs rekening houden met extreme omstandigheden,
maar heeft een pure focus op de slechtste uitkomsten. Ter vergelij-
vinden wij dat risicobeheer bij beleggingsportefeuilles ook rekening
king halen we de hierboven genoemde dijken weer aan. Het is niet
moet houden met extreme scenario’s. Die extremen kunnen ervoor
relevant dat de dijk 99 procent van de waterstanden kan doorstaan.
zorgen dat bestaande patronen er compleet anders uit gaan zien.
Er is maar één storm nodig om de dijk te breken en alle andere
Zo zijn we eraan gewend geraakt dat als de rente daalt, aandelen
dagen te overschaduwen door permanente schade aan te brengen.
omhoog gaan, omdat de centrale banken de laatste jaren altijd
Daarom moet je je richten op de grootste uitslagen die je hebt waar-
klaarstonden als het moest. Het is nog maar de vraag of dat mecha-
genomen. En de trend die je daarin ziet doortrekken naar nóg klei-
nisme in de toekomst blijft bestaan. Maar de traditionele risicomodel-
nere kansen.
len gaan daar wel van uit. De laatste tien, vijftien jaar hebben we het mechanisme consistent zien functioneren, maar vanzelfsprekend is het niet. Het is
In de financiële wereld is de toepassing van het staartrisicomodel nieuw 6
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
TOEPASBAAR BIJ SCHOKGOLVEN Het staartrisicomodel maakt voorspellingen mogelijk van de extreme dalingen die optreden na grote, plotselinge gebeurtenissen zoals beleidsschokken. Denk bijvoorbeeld aan een radicale Green Deal, die grote invloed zou hebben op de economie van de Europese Unie. Een ander, zeer actueel voorbeeld van een staartrisico is het begin dit jaar uitgebroken coronavirus. Op het moment van schrijven van dit artikel was de impact hiervan op de beleggingsmarkten al aanzienlijk en leek het einde nog niet in zicht. Het zijn precies die schokgolven waarop het model zich richt. Het staartrisicomodel is niet geschikt bij trager verlopende gebeurtenissen, zoals klimaatverandering. Iedereen begrijpt daarbij het probleem, maar het is groot en speelt op een erg lange termijn. Hierdoor is het moeilijk mee te wegen in het beleggingsbeleid. Dat neemt niet weg dat extreme klimaatrisico’s onderdeel moeten zijn van het beleggingsbeleid, maar hier zijn prognoses van langjarige trends waarschijnlijk belangrijker. Daarbij is ook het opwaartse potentieel van dergelijke trends van belang. De beste kansen in het geval van het klimaat zijn momenteel te vinden bij Europese aande-
Klaar voor de toekomst
len, aangezien de Europese Unie wereldwijd vooroploopt met zijn klimaatbeleid.
model zal de inrichting van een portefeuille dan ook kunnen beïnvloeden. Het zal er mogelijk ook aan bijdragen dat beleggers zich
BELANGRIJK BIJ DE BELEGGINGSMIX
minder snel ongerust maken. Op een langere horizon, vanaf onge-
Zowel particuliere als institutionele beleggers zijn gebaat bij het
veer een jaar, blijken de gevolgen van staartrisico’s volgens het
staartrisicomodel, ook al worden beiden op een andere manier
model namelijk vaak mee te vallen, omdat markten na harde dalin-
geraakt bij grote dalingen op de beurzen. Particuliere beleggers
gen ook vaak weer terugveren. Ook dat is iets wat traditionele
worden bij heftige marktstress zowel door dalende aandelen- als
modellen moeilijk kunnen ondervangen.
obligatiemarkten getroffen. Institutionele beleggers krijgen het vooral zwaar bij een vlucht van aandelen naar obligaties, omdat de
Het einddoel is dat beleggers op deze manier ook in tijden van stress
dalende rente hun verplichtingen dan extreem duur maakt.
hun hoofd koel weten te houden. En als gevolg daarvan ook boven
Beide dynamieken zijn met het staartrisicomodel in kaart te brengen.
water.
In onze ogen kan het model vooral in de strategische fase van het inrichten van portefeuilles een belangrijke rol spelen. Het helpt alle soorten beleggers om helder te krijgen waar hun tolerantiegrens voor extreme uitslagen ligt. In de financiële wereld is de toepassing van het staartrisicomodel iets nieuws. Dat het model nog niet eerder zijn intrede deed, komt omdat vermogensbeheerders het te complex vinden, of simpelweg van mening zijn dat de bestaande methodes wel voldoen. Wij zijn daar anders tegenaan gaan kijken. Kempen is nu de eerste asset-manager die het staartrisicomodel gebruikt. In die zin is de toepassing dus zeker innovatief te noemen. Het staartrisicomodel integreren we in onze advisering en passen we sinds kort ook daadwerkelijk toe.
MINDER SNEL ONGERUST
Wilse Graveland
Frank van der Ploeg
Het staartrisicomodel gebruiken we zo vroeg mogelijk in de beleg-
Hoofd Fiduciair Management Institutioneel
Fiduciair Manager
wilse.graveland@kempen.nl
frank.vanderploeg@kempen.nl
gingsbesluitvorming, zodat klanten in een vroeg stadium zien wat er met hun portefeuille kan gebeuren bij extreme gebeurtenissen. Het
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
7
KEMPEN GLOBAL PROPERTY STRATEGIE
Vijf jaar vastgoed, vijf succesfactoren Een enorme database met informatie over 200.000 gebouwen. Dat is de belangrijkste succesfactor van de Kempen Global Property strategie. Jorrit Arissen licht de prestaties toe aan de hand van vijf succesfactoren.
Eind 2014 startte Kempen met de Kempen Global Property Strategie. Het doel was simpel: de benchmark verslaan. De uitvoering was complexer. Maar het resultaat liegt er niet om. Sinds de start overtrof het rendement de benchmark met gemiddeld met 210 basispunten na kosten*. ‘Wat een goed gebouw is, hangt onder meer af van de lokale context’, legt Arissen uit. ‘Bij een object in Tokio kijken we bijvoorbeeld naar de bereikbaarheid met het openbaar vervoer, omdat dat in Japan de belangrijkste verbinding is. Bij een gebouw in Detroit weegt het veel zwaarder of er autowegen en afslagen in de buurt zijn. Daar doet het er weinig toe of een treinstation in de nabijheid ligt. Bij industriële gebouwen kijken we ook naar de afstand tot havens en vliegvelden. Bij winkelvastgoed is de trend dat bezoekers steeds meer geld op de locatie uitgeven, bijvoorbeeld doordat ze lunchen in een restaurant of een filmpje pakken. De beleving is een magneet. Winkelcentra die weinig voorzieningen hebben, moeten daarin investeren. Dat heeft invloed op de waarde van een complex.’
Soms lijkt het mooi
Dankzij in totaal zo’n 25 miljoen datapunten kent het team de portfolio van elk beursgenoteerd vastgoedbedrijf. Van elk object gebruiken we tien tot vijftig ‘datapunten’, variërend van energieverbruik en duurzaamheid tot de lokale en regionale infrastructuur en de aanweJorrit Arissen
zigheid van voorzieningen. Zo kunnen de analisten op hun pc van elk
Co-hoofd Real Assets
gebouw op een consistente manier de kansen en risico’s beoordelen.
jorrit.arissen@kempen.nl
‘We laten ons geen rad voor ogen draaien’, zegt Arissen. ‘Als een
*
8
Kempen staat op 1 in de Morningstar-database op vijfjaars trackrecord met de Kempen Global Property Strategie in het universum Aandelen Sector Onroerend Goed – wereldwijd indirect, in euro, voor de shareklasse N per 1 oktober 2019. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
/// tekst JOS LEIJEN foto SHUTTERSTOCK
Wij vinden beweeglijkheid fantastisch, omdat ze dagelijks kansen biedt. Tokio
bedrijf meldt dat het een gemiddelde leegstand heeft van 3 procent,
daarbij om 25 bedrijven. Van die 25 hebben wij er drie geselecteerd
dan lijkt dat mooi. Maar als die 3 procent veroorzaakt wordt door een
die volgens onze datapunten en onze analyse de beste kansen
beperkt aantal complexen, ziet het plaatje er opeens heel anders uit.
bieden op een bovengemiddeld rendement.’
Bedrijven laten ons graag hun beste panden zien, maar wij zien dankzij onze data ook hoe de rest erbij staat.’ Een tweede succesfactor om de benchmark te verslaan is het beper-
Profiteren van koersschommelingen
Koersontwikkelingen in de gaten houden en waar mogelijk inspelen
ken van de risico’s. ‘We volgen de regionale verdeling van de bench-
op volatiliteit van de vastgoedmarkt is van belang. ‘Wij vinden
mark’, vertelt de portfoliomanager. ‘Wij zijn experts in vastgoed, niet in
beweeglijkheid fantastisch, omdat ze dagelijks kansen biedt’, aldus
macro-economische of politieke ontwikkelingen. Je ziet dan ook dat wij
Arissen. Volatiliteit, legt hij uit, kan ervoor zorgen dat de koersen van
een zogeheten tracking error hebben van minder dan 2 procent.
vastgoedbedrijven sterk fluctueren, terwijl de onderliggende waarde
We speculeren niet op macro-economische ontwikkelingen. De
van het vastgoed stabiel is. ‘De vastgoedmarkt is per definitie
impact van een brexit kun je niet berekenen.’
inefficiënt. Beursgenoteerd vastgoed leent zich volgens ons daarom
De fondsmanagers hebben zich bijvoorbeeld rond het brexitreferen-
nog beter voor actief beheer dan reguliere aandelen. Dat is onze
dum niet laten verleiden om af te wijken van de benchmark, specule-
derde succesfactor.’
rend op een ‘ja’ of ‘nee’ van de Britten. Vastgoedbedrijven in het Ver-
Als voorbeeld noemt hij opnieuw het Verenigd Koninkrijk en brexit. Na
enigd Koninkrijk hebben een aandeel van 6 procent in de benchmark.
het referendum en het toch nog onverwachte ‘nee’ van de Britten tegen
Dat geldt ook voor de vastgoedstrategie van Kempen. ‘Het gaat
de EU, kelderden de aandelenkoersen van veel vastgoedbedrijven met 30 tot 35 procent. Ongeacht de sector waarin ze actief waren, de kwaliteit van hun vastgoed en hun vermogenspositie. Dat was hét moment om, rekening houdend met het gewicht in de benchmark, het belang in diverse fondsen uit te breiden. ‘We waren ervan overtuigd dat de
USTAINAB SS IL RD
TOWARDS
S
INABILITY TA US
YIT
FEBELFINDUURZAAMHEIDSLABEL Het Kempen (Lux) Global Property Fund draagt het Febelfin-
koersen wel zouden bijtrekken. En dat is precies wat er gebeurde.’
Ruimte voor verbetering
ESG-factoren (environment, social & governance) zijn al jaren inte-
duurzaamheidslabel.
graal onderdeel van de beleggingsstrategie van Kempen. Dat is voor
Het label waarborgt dat de
beleggingen in vastgoed niet anders. Dit is de vierde succesfactor. Zeker
fondsen duurzaam en maatschap-
de afgelopen jaren is duurzaamheid en klimaatverandering steeds zwaar-
pelijk verantwoord beleggen.
der gaan wegen bij beslissingen om al dan niet te investeren. ‘We kijken
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
9
TOW A
Onze
5 succesfactoren
1. Gebruikmaken van onze ongeëvenaarde database met vastgoedinformatie 2 Volledig richten op het vastgoedrisico 3 Volatiliteit exploiteren in een inefficiënte markt 4 Rekening houden met ESG-normen en klimaatveranderingen 5 Altijd vooruit blijven kijken
Kempens kantoor in Manhattan maakt de Property Kwaliteitsanalyse Bron: Kempen Capital Management
naar de CO2-voetafdruk, de sociale impact en corporate governance.’
maken en namen het mee in onze portefeuillewaardering. Hierdoor
Dat wil niet zeggen dat Kempen alleen investeert in bedrijven die op
was het bedrijf niet langer aantrekkelijk om in te investeren. Het
al deze punten uitstekend scoren. Juist als een bedrijf minder goed
risico werd manifest toen de deelstaat Alberta strengere normen
presteert, is er ruimte voor verbetering. En die verbetering kan weer
oplegde en Boardwalk alsnog stevig moest investeren in verbetering
resulteren in een beter rendement. ‘Mindere prestaties zijn vaak ver-
van de woningen.’
disconteerd in de prijs. De vraag is: voor welke prijs investeer je en
Klimaatverandering is ook een thema dat de aandacht heeft. Zo heeft
hoeveel waarde kun je vervolgens ontsluiten. Wij moedigen bedrijven
het team van Arissen de risico’s in kaart gebracht van hotels in Key
aan om waarde te creëren. We gaan daadwerkelijk met ze in gesprek
West, Florida die eigendom zijn van vastgoedbedrijven. In 2017 en 2018
over deze veranderingen. Dat beleid van engagement passen we ook
was de geclaimde schade door orkanen in de ‘sunshine state’ groter
toe in andere sectoren.’
dan ooit. Dit maakt de locatie mogelijk minder aantrekkelijk voor toe-
Betrokken aandeelhouder
risten. En hogere verzekeringspremies gaan ten koste van de winsten. Dat is nog geen reden om een investering daar te mijden, maar wel iets
Die rol van betrokken aandeelhouder levert ‘leuke discussies’ op,
om rekening mee te houden. Als het rendement onvoldoende is om de
vertelt Arissen. Soms met het gewenste resultaat, en soms niet.
klimaatrisico’s te compenseren, is het geen goede belegging.
‘Boardwalk, een Canadees vastgoedbedrijf, had veel woningen die
Hoe het klimaatrisico zich in de toekomst ontwikkelt, is onzeker. Toch
slecht geïsoleerd waren en dus een hoge CO2-voetafdruk hadden. Wij
moet een belegger vooruitkijken, benoemt Arissen de vijfde pijler
adviseerden om daar iets aan te doen, maar vanwege de lage gas-
onder het succes van de vastgoedstrategie. ‘Gesprekken met mana-
kosten en de relatief hoge investeringen zagen ze daarvan af. Wij
gers van vastgoedbedrijven en eigen thematisch onderzoek helpen
zagen dat als noodzakelijk om de portefeuille toekomst bestendig te
het vastgoedteam om een toekomstvisie te formuleren.’
Disclaimer - dit artikel is geschreven in februari 2020. Kempen Capital Management N.V. (KCM) is de beheerder van Kempen Global Property Fund N.V. (het “Fonds”). KCM heeft een vergunning als beheerder en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Het Fonds is onder de vergunning van KCM geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten. Deze informatie biedt onvoldoende basis voor een beleggingsbeslissing. Lees daarom de Essentiële Beleggersinformatie (beschikbaar in het Nederlands en Engels) en het prospectus (beschikbaar in het Engels). Deze zijn verkrijgbaar op de website van KCM (www.kempen.com/nl/asset-management). De informatie op de website is (deels) beschikbaar in het Nederlands en het Engels. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.
10
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
/// tekst MAUD DE MOL VAN OTTERLOO
STEUN DE VAN LANSCHOT KEMPEN FOUNDATION
Kunst voor iedereen tijd voor jong en oud De Van Lanschot Kempen Foundation coördineert en
school naar het Van Gogh Museum. Daarnaast onder-
ondersteunt veel verschillende activiteiten en initiatie-
steunen we jaarlijks een aantal verschillende goede
ven. Bijvoorbeeld een kunstexpositie in samenwerking
doelen waar medewerkers zelf bij betrokken zijn en
met UWV. Tijdens deze expositie zijn diverse werken
waar zij zich in hun vrije tijd voor inzetten.
tentoongesteld van kunstenaars met een beperking.
Ieder jaar sluiten we af met een borrel voor alle vrijwil-
Ook faciliteren we Pitching Power, een pitch-wedstrijd
ligers binnen Van Lanschot Kempen, om na te praten
voor jonge ondernemende scholieren. Medewerkers
en nog meer collega’s enthousiast te maken. Iedereen
gaan als afdelingsuitje met ouderen naar Artis in
is blij om via de foundation iets terug te kunnen doen
Amsterdam en met kinderen van de IMC Weekend-
voor de maatschappij.
In de hal van het Amsterdamse Van Lanschotkantoor exposeerden vier beeldend kunstenaars met een beperking.
Twaalf medewerkers van Van Lanschot Kempen met een groep ouderen in Artis.
Tijdens de pitchwedstrijd Pitching Power in ’s-Hertogenbosch hebben we meegeholpen met het programma Junior Company Competitie van Jong Ondernemen. Een programma waarin middelbare scholieren een jaar lang bezig zijn een eigen bedrijf op te zetten.
De missie van de Van Lanschot Kempen Foundation (opgericht in 2016) is het bevorderen van maatschappelijke projecten voor volgende generaties en een betere wereld. Dit willen we bereiken door het inzetten van financiële middelen, kennis en tijd van Van Lanschot Kempen-medewerkers, en kennis en netwerken van klanten. De foundation richt zich op vier specifieke thema’s die goed bij Van Lanschot Kempen passen en essentieel zijn voor een stabiele en gezonde samenleving: financiële educatie, talentontwikkeling & ondernemerschap, kunst & cultuur, gezondheid en sociale cohesie door sport. Meer over de foundation vindt u op: www.vanlanschotkempen.com/vlkf Dit artikel is gemaakt voor de uitbraak van het coronavirus KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
11
Leren van een pionier met purpose Een crisis duiden terwijl je er middenin zit, dat is een opgave. Jeroen Smit, Daniëlle Melis en Lars Dijkstra doen een poging. In wat een rondetafelgesprek had moeten zijn, maar een conferencecall is geworden, bespreken ze wat we u kunnen leren van het verleden en ontdekken een gezamenlijk optimisme.
JEROEN SMIT, we hebben met veel belangstelling jouw boek over Unilever gelezen. Wat zijn nu, terugkijkend, lessen uit Het grote gevecht & het eenzame gelijk van Paul Polman?
wenselijk is. Je persoonlijke integriteit, die
het niet meevalt als je ver op de troepen
DANIËLLE MELIS, wat is jouw ervaring als bestuurder en toezichthouder bij pensioenfondsen? Wat kunnen we leren van het verleden?
‘Ik heb geprobeerd om een reconstructie te
vooruitloopt. Hij dacht dat de wereld in 2016
‘Aandeelhouders moeten wat mij betreft een
tot het inzicht zou komen dat we allemaal
grote rol spelen bij het verbeteren van de
maken van de jaren tussen 2009 en 2019
samen moeten werken. Een mondiale belas-
wereld. Maar kunnen en willen alle aandeel-
waarin Paul Polman de boodschap wilde uit-
ting op CO₂-uitstoot, afspraken over een
houders die rol op zich nemen? De bereid-
dragen dat multinationals een force for good
living wage en armoedebestrijding, het kli-
heid is er wel en velen zien de noodzaak.
moeten zijn. De wereld wordt nog geregeerd
maatakkoord, noem maar op. Maar in plaats
Maar heeft iedere aandeelhouder de moge-
door: als het kan, als het mag, dan moet je
daarvan kregen we brexit en president
lijkheden? Dat sluit aan bij de frustratie van
het doen. Anders ben je een slechte onderne-
Trump. Als toetje staat dan bij Unilever Kraft
Polman; laat je je regeren door de kwartaal-
mer.’ Smit haalt het voorbeeld aan van de
Heinz op de stoep, met een fors bod op alle
cijfers en de toezichthouders? Of kies je voor
CEO van Apple, Tim Cook, die in een inter-
aandelen. Wat Polman toen vooral frus-
betrokken aandeelhouderschap op de lange
view in The Guardian aangaf best meer
treerde is de wetenschap dat ook de grote
termijn? Het is geen homogene groep.
belasting te willen betalen (‘We desperately
Nederlandse pensioenfondsen (die hun mond
Je hebt vanuit het verleden te maken met het
need a fair tax system’). Razend interessant
vol hebben over het duurzame leiderschap
zogeheten dubbele-agencyprobleem: de aan-
is dat, die man vindt dat kennelijk echt, maar
van Unilever) hun belang in de Brits-Neder-
deelhouder is de principaal die stemt op de
kan het zich in zijn rol als CEO niet veroorlo-
landse multinational zouden verkopen, als er
aandeelhoudersvergadering en contact heeft
ven. Paul Polman had in 2009 de moed om
maar genoeg voor zou worden betaald. In
met het management van een onderneming.
uit te dragen dat zo’n splitsing tussen per-
veel besturen van pensioenfondsen over-
Tegelijk zijn zij de agenten van de uiteindelijke
soonlijke en professionele integriteit niet
heerst de angst voor het moeilijk meetbare.’
begunstigden van de pensioenfondsen, de
12
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
moet leidend zijn in wat je doet. Wat we ook kunnen leren van Polman is dat
/// tekst CORBIJN CS
JEROEN SMIT
DANIËLLE MELIS
LARS DIJKSTRA
Jeroen Smit is
Daniëlle Melis
Lars Dijkstra is
onderzoeksjour-
promoveerde op
Chief Investment
nalist en auteur
de rol van aan-
Officer bij Kem-
van diverse best-
deelhouders in
pen. Hij is afge-
sellers waaronder
corporate gover-
studeerd
De prooi over
nance en is onaf-
macro-economie
ABN AMRO.
hankelijk bestuur-
aan de Universi-
Hij studeerde bedrijfskunde in Gronin-
der en toezichthouder in de financiële
teit van Groningen. Dijkstra is lid van de
gen en begon zijn carrière in de consul-
sector. In die rol is ze betrokken bij
300 Club, een internationale groep van
tancy. Sinds 1990 schrijft hij over leider-
diverse Nederlandse en internationale
CIO’s, adviseert diverse beleggingscom-
schap in het bedrijfsleven. Zijn meest
initiatieven op het gebied van betrokken
missies en trad in 2018 toe tot het
recente boek is Het grote gevecht & het
aandeelhouderschap op de lange
bestuur van Eumedion.
eenzame gelijk van Paul Polman.
termijn. Ze is onder meer lid van de raad
‘Je persoonlijke
van toezicht van Kempen Capital Mana-
integriteit, die moet leidend zijn’
gement Beleggingsfondsen.
‘Deze crisis biedt hopelijk het inzicht
in
‘De natuur slaat nu heel anders terug dan we dachten’
dat we moeten versnellen’
nemingen, ook als je niet een heel grote
dubbele rol, daar zie ik als bestuurder en toe-
LARS DIJKSTRA, hoe zie jij als belegger de achtbaan waar we ons nu in bevinden in relatie tot de les die het verhaal van Paul Polman ons leert?
zichthouder in mijn werk nog de nodige issues.
‘De huidige situatie is exceptioneel en erg
gaat over persoonlijke integriteit, maar ook
Het zijn twee ecosystemen in één wereld. We
naar, tegelijk kan je economisch zeggen:
de incentives bij al die partijen moeten meer
hebben daar nog een lange weg te gaan.’
never waste a good crisis. Hoe vinden grote
op één lijn komen. Ik ben daar niet naïef in,
Smit is benieuwd waar dat langzame tempo
veranderingen plaats? Het is het klassieke
dat gaat nog wel tien jaar duren, maar toch.
door wordt veroorzaakt.
verhaal van de S-curve. Het kost vaak een
Het zou mij niet verbazen als we deze crisis
MELIS: ‘Sommige bestuurders zien maat-
jaar of twintig voor die hele curve is afge-
gebruiken om dat soort zaken te veranderen.’
schappelijk verantwoord beleggen nog als
legd. Eerst heb je de pioniers, daarna komen
een trade-off tussen goed doen en rendement.
er steeds meer medestanders en aparte initi-
Zij denken dat duurzaamheid geld kost. En de
atieven die eigenlijk over hetzelfde gaan.
context waarin je moet besturen telt mee. Kijk
Dat zie je nu met aandacht voor klimaat,
naar de beurzen die een duikvlucht nemen. De
duurzaamheid en de lange termijn. Uiteinde-
druk op pensioenfondsen om dekkingsgraden
lijk gaan die elkaar opzoeken en dat smelt
en financiële rendementen te verdedigen
samen. Het zou mij niet verbazen als deze
Meer samenwerking in de driehoek asset manager, asset owner en bedrijven lijkt een deel van de oplossing. Welke aanpassingen zijn daarvoor nodig?
blijft. Ik vind dat de voortdurende search for
crisis een ongelooflijke wake-upcall is: zo
MELIS: ‘In Nederland heeft een organisatie
yield en dreiging om te moeten korten niet
kan het niet langer.
als Eumedion (zij behartigt de belangen van
betekenen dat je geen aandacht kan hebben
Onze eerste echte duurzame portefeuille
institutionele beleggers op het terrein van
voor duurzaamheid. Maar angst en onrust op
stamt uit 2002. Wij weten dat je in de prak-
corporate governance en duurzaamheid,
korte termijn helpen niet.’
tijk serieus invloed kunt uitoefenen bij onder-
red.) die handschoen opgepakt. Zo heb je
deelnemers. Dus je hebt verantwoordelijkheid richting corporates, maar ook naar de achterban van de pensioenfondsen die je bedient. Die
partij bent. Maar je moet er samen in geloven: de hele waardeketen van asset owners, asset managers en corporates. Het
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
13
een groter bereik. En dat doen we in Neder-
een plan maakt voor 2030. Dan kijk je de pro-
MELIS: ‘Je bent altijd op tijd, dat is misschien
land heel goed, daar zijn we te bescheiden
blemen in de ogen: gezondheidszorg, klimaat.
de optimist in mij. Je kunt vandaag beginnen
over. Maar het systeem moet zichzelf
Er zijn heel weinig CEO’s die dat durven.’
om morgen iets beter te maken. Deze crisis
opnieuw uitvinden. Dat vind ik overigens ook
MELIS: ‘Dat triggert mij wel. Waarom denk je
biedt hopelijk wel het inzicht dat we moeten
mooi aan het boek van Jeroen, daarin is die
dat leiders dat niet doen?’
versnellen. Als je over tien of vijftien jaar de
frustratie bijna voelbaar.’
SMIT: ‘Omdat het leiderschap getraind is om
wereld anders wilt achterlaten, moet je nu
SMIT: ‘Het is een klassiek gegeven. Om de
zich niet kwetsbaar op te stellen. Je moet in
acteren, nu een appel doen op het onderwijs
moedige pionier hangt per definitie een
control zijn. Zo’n langetermijnplan maakt
en jongeren daarin meenemen. En twee is
bepaalde tragiek. Hij gaat als eerste waar
kwetsbaar. Als je dat wel durft, maak je overi-
toch weer de samenwerking. Hoe kan je al
niemand is gegaan en dan loop je altijd vast.
gens veel energie los. Kijk, Unilever kreeg
die mooie initiatieven in datzelfde vliegwiel
Een volgende kan oogsten. Dat is Polman
twee miljoen sollicitanten. Hallo! Allemaal
zetten zodat dat harder kan gaan draaien en
ook overkomen.’
geïnspireerd door het vergezicht van Polman.’
ons versneld de juiste richting in brengt?’
DIJKSTRA: ‘Ons vergezicht is wat we the real
DIJKSTRA: ‘Als we deze discussie willen kop-
active noemen. Dat gaat helemaal voorbij
pelen aan de huidige crisis: we maken ons al
Dit zijn onze roaring twenties, over tien jaar, in 2030 moeten we er zijn. Zijn jullie daar optimistisch over?
aan de discussie actief versus passief beleg-
langer bezorgd over het klimaat. De natuur
gen en het verslaan van benchmarks. We
slaat nu heel anders terug dan we dachten.
gaan van shareholderfocus naar stakeholder-
De wereldwijde impact is vele malen groter
DIJKSTRA: ‘Ja. Er zijn talloze goede initiatie-
focus. Met geconcentreerde portefeuilles
dan bij natuurrampen als tornado’s of droog-
ven die door deze crisis gaan convergeren en
absolute reële waarde creëren voor alle sta-
tes, waarbij iedereen lokaal iets anders voor
versnellen (fase drie van de S-curve), zoals
keholders. The real active staat ook voor de
zijn kiezen krijgt. Wij hebben allemaal onze
over de integrated reporting van ESG-aspec-
connectie tussen de reële en de financiële
kinderen weer thuis, ook de studenten. Dit
ten (environmental, social en governance).
economie. Dat is ons doel voor 2030, daar
leidt nu al bij ons thuis tot meer discussie over
Wat we onder andere nodig hebben is een
willen we staan. En ook binnen onze vier
de het kapitalisme, de natuur en ons klimaat.’
International Financial Reporting Standard
muren heb je natuurlijk mensen die daarover
SMIT: ‘We zijn fundamenteel aan elkaar ver-
op niet-financieel gebied. En op klimaatge-
kritisch zijn. We zijn een beursgenoteerde
bonden. Samenwerken en afspraken maken,
bied moet CO₂-beprijzing minimaal op Euro-
onderneming en een verlangen naar in
de urgentie daarvan wordt door deze crisis
pese schaal gebeuren.’
control zijn is ook hier niet onbekend.’
onderstreept. Laten we hopen dat het een
MELIS: ‘Alle initiatieven dragen bij aan het
SMIT: ‘Wat er dan toch bij hoort is een CEO
katalysator is. Maar als iedereen gaat voor zijn
spreken van dezelfde taal. Ik vraag me
die zegt: in 2030 is alles bij ons belegd
of haar eigen hachje, dan zijn we verder van
alleen af of er per se een prijs aan moet
volgens the real active. Het zou zo fijn zijn
huis. Het is ongewis, maar ik heb altijd de
hangen of een manier om meetbaar te
als een bank als Van Lanschot Kempen dan
onstuitbare behoefte om optimistisch te zijn.’
maken wat we nu niet in cijfers kunnen
vooroploopt, dat soort leiderschap is nodig.’
vatten. Je wil de persoonlijke drijfveer, de
MELIS: ‘Dat is zich wel aan het aftekenen.
motivatie van mensen aanspreken. Ofwel hun
Kwetsbaarheid tonen door over purpose te
purpose. Als je dat kunt als bedrijf, kan je
praten, talent aantrekken op basis van
mensen aan je binden. Aandeelhouders en
purpose en bepaalde klanten om die reden
THE REAL ACTIVE
andere stakeholders.’
aan je binden, dat soort effecten zie ik als
Kempen wil een duidelijker onder-
toezichthouder wel, zeker ook bij Kempen. In
scheid maken tussen echt actief
bestuurders- en commissarissenopleidingen
beleggen en traditioneel actief. Bij
werd vroeger lacherig gedaan over purpose.
echt actief is er stewardship op
Nu niet meer. Maar het vraagt wel om lef.’
langere termijn én echte economi-
Wat of wie hebben we echt nodig om in de toekomst, die per definitie onzeker is, succesvol te zijn?
sche return. Echt actief gaat niet
SMIT: ‘Mijn echte onderwerp is leiderschap. En een echte leider is voor mij iemand die een plan durft te maken voor over tien jaar. Dat is kenmerkend voor het leiderschap van Polman, die in 2010 een plan maakte voor 2020. En nu zou het van moed getuigen als je
14
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
alleen om performance in termen
Gaat de huidige crisis ons nog iets brengen qua een beter of eerlijker systeem denken jullie? En zijn we op tijd om het tij te keren als het gaat om de klimaatdoelen?
van rendement maken; het levert ook een positieve bijdrage aan duurzaamheid. Het is een manier van beleggen die wij The Real Active noemen.
Media to inspire In deze rubriek delen de Kempen professionals hun favoriete boeken en geven het (estafette)stokje aan elkaar door. Gijs Spijkers, fiduciair manager bij Kempen Client Solutions, bijt het spits af.
Over de planeet Kerstmis 1968: voor het eerst is de aarde als geheel vanuit de ruimte te zien. De prachtige foto ‘Earth Rise’ is wereldberoemd en exemplarisch voor hoe ons denken over de aarde is geëvolueerd. De ontdekking van de aarde gaat over de wetenschappelijke richting Earth System Science en de samenhang tussen de zon, lucht, oceanen, aardkern, natuur en de bewoners van de aarde. Dit boek helpt ons ons realiseren hoe bijzonder de aarde is en hoe ons begrip erover is ontwikkeld. Bijvoorbeeld de uitleg dat de aarde van klimaatverandering kan herstellen. Dat geeft hoop in deze tijden waarin we klimaatverandering niet meer kunnen negeren. Tegelijk komt de realisatie hoe weinig we nog weten van de werking van de aarde. Zelfs technologisch optimisme over klimaatverande-
Over ons Jeroen Smit heeft de geschiedenis van Unilever en de interne strijd door de jaren heen boeiend opgetekend en is er
ring moet gepaard gaan met terughoudendheid. Want zal het voldoende zijn? Voor iedereen die behalve beleidsmatig ook inhoudelijk meer wil weten over onze planeet en klimaatverandering. Boek: De ontdekking van de aarde. Het grote verhaal van een kleine planeet Auteur: Peter Westbroek ISBN: 9789460035821
weer in geslaagd om een falend systeem bloot te leggen. Net zoals De Prooi niet over ABN AMRO gaat maar over het mondiale banksysteem, gaat dit boek niet over Unilever. De hoofdrol is voor de kortetermijnbelangen van aandeelhouders versus de langetermijnbelangen van alle stakeholders. Kortom, de hele financiële waardeketen. En dus gaat het ook over ons. Met één terugkerende vraag: Willen we succesvol zijn en geld verdienen door met het goede te doen of
Over de oude dag
door het goede te doen geld verdienen?
Al jaren praten we over een nieuw pensioenstelsel.
Als vermogensbeheerder in het centrum van deze waardeketen -
Maar moet de discussie niet op een ander of hoger
tussen asset owners en asset creators - hebben we niet alleen een
niveau plaatsvinden? Volgens Martin ten Cate zou een
unieke kans, maar ook de serieuze taak om de juiste keuzes te
omslagstelsel zoals de AOW serieus overwogen moeten
maken. Paul Polman liep voorop binnen Unilever, maar worstelde
worden. Centraal in zijn boek staat een vicieuze cirkel:
met dit dilemma. Nu de vraag bij ieder bedrijf vaker centraal komt
sparen leidt tot meer sparen en minder welvarendheid.
te staan, lijkt het erop dat hij langzaam uit zijn eenzaamheid wordt
Het is de bekende besparingsparadox van Keynes. In een omslagstelsel gebeurt
verlost.
juist het tegenovergestelde: er is meer kapitaal beschikbaar voor economische
Boek: Het grote gevecht & het eenzame gelijk van Paul Polman Auteur: Jeroen Smit ISBN: 9789044634716
activiteit, wat op lange termijn gunstig uitpakt. Uiteraard moeten in een omslagstelsel gevoeligheden als politieke en demografische ontwikkelingen niet vergeten worden. En een overgang zou een juridisch complexe transitie vereisen (onteigening). Ten Cate benadert de pensioenproblematiek vanuit een nieuwe invalshoek, en dat is verfrissend. Hoewel het niet overtuigt in de boodschap, is Waar blijft mijn pensioen? zeker lezenswaardig omdat het een nieuw perspectief toevoegt aan het pensioendebat. Boek: Waar blijft mijn pensioen? Hoe ons pensioenstelsel uw pensioen ondermijnt Auteur: Martin ten Cate ISBN: 9789044641400
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
15
Het Verenigd Koninkrijk leert van Nederlands fiduciair management BRITSE PENSIOENFONDSEN HEBBEN
Van oudsher is Nederland een bron van
het zinvol om beide systemen te vergelij-
MOEITE OM DE JUISTE FIDUCIAIR MANA-
innovatie. De bijdrage aan de financiële
ken en te kijken wat de twee landen van
GER TE VINDEN. DAAROM ONDERZOEKT
wereld wordt vandaag de dag voortgezet
elkaar kunnen leren.
CATHY LEWIS, DIRECTOR IN HET FIDUCIAIR
met de oprichting van het fiduciair manage-
Omdat fiduciair management grotendeels
MANAGEMENTTEAM VAN KEMPEN IN LON-
ment, nu ongeveer twintig jaar geleden.
wordt toegepast bij pensioenfondsen –
DEN, WAT HET VERENIGD KONINKRIJK KAN
Strikt genomen zou je kunnen zeggen dat
hoewel het ook door verzekeraars, stichtin-
LEREN VAN HET NEDERLANDSE PENSIOEN-
fiduciair management al in 2003 in het Ver-
gen, familiebedrijven en dergelijke gebruikt
SYSTEEM. HOE KUNNEN DEZE SUCCESSEN
enigd Koninkrijk was ontstaan, maar dat
wordt, met name in Nederland – is het
VERTAALD WORDEN?
werd toen slechts door een kleine minder-
belangrijk om te weten dat elk land ver-
heid van de pensioenfondsen gebruikt. In
schillende prioriteiten heeft. Zo is het
Nederland werd het al direct door grote
merendeel van de Nederlandse pensioen-
Voor de Britten is het vaak onbekend dat
pensioenfondsen omarmd en ook veel
fondsen nog open en dus verschillen belan-
veel uitvingen die zij als vanzelfsprekend
sneller ingevoerd.
gen en beleggingsstrategieën van elkaar.
beschouwen, zoals de microscoop, de oog-
Een ander belangrijk onderscheid is de
test, wifi en zelfs oranje wortelen*, afkom-
NEDERLAND LOOPT VOOR
grootte van de fondsen. De Nederlandse
stig zijn uit Nederland. Toepasselijk voor
Dus praten we over zo’n twintig jaar testen
markt is veel succesvoller geweest in het
dit artikel is dat ook de aandelenmarkt van
waar het Verenigd Koninkrijk van kan leren
consolideren door middel van efficiëntiever-
Nederlandse oorsprong is; de eerste effec-
en een vertaalslag mee kan maken naar
beteringen, terwijl het Verenigd Koninkrijk
tenbeurs ontstond in de 17e eeuw als een
eigen land. Nederland heeft het voortouw
deze aanpak net aan het onderzoeken is.
manier voor iedereen om te investeren in
genomen bij het ontwikkelen en verfijnen
de handelsavonturen van de Verenigde
van fiduciair management, maar heeft
FOCUS OP DEKKINGSGRAAD
Oost-Indische Compagnie.
natuurlijk wel andere regelgeving. Dus lijkt
In Nederland zijn de opbrengsten niet
*
16
Vóór de 17e eeuw waren ze wit, paars of geel. Een genetische mutatie resulteerde in de wortelkleur die we vandaag kennen. De Nederlandse koninklijke familie, het huis van Oranje, hield om voor de hand liggende redenen van deze kleur wortelen en besloot ze daarom te cultiveren.
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
/// tekst CATHERINE LEWIS  beeld SHUTTERSTOCK
Ook de microscoop is een Nederlandse uitvinding
gegarandeerd. Verhogingen zijn discretionair
blijvend lage rente. Eindelijk iets waarbij de
fondsbestuur overnemen als het gaat over
en pensioenen kunnen worden verlaagd. Dit is
Britten een voorbeeld kunnen zijn voor de
beleggingsbeleid. Een pensioenfonds kan
een groot verschil dat de beleggingsbenade-
Nederlanders!
alleen de uitvoering delegeren. Terwijl men in
ring stimuleert. Nederland loopt voor als het
Het Nederlandse pensioenstelsel wordt alom
het VK van fiduciair management verwacht
gaat om kostentransparantie en integratie van
bewonderd en staat regelmatig bovenaan in
dat ook de strategie wordt gedelegeerd.
ESG-factoren (environment, social en gover-
de lijst van landen met de meest effectieve
Wat wij bij Kempen op de markt brengen in het
nance). Dat komt door de Nederlandse toe-
pensioenfondsen. Zij zijn erin geslaagd zich
Verenigd Koninkrijk is een goed inzicht in
zichthouder die over het algemeen veel meer
aan te passen aan de veranderende economi-
beide systemen en het vermogen om de
betrokken is bij beleggingen.
sche omstandigheden. Als je kijkt naar de
governance op maat af te stemmen op het
Britse pensioenfondsen zijn in de afgelopen
belangrijkste verschillen in de werking van
bestuur van een fonds. Als onderdeel van het
tien jaar veel bezig geweest met liability
fiduciair management in Nederland en in het
besluitvormingsproces bij het aanstellen van
management, ofwel het managen van hun ver-
Verenigd Koninkrijk, dan is regelgeving de
een fiduciair manager moet het fonds niet
plichtingen. Dat is noodzakelijk aangezien het
belangrijkste.
alleen beslissen aan wie het wil delegeren,
grootste deel van de pensioenfondsen er geen
maar ook wat en hoeveel. Het is niet one size
nieuwe deelnemers bij krijgt: ze zijn gesloten.
VERSCHIL IN BESTUREN
fits all, en dat is waar wij iets kunnen toevoe-
Nederlandse pensioenfondsen focussen ook
In Nederland kan een fiduciair manager niet
gen met Nederlandse kennis.
meer op dit onderdeel, gedwongen door de
de verantwoordelijkheid van het pensioen-
In het Nederlandse systeem kan alleen de
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
17
implementatie van de asset allocatie worden
moeilijke keuzes, aangezien fiduciair mana-
uitbesteed. Het mooie is dat er in het Verenigd
gers zeer uiteenlopende delegatiemodellen
Koninkrijk veel meer verschillende mogelijk-
hanteren en ze als onderdeel van het aanbe-
heden zijn. We zouden het Nederlandse sys-
stedingsproces moeten onderzoeken wat voor
teem kunnen volgen. Dan houdt onze cliënt
hen het beste werkt. Voordeel voor ons bij
zijn consultant en wij doen de asset allocatie.
Kempen is dat we ervaring hebben met het
Maar een fonds kan ook alles uitbesteden,
Nederlandse systeem en die ook kunnen
waarbij we zowel het strategische adviesdeel
inzetten in de Britse markt.
verzorgen als de uiteindelijke implementatie.
We zien de ervaringen met beide systemen dan
Of Kempen kan iets doen wat ertussenin zit:
ook al z’n vruchten afwerpen. Zo hebben we
een governancestructuur creëren met een
een Britse klant die een zeer Nederlandse stijl
meer actieve rol voor bestuurders. We komen
hanteert, terwijl de meerderheid van de Engelse
dan bijvoorbeeld overeen dat zij een veto heb-
fondsen nog alles delegeert. Een nieuwe klant
ben bij het kiezen van de onderliggende
zit er meer tussenin; geen aparte strateeg, maar
managers of dat bestaande managers kunnen
wel nauw betrokken bij alle besluitvorming en
blijven.
het selecteren van de managers.
Fiduciair management neemt vooral werk uit handen als het gaat om het implementeren,
VIND DE BALANS
onderhouden en doorvoeren van een beleg-
Beheerders van pensioenfondsen moeten het
gingsstrategie tijdens de levenscyclus van
evenwicht zien te vinden tussen het uit han-
een pensioenregeling. De fiduciair manager
den geven van de controle aan experts en het
kiest de onderliggende managers, monitort
volledig toezicht houden op de resultaten. Zij
deze en gaat tijdig en efficiënt over tot desin-
zijn hoe dan ook altijd eindverantwoordelijk.
vesteren als de omstandigheden voor zowel
In het Verenigd Koninkrijk is een meer kneed-
de pensioenregeling als de beheerder veran-
bare structuur, die aangepast kan worden aan
deren. Het draait uiteindelijk allemaal om een
wat het fondsbestuur prettig vindt. Vooral met
ervaren team met kennis van de desbetref-
het oog op de verschillende kennisniveaus als
fende beleggingscategorie.
het gaat over beleggen. Doordat het Nederlandse systeem zijn sterke-
18
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
NIEUWE REGELS
en enkele zwakke- punten heeft, kan het Ver-
In het Verenigd Koninkrijk heeft de definitieve
enigd Koninkrijk het beste van beide systemen
richtlijn van de Competition and Markets
kiezen en deze combineren. Om zo tot de best
Authority (CMA) met betrekking tot beleg-
mogelijke oplossing te komen voor de cliënt.
gingsadvies en fiduciair beheer tot een stroom
Het gaat er dan ook niet om wie het beste sys-
activiteiten geleid, niet in de laatste plaats
teem heeft, maar hoe we beide systemen kun-
door nieuwe aanbestedingsregels.
nen verenigen om zo de cliënt zo goed moge-
Fondsbestuurders staan voor een aantal
lijk te kunnen bedienen.
/// tekst KAREL ZWAAN foto SHUTTERSTOCK
‘Als je in high yield belegt moet je ook tegen de wind in kunnen fietsen’
Europese junk bonds zijn volwassen geworden Junk Bonds. Dat is de weinig liefkozende naam voor highyieldobligaties. De markt voor Europese junk bonds was in tegenstelling tot de markt in de Verenigde Staten decennialang nauwelijks serieus te nemen. Maar de tijden zijn veranderd. Rik den Hartog, senior portfoliomanager bij Kempen, is samen met collega’s in het Credit-team verantwoordelijk voor euro high yield. High yield is jarenlang het terrein geweest van de US-Dollar. ‘De Europese markt was eenvoudigweg te klein om een robuust fondsuniversum op te baseren’, zegt Den Hartog. De tijden dat Europa te klein voor het tafellaken en te groot voor het servet was, zijn volgens hem voorbij. De markt voor euro high yield is sinds de financiële crisis in 2008–2009 sterk gegroeid. ‘De omvang was eind 2019 verviervoudigd naar meer dan 300 miljard euro en het aantal uitgevende bedrijven is verdubbeld*. Dit komt natuurlijk ook doordat bedrijven hun afhankelijkheid van het traditionele banksysteem willen verminderen
HIGH YIELD OBLIGATIES
en zich in toenemende mate financieren op de kapitaalmarkt.’
High-yieldobligaties zijn bedrijfsleningen
‘En,’ zo stelt Den Hartog: ‘de stijgende trend voor euro high yield lijkt nog niet
met een kredietbeoordeling (rating) van BB
voorbij. Binnen de eurozone zorgen banken voor driekwart van de financierings-
of lager. De markt vindt zijn oorsprong in
behoefte van bedrijven, tegenover een derde voor Amerikaanse bedrijven.
de jaren 70 van de vorige eeuw, toen
Wanneer die trend van bank- naar kapitaalmarktfinanciering doorzet, groeit de
bedrijven met een High-yieldrating volledig
euro high-yield markt verder.’ Daarmee is euro high yield volgens hem een
waren aangewezen op bankleningen en de
solide alternatief voor de grote broer uit de Verenigde Staten.
markt voor private plaatsingen. Dit ging gepaard met hogere financieringskosten. Inmiddels heeft de markt voor junk bonds een omvang van ruim twee biljoen dollar
*
ICE Bond indices, per 31 december 2019.
wereldwijd.
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
19
EUROPA VERSUS DE VERENIGDE STATEN
maakten relatief weinig onderscheid tussen verschillen in krediet-
Rik Den Hartog ziet een aantal belangrijke verschillen tussen Europa
kwaliteit bij bedrijven. Sinds het uitbreken van het coronavirus heeft
en de Verenigde Staten. ‘De ratingverdeling springt meteen in het
de markt een forse correctie ondergaan. Risicopremies zijn fors opge-
oog. Meer dan 70 procent van de markt in Europa heeft een BB
lopen, er wordt meer onderscheid gemaakt in kredietkwaliteit en er
rating, waar dit minder dan 50 procent is voor de US-dollar High
zijn zorgen over een toename in faillissementen. Den Hartog: ‘Bij een
Yield markt. Terwijl aan de onderkant van het kwaliteitsspectrum het
positief sentiment moet je altijd in je achterhoofd houden dat bij eco-
aandeel bedrijven met een CCC-rating of lager in de Verenigde
nomische tegenwind de markt snel corrigeert. Wanneer je in high
Staten boven de 10 procent ligt, bedraagt dat in Europa slechts
yield belegt, moet je daarom ook tegen de wind in durven fietsen. Dit
5 procent.’
betekent dat je moet blijven kiezen voor kwaliteit. Dit geldt eens te
Ook de sectorverdeling ligt volgens Den Hartog anders. ‘De energie-
meer nu de onzekerheid groot is en de impact van het coronavirus op
en gezondheidssector is dominant in de US-dollarmarkt, terwijl in
de kredietwaardigheid van bedrijven nog moeilijk is in te schatten.’
Europa de industriële en bankensector groter zijn. Daarnaast heeft de
Het fonds focust daarom op kwalitatief sterke bedrijven. ‘Juist in high
markt voor euro high yield een bredere spreiding in senioriteit. In
yield geloof ik in de toegevoegde waarde van actief beheer. Wij
Europa bevat high yield meer achtergestelde leningen en hybride
kijken enerzijds top-down naar belangrijke trends en thema’s in de
obligaties van niet-financiële bedrijven, waar dit niet het geval is in
markt. Doordat we tegelijkertijd bottom-up kijken naar de krediet-
de US-dollar high-yieldmarkt. Samenvattend is de Euro High Yield
kwaliteit van individuele ondernemingen en in een vroegtijdig
markt van hogere kwaliteit en meer gespreid over sectoren en senio-
stadium verslechterende kredieten identificeren en verkopen, probe-
riteit.’ Daarbij is in Europa de liquiditeit, zeker vergeleken met andere
ren we het neerwaarts risico te beperken. Daarnaast hebben we
hoogrentende beleggingscategorieën, goed. Den Hartog: ‘Er is een
ESG (environmental, social, governance) volledig geïntegreerd in ons
actieve markt in het handelen van High Yield obligaties. De gemid-
beleggingsproces. Dat is van belang omdat we geloven dat bedrijven
delde rentegevoeligheid is laag, de duratie bedraagt drie tot vier
die goed scoren op deze ESG-factoren, op de lange termijn beter
jaar.’
presteren. Daarbij verwachten onze klanten een dergelijke volledige
‘Overigens,’ zo voegt Den Hartog toe ‘fans van de US-dollar high
integratie van ons en past deze in de beleggingsfilosofie van
yield zullen zeggen dat die Europese groei mooi is, maar dat de VS
Kempen.’
nog steeds vier keer zo groot is. Daar hebben ze zeker een punt, maar de high-yieldmarkt in Europa is nu zo groot geworden dat deze markt om een gespecialiseerde aanpak vraagt. Waarom zou je investment grade (bedrijfsobligaties met een rating van BBB en hoger) wel regionaal behandelen, en high yield niet?’
WIND TEGEN De laatste jaren werden obligatiemarkten gedreven door een zoektocht naar rendement. Dit leidde tot lagere risicopremies en aantrekkelijke voorwaarden voor bedrijven om schuld te (her)financieren.
Rik Den Hartog
Ook zorgden lage rentestanden ervoor dat schuld makkelijker te
Senior portfoliomanager
dragen is en het percentage faillissementen laag bleef. Beleggers
rik.denhartog@kempen.nl
Disclaimer - Dit artikel is geschreven in april 2020. Dit artikel is opgesteld door de fondsmanagers van het Kempen (Lux) Euro Credit Fund (‘het Fonds’), beheerd door Kempen Capital Management N.V. (‘Kempen’).Als beheerder van beleggingsfondsen (‘asset manager’) kan Kempen posities opbouwen in financiële instrumenten uitgegeven door de in dit artikel genoemde vennootschap en ze kan op elk door haar geschikt geacht tijdstip aan- en verkooptransacties uitvoeren. Deze informatie biedt onvoldoende basis voor een beleggingsbeslissing. Dit artikel bevat geen beleggingsadvies, geen beleggingsaanbeveling, geen research, noch een uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument, en mag dan ook niet als zodanig geïnterpreteerd worden. De hierin opgenomen visie is onze visie per de datum van dit artikel en deze kan, zonder voorafgaande mededeling, onderhevig zijn aan wijzigingen. Kempen heeft geen verplichting om de inhoud van dit artikel actueel te houden. Dit artikel is gebaseerd op informatie die wij betrouwbaar achten maar Kempen geeft geen garantie noch is zij aansprakelijk voor de juistheid van de hierin opgenomen gegevens. Dit artikel is onafhankelijk van de hierin genoemde vennootschap opgesteld.
20
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
INVESTMENTCASE WAAROM HET KEMPEN (LUX) GLOBAL SMALL-CAP FUND BELEGT IN ZINKRECYCLING
Circulair zink Befesa is Europees marktleider in het verzamelen van staalstof bij staalfabrikanten en het recyclen van zink
Bij Kempen hanteren we duurzaamheidscriteria bij beleggingsbeslissingen, maar soms zien we mogelijkheden waarbij duurzaamheid centraal staat in de bedrijfsstrategie. Zoals bij Befesa, actief in een
branche die je niet gelijk associeert met duurzaamheid. Deze Europese marktleider in beheer en behandeling van industrieel afval van de staalindustrie, verzamelt gevaarlijk staalstof en recyclet zink.
Staal is een van de meestgebruikte materialen
erts. Befesa verwerkt het gevaarlijke staalstof
ter wereld. Het wordt onder andere gebruikt in
en voorkomt dat het in de afvalcyclus terecht-
de bouw, infrastructuur, automotive en indus-
komt. Bovendien is er minder noodzaak om
trie. Er zijn twee manieren om staal te produ-
natuurlijke hulpbronnen aan te spreken door
ceren. Een daarvan is het ontginnen van ijzer-
te mijnen. Hiermee toont Befesa de centrale
erts, dat de aarde uitput door het gebruik van
rol die het bedrijf heeft in de circulaire econo-
schaarse grondstoffen. Een tweede, veel duur-
mie en draagt op deze manier bij aan het her-
zamere manier om staal te produceren is door
gebruik van staal en zink.
gerecycled schroot te gebruiken. Hierbij worden oude auto’s en wasmachines verwerkt tot nieuw staal. In Europa is ongeveer
Kansen in China
Befesa beperkt zich vooralsnog tot Europa en
40 procent van al het geproduceerde staal
Zuid-Korea. De grootste staalproducent ter
afkomstig uit gerecycled schroot, in de Ver-
wereld is China, dat bijna de helft van de
enigde Staten is dit zelfs al 60 procent.
wereldwijde staalproductie voor zijn rekening
Duurzaam staalstof
neemt. Het land doet dit voor het overgrote deel met gedolven ijzererts (het gebruikt dus
De productie van nieuw staal uit oud schroot
nauwelijks gerecycled schroot). Nu de Chinese
kent wel operationele uitdagingen. Zo zijn auto’s
overheid zich steeds meer zorgen begint te
tegenwoordig verzinkt om roest te voorkomen.
maken over de milieu-impact van haar produc-
Als je sloopauto’s gebruikt voor het winnen van
tie, stimuleert de regering een verschuiving
gerecycled staal ontstaat een verontreinigd bij-
naar het gebruik van gerecycled schroot. Dit
product: staalstof. Dit stof is gevaarlijk en het
zorgt voor een enorme hoeveelheid staalstof
dumpen als regulier afval is dan ook in veel
die moet worden gerecycled.
landen verboden. Gelukkig bevat staalstof zink-
Tien jaar geleden is Befesa begonnen zich
concentraten, waardoor het de moeite waard is
voor te bereiden op een toetreding tot de
om die te extraheren voor hergebruik.
Chinese markt. Nu lijkt de tijd rijp te zijn. Het begon met de bouw van twee zinkrecycling-
22
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
Befesa is Europees marktleider in het verza-
fabrieken in China. Naar verwachting zal de
melen van staalstof bij staalfabrikanten en het
eerste fabriek eind dit jaar (2020) in gebruik
recyclen van zink. Duurzaamheid staat
genomen worden, terwijl de tweede in 2021
daarom centraal in het businessmodel van
wordt verwacht.
Befesa. Het speelt een belangrijke rol in de
Het managementteam van Befesa is voorals-
waardeketen van gerecycled staal, die duur-
nog vrij behoudend en gaat nu uit van een uit-
zamer is dan de productie van staal uit ijzer-
breiding tot maximaal zes recyclingfabrieken
/// foto SHUTTERSTOCK
Conclusie
in China. Hiermee zou het bedrijf zijn totale
stellingen op de middellange termijn en de onder-
capaciteit voor staalstofrecycling bijna ver-
liggende initiatieven om die te bereiken, maar
dubbelen. Wij geloven dat het potentieel nog
ook over duurzaamheid. Uiteindelijk geloven we
komstperspectieven van Befesa. Het business-
veel groter is, maar we begrijpen de zorgvul-
dat een duurzamer bedrijf een beter bedrijf is.
model, het duurzaamheidsprofiel, de kwaliteit
dige benadering van het management in dit
De afgelopen maanden hebben we verschil-
van het managementteam, de ruimte voor ver-
vroege stadium van marktontwikkeling en de
lende keren met Befesa gesproken, hun kan-
beteringen op het gebied van duurzaamheid
marktintroductie. Om het potentieel in per-
toren in Duitsland bezocht en ook een concur-
en de groeivooruitzichten in China spreken
spectief te plaatsen: als het aandeel van
rent en joint-venturepartner gesproken.
ons erg aan.
gerecycled schroot en het marktaandeel van
Tijdens deze bijeenkomsten hebben we een
Befesa in China vergelijkbaar zouden zijn met
zeer positieve indruk gekregen van het
Europa, dan zou de capaciteit van Befesa in
managementteam van Befesa.
China gelijk zijn aan vier keer de huidige
Op basis van de duurzaamheidsrapporten van
omvang van zijn activiteiten.
Befesa en extern onderzoek door Sustain-
Al met al zijn we enthousiast over de toe-
alytics en MSCI ESG, hebben we vastgesteld
Actief eigenaarschap
dat er nog ruimte voor verdere verbetering
We zijn medio 2019 gestart met beleggen in
is. We hebben een lijst met voorstellen
Befesa. Aangezien onze beleggingshorizon
gedeeld met Befesa en met Sustainalytics.
zich doorgaans verder uitstrekt dan vijf jaar, is
Inmiddels zijn de eerste stappen gezet, wat
dit het begin. De beleggingsfilosofie van ons
heeft geleid tot een hogere zogenoemde
fonds is gebaseerd op betrokken aandeelhou-
ESG-rating door Sustainalytics. We streven
derschaop op de lange termijn. Dit betekent
naar verdere verbeteringen als het gaat om
dat we vaak overleggen met de bedrijven
bijvoorbeeld (rapportage over) CO 2-uitstoot
Chris Kaashoek
waarin we beleggen. Deze gesprekken gaan
en afvalbeheersing, corporate governance
Senior portfoliomanager
over strategische beslissingen, financiële doel-
en kapitaalallocatie.
chris.kaashoek@kempen.nl
Disclaimer – Dit artikel is geschreven in april 2020. Dit artikel is opgesteld door de fondsmanagers van het Kempen (Lux) Global Small-cap Fund (‘het Fonds’), beheerd door Kempen Capital Management N.V. (‘Kempen’). Het Fonds houdt op dit moment aandelen in Befesa. Als beheerder van beleggingsfondsen (‘asset manager’) kan Kempen posities opbouwen in financiële instrumenten uitgegeven door de in dit artikel genoemde vennootschap en ze kan op elk door haar geschikt geacht tijdstip aan- en verkooptransacties uitvoeren. Deze informatie biedt onvoldoende basis voor een beleggingsbeslissing. Dit artikel bevat geen beleggingsadvies, geen beleggingsaanbeveling, geen research, noch een uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument, en mag dan ook niet als zodanig geïnterpreteerd worden. De hierin opgenomen visie is onze visie per de datum van dit artikel en deze kan, zonder voorafgaande mededeling, onderhevig zijn aan wijzigingen. Kempen heeft geen verplichting om de inhoud van dit artikel actueel te houden. Dit artikel is gebaseerd op informatie die wij betrouwbaar achten maar Kempen geeft geen garantie noch is zij aansprakelijk voor de juistheid van de hierin opgenomen gegevens. Dit artikel is onafhankelijk van de hierin genoemde vennootschap opgesteld.
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
23
Meer van
Kempen
KENNIS IS ESSENTIEEL IN HET MAKEN VAN DE JUISTE BELEGGINGSBESLISSINGEN. BESCHIKKEN OVER DE BESTE KENNIS EN HET NEMEN VAN DE JUISTE BESLISSING GAAT HAND IN HAND. KEMPEN DEELT ZIJN MENING, KENNIS EN STANDPUNTEN GRAAG. ALS U DE QR-CODE VOLGT VINDT U ONZE MEEST RECENTE PUBLICATIES. ZOALS DE KEMPEN’S KIJK, ONZE TWEEWEKELIJKSE COLUMN, WAARIN ONZE EXPERTS HUN KIJK OP ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN IN DE WERELD GEVEN. OF BIJVOORBEELD ONZE NU, INSTITUTIONEEL, INMIDDELS EEN BEGRIP IN PENSIOENLAND. OOK HEBBEN WE EEN AANTAL WHITEPAPERS WAARIN WE U UITGEBREID BIJPRATEN OVER BELEGGINGSCATEGORIEËN DIE UW SPECIALE AANDACHT VERDIENEN. SCAN DE QR-CODE EN LEES MEER.
SCAN DE QR-CODE EN LEES MEER OP ONZE KEMPEN NIEUWSWEBPAGINA
24
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
Turning knowledge into understanding
/// foto VAN SANTEN EN BOLLEURS
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
25
COLUMN
Op tijd nieuwe energie
26
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
/// foto BRAM BELLONI
Elektriciteitsbedrijven hebben niet het beste
gie tot de energiebronnen van de toekomst
imago. Los van hoge energierekeningen
zou gaan behoren. Inmiddels zijn zij een mon-
hebben we een beeld van rokende en vervui-
diale top-5 speler en gaan ze kolengeneratie
lende kolencentrales. Dat laatste is gelukkig
volledig afstoten. De collega’s van Enel zijn
hard aan het veranderen. Van deze transitie
iets later gestart, maar zijn door een forse
hebben de dividendfondsen bij Kempen al een
inhaalslag nu zelfs de grootste renewables-
aantal jaren geprofiteerd. Ook in de toekomst
speler in de wereld.
verwachten we positieve resultaten in deze
Zo klinkt het misschien simpel: beleg in een
sector. Uiteraard is de kortetermijntoekomst
elektriciteitsbedrijf dat investeert in hernieuw-
onzekerder met de coronacrisis, (middel)lange
bare energie en kassa. Helaas is het minder
termijn zijn de vooruitzichten onveranderd.
eenvoudig: door de enorme hoeveelheid kapi-
Vanuit de maatschappij, vanuit overheden en
taal die naar renewables gaat en de toene-
als gevolg van het Klimaatakkoord van Parijs,
mende concurrentie, staan de rendementen
is er toenemende druk op de traditionele
die deze bedrijven maken onder druk. De hier
elektriciteitsbedrijven om te veranderen. Deze
genoemde spelers kunnen hun winstgevend-
verandering moet komen uit het afstappen
heid op een aantrekkelijk niveau houden door
van fossiele brandstoffen ten gunste van her-
hun schaalgrootte, door het selecteren van de
nieuwbare energie (renewables), zoals wind-
juiste projecten en het laten participeren van
en zonne-energie. Voor de energietransitie
externe financiers in hun projecten. Als je als
zijn bedrijven die zich hierop richten daarom
investeerder op tijd signaleert dat een elektri-
cruciaal: zonder hun bijdrage aan de C02-
citeitsbedrijf de transitie weet te maken, kan
reductie halen we de klimaatdoelstellingen
dat tot interessante mogelijkheden leiden.
niet. Een aantal ondernemingen is lang
Deze elektriciteitsbedrijven hebben een
geleden (voor de maatschappij er oog voor
enorme impact op en een cruciale rol in de
had) met de transitie begonnen. Als dividend-
energietransitie. Tegelijk heeft hun aanpak
belegger volg ik bijvoorbeeld al jaren het Por-
voor hun eigen onderneming een positieve
tugese EDP (Energias de Portugal) en het Itali-
financiële impact.
aanse Enel. De Kempen-dividendfondsen zijn
Vooral de laatste jaren heeft de toenemende
er in belegd. Traditioneel keert dit type bedrij-
aandacht voor verantwoord en duurzaam
ven een aantrekkelijk dividend uit, terwijl hun
beleggen geleid tot forse geldstromen richting
activiteiten in het verleden een bescheiden
de genoemde aandelen. Dividend en een bij-
Dimitri Willems
groei lieten zien. Vooral EDP zag al vroeg
drage aan een beter klimaat kunnen dus hand
Senior portfoliomanager
(meer dan vijftien jaar geleden) dat windener-
in hand gaan.
dimitri.willems@kempen.nl
Disclaimer – Dit artikel is geschreven in april 2020. Deze column is geschreven door een van de fondsbeheerders van het Kempen (Lux) European High Dividend Fund en het Kempen (Lux) Global High Dividend Fund (‘de Fondsen’), beheerd door Kempen Capital Management N.V. (‘KCM’). De Fondsen houden op dit moment aandelen in Energias de Portugal en in Enel. Als beheerder van beleggingsfondsen (‘asset manager’) kan KCM posities opbouwen in financiële instrumenten uitgegeven door de in dit artikel genoemde vennootschappen en ze kan op elk door haar geschikt geacht tijdstip aan- en verkooptransacties uitvoeren. Dit artikel bevat geen beleggingsadvies, geen beleggingsaanbeveling, geen research, noch een uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument, en mag dan ook niet als zodanig geïnterpreteerd worden. De hierin opgenomen visie is onze visie per de datum van dit artikel en deze kan, zonder voorafgaande mededeling, onderhevig zijn aan wijzigingen. KCM heeft geen verplichting om de inhoud van dit artikel actueel te houden. Dit artikel is gebaseerd op informatie die wij betrouwbaar achten maar KCM geeft geen garantie noch is zij aansprakelijk voor de juistheid van de hierin opgenomen gegevens. Dit artikel is onafhankelijk van de hierin genoemde vennootschappen opgesteld.
KEMPEN INSIGHT, MEI 2020
27