aantal ingrepen in de ruimtelijke ordening. Welke kant gaat deze ontwikkeling op? ‘Verleukt’ en ‘verwinkelt’ ons land steeds verder? Of zijn we in staat de groeiende economische betekenis van deze markt op een duurzame manier te combineren met de ontwikkeling van een ruimtelijke kwaliteit die er lokaal en internationaal toe doet?
1.2.2 Van verbruiker naar vormgever van ruimte De raad is ervan overtuigd dat in de nabije toekomst vrije tijd en toerisme meer kunnen bijdragen aan de vormgeving van ruimtelijke kwaliteit. De wereldwijde welvaart en mobiliteit, de verdergaande ‘verdienstelijking’ en ‘informatisering’ van de economie en de onvermijdelijke vergrijzing van de bevolking laten geen andere optie. De Nederlandse samenleving kan er bovendien de vruchten van plukken in de vorm van toenemende welvaart, werkgelegenheid en inkomen. Veel mensen zijn sceptisch over de waarde van vrije tijd en toerisme voor ruimtelijke kwaliteit. Zij zien de ruimtelijke kwaliteit van stad en land eerder afnemen dan toenemen door vrije tijd en toerisme. Vrije tijd en toerisme worden beschouwd als in hun kern onduurzaam. Uiteindelijk leidt de aanwas van bezoekers tot een verrommeling en ‘banalisering’ van de kernkwaliteiten waarop de aantrekkelijkheid in oorsprong was gebaseerd, zo wordt gevreesd.
Privatisering, disneyficatie en verloedering De verschijning aan de stadsranden van perifere detailhandel zoals outletstores en urban entertainment centers roept veel weerstand op. Zwartedozenarchitectuur! Deze centra hebben een naar binnen gekeerd karakter en zijn vaak op een onsamenhangende manier in het landschap neergezet. Weinig betrokkenheid met de omgeving is het gevolg. En wat te denken van de verdergaande thematisering en privatisering van openbare ruimten, zoals stationshallen of winkelstraten in binnensteden? De vormgeving, inrichting en het private beheer zijn bedoeld om de bezoekers aan te zetten tot consumptie, maar ook om ongewenste bezoekers buiten te houden (Betsky, 2005). ‘Disneyficatie’ is een containerbegrip geworden voor het ‘opleuken’ van de leefwereld (have fun!); het is de triomf van gelikte marktconcepten over een veelvormige werkelijkheid (www.barb.nl). En anders leidt de aanwas van bezoekers uit zichzelf wel tot een verdergaande verloedering; de teloorgang van kwetsbare natuur- en cultuurkwaliteiten in de maalstroom van de archetypische touringcar- en patatcultuur.
19