S e lçuklu A nad olusu'nda E de b i yat A dnan K ar aismail o ğlu *
Büyük Selçuklular, Anadolu’ya askeri güçleriyle 1071 Malazgirt zaferiyle ulaştıklarında İslam dünyasının o sırada sahip olduğu bütün kimlik ve birikimlerine yeni bir kapı açılmış oldu. Öncü ve büyük güç olarak Selçuklular ve taşıdığı değerler, böylece Anadolu’da kurucu unsur olarak yer edindi. Bu nedenle daha önce Doğu ve Batı Türkistan, Horasan ve İran bölgelerinde kazanılan birikimler, Anadolu’nun Selçuklularla başlayan tarihinde idari, ilmî ve edebi hayatı oluşturdu denebilir. Bu nedenle Anadolu’da yazılmış ilk kitap, ilk Türkçe eser gibi ifadeler ancak coğrafi olarak bir anlam taşıyabilir, yoksa öncesi bulunmayan bir başlangıca işaret edemez. Anadolu’daki devlet müesseseleri, divan geleneği, şehir teşkilatı, kayıt ve hesap usulleri,1 sosyal yapılar, dini yönelişler, edebi ve mimari tercihler gibi konularda bilim adamları Büyük Selçuklu, Gazneli ve Karahanlı devletlerine, onların geleneklerine doğrudan işaret etmektedir.2 Benzer şekilde Anadolu’ya gelen, yerleşen ve öğretici olan bilginler ve sufiler bazı farklılıklar içerecek olsalar da genelde Doğu’daki ilim ve irfan dünyasının takipçileriydiler. Selçuklu Anadolusu'nda
* Prof. Dr., Kırıkkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü öğretim üyesi. 1 Mehmet Fuad Köprülü, “Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları”, Belleten, VII, 1943, s. 383, 401-402, 413, 419-420, 458. 2 Mehmet Fuad Köprülü, Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, 1980, s. 210; Tartışmalı bir değerlendirme için bkz. Doğan Kuban, “Ortaçağ Anadolu – Türk Sanatı Kavramı Üzerine”, Malazgirt Armağanı, Ankara, 1993, s. 103-117.
77