G800 by Janie van de Pas

G800 | Interview

GEERTRUIDENBERG 2013 FEESTJAAR 8 0 0 J A A R S TA D S R E C H T E N

GEERTRUIDENBERG GEFELICITEERD! Met 800 jaar stadsrechten...

Geertruidenberg voor 800 jaar historie, Verbrugge voor een zekere toekomst! MAKELAARDIJ • ASSURANTIËN • HYPOTHEKEN • PENSIOENEN • FINANCIËLE PLANNING

GOED VOOR ELKAAR...

Gangboord 2, Raamsdonksveer Nieuwstraat 22, Oosterhout

0162 - 521 297

WWW.VERBRUGGE.COM

Voorwoord |

G800

Historisch jaar

Dit magazine ter gelegenheid van 800 jaar stadsrechten Geertruidenberg is een gezamenlijke uitgave van de Stichting Viering Geertruidenberg 800 Jaar Stadsrechten en BN DeStem. Maar voor een officieel voorwoord zijn de burgemeester, als voorzitter van de stichting, en de hoofdredacteur niet te porren. Eerste burger Willemijn van Hees: "Dat zou dan echt toekomen aan mijn voorganger Matthieu Meijer, die zich enorm heeft ingezet voor het jubileum." Krantenbaas Johan van Uffelen: "Wat mij betreft gaat alle eer naar de redacteuren, fotografen en vormgevers die veel werk voor dit magazine hebben verzet." Voor beiden is het een mooie aanleiding om kennis te maken. De één woont inmiddels acht jaar in Geertruidenberg en de ander heeft net haar stek gevonden in Raamsdonksveer. Johan: "Leuk dat zo’n hoogbejaarde stad nu de jongste vrouwelijke burgemeester van Nederland heeft. Met veel ambitie, helemaal in de voetsporen van de geëmancipeerde Juliana de Lannoy, de beroemde dichteres die hier in de 18e eeuw woonde." Willemijn: "De éérste vrouwelijke burgemeester van ons land heette trouwens Geertruida. Mevrouw Smulders-Beliën werd in 1946 benoemd in Oost-, West- en Middelbeers. Maar, vind je Geertruidenberg zo bejaard..?" Johan: "Ai…ik bedoel uiteraard in historisch perspectief. Hoewel, nog wat meer leven in de brouwerij kan geen kwaad. Ook om de middenstand - zo belangrijk voor de leefbaarheid - een steuntje in de rug te geven. Natuurlijk,

er gebeurt veel. De bouw van de bastions bijvoorbeeld en de aanleg van de Letschertbrug die letterlijk de historische controverse tussen Bergenaren en Verenaren overbrugt. Maar toch zouden we de sterke kanten - de rijke historie en de ligging aan het water - beter moeten uitdragen. Door een goed thema te kiezen of een sterk, terugkerend evenement." Willemijn: "Eens. Het unieke karakter van 'Hollands oudste stad' in het dynamische Brabant van de 21e eeuw biedt prachtige mogelijkheden om de gemeente op de kaart te zetten. Een plek waar het tijdens festiviteiten, én in het dagelijks leven goed toeven is." Johan: "De stad is door handel, visserij en scheepvaart altijd naar buiten gericht geweest." Willemijn: "Het cultureel-historische karakter, in combinatie met die open, uitnodigende houding ten opzichte van Brabant en de Randstad biedt veel kansen. De stad ligt aan de Biesbosch, het mooiste natuurgebied van ons land, maar ook aan de A27 die noord en zuid verbindt. Het feestjaar is een prima gelegenheid om onze kracht te tonen. Kijk maar in dit magazine. Het is geweldig om te zien hoeveel creatieve initiatieven er vanuit de bevolking zijn gekomen, die Het Genootschap van de Handschoen vervolgens met veel energie heeft opgepakt. Het wordt in alle opzichten een historisch jaar." Willemijn van Hees, burgemeester Geertruidenberg Johan van Uffelen, hoofdredacteur BN DeStem

Willemijn van Hees en Johan van Uffelen in de deuropening van het oude stadhuis op de Markt in Geertruidenberg. foto Robert van den Berge

G800 | Colofon

Colofon Het Magazine G800 is gemaakt door redacteuren, vormgevers en medewerkers van dagblad BN DeStem, in samenwerking met de Stichting Viering Geertruidenberg 800 Jaar Stadsrechten.

Coรถrdinatie Yolanda Sjoukes

Vormgeving John van der Most Janie van de Pas

Foto cover

Interview Een bestuurder in een pak

Janie van de Pas

Eindredactie Ans van Goch Els Grosfeld

Technische begeleiding Herbert Kats

Acquisitie Jos van Dongen

Met dank aan inwoners van de gemeente Geertruidenberg, Bas Zijlmans, Sjaak de Hoogh, John Gaasbeek, Jan Mutsaers, Eveline van Groesen, Nicole de Kort, Renske Schut, Liliane Verbrugge

Gedicht Dichter des Larielands rijmt er op los

Veel meer artikelen en een album met foto's van toen en nu;

www.bndestem.nl/G800

Inhoudsopgave |

G800

Inhoudsopgave Agenda Wie wat waar in het jubileumjaar

Strip Eric Heuvel tekent historie

0707 Uit het pak gekletst: Ruud van den Belt 1010, 23, 37 en 51 tijdlijn: van 1200 tot heden 1111, 19, 29, 63 en 83 toen&nu: herinneringen 1313 Goed buurstel: zij uit 't Veer, hij uit Den Berg 1717 Zo moeder, zo dochter: kunst aan de Markt 2020 Huis ten Halve: op de koffie in een oude herberg 2525 Hart voor koken: de passie van Adri Branderhorst 2828 Cadeautje voor Den Berg: recept van de kok 3131 De stad verkocht: Bart Heijne, ondernemer 3333 Lekkers van dichtbij: om je vingers bij af te likken 3535 Achter de tap: bij Corrie zijn geheimen veilig 3838 Wonen in een bastion: je wilt er nooit meer weg 4141 De brugklas: hoe de jeugd wil feesten 4242 Fotokunst: de fotocanon van Joep Rijk 4444 Dichter des Larielands: Andy Marcelissen 4545 Stripalbum: de historie verbeeld 4848 Onder de grond: wat er leeft in de kelders 5252 De Markt: nummers en namen 5555 Leven op het water: een eeuwigdurende liefde 5959 Een gedreven man: Joop Heesters 6565 Voetbalvrouwen: alles voor de club 6767 Zydeco: uit je dak aan de dijk 7070 Het Genootschap: de organisatie in beeld 7171 Kleine ballade: een lied voor de jarige 7272 Juliana de Lannoy: inspiratiebron voor vrouwen 7575 Schutterij: de band die schieten soms schept 7676 Agenda: een jaar feestactiviteiten op een rijtje 05

FORT ST. GERTRUDIS HAVEN 54, 4931 AH GEERTRUIDENBERG

• Veelzijdige locatie met zeven zalen in verschillende sferen • Van een robuuste Bourgondische zaal tot een trendy witte club • Voldoende gratis parkeergelegenheid • Van 10 tot 1.100 gasten

sfEErvollE monumEntalE locatiEs voor zakElijkE En fEEstElijkE gElEgEnhEDEn • Intieme en pure locatie • Zeer geschikt voor diners, bruiloften, feestelijke en zakelijke gelegenheden • Voldoende gratis parkeergelegenheid • Terras is mogelijk • Van 10 tot 130 gasten

PUUR! ACHTER DE MARKT HAVEN 121, 4931 AG GEERTRUIDENBERG

EvEnEmEntEn • thEmafEEstEn • DEcor & styling • locatiEs • catEring • BruiloftEn

WWW.ARJANVANDIJK.NL

Interview |

G800

De toekomst schuilt in het verleden

Vraag wethouder FinanciĂŤn Ruud van den Belt naar 42nd Street in New York, en hij weet â&#x20AC;&#x2DC;m blindelings te vinden. Maar in zijn woonplaats Geertruidenberg wist de aanvoerder van de 800-jaarfeesten amper de weg. Tot een longtumor hem leerde dat je het geluk in het kleine moet zoeken. 'Vrijdagavond lekker op het terras van Huis ten Bos.'

G800 | Uit het pak gekletst

Veel mensen kennen u als de man in die mooie pakken. Een beetje afstandelijk. Ruud van den Belt is niet een man met wie je een pilsje in de kroeg drinkt. "Vind je ze mooi, mijn pakken? Een pak maakt me compleet. In een pak zit ik in mijn comfortzone. Het straalt professionaliteit uit. Mensen verwachten dat ik mijn vak als bestuurder professioneel invul. Dat is precies zoals ik in de rol van wethouder zit. Als ik in functie ben, drink ik ook niet." Bij een wethouder denk je aan toegankelijkheid. Iemand op wie je af kunt stappen. "Ik denk niet dat veel mensen mij kennen als Ruud. Dat klopt. Geeft ook niet. Ik ben misschien geen stemmentrekker, in die zin ben ik geen politicus. Ik kom ook niet uit de politiek. Ik ben gevraagd. Door de grootste plaatselijke partij, Keerpunt 74. Als professional. Om orde op zaken te stellen in het huishoudboekje van de gemeente. Ik ben een bestuurder. Mensen moeten weten dat ik die taak serieus neem. Het draait niet om mij." Van het internationale bedrijfsleven naar de ambtenarij van een kleine gemeente. Wat bezielde u? "Zelfreflectie. Een keerpunt in mijn leven. Ik had alles op de rails: was board-director van een Engels textielconcern, gelukkig getrouwd, een zoon, reisde veel. Soms ging Angela, mijn vrouw, mee. New York, Singapore, Hong Kong, ik weet er de weg. Toen het tijd werd voor verandering, kocht ik samen met andere investeerders de Nederlandse tak van het concern en ging hiermee verder. Tot in 2004 mijn comfortabele wereldje op zijn kop werd gezet. Een tumor."

Die dag, wat gebeurde er? "Ik bukte me om iets op te rapen en pats, ik voelde een pijnscheut in mijn longen. Ik voelde meteen dat het foute boel was. Angela - ze werkt nog steeds als verpleegkundige - is direct met mij naar het ziekenhuis gereden. Ik rook niet. Ik weet nu dat het iedereen kan overkomen, jou ook. Afijn, ik ging de

molen in. Er moesten afspraken voor scans worden gemaakt. Ik trok m’n agenda, zag dat ik een afspraak had staan in New York. Protesteerde. Wat de arts toen zei, zette mij in één klap in de harde werkelijkheid: 'Meneer', zei hij, 'uw gezondheid heeft geen agenda'. Toen pas realiseerde ik mij wat zijn boodschap was. Een moment van zelfreflectie. Drie maanden hebben we moeten wachten op de uitslag. Onderzoek is een kwestie van wegstrepen. Het was niet kwaadaardig en nee, het was niet uitgezaaid. Ik kreeg een zware operatie, de tumor werd verwijderd. Een half jaar moest ik revalideren. Ik dacht: 'Ik moet stoppen met reizen'. Ik heb meteen mijn investeerders geïnformeerd." En toen werd u gevraagd. Eerst als hoofd bedrijfsvoering van de gemeente en later als wethouder voor Keerpunt 74. "Klinkt het cliché, als ik zeg dat ik het een uitdaging vond? Een organisatie waarvan iedereen denkt dat ie saai is? Het was nieuw voor mij. Ik leerde dat hier mensen zitten die heel hard willen werken. Maar ik moest wel oppassen dat ik niet voor de troepen uit ging lopen. Ik werd aanvoerder van een team dat met mijn gedachtewereld mee moest schakelen, heel resultaatgericht. De vraag: ‘Waar willen we naar toe?’ stelde ik elke dag. Leuk was de kanteling van aanbodgericht naar vraaggericht werken. Probeer die burger als klant te zien, is mijn motto." Wat heeft u met Geertruidenberg? "Ik ben hier getrouwd, in de Geertruidskerk. Ik heb hier mijn vrouw ontmoet. Angela was 17, ik 22. Zij is het beste wat mij is overkomen. Vanuit Terheijden kwamen we hier stappen. De Positive Force, maar eerst de Haciënda, op de Keizersdijk. De volgende dag moesten we voetballen, in het eerste van Terheijden. Om twaalf uur de laatste bus naar huis. Dat waren nog eens tijden. Tijdens mijn carrière heb ik Geertruidenberg als het ware op een zijspoor gezet. Mijn huis stond in Geertruidenberg, maar daar was alles mee gezegd. Toen mijn be-

drijf uiteindelijk was verkocht, is mijn liefde voor Geertruidenberg gaan groeien. Vrijdagmiddag een pilsje op het terras van Huis ten Bos. Ik tennis op de Schans. In de supermarkt zul je me niet zien. Ik ben niet zo van tussen de mensen. Maar mijn vrienden, de jongens van het voetbal, die heb ik nog steeds. Ik ben wel een man van de vrienden. Thuis of bij vrienden gaat mijn pak uit. Privé draag ik geen pak." Nu staat hier de man van de historie, de 800-jaarviering. Ooit gedacht? "Ik ben de omgeving waarin ik leef gaan koesteren. Vroeg je me tien jaar geleden wat hier speelde? Ik wist het niet, het interesseerde me niet. Nu spel ik dagelijks jul-

Uit het pak gekletst |

lie krant. Je eigen leefomgeving, die kleine wereld, daar gaat het om. Ik ben me gaan verdiepen in de historie van Geertruidenberg en heb gezien hoe dit stadje een plaats van betekenis is geweest. De eerste plek in de regio met stadsrechten, rechtspraak, tolheffing en het recht van markt; van heinde en verre trokken de mensen naar dit stadje. Als ik nu over de Markt loop, kijk ik anders. In elk pand zit historie. Prachtig!" Waarom een heel jaar feest in plaats van een week? "Anders dan 25 en 50 jaar geleden, hebben we nu te maken met de gemeente Geertruidenberg, niet alleen met het stadje. We willen alle drie de kernen bij het feest be-

Ik ben gevraagd. Ik ben geen politicus trekken. Er zijn hier het hele jaar door al zo veel feesten, wij willen die verenigingen niet in de weg zitten. Dit is zo’n dynamische gemeenschap. Allemaal maken ze een link naar het 800-jarig bestaan."

"21 september is de dag dat Geertruidenberg stadsrechten kreeg. We hopen op de komst van een afgevaardigde van het Koninklijk Huis. De koningin komt niet, prinses Margriet ook niet. Misschien prins Maurits? Zijn naamgenoot heeft Geertruidenberg bevrijd van de Spanjaarden. En komt hij niet.. het zij zo. Het belangrijkste is dat de mensen straks kunnen terugkijken op een prachtig feestjaar. Een jaar dat een nieuw historisch meetpunt vormt. Een jaar waarin we stilstaan bij wat we hebben, bij hoe mooi het hier is. Er is geen toekomst zonder verleden." 

Het pak kan weer aan op 21 september, de officiële viering…

tekst Marja Klein Obbink foto's Robert van den Berge

G800

G800 | Tijdlijn 1200-1400

TIJDLIJN 800 JAAR GEERTRUIDENBERG

1400 - 1600

1600 - 1800

1800 - 2013

1213

1200 - 1400

dinsdag 21 september Na een natte zomer is het door moerassen beschermde dorp Geertruidenberg moeilijk bereikbaar. Toch zijn er die dag diverse adellijke heren bijeen in een boerderij. Die stond vermoedelijk op de plek waar nu het oude stadhuis aan de Markt staat. Dat is het verblijf van graaf Willem I van Holland. De graaf zelf is er ook. Die 21e september wordt Geertruidenberg de eerste stad van Holland. Terwijl de regionale adel toekijkt, tekent de graaf de oorkonde die het dorp eeuwigdurende stadsrechten geeft. De oorkonde is opgesteld door zijn klerk, kapelaan Henricus, een van de weinigen in het gezelschap die kan schrijven. Geertruidenberg is nu een stadstaat met eigen bestuur, eigen defensie en het recht om bijvoorbeeld doodvonnissen uit te spreken.

1274 Graaf Floris V staat Geertruidenberg toe om vier jaarmarkten te houden. 1304 Hertog Jan van Brabant belegert Geertruidenberg en verovert na heftige tegenstand de stad. Hij laat drie van de voornaamste burgers onthalzen. In datzelfde jaar moet hij de stad weer opgeven. 1317 Paus Johannes XXII bevestigt de oprichting van de collegiale kerk te Geertruidenberg.

Wanneer Geertruidenberg precies is ontstaan, is niet duidelijk. De oudste geschreven berichten over Virginis Mons, ‘de berg van de maagd’, dateren uit de 10e eeuw. Het staat vast dat er in de 11e eeuw een tufstenen kerk staat. De stadsrechten van 1213 brengen Geertruidenberg een bescheiden economische bloei, als handelscentrum aan de zuidkant van de Groote Hollandse Waard. Die polder ging met de St. Elisabethsvloed van 1421 ten onder. Het resterende gebied heet nu De Biesbosch.

1321 Willem van Duivenvoorde, kamerheer van Willem III, laat aan de zuidkant van de stad een kasteel bouwen. 1336 Willem van Duivenvoorde geeft de kartuizer monniken toestemming om een klooster te bouwen: het Hollandsche Huys. 1375 Het stadsbestuur van Geertruidenberg krijgt het recht om ieder die zich schuldig maakt aan een strafbaar feit de stad uit te zetten. 1397 Geertruidenberg mag tot anderhalve mijl buiten de stad misdadigers vangen.

1276 Geertruidenberg op oorlogspad. De stad stuurt de oorlogsschepen waar graaf Floris V om heeft gevraagd.

1306 Het stadsbestuur van Geertruidenberg vraagt financiële steun aan graaf Willem III van Holland na een vernietigende aanval van Vlamingen. Ook wil het geld om gijzelaars vrij te kopen. 1319 Graaf Willem III geeft Geertruidenberg het recht om de stad te versterken.

1335 Graaf Willem III schenkt de burgers van Geertruidenberg het recht dat ze door hun eigen schepenen gevonnist zullen worden. 1344 Graaf Willem IV ligt van 8 augustus tot 8 september ziek in Geertruidenberg.

1393 De Munt, het recht om geld (munten) te maken, verhuist van Dordrecht naar Geertruidenberg, maar wordt in 1395 weer naar Dordrecht overgebracht.

Toen en nu 1 |

G800

1965 Eerst brachten ze alles rond met paard en wagen. In 1954 kwam de winkel met woonhuis aan de Haven. Vader Adriaan deed toen in galanterieĂŤn, oftewel huishoudelijke artikelen. Nieuw was de grote textielafdeling. Om onder militaire dienst uit te komen, kwam enige zoon Huub op 18-jarige leeftijd in de zaak. De bedrijfsnaam werd snel aangepast: A. de Rooij en Zoon. "Ik weet niet meer wie de foto gemaakt heeft", zegt Huub de Rooij. "Ik weet wel dat ik daar met een trots gevoel stond. Zo met het idee: dit is de start van een eigen zaak."

Toen en nu... Huub de Rooij (65) woont sinds zijn 7e in het woon-winkelpand aan de Haven 14. De geboren Verenaar heeft na zijn huwelijk met Jopie in 1973 de zaak van zijn ouders overgenomen. Hij stopte vorig jaar met het inrichten van huizen en kantoren.

2013 Het vestje ontbreekt en de haardos is wat dunner. Met een trots en dankbaar gevoel laat Huub de Rooij zich voor de nu lege zaak fotograferen. Trots omdat hij het zo lang heeft volgehouden. "En omdat ik altijd netjes zaken heb gedaan." Dankbaar voor zijn goede gezondheid. En voor zijn fijne huwelijk met Jopie, waaruit de zonen Rob (37) en Koen (34) zijn geboren. "Het leven is inhoudelijk goed gegaan Ik kijk er met veel plezier op terug!" Nu heeft hij nog meer tijd voor zijn grote hobby: lezen. En voor jaarlijks een busreis. "Niet overdadig hoor, want ik blijf uiteraard wel een ex-kleine zelfstandige!"

tekst Jan van Vessem foto Ramon Mangold

"Het leven bestaat uit zoveel mogelijk verhalen verzamelen om straks aan de generaties na ons te vertellen. De geschiedenis van een stad bestaat uit de verhalen en levens van haar inwoners. En wat heeft de oudste stad van Holland reeds vele mooie verhalen en mensen verzameld en verbonden.

Wij wensen zowel de huidige inwoners als de toekomstige nog vele prachtverhalen toe. Met de verbinding van de drie kernen en de groei van inwoners wordt de bundeling verhalen enkel groter en meer divers. Dat belooft wat voor de komende 800 jaar, met als begin een prachtig feestjaar, voor รกlle inwoners van onze gemeente."

www.geertruidenberg800jaar.nl

Goed buurstel |

G800

Twee carnavalsclubs,

e d f e i l een

Vicky van Kuijk (24) en Mark de Kwaadsteniet (30) wonen samen in Raamsdonksveer. Zij komt van â&#x20AC;&#x2DC;t Veer, hij uit Den Berg. Zij presenteert amusementsavonden in Faantelaand, hij is mede-organisator van Bergs te Bont. Samen zijn ze lid van CV de Laoileeuwkes.

Vicky: "Ik zie hem nog liggen op de bank, die grote broer van mijn vriendin Anouk. Ik zat bij haar in de brugklas, ik was een jaar of 12. Anouk en ik zaten op het Dongemond. Mark zat in de laatste klas. Als ik bij Anouk thuiskwam, in de Mr. Simon Buys-

straat, dan lag dat lange end op de bank. Hij was toen een jaar of 18." Mark: "Ik lag vaak wat te lamballen. Beetje hangen op de bank, televisiekijken. Luxeleventje. Toen ik 20 was, werkte ik in het weekend voor Arjan van Dijk. In die tijd

kwam Vicky steeds vaker over de vloer." Vicky: "Hij zag mij in het begin niet staan. Ik denk dat dat pas kwam toen ik een jaar of 16 was." Mark: "Toen begon ik Anouk met Vicky te plagen. Zo van: 'Wanneer komt je vriendin-

G800 | Goed buurstel

netje weer?' Of dan vroeg Anouk aan mij als ze thuiskwam: 'Met wie heb jij film zitten kijken?’ En als ik dan zei: 'Ik heb samen met Vicky gekeken’ gewoon zomaar om te jennen, nou dan zat Anouk bovenop de kast. Vicky, dat was háár vriendin." Vicky: "Ik denk dat ik een jaar of 18 was, dat ik hem echt leuk begon te vinden. Ik vond hem fysiek aantrekkelijk, hij was een grote leuke kerel om te zien. Een sportman. Mooie blauwe ogen, met donker haar. En die húmor van hem…" Mark: "Eerst was Vicky dat lieve schattige meisje. Maar ze groeide groter en leuker. Ondeugend was ze ook. Later kwam ik haar tegen bij het stappen, in Breda. Toen ik wat jonger was, ging ik vaak in ’t Veer uit, kwam in de Positive, en in Sandokan, ik heb daar nog net een staartje van meegekregen. Niet veel later sloot Sandokan." Vicky: "Onze vriendengroepen begonnen samen te smelten. We kwamen mekaar tegen bij het stappen in Breda. Carnavalsver-

eniging De Laoileeuwkes was in oprichting. Daar zaten we allebei in. In die tijd woonde Mark al op zichzelf, in een appartementje in 't Veer.” Mark: "Nu werk ik als projectmanager bij Arjan van Dijk. Maar ook toen had ik bij Van Dijk geen baan van negen tot vijf. Ik werd om de haverklap opgeroepen. Of ik op locatie in Utrecht wou komen bijvoorbeeld. Mijn moeder zat thuis met het eten te wachten. Het werd tijd om op mezelf te gaan wonen." Vicky: "Ik werkte zaterdags bij de bakker, vlakbij de Herman Gorterlaan waar Mark woonde. Elke zaterdagochtend kwam hij langs. Voor een halfje wit en 1 of 2 worstenbroodjes. Dat halfje gooide hij bij wijze van spreken weg, het ging hem niet om het brood. Ik vond hem wel interessant. Toen we met een club op zaterdagavond in Breda aan het stappen waren, heb ik mezelf uitgenodigd. 'Wanneer kan ik nu eens naar je appartementje komen kijken?', vroeg ik. Hij

reageerde meteen: 'Morgen', zei hij. Mark: "Ik zou voor haar koken…" Vicky: "Ja haha, dus niet… Hij realiseerde zich niet dat het die dag zondag was. 'Kom, we gaan friet halen', zei hij toen. We gingen naar Broodje Piraat en hij kroop voor, dat weet ik nog. En dat hij zich er weer met een grapje uit lulde." Mark: "Ja en dat haar familie er dan weer achter komt dat wij een afspraakje hadden..." Vicky: "Overal in het Veer woont familie van mij. De overbuurvrouw van mijn tante was ook bij Broodje Piraat. Zij had ons gezien… Ik weet nog dat ik een jaar of 15, 16 was en ik met een jongen in het park naast de sporthal zat. Komt gelijk mijn opa aanfietsen…" Mark: "Zelf heb ik dat familiegevoel niet. Maar ik zit wel wekelijks bij haar familie. Zondag is familiedag. Haar opa en oma wonen in een aanleunwoning. Als ze willen hebben ze elke zondag tien tot vijftien man op bezoek. Soms gaan we eerder weg, dan wordt het er te vol. Dan komen we terug op een doordeweekse avond." Mark: "Even terug naar ons eerste afspraakje: eigenlijk hebben we de hele avond zitten kletsen." Vicky: "Ja, dat was in april 2008. Jij had een frietje met een frikandel speciaal. Ik kipcorns denk ik. Later heb jij mij naar huis

Dat schattige meisje groeide groter en 14

leuker

Goed buurstel |

G800

Ik dacht: shit, het is niet de bedoeling dat hij met een ander praat

gebracht. Ik woonde in de Benraatshoef, in de Hooipolder. Daar hebben we gezoend." Mark: "Daarna was het een hele tijd niks." Vicky: "We hebben nog wel een paar weken gedatet. Ik wist het even niet meer. Ik ging studeren, gezondheidswetenschappen. Als ik hem dan tegenkwam en we raakten in gesprek, dan vond ik hem vaak zo serieus praten." Mark: "Ik wilde indruk maken. Ik heb 'maar' mbo gedaan, Florijn College. Zij zat op de Erasmus Universiteit. Op haar 21e was ze doctorandus. Ik zat twee niveaus onder haar." Vicky: "Ik zat daar niet mee. Toch wist ik niet hoe het verder moest. Heb er even een punt achter gezet. Dat heeft een half jaar geduurd. Mark ging z’n eigen gang. Tot ik hem op een avond met een ander meisje in gesprek zag raken en dacht: 'Hé shit, dat is niet de bedoeling.' Toen heb ik opnieuw toenadering gezocht. Het werd onze tweede eerste date." Mark: "En toen kreeg ze biefstuk. Met aardappeldobbelsteentjes geloof ik hè Vick, en een salade..." Vicky: "We hadden een heel vies toetje weet ik nog. Zo’n vies kant en klaar-puddinkje. De afloop maakte veel goed." Mark: "We zouden naar de bioscoop, maar dat hebben we niet meer gedaan." Vicky: "Na twee jaar zijn we gaan samenwonen. Ik zat de hele week in zijn apparte-

ment, was nooit meer thuis. Het paste niet. Overal stonden mijn spullen." Mark: "Toen kwamen deze huizen in de verkoop, in de wijk Achter de Hoeven." Vicky: "Raamsdonksveer, dat was voor mij gewoon duidelijk. Ik werk in Breda, als staffunctionaris in een verpleeghuis. Ik heb nooit de intentie gehad om hier weg te gaan. Ik ga liever voor mijn werk reizen, dan verhuizen." Mark: "Ik ben ook niet zo stad-achtig. Hier heb ik alles: voetbal, tennis, vrienden, m’n werk, de carnavalsvereniging…" Vicky: "Ik ben zelfs bij twee carnavalsverenigingen aangesloten. Tijdens carnaval steken we over en weer de brug over. Toch ben ik een echte Fèrse. Kiezen met de optocht vind ik moeilijk, ik probeer dan in een andere categorie mee te doen. Maar als de uitslag komt, dan ben ik toch wel een Fèrse." Mark: "Ik ben samen met vrienden Bergs te Bont gestart. Een bonte avond, vol vermaak

in Fort Gertrudis. Met artiesten uit de regio. In het derde jaar zijn we filmpjes gaan maken. Nu hebben we de 'hangouderen' gefotografeerd voor een promotiecampagne." Vicky: "Het samenwonen was meer een formaliteit, we deden dat al. Het enige waaraan ik moest wennen waren de financiën, dat je sámen koopt. We delen alles." Mark: "We hebben dezelfde interesses. Houden veel van reizen naar verre landen. We waren in Indonesië, in de rimboe, bij de orang oetangs, dat was een fantastische ervaring." Vicky: "We moeten nog veel landen bezoeken. We zijn nu langzaam een reisje naar Amerika aan het plannen. Zolang het nog kan, zo zonder kinderen. We hebben allebei wel een kinderwens. Over trouwen hebben we het nog niet gehad. Ik wil wel, maar dan moet hij mij eerst vragen."  tekst Marja Klein Obbink foto's Ramon Mangold

SPECIALISTEN OP HOOG NIVEAU bitumineuze en kunststofbedekkingen

XXXL full colour printen • reclame belettering • event support •

Brasem 44, Raamsdonksveer Postbus 295, 4940 AG Raamsdonksveer Tel. 0162 - 518510 info@udo-raamsdonksveer.nl ••• Neutronenlaan 5, 5405 NG Uden Tel. 0413 - 269597 info@udo-uden.nl

Schellenbach bv Zalmweg 1a 4941 VX Raamsdonksveer T. (0162) 52 04 60 E. info@schellenbach.nl W. www.schellenbach.nl

WWW.UDO-DAKBEDEKKINGEN.NL

Schellenbach adv. 800 jaar.indd 1

Geertruidenberg

Uit in de gemeente Geertruidenberg

Dongemond Uitvaartverzorging

Geertruidenberg Hollands oudste vestingstad laat u het verleden proeven Raamsdonk De rustieke agrarische kern Raamsdonksveer Dynamisch met alle faciliteiten De drie kernen van de gemeente Geertruidenberg bieden u een scala aan toeristisch recreatieve mogelijkheden, zowel voor individuele bezoekers als voor groepen. Musea, tochten over land en water, monumenten, theater, workshops, culinair genieten en gezellige terrasjes. De gemeente Geertruidenberg heeft het allemaal. Benieuwd? U bent van harte welkom! Vraag voor uw invulling van uw groepsdagtocht naar de brochure ‘Uit in de gemeente Geertruidenberg’.

VVV – agentschap Geertruidenberg Markt 46 4930 AC Geertruidenberg T / F: 0162 51 76 89 info@vvvgeertruidenberg.nl www.vvvgeertruidenberg.nl Twitter: @VVVGberg

1213 2013

Voor alle geloofsovertuigingen wel of geen uitvaartverzekering. Volledige verzorging van begrafenissen of crematie en thuis opbaring.

Uitvaarten in persoonlijke stijl met al uw wensen in de hele regio. Uitvaartverzorger W.A.A. Sinx

GEERTRUIDENBERG800

2013: een feestjaar met extra veel evenementen!

Tel. 0162-580330 06-81732836 (dagen nacht bereikbaar) www.dongemonduitvaartverzorging.nl of mail naar: info@dongemonduitvaartverzorging.nl

11-12-12 11:03

Zo moeder, zo dochter |

G800

Ruimte en verstilling

aan de Markt

Via een smalle stenen trap draait Petra Jacobs de kelder in. 'Trap betreden op eigen risico' staat er op het bordje. Geen overbodige mededeling. Beneden verlicht een energiezuinige peer het keldergewelf. Het licht hangt laag, net boven de vloer, aan een lang elektriciteitssnoer.

Voor de muur staat haar favoriete werk. 'Weemoed en verlangen', heet het. En inderdaad. Het is niet uit te leggen, maar zo voelt het wel. Een op het oog simpele constructie van hout, metaal en vitrage, maar wel een waar je naar blijft kijken. De openingen in het oude hout, de doorschijnende vitrage, de schaduwen op de muur. Het werkt bevreemdend. "Dat oude keldergewelf helpt enorm", bevestigt beeldend kunstenaar Petra Jacobs (50). "Het kunstwerk kan op zichzelf staan, maar de ruimte er omheen is minstens zo belangrijk." De schaduwen op de muur erachter suggereren een niet-bestaande ruimte. "Daar ben ik naar op zoek." Ruimte en verstilling zijn belangrijke elementen van haar werk. Ooit opgeleid als zilversmid stortte ze zich volledig in de beeldende kunst. "Ik kan niet anders. Iedere dag om negen uur ga ik aan het werk." Ze is Dongense, maar exposeert haar werk in de voormalige galerie Unicaat aan de Markt 10 in Geertruidenberg. Het historische pand is van haar moeder, Fely Heijmans, die zelf schilderde en jarenlang de galerie bestierde. "Ik deed mee aan de Kunstroute en veel mensen die binnenstapten vroegen naar mijn moeder. 'Hoe is het nou met haar', wilden ze weten." Ze is eraan gewend dat mensen haar werk vreemd vinden. "Vooral de constructies die ik maak." Ze werkt met oude, gebruikte materialen. Hoe verweerder hoe beter. Schoenen, een oude kinderslee, verweerd touw, een versleten wasrek. "Dat werk in de kelder is een oud konijnenhok." Een aangetaste zinken dakgoot bewerkte ze met Jif en grafiet tot een soort landschap. "Ik geef wel uitleg, maar iedereen mag er in zien, wat hij zelf wil." Voor Jacobs telt vooral de vorm, de constructie en de sfeer die een werk oproept. Ze heeft iets met wielen, maar ook met tralies en oude vitrages. "De wielen ge-

ven het idee van beweging, maar dan zet ik ze vast." Tralies en doorschijnende vitrage veranderen het zicht op de ruimte erachter, legt ze uit. "Ik wil mensen aan het denken zetten." ď § tekst Mariette Mulkens foto Ramon Mangold

Iedereen mag er in zien wat hij zelf wil

Geertruidenberg 800 jaar stad 800 Jaar stadsrechten, dat is een jubileum om trots op te zijn. Rabobank Amerstreek draagt

graag

bij

aan

feestelijke

activiteiten in deze mooie stad.

Rabobank Amerstreek feliciteert

Samen bereiken we meer.

Rabobank. Een bank met ideeën.

www.rabobank.nl/amerstreek

Inn de

Vijf Sinnen Engelse Lunchroom Bed & Breakfast

www.hycos.com Lissenveld 69 • 4941 VL Raamsdonksveer • The Netherlands T +31(0)162-582323 • F +31(0)162-582329 • E info@hycos.com

bouwkundige adviezen bouwkundige adviezen natuursteen adviezen natuursteen adviezen planvorming bouwkundige ondersteuning projecten haalheidsonderzoeken haalbaarheidsonderzoeken onderhoudsplannen (BRIM)

bestekken / kostenramingen onderhoudsplannen bouwmanagement bouwmanagement directievoering directievoering toezicht toezicht

restauratiearchitectuur

restauratiearchitectuur BBM • Elftweg 2 • 4941 VP bv restauratiearchitectuur BBM Raamsdonksveer • tel. 0162 - 512688worden • fax. 0162 - 519810 Al onze werkzaamheden aanvaard • info@rabbm.nl en uitgevoerdwww.restauratiearchitectuurbbm.nl onder de toepasselijkheid van de DNR 2005

Elfhuizen 8, 4931 AX Geertruidenberg Lunchroom: 0162-520524 Bed & Breakfast: 0162-580704

www.inndevijfsinnen.nl

Toen en nu 2 |

G800

1967 Het gezin Melgert bij de pomp op de Markt: Albert, zoon Ton en Toos. Hun hotel-café-restaurant Stal op diezelfde Markt was een begrip. Het hotel had 14 bedden, er sliepen vooral mensen die bij de PNEM werkten. Een pilsje kostte 45 cent. Dranken die koud moesten blijven, werden gekoeld met ijsstaven. Vaste klanten kwamen langs voor ze naar hun werk gingen. Ze schonken zelf hun koffie in, de potten met shag stonden op de tafels. Hotelgasten werden uiteraard bediend. Het was hard werken. Albert stond om 05.00 uur op om het ontbijt te maken, Toos deed de late dienst in het café.

Toen en nu...

Iedereen kent haar als Toos van Appie Stal. Zij en haar man Jan Snellen namen hotel-café-restaurant Stal over in 1958. In 1963 stierf Jan. Toos hertrouwde met Albert Melgert, die al snel Appie Stal werd genoemd. Het stel deed de zaak in 1991 van de hand. Nu is het pand een woonhuis.

2013 Oudere mensen spreken Toos nog wel eens aan, zeggen dat ze haar en Appie missen. "Er zijn niet meer zo veel cafés als vroeger. Met die huiskamersfeer zoals bij ons." Er is veel veranderd in Geertruidenberg, zegt ze. "Je kunt hier bijna geen boodschappen meer doen. De bank is dicht. In totaal zijn wel veertig zaken verdwenen." Zelf gaat ze alleen nog op vrijdag naar het café. "Dan drinken we met een clubje een bakske bij Huis Ten Bos, na de weekmarkt." De tijd in hotel-café Stal had ze nooit willen missen. "De horeca zit in mijn bloed. Je krijgt mij nog steeds niet voor twaalf uur, een uur 's nachts naar bed."

tekst Yolanda Sjoukes foto Renske Schut

G800 | Huis ten Halve

Aan de koffie met koek in

n e t s Hui e v l a H

De naam van het huis is al net zo mooi als die van de dijk, en net zo oud - dik drie eeuwen. Aan de westkant van Geertruidenberg, in de Bergsepolder aan de Standhazensedijk, staat het Huis ten Halve. Een vergeten monument.

Het is daar een geliefd Bergs blokje om. Vanaf de Amerweg de Standhazensedijk langs tot aan de Amertak, dan de kanaaldijk en over de Peuzelaar terug. Agrarisch buitengebied, ook al domineren hoogspanningsmasten en -leidingen, openluchtstation, koeltoren en dikke buizen van de stadsverwarming. Vlakbij de koeltoren staat aan een groene grasdijk een opvallend, wit oud huis met boerenbedrijf en schuren. Het maakt als het ware deel uit van de dijk, die vroeger de buitendijk was van de Emiliapolder. Het polderland er omheen is strak omgeploegd. In een officiële tekst uit 1774 over dijken is al sprake van het Huis ten Halve, op een plek bijna halverwege Geertruidenberg en Drimmelen. Het huis was voor passerende boeren en reizigers een plek om aan te leggen, het was tevens herberg. De doorgaande weg was toen niet veel meer dan een karrenspoor en voerde over het erf. Pas veel later liep de weg meer de richting van de Amer op, daar loopt die nog steeds. De Standhazensedijk was al een slaperdijk. "Vroeger liep de polder hier vaak onder water. De dijk hier is weliswaar geen eerste waterkering meer, maar wij mogen van het waterschap alleen schapen op de dijk laten grazen, geen paarden", zegt Corné Staal (50), die samen met zijn moeder in het Huis ten Halve woont. De huidige dijk dateert uit

1691. Best mogelijk dat het huis ook uit dat jaar stamt. In de gevel aan de dijkkant zit een gedenksteen van een stormvloed uit 1769, al is die nauwelijks nog leesbaar. In dat opvallende dijkhuis gaan we aan de koffie met peperkoek en boter. Je ziet het er nu niet meer aan af, maar een kleine kwarteeuw geleden stond het er vervallen bij. "Er stonden paarden hier beneden in de kamer", zegt Cornés moeder, Henrica StaalVan Dongen (90, afkomstig uit Made). Zij woont er sinds 1997. Corné heeft een akkerbouwbedrijf, met grond rondom, in Lage Zwaluwe en in de Gasthuiswaard aan de overkant van de Donge, tegenover de oude Dongecentrale. Hij teelt aardappelen, suikerbieten, tarwe en uien. Voor hen boerde de familie Sinx er, al voor de renovatie rond 1990 door eigenaar PNEM (later EPZ, nu Essent). Het oude huis stond toen leeg en was in verval. Voordien hadden er al generaties lang Staals gewoond en geboerd. Grote gezinnen soms,

Huis ten Halve |

zoals van Willem Staal, met vijftien kinderen. Het gezin van Willeke Staal verhuisde in 1965 naar de Noordoostpolder, toen de PNEM de grond overnam. Het buitengebied van Geertruidenberg was veel groter – voordat het graven van de Amertak, eind jaren ’80 van de afgelopen eeuw, van Den Berg een eiland maakte. Voorheen liepen Peuzelaar en Standhazensedijk gewoon door. Net als de Bergsepolder, tot Drimmelen en Made. Cornés broer Jan Staal, met wie hij samen het akkerbouwbedrijf runt, is in West-Brabant bekender als Staal Makelaars. Diens zoon Jurgen runt de boerderij met manege aan de Peuzelaar. Binnen is de lange, rijke historie van het Huis ten Halve nauwelijks nog te zien. Bij de renovatie is de indeling veranderd en kreeg het een comfortabeler interieur. De belstoel buiten – voor de schafttijden – werd vernieuwd, de bakoven in het aanbouwtje verdween, net als de herbergruimte met tegels

Er stonden paarden beneden in de kamer in de schouw en bedsteden, en het belendende kar- en pomphuis met spoelkeuken. Daar liep vroeger een 'karnhond' in het wiel, voor de bereiding van boter. Tot de PNEM, voor de bouw van de nieuwe Amercentrale, de grond in de Bergsepolder kocht, waren huis en grond bezit van de Stedelijke Godshuizen in Den Berg. Net als de akkers in de Gasthuiswaard waar de Staals met hun overleden vader Jan vandaan komen en nog steeds boeren. "Wij voelen ons net als ons pa echte Bergenaren. Opa Jan woonde aan wat nu de Centraleweg is, en dreef daar een cafeetje. Dat is afgebroken

G800

toen de Dongecentrale er kwam. Voor het kanaal van de Amertak in 1989 werd gegraven, viel het hier nog onder de gemeente Made en Drimmelen." Saai en stil is het niet rondom het Huis ten Halve. Er is bijna altijd wel volk in de polder: mensen op een kuiertje, met of zonder hond, en vissers. Maar het is te zien dat de doodlopende weg ook een minder leuke kant heeft. Zo is het een dumpplek voor afval. In januari vorig jaar werd er een pakket handgranaten gevonden. In een gemeenteraadsvergadering kwamen vorig jaar september de ‘criminele activiteiten in de polder bij de Peuzelaar’ nog ter sprake. Burgemeester Matthieu Meijer beloofde de raad toen te gaan praten met de politie voor meer toezicht. Zodat de wandelaars zich weer veilig voelen, op hun ommetje door het buitengebied.  tekst en foto's Rinze Brandsma

Autorijschool Ton Beljaars

Al 28 jaar betrouwbaar voor een goede rijopleiding. Als een spin in het web van uw communicatie. Van concept tot eindproduct. Van complete huisstijl tot website en bedrijfspresentatie. Maar ook advertenties, uitnodigingen, posters, mailings en meer ...

visuele communicatie, vormgeving & dtp

Tel. 06 - 25 46 46 35 / 0162 - 521 656

UW TOEKOMST

SABIC RAAMSDONKSVEER

www.copycaal.nl

Vondellaan 51 4942 DB Raamsdonksveer The Netherlands E info@venoflex.info W www.venoflex.com T +31 (0)162 51 30 39 F +31 (0)162 51 91 71

Skate Eventures organiseert step- en skateactiviteiten en wintersportreizen. Ook voor kinderfeestjes in en om Geertruidenberg.

www.skate-eventures.nl

Tijdlijn 1400-1600 |

TIJDLIJN 800 JAAR GEERTRUIDENBERG

1400 - 1600

1400-1600

1600 - 1800

G800

1800 - 2013

1573 Roerige tijden voor Geertruidenberg in de 16e eeuw. In 1573 neemt een legertje van Willem van Oranje ’s nachts de stad in. Dan begint een niets ontziende jacht op priesters. Het verminkte lichaam van kanunnik Willem van Galen blijft twee dagen op straat liggen en wordt dan in de stadsgracht gesmeten. Kapitteldeken Arnold Swaens verbergt zich achter een wilgenbos in de stadsgracht, staat veertien uur tot zijn nek in het water en weet zo te ontkomen.

1400 Geertruidenberg stad met allure. Bestuurders vergaderen niet meer in herbergen, maar kopen aan de Markt een pand dat ze als stadhuis inrichten. 1421 St. Elisabethsvloed. Geertruidenberg nu een eiland, aan alle zijden omgeven door water en moerassen.

Half juni 1593. Maurits belegert Geertruidenberg. Philips Hohenlohe, een van zijn commandanten, onderschept een postduif van de belegerden en stuurt het beest terug met het valse bericht dat er hulp komt. Als de Spaanse stadscommandant en wat soldaten op de toren van de Geertruidskerk staan, laat Hohenlohe zijn kanonnen losbranden waardoor het hele gezelschap wordt gedood. Sindsdien heeft de kerk, dankzij friendly fire, geen complete toren meer.

1489 Hoekse benden nemen Geertruidenberg in en stropen de streek af. Breda koopt de Hoeken uit. 1506 Buiten de Koepoort, het begin van de huidige Koestraat, wordt een nieuw pesthuis gebouwd. 1572 De Geuzen steken het kartuizerklooster in brand. Een verslag meldt: ‘De kartuizers zijn met grote haast naar Breda gelopen’. 1580 Willem van Oranje laat in de Koestraat het Prinsenhof bouwen: met de ‘katholieke stenen’ van het gesloopte kartuizerklooster.

1420 Dirk van de Merwede schiet vanaf het kasteel de stad in brand. Hoekse en Kabeljauwse twisten brengen Geertruidenberg aan de rand van de afgrond. 1430 Periode van herstel onder graaf Philips de Goede. Kerk herbouwd. 1494 Philips de Schone laat zich in het nog altijd bestaande pand De Wildeman in Geertruidenberg inhuldigen als graaf van Holland. 1529 Het stadsbestuur verplicht iedereen om met een kaars in de hand mee te doen aan een processie buiten te de stad om zo ‘die haestighe sieckte’, de pest, uit te drijven. 1573 Geertruidenberg via de Koepoort overrompeld door Willem van Oranje. Het Spaansgezind garnizoen uitgemoord. Minderbroeders aan de galg. Een getuige: ‘De strop om de hals gedaan en dood, zagen zij er zo zoet uit alsof ze nog leefden'. 1589 Engels garnizoen verkoopt stad aan de Spanjaarden.

1593 Maurits omsingelt Geertruidenberg met troepen en oorlogsschepen die met kettingen aan elkaar verbonden rond de stad ankeren. Eind juni herovert hij de stad.

Advertorial

Het Dongemond college, een school met gezonde ambities

Streekschool Het Dongemond college is de school voor voortgezet onderwijs in de gemeenten Geertruidenberg en Drimmelen en is het resultaat van een fusie van scholen voor voortgezet onderwijs in het Dongemondgebied en omstreken. Nadat in 1992 het Dongemond college, school voor havo en

1 Het Dongemond zorgt. Ons pedagogisch klimaat en onze leerlingbegeleiding zijn binnen de regio toonaangevend en worden door alle belanghebbenden ervaren als excellent. 2 Het Dongemond inspireert. Wij bieden de leerling en onze medewerkers een uitdagende en inspirerende leeromgeving.

atheneum, en mavo Blienborch gevestigd te Raamsdonks-

3 Het Dongemond levert maatwerk. Vanuit een gedegen

veer, gefuseerd waren tot Riethil college, werd in 1995 de

kennisbasis leveren we maatwerk voor onze leerlingen

operatie voltooid toen het Riethil college samenging met

en we willen graag gezien worden als een school die

scholengemeenschap de Ligne in Made en Technische School Den Berg in Geertruidenberg.

leerlingen kansen biedt. 4 Het Dongemond vertrouwt. Tijdens de schoolloopbaan zijn onze leerlingen in toenemende mate verantwoorde-

Gezien de geografische ligging kwam de naam Dongemond college weer terug. Door deze ontwikkeling ontstond er een regionale brede katholieke scholengemeenschap waarin alle onderwijsvormen vertegenwoordigd zijn. Er is bewust geko-

lijk voor het eigen leerproces. 5 Het Dongemond verbindt. We hebben een sterke verbinding met onze belanghebbenden en deze zijn steunzenders voor onze organisatie.

zen voor kleinschaligheid, door die gemeenschap niet in één

6 Een veilig Dongemond. Wij zijn een leergemeenschap

groot gebouw te huisvesten, maar op kleinere locaties, dicht

waarin leerlingen en medewerkers zich veilig, gezien,

bij de leerlingen. Er wordt gewerkt in drie units, gevestigd op

gerespecteerd en van toegevoegde waarde voelen.

twee locaties. In Raamsdonksveer zijn de units havo/vwo en

7 Een duurzaam en open Dongemond. Onze organisatie is

vmbo gevestigd. In Made de unit Made, met vmbo en havo/

duurzaam, open en transparant en onze medewerkers

vwo onderbouw. Anno 2013 telt de school 2320 leerlingen en

nemen hun verantwoordelijkheid.

circa 270 medewerkers. De leerlingen van het Dongemond college komen voornamelijk uit de gemeenten waar de

Gefeliciteerd

school gevestigd is: Geertruidenberg en Drimmelen. Daar-

Het Dongemond college is niet meer weg te denken uit

naast komen leerlingen uit omliggende plaatsen zoals Hank,

Geertruidenberg en is niet alleen een prima school voor

Dussen, Nieuwendijk en Oosterhout. Het Dongemond college

kinderen uit de gemeente maar daarnaast ook een van

is duidelijk een streekschool, waarvan het voedingsgebied

de grotere werkgevers in de gemeente. Wij feliciteren de

zich m.n. uitstrekt aan de zuidkant van de Biesbosch. De

inwoners van Geertruidenberg met de 800 jaar stadsrechten

medewerkers van de school komen voor een groot gedeelte

en blijven in de toekomst de kwaliteit leveren die u van ons

uit de regio en circa 20% van de medewerkers woont zelfs in

mag verwachten.

de gemeente Geertruidenberg. Geert Steenbakkers, Voorzitter college van bestuur Ambities Het Dongemond college staat goed aangeschreven in de regio en hoorde de afgelopen jaren bij verschillende onderzoeken tot de beste scholen van Nederland. In het strategisch beleidsplan “Vertrouwen in de toekomst” 2012-2016 zijn

Dongemond college

Tel. 0162 - 51 34 69

zeven ambities beschreven. Deze zeven ambities zijn de

Collegeweg 1

www.dongemondcollege.nl

pijlers voor het onderwijs op het Dongemond college.

4942 VC Raamsdonksveer

Hart voor koken |

G800

In de voormalige kapel aan de Markt in Geertruidenberg is Het Weeshuys gevestigd, een restaurant met een keuken die in Geertruidenberg en ver daarbuiten wordt geroemd om haar kwaliteit en creativiteit. Aan het roer staat chefkok ĂŠn eigenaar Adri Branderhorst. 'Het belangrijkst is dat gasten tevreden en gelukkig de deur uitgaan.'

Vergeten groenten

zijn niet voor niets vergeten

G800 | Hart voor koken

"In april ben ik twaalfenhalf jaar voor mezelf bezig. Dat wordt wel een feestje, ja", grijnst Adri Branderhorst. In oktober 2000 nam hij het restaurant aan de Markt in Geertruidenberg over van de Arjan van Dijk Groep. "Ik was toen al chefkok in Het Weeshuys en ging met Hans van Avendonk van de Arjan van Dijk Groep naar Antwerpen. We wilden ideeĂŤn opdoen in een eettentje dat bekend stond als hip en gezellig. Maar we raakten in de file, gingen de snelweg af en kwamen in een restaurant terecht. Daar raakten we aan de praat. Ik vertelde hem dat het me wel leuk leek om zelf een restaurant te runnen. Binnen anderhalve week was het geregeld!" Toen had u ineens een restaurant. "Ja, mijn vrouw zei: 'Als je het nu niet doet, doe je het nooit.' De banken deden toen nog niet zo moeilijk over een financiering en de mensen van Arjan van Dijk stonden mij met raad en daad terzijde. Vanaf dat moment kon ik alles naar mijn eigen hand zetten. Er werd bijvoorbeeld veel met oproepkrachten gewerkt. Dat werden vaste medewerkers. We maakten meteen een kwaliteitsslag." Wat stond en staat u voor ogen met Het Weeshuys? "We doen gewoon heel erg ons best. Ik zou heel blij zijn met een Michelinster hoor, maar het belangrijkste is dat de gasten tevreden en gelukkig de deur uitgaan. Je moet mensen blijven boeien, blijven verrassen. En zorgen dat je prijzen aansluiten bij de markt. Want je bent niet alleen kok maar ook ondernemer. Je kunt wel in de marges snijden, maar ergens houdt dat op natuurlijk. Gas, water en licht moeten worden betaald en je zult af en toe je inventaris moeten vernieuwen."

Koks hebben een druk bestaan. Hoe ziet uw dag eruit? "Een tijdje geleden las ik dat het vak van kok een van de stressvolste banen is. Nou, dat klopt.

Sinds kort hebben wij een hondje, een labrador retriever. 's Ochtends om acht uur ga ik eerst met hem wandelen. Daarna ga ik naar Het Weeshuys. Tot een uur of elf, half twaalf 's avonds. Dat zijn lange dagen, ja. Je moet wel een beetje een vakidioot zijn, want anders hou je dit niet vol. In het begin waren we zeven dagen van de week geopend. Maar dat is niet te doen. Dus nu zijn we op zondag gesloten. Dat lijkt gek maar zondag is voor restaurants helemaal niet zo'n goeie dag. De zakelijke eters bijvoorbeeld zijn er alleen doordeweeks. Verder ben ik mede-eigenaar van brasserie Boven de Rivieren in Sleeuwijk. Daarin zitten Michel Verwijmeren en Marcel Weda, voormalig souschef en tweede man van de bediening van Het Weeshuys. En ik heb ook een aandeel in de kookstudio hier op

de Markt die geleid wordt door Patricia Snijders. Ze was zeven jaar mijn rechterhand. In 2008 zijn we met de voorbereidingen begonnen voor Koken aan de Markt. Tja, en toen kwam de crisis. Dat dwingt je om creatief te zijn. Het is begonnen als een kookclub voor vrienden en ondernemers. Tijdens die avonden discussiĂŤren zij over allerlei thema's. Later hebben we het aanbod uitgebreid met aanschuiftafels en speciale zondagthema's. In Koken aan de Markt kun je eten, koken en meekijken in de keuken. Niets moet, alles mag. De gasten worden hier compleet in de watten gelegd." Is Koken aan de Markt een verlengstuk van Het Weeshuys? "Nee, Patricia draait dat helemaal zelfstan-

Hart voor koken |

De crisis dwingt je om nog creatiever te zijn dig. Het is wel zo dat ik af en toe een grotere groep doorstuur naar de kookstudio. Meerdere groepen tegelijkertijd zijn irritant voor de andere gasten. Eén grote groep in Het Weeshuys is het maximum. Daar heb ik de gelagkamer voor. Het was voorheen een smidse die bij het restaurant is getrokken, maar toch een beetje op zichzelf staat." Koken is heel erg in, op televisie is het aantal kookprogramma’s niet te tellen. Is koken een hype? "Het is nu wel op zijn hoogtepunt, of misschien al eroverheen. Het is een beetje 'overkill', ja, maar er schijnt toch een markt voor te zijn. Ik denk dat we wel anders zijn gaan denken over koken en eten." Heeft u in dat licht bezien, nog andere projecten lopen? "Een vierde zaak zou welkom zijn, maar niet ten koste van alles. Kom je iets tegen wat aantrekkelijk is en je kunt er iets mee, dan moet je dat onmiddellijk doen. Je ziet zo veel bedrijven die nét een stapje te ver gaan en dan omvallen. Je moet altijd het 'worstcasescenario' onder ogen durven zien. Niet uitgaan van zestig stoelen die je per avond bezet hebt, maar van twintig. En kun je het dán redden? Koken op de Markt bijvoorbeeld kende in het begin geen topjaren, maar is nu redelijk selfsupporting. Het 'breakeven'-punt hebben we gehad. De crisis duurt volgens mij nog wel een jaar of vijf. Ik ben helemaal niet negatief, eigenlijk best positief. Je moet bezig blijven, niet bang zijn om te investeren." Gaat u zelf wel eens uit eten? "Tuurlijk, ik ga overal naartoe. En dan is het echt niet zo dat het mij alleen maar om het eten gaat. Het gezelschap, dát is belangrijk, en het interieur, de beleving, de gezelligheid. Een kok moet ook passend koken. In

G800

Het Weeshuys zul je geen spareribs op de kaart vinden, tenzij het als een 'gimmick' is bedoeld. De keuken en het soort restaurant moeten matchen." Wat is typerend voor Het Weeshuys? "Wat ik héél belangrijk vind, zijn groenten. Ik ben nu bezig met een honderd procent vegetarisch menu. Dat vergt de nodige creativiteit. Maar zowel vegetariërs als nietvegetariërs zijn er enthousiast over. Het is vaak niet zo dat mensen per se géén vlees willen eten, ze willen vooral mínder vlees. Ik krijg weleens veganisten in het restaurant. Die wijzen alle vleessoorten en dierlijke producten als melk en eieren af. Dan is het wel fijn als ze dat van tevoren even laten weten. Maar als ze zomaar ineens voor je neus staan, tja, dan vloek ik een keertje en dan ga ik gewoon aan de slag. We zijn ook een beetje terug naar de natuur gegaan: met zuurdesembrood, dat je met de hand moet scheuren, en met aardekleuren in het interieur en in de schalen. Als mensen binnenkomen, staan er zelfgemaakte knabbels op tafel. Het is allemaal nét even anders. We werken vanuit de klassieke basis en proberen dan iets nieuws te maken. Het valt niet mee telkens iets nieuws te bedenken; alles is al een keer gedaan. Neem nou vergeten groenten, die zijn écht niet voor niets vergeten. Dan heb ik het niet over pastinaak, hoor, dat is écht lekker, maar kun je je koolraap nog herinneren...? Niet alles van vroeger is beter." Wanneer komt die Michelinster? "Je weet niet hoe vaak je wordt beoordeeld. Ze komen wel, maar ik heb geen idee wie en wanneer. Ons team is er klaar voor; we kunnen het absoluut aan. Er zit stabiliteit in de keuken, we koken volgens kwaliteitsnormen. Een ster zou overigens niets veranderen aan onze bedrijfsvoering, óf aan onze prijzen."  tekst Paula Pols foto's Renske Schut

G800 | Cadeautje voor Den Berg

De chef-kok trakteert Wat is een feestje zonder een lekker diner? Chef-kok Adri Branderhorst van Het Weeshuys geeft een recept cadeau: griet met garnalenboter voor vier personen.

G Grietfilet

4 mooie stukken griet van 60 gr olijfolie zout en peper Vet een ovenschaal in met olijfolie, doe wat zout en peper op de bodem en leg de grietmoten hierop. Kwast de vis in met wat olijfolie en kruid met zout en peper. De schaal moet 6 minuten op 180° in de voorverwarmde oven. De laatste 1 à 2 minuten gaat de garnalenboter op de griet. Gratineer daarna de vis met de boter onder een grill.

Garnalenboter 100 gr 20 gr

20 gr 5 gr 100 gr 5 gr 10 gr ¼ ¼

gezouten roomboter zacht op kamertemperatuur panco (Japans broodkruim verkrijgbaar bij toko) geraspte oude kaas gladde mosterd gesneden Hollandse garnaal gesneden dragon peterselie gehakt teen knoflook gesnipperd citroen geraspt

Draai voor de boter de droge ingrediënten door elkaar in het kommetje van een staaf mixer. Panco, kaas, dragon, peterselie en knoflook door de boter roeren en als laatste de mosterd, garnalen en citroen toevoegen. Kleed nu bijvoorbeeld een gewassen boter bakje in met slagersfolie en ruim hier je boter in af. Laten opstijven in de koelkast, zodat je er mooie plakken van kunt snijden, van ongeveer 1/2 cm dik. Die leg je op slagersfolie koud weg, zodat je ze goed kunt pakken.

Crème van bataat 200 gr 20 gr 50 gr

bataat aardappel (zoete aardappel) boter crème fraiche

Schil de bataataardappel met een dunschiller en snijd deze in dobbelstenen. Zet op met koud water en wat zout, kook gaar en stoom daarna droog. Draai de aardappelmassa door een zeef en maak af met wat boter en crème fraiche. Voeg naar smaak zout en peper toe. Zet klaar in een pannetje om te serveren.

Zoetzure groenten 2 st 4 st 1 st 2 dl 1/2

mini-komkommer bospeen rettich mirin citroen geraspt

Blancheer je komkommer en bospeen in ruim kokend water met zout en laat meteen schrikken op ijswater. Zo behoud je mooie frisse kleuren en smaak en structuur. Schil je rettich met een dunschiller en snijd er lange strakke banen van. Maak nu de groenten aan op het moment dat de vis in de oven zit met mirin, zout, peper en ci-

troenrasp. (Mirin is een zoete rijstwijn met een laag alcoholpercentage)

Paprikacrème 1 st ui fijn gesneden 2 st soeptomaat 1 st rode paprika ¼ knoflook tijm zout en peper olijfolie Fruit voor de paprikacrème ui, knoflook, tomaat en paprika aan, kook dit helemaal gaar en voeg wat tijm toe. Maak hier een gladde puree van met een staafmixer. Wrijf door een fijne zeef en breng op smaak met zout en peper. Dit kan allemaal in de voorbereiding. Maak het gerecht af met wat crème fraîche en zet weg in spuitfles op een warme plek.  tekst Adri Branderhorst foto Renske Schut

Toen en nu 3 |

G800

1944 Nellie Goossens-van Vessem poseerde als 23-jarige in haar geboortehuis aan de Haven 28. Daar baatten haar ouders meer dan een kwart eeuw schipperscafĂŠ De Vrede uit. Vader ging ook de huizen langs met een duwkar om olie te verkopen. Nellie had in haar kindertijd veel last van nierproblemen en moest vaak de lessen op de lagere school missen. "De foto is al zo lang geleden gemaakt", mijmert ze. "Ik weet nog wel dat mensen vonden dat ik er zo mooi op sta." In juli 1945 trouwde ze, tegelijk met haar zus Luus. Beiden in een geleende jurk. Het huwelijksfeest werd in het cafĂŠ gevierd.

Toen en nu...

Nellie Goossens-van Vessem werd in 1921 geboren aan de Haven in Geertruidenberg, als jongste van een gezin met negen kinderen. Haar vier broers en vier zussen zijn gestorven. Haar echtgenoot Bertus overleed jong, Nellie is al bijna een halve eeuw weduwe.

2013 Ze heeft op diverse plekken gewoond, maar nu woont Nellie Goossens-van Vessem samen met haar dochter Dini (65) aan het Wouter Muldersplein. Op slechts enkele honderden meters van haar geboortehuis. Ze is hardhorend maar aan een gehoorapparaat wil ze niet. Elke week ziet ze haar twee kleindochters Bertie (45) en Marjolijn (43). En haar vier achterkleinkinderen Charissa (19), Stacey (18), Romy (15) en Lisa (11). Regelmatig trekken ze er samen op uit: naar de bingo in de voetbalkantine van Raamsdonk of om gewoon een 'bakske te doen met wat lekkers erbij'. "Ik ben al 91, maar ik kan nog steeds goed eten!"

tekst Jan van Vessem foto Ramon Mangold

Scheepswerflaan 38 in Raamsdonksveer Koopsom € 439.000,- v.o.n.

Nieuwbouwplan De Vlieger in Raamsdonksveer Koopsommen vanaf € 242.000,- v.o.n.

Terreplein 8 in Geertruidenberg Vraagprijs € 225.000,- k.k.

Van de Water: van alle markten thuis in uw regio! Vestingstraat 22 in Geertruidenberg Vraagprijs € 184.000,- k.k.

Plantsoen 8 in Geertruidenberg Vraagprijs € 325.000,- k.k.

Je droomhuis bereik je met Van de Water De zekerheid van een goede financiële oplossing!

ÓÓK DE JUISTE BRON VOOR: ✓ HYPOTHEKEN

Ramgatseweg 5 in Raamsdonskveer huurprijs € 120.000,- per jaar excl. BTW

✓ ASSURANTIËN

ALLE RS AANBIEDE N ONDER ÉÉ DAK!

Makelaardij • Nieuwbouwinitiëring • Bedrijfshuisvesting • Assurantiën & Hypotheken

Keiweg 24 4901 JA Oosterhout • (0162) 447 457 Bredaseweg 368 5037 LG Tilburg • (013) 595 2952 Keizerstraat 91 4811 HL Breda • (076) 524 2400

Weegbree 15 t/m 21 in Raamsdonskveer huurprijs op aanvraag

De stad verkocht |

G800

Verkoper van

r e i z ple

Bart Heijne (31) is toeristisch ondernemer. Hij verkoopt plezier in de stad waar hij geboren en getogen is. Bootje Gezond en Scootertje Gezond doen het goed. De trip in de Mexikano is booming. 'Een vestingstad aan De Biesbosch, zo zie ik Geertruidenberg.'

Wie ooit een fluisterboot heeft gehuurd van Bart Heijne en daarmee naar De Biesbosch is gevaren, is verkocht. De stille en gemakkelijk te bedienen boten zijn ontworpen en gebouwd door Barts vader, bij wie schepen bouwen in het bloed zit. "Mijn opa en mijn vader en ooms hadden hier jachtwerf De Veste, achter De Schattelijn aan de Haven." Het begon met vijf fluisterboten, nu zijn dat er acht en in 2014 moet zijn vloot uit tien boten bestaan. Als toeristen scooters willen huren, staan er nu twintig tot hun beschikking, in 2014 zijn dat er dertig. En om maar meteen door te pakken, gaan in april dit jaar twintig kano's het water op via Barts www.biesboschkanoevents.nl Die nieuwe onderneming is voornamelijk op bedrijfs- en groepsactiviteiten gericht. De formule: kanoën vanaf de Hofmansplaat bij de eendenkooi in De Biesbosch, zodat de golven van de Amer niet meer bedwongen hoeven te worden. Geertruidenberg en De Biesbosch. Ze zijn alleen van elkaar gescheiden door de Amer. Bart kent er elke straatsteen, elke kreek.

"Ik zou me niet kunnen voorstellen dat ik ergens anders woon. Hier hoor ik", zegt hij en wijst om zich heen in het Biesboschhuis. Dit is zijn stekje, gevestigd in de oude synagoge op de hoek van de Markt en de Elfhuizen, waar ook Staatsbosbeheer en Werkplaats 17 hun onderkomen hebben. Barts vader had een grote boot. "Elk weekend trokken we De Biesbosch in. Ik had als kind een klein bootje en daarin voer ik overal heen. Ik ken er de weg op mijn duimpje." Nu De Biesbosch in feite zijn

Hier hoor ik echt thuis

werk is geworden, vaart hij er niet zo vaak meer zomaar rond. Een grimas: "Eigenlijk nooit." Bergenaren zijn eigenwijs, wordt wel eens gezegd. "Dat moet wel. Anders kun je niet zo’n zaak opzetten", lacht Bart. Wat vinden zijn stadsgenoten ervan, dat hij vertier organiseert voor toeristen en groepen? "De mensen vinden het heel leuk. Elke keer als een groep met die scooters rond rijdt, krijg ik minstens drie sms’jes. Zo van: 'Ze rijden nu hier, hoor'. En ze geven tips." Inmiddels werken in het toeristenseizoen vijftien oproepkrachten voor Barts recreatieve onderneming. Waar houdt het op? "Ik zou het niet weten. Ik hoop dat Geertruidenberg dit feestjaar goed op de kaart wordt gezet."  tekst Yolanda Sjoukes foto’s Renske Schut,

Advertorial

Reach maakt al 14 jaar reclame voor Geertruidenberg en omstreken

Op de foto v.l.n.r. Robert Luttikholt - grafisch ontwerper, Jolanda de Keijzer - management assistente, Menno Verheij - grafisch ontwerper, Douwe Soepboer - tekstschrijver.

1213. Geertruidenberg krijgt als eerste Hollandse

1999. Reach start in Raamsdonksveer. En geloof

stad stadsrechten. 2013. Geertruidenberg bestaat

ons, ook de afgelopen veertien jaar is er veel

800 jaar. In die periode is er veel veranderd. Ook

veranderd. Bedrijven kregen meer mogelijkheden

op het terrein van communicatie. In 1213 jaar

om hun verhaal te vertellen. In veertien jaar tijd is

kreeg iemand in heel zijn leven met hetzelfde

Reach volwassen geworden. Niet door zich blind te

aantal communicatie-impulsen te maken dan

staren op alles wat voorbij kwam. Maar juist door

wij in 2013 gemiddeld op één dag. Want reclame

ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden nauw-

is overal. In tijdschriften en kranten, via radio,

gezet te volgen en ze daar in te zetten waar ze het

tv en internet en op straat. Van ’s ochtends vroeg

beste resultaat opleveren.

tot ’s avonds laat. Vertel het verder

Massacommunicatie werd in de 15e eeuw mogelijk dankzij de drukpers. De ontwikkeling van fotografie en film zorgde voor een nieuwe dimensie, gevolgd door radio en tv waarmee nieuwe en snellere vormen van massacommunicatie mogelijk werd. Eind 20ste eeuw kwam internet kort daarna gevolgd door social media waardoor massacommunicatie heel persoonlijk is geworden.

Bij Reach geloven we dat elk bedrijf uniek is en wij helpen om dit op een unieke en eigen wijze uit te dragen. Dat doen we vernieuwend, creatief en functioneel, al veertien jaar. U wilt meer weten?

Reach

Kijk dan eens op www.reach-scv.nl.

Vrijheidstraat 3 4941 DX Raamsdonksveer

Reach

Tel. 0162 - 40 38 86

Vertel het verder…

www.reach-scv.nl

Lekkers van dichtbij |

G800

De Kersenhof, Raamsdonk

Knoeperds van kersen Uniek in de regio zijn de grote, zoete kersen van De Kersenhof in Raamsdonk. Veel mensen, ook van buiten de gemeente, hebben een ritje over voor dit ‘gezonde snoep’. "Het zijn echte Hollandse kersen. Die kun je niet vergelijken met die in de supermarkt", vertelt Janny Trouw van De Kersenhof. In 2002 werden de eerste bomen geplant. De eerste oogst was vier jaar geleden. Tijdens het seizoen, van half juni tot begin augustus, zijn de knoeperds van kersen te koop bij de boomgaard aan de Zijlweg.

Slijterij Quist, Geertruidenberg

Om je

Duister likeurtje

vingers bij af te likken Bakkerij Wiercx, Raamsdonksveer

Veerse baksels

Snoepkonten kunnen bij diverse bakkers in de gemeente Geertruidenberg terecht voor lokale lekkernijen. Zoals de Biesboschflappen, een soort appelflappen met slagroom. Bakker Johan Wiercx uit Raamsdonksveer heeft nog een specialiteit die een bekende naam uit zijn omgeving draagt: het Heerelander-assortiment. Dat is genoemd naar de familie Heere, die een belangrijke rol heeft gespeeld in de geschiedenis van Raamsdonksveer. Wiercx maakt de broden, koeken, eierkoeken, puntjes en krentenbrood van dat assortiment met een geheime mix van granen. Van elk verkocht brood gaat 10 cent naar de stichting Veers Erfgoed.

Een likeur die 800 jaar in vaten onder de Markt van Geertruidenberg heeft gelegen. Slijter René Quist vertelt dit met een knipoog als mensen vragen hoe hij aan '800 jaar Bergsch Genot' komt. De likeur heeft de smaak van een Zeeuwse babbelaar. In zijn slijterij aan de Markt is ook het Bergsch Bakske te verkrijgen. Dat is een koffielikeur met de smaak van een Haags hopje. Toeristen vragen volgens Quist geregeld om een cadeau of aandenken uit de regio. Daarom heeft hij ook Biesboschbier en kruidenlikeur Biesboschke in zijn assortiment.

’t Smaakhuys, Geertruidenberg

Brood van de slager

tekst Dennis Nuiten foto's Dennis Nuiten Edwin Wiekens

Het Bergs lapje, Bergs worstenbrood, Bergse ham. De slagers van 't Smaakhuys aan de Venestraat in Geertruidenberg hebben diverse producten naar de vestingstad genoemd. Volgens de medewerkers is met name het worstenbrood een begrip. "Het vlees is net iets pittiger. We horen wel eens dat mensen uit Rotterdam de buren bellen om te vragen of ze worstenbroodjes willen kopen en apart leggen." Het brood daarvoor bakt de slager trouwens zelf.

persoonlijk, waardevol en dichtbij

MondzorgPlus geeft tandheelkundige zorg aan bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen. Wij zoeken onze cliënten op voor de controles, maar ook om op maat ondersteuning te geven bij de verzorging van de mond. Wij zorgen ervoor dat onze cliënten een schone en frisse mond hebben, die klachtenvrij is. Bovendien

heeft een goed onderhouden mond een positief effect op de kwaliteit van leven, de algehele gezondheid en… het nodigt uit tot sociale contacten. Ook voor cliënten met een gebitsprothese. www.mondzorgplus.nl T: 0162 – 677076 E: info@mondzorgplus.nl

Varenstraat 30, 4911 XG Raamsdonksveer Tel. 0162- 512414

Achter de tap |

G800

Waar Bergenaren en Verenaren samen zijn Corrie Keijzers hoort en ziet van alles in haar Witte Hemel. Ze koestert haar klanten. Wat haar in vertrouwen is verteld, gaat niet de krant in. Ook niet anoniem.

Den Witte Hemel is gevestigd in een van de meest karakteristieke panden van Geertruidenberg en heeft het mooiste adres van allemaal: Markt 1. Vijf eeuwen geleden was het al een café. Er moeten tienduizenden mensen binnen geweest zijn. Voornamelijk Bergenaren en Verenaren zijn er te vinden, jongeren en ouderen. Ook vanuit Waspik, Made, Hank, Raamsdonk, Drimmelen en Waalwijk komen mensen er een pint pakken, een potje biljarten of een concert bijwonen. De klanten zijn volgens Corrie de laatste twintig jaar 'een beetje meegegroeid' met het café. "Dat merk je als sommige klanten klagen over de muziek als er een dj is. Dan zeg ik maar dat ze niet moeten zeuren en dat de Rolling Stones en de Eagles de week daarop weer aan de beurt zijn."

Van wrijving tussen Bergenaren en Verenaren heeft Corrie nooit iets gemerkt in de bijna achttien jaar dat ze in Den Witte Hemel staat. "Behalve als er een voetbalwedstrijd geweest is tussen een team van Right'Oh en Veerse Boys of Good Luck", lacht ze. "Dan worden de nodige grappen gemaakt die van alles met Geertruidenberg en Raamsdonksveer te maken hebben." 800 jaar stadsrechten wordt ook gevierd in Den Witte Hemel. De zaak had vroeger veel andere namen en functies. Brouwerij, herberg, hoedenfabriek, woonhuis, café. Het heette Inde Croone, de Vergulde Croon, Inde Sterre, Inde Vergulde Sterre, De Schenckan, Brouwerij de Drie Leliën, De Witte Zwaan, Oeconomische Fabrica, en Den Witte Hemel. Die namen kunnen van pas komen tijdens de kennisquiz op 25 mei.

Dan zeg ik dat ze niet zo moeten zeuren Die gaat over de geschiedenis van Geertruidenberg. Zoek voor de zekerheid maar vast op wat de opvallende gevelsteen in de vorm van een zwarte hoed betekent. Het heeft iets te maken met Lodewijk Napoleon die ruim tweehonderd jaar geleden Geertruidenberg bezocht. Hoe dat zit, wil Corrie Keijzers best verklappen. Want Lodewijk was in elk geval geen vaste klant.  tekst en foto Léon Krijnen

Bezoek en beleef Oké Woonstyle

modern klassiek

“U vind ons gevestigd in het historische pand aan de sfeervolle oude markt in de Vestingstad Geertruidenberg. Wij delen graag onze jarenlange kennis en ervaring met u als klant. Graag nodigen wij u uit aan onze keukentafel, om samen met u een passend interieurplan te maken.

onze locatie

Een volledig nieuw interieur of een gedeelte daarvan? Wij staan voor u klaar met advies” Alberto & Yolanda van der Molen

lekker veel bergruimte

heerlijke zitcomfort

sfeervolle verlichting

stoer & stijlvol

of op Facebook

Tijdlijn 1600-1800 |

TIJDLIJN 800 JAAR GEERTRUIDENBERG

1400 - 1600

1600-1800

1600 - 1800

G800

1800 - 2013

1625

Het moet een luguber gezicht geweest zijn in de zomer van 1625: brandende pektonnen die 's nachts de huizen rond de Markt verlichten: de schaduwen van de dood die over de gevels dansen. De pest heerst in Geertruidenberg en de brandende pek moet de ziekte uitzwavelen. Onder de pestdoden zijn dat jaar de twee burgemeesters en vier schepenen. Gemiddeld sterft in de Hollandse steden 20 procent van de bevolking. Ondertussen worden in de stad soldaten die gewond zijn geraakt tijdens het beleg van Breda verzorgd. Prins Frederik Hendrik die met een leger de stad wil ontzetten, logeert in herberg De Roos aan de Markt, nu is dat museum De Roos.

1600 Tachtigjarige Oorlog. De edelman FranĂ§ois de Provence probeert Geertruidenberg in handen van de Spanjaarden te spelen. Hij wordt op de Markt onthoofd en gevierendeeld. Zijn lichaamsdelen worden op staken op vestingwallen tentoongesteld.

Het is 1794. Opnieuw ligt Geertruidenberg in de vuurlinie. Op 27 augustus bezoekt stadhouder Willem V de stad. Begin oktober trekken duizend soldaten de stad binnen. Ze worden in de Geertruidskerk gelegerd en richten daar veel vernielingen aan. Eind oktober vertrekken ze per schip. Vanuit Den Hout rukken de Fransen op. Ze proberen over het ijs de wallen te naderen en bestoken de stad. Op 19 januari 1795 geeft Geertruidenberg zich over. De Oranjegezinde bezetting verlaat de stad, maar moet de wapens achterlaten.

1605 Niemand uit Geertruidenberg mag zonder paspoort naar vijandelijke steden als 's Hertogenbosch en Antwerpen reizen.

1625 Zestig Bergenaren sterven aan de pest.

1621 Katholieken uit Geertruidenberg gaan naar de kerk in Oosterhout, dan Spaans gebied. Ze krijgen van de Spanjaarden een vrijgeleide.

1634 Er zijn 164 schoolgaande kinderen in Geertruidenberg. Het Bierstraatje wordt opgebroken en van nieuwe bestrating voorzien.

1650 Bij de Brandpoort, de Elfhuizen en op de Markt wordt een waterpomp geplaatst.

1664 Geertruidenberg ruziet met Raamsdonk over het bezit van het veer over de Donge.

1742 Een nieuwe galg binnen de wallen. Jan Peetersz en Sabrien Claeszn worden opgehangen, vermoedelijk omdat ze landlopers zijn die in die tijd 'heidenen' worden genoemd. 1793 De Fransen beschieten de stad. Na overgave rukken ze de stad binnen met 1500 soldaten en 100 ruiters. Ze vinden een oorlogsbuit van 150 kanonnen. Kort daarop verlaten ze Geertruidenberg. In de Geertruidskerk wordt een dankdienst gehouden.

1710 Willem Buijs, secretaris van de staten van Holland praat in Geertruidenberg met de Fransen over het beĂŤindigen van de Spaanse Successieoorlog. Het vredescongres vindt plaats in de Swaen, nu de kazerne. 1768 De in 1593 kapotgeschoten toren van de Geertruidskerk wordt gerestaureerd. Er komt geen spits op, die heeft de kerk namelijk nooit gehad. De kelder wordt gedicht met puin.

G800 | Wonen in een Bastion

Bastion, wonen op de grens

Ze komen uit Raamsdonksveer, maar ze wonen in Geertruidenberg. In het bastion Brandepoort. 'Het is hier heerlijk. Rustig, maar toch dichtbij het centrum van Raamsdonksveer en Geertruidenberg. Het liefst zouden we nooit meer weggaan.'

Marcel (31) en Tamara (30) van der List hebben er nooit zo over nagedacht, maar samen met zoontje Finn (1) zijn ze het ideale voorbeeld van de inwoners-nieuwe-stijl van de huidige gemeente Geertruidenberg. Die ontstond toen de gemeenten Raamsdonk en Geertruidenberg in 1997 samen een gemeente werden. Twee gescheiden

werelden met de strenge grens van de rivier de Donge er dwars doorheen. Die twee moesten naar elkaar toe groeien, en liefst zo snel mogelijk. Er kwamen plannen voor bruggen en voor woningbouw op de beide oevers. De bevolking moest eraan geloven, ook al zat niet iedere bewoner op samenvoeging te wachten. Veel Bergena-

ren en Verenaren moesten erg aan het idee wennen. Tamara lacht: "Ideaal voorbeeld? Nou je het zegt: dat klopt wel. Wij zijn echte Verenaren, maar we wonen in Geertruidenberg. En met veel plezier. Ons appartement staat nu wel te koop, maar dat komt omdat we na de geboorte van Finn merkten dat het te

Wonen in een Bastion |

klein is. En we willen graag nog een kindje erbij. Als we op deze plek een groter huis met een tuin zouden kunnen neerzetten, zouden we dat meteen doen." Ze wijst vanuit haar modern en strak ingerichte woonkamer naar buiten, naar het prachtige, weidse uitzicht over de Donge: "Dat ga ik straks echt missen. Het uitzicht, de schepen, de fietsers op de fietsbrug. En het haventje daar. In de zomer staan de balkondeuren open en hoor ik de plezierbootjes voorbij ronken. Zo gezellig." Voor Marcel, binnenvaartschipper, was het uitzicht een van de redenen om het appartement te kopen. "Hij was in 2005 een van de eersten die tekenden. Toen moest het nog gebouwd worden." En 's avonds als ze buiten zitten, horen ze krekels zingen in de ruige oeverbegroeiing: "Dat hoor je niet vaak, zo midden tussen alle huizen." Zelf heeft ze er als Raamsdonksveerse geen probleem mee om in Den Berg te wonen. Ze denkt dat het ook iets met leeftijd te maken heeft. "De laatste jaren is er heel wat jeugd van Raamsdonksveer naar Geertruidenberg getrokken. Vooral omdat hier meer betaalbare woningen te huur en te koop zijn. Wij zitten daar niet zo mee. De oudere generatie heeft er meer moeite mee, merk

ik. Laatst was hier een Veers stel om te kijken. Ze vonden het appartement prachtig, maar het ging toch niet door. 'O nee', zei de vrouw, 'ik ga echt niet in Den Berg wonen'." Tamara haalt lachend haar schouders op: 'Nou ja, aan de ene kant snap ik het wel. Ik zou ook niet midden in Geertruidenberg willen zitten, of in de woonwijken buiten het centrum. Daarom zoeken we nu een eengezinswoning in Raamsdonksveer, maar in het bastion merk je maar amper of je in Den Berg of ’t Veer zit.” Tamara, Marcel en Finn wonen op de eerste verdieping, Terreplein 100. Ze hebben een appartement van in totaal negentig vierkante meter. Plus een parkeerkelder. Een fijne woonkamer, met een moderne hoogglanskeuken, donkerblauw, en een ruim balkon. "Het probleem is vooral dat we maar twee slaapkamers hebben. En te weinig bergruimte. Verder is het ideaal. En ik voel ik me hier heerlijk veilig, ook als Marcel weg is voor zijn werk. Dat komt omdat je wat hoger zit." Ook het sociaal contact in het Brandepoortbastion is goed. "Als het nodig is, houden mensen een oogje in het zeil. Dagelijks bij elkaar op de koffie hoeft van ons niet, maar dat je je buren kent, vind ik prettig", zegt

G800

Ik ga echt niet in Den Berg wonen, zei ze Tamara. "En er is weinig geluidhinder. Toen we Finn pas hadden, maakte ik me wel eens zorgen dat de buren last hadden van hem. Een baby krijst wel eens, natuurlijk, en er wonen in dit gedeelte voornamelijk oudere mensen. Maar toen ik er naar vroeg, zeiden ze dat ze hem nog nooit gehoord hadden. Dat is wel fijn." Ook het grasveld in het middengedeelte, waar ze vanuit hun slaapkamer op uitkijken, vinden ze prettig. "In de zomer staan er bankjes en voetballen de kinderen erop. En we houden er elk jaar een buurtbarbecue. Da’s heel gezellig." En hoe zit het met de wateroverlast, zo vlak bij de Donge? Tamara barst in lachen uit. "Nog nooit iets van gemerkt, zeker hier niet, op de eerste verdieping." Ze wijst naar de rivier: "Af en toe zie je het water wel eens wat hoger staan, net boven die houten rand, maar verder dan dat is het nog nooit gekomen, hoor."  tekst Mariette Mulkens foto's binnen Robert van den Berge foto bastion Janie van de Pas

VOOR AL UW SCHOONMAAKWERK Schoonmaakonderhoud Rioolontstoppingen Graffitieverwijdering Camerainspecties Ongediertebestrijding Glasbewassing Gevelbehandeling Vacuumwerk Sanitairbenodigdheden

Uw partner voor: Inspectie, keuring, service, onderhoud, advies en verkoop van: • Hijs- en Hefmiddelen • Bovenloop-, en Zwenkkranen • Draagbaar klimmateriaal

Hijs- en hef

hefwerktuigen Hijs- e

VAKWERK DOOR VAKMENSEN

Ramgatseweg 13-d | 4941 VN | Raamsdonksveer T 0162 - 58 00 58 | F 084 - 210 43 90 E info@hijsmiddelen.nl | www.hijsmiddelen.nl

Geldig t/m november 2013

U gelooft UW OGEN niet GRATIS GEZICHTSBEHANDELING Voor al uw reparaties en onderhoud aan koel- en vriesinstallaties en airconditioning. Oók voor particulieren.

IJskoud de beste in koeltechniek! Onze gemeente bestaat 800 jaar en Schoonheidssalon ”LIESBETH” schenkt je graag een GRATIS GEZICHTSBEHANDELING T.W.V. € 55,-

als je voor een minimum van € 125,- RVB verzorgingsproducten aanschaft.

MAAK NU EEN AFSPRAAK!

EN WIN!* *Ga naar www.schoonheidssalon-liesbeth.nl, like onze facebook pagina en maak kans op een attentie (december verloting). naam:

Koeltechnisch Buro Raamsdonksveer b.v. Brasem 28 • 4941 SE Raamsdonksveer T 0162- 57 18 18 • F 0162- 511 577 M info@ktb-raamsdonksveer.nl

e-mail: Niet inwisselbaar voor contanten. U mag als vaste klant hier ook gebruik van maken. Één aktiebon per persoon. Alleen geldig met een ingevulde bon. Niet geldig in combinatie met andere actie’s.

Schoonheidssalon Liesbeth • Vondellaan 11 • 4942 DB Raamsdonksveer TEL. 0162 518498 • WWW.SCHOONHEIDSSALON-LIESBETH.NL

De brugklas |

G800

o t s ë i T l i w d Jeug en graag meer Rondjes In de zomer een lekker ijsje halen bij Enzo. Of chillen bij de skatebaan. De kasseien op de Markt worden als ‘echt heel irritant’ bestempeld. Waar denk je aan bij de naam Geertruidenberg? We vroegen het groep vmbo 1 gt/t G van het Dongemond College.

Rumoerig komen ze binnen in het technieklokaal. De meeste brugklassers liggen in een deuk: Lars is uit de broek gescheurd! Docent en mentor Jos Schenkelaars (56) herstelt soepeltjes de orde. De pechvogel wordt voor een andere broek naar de conciërge gestuurd. Tot rust gekomen, praten de leerlingen over het onderwerp van vandaag: Geertruidenberg. Over de Markt zijn ze het eens. Die is gezellig, alleen loopt het er wat moeilijk door de ongelijk liggende keien. De winterfair kennen ze en ze bezochten museum De Roos. "Het schrijven met de ganzenveer vond ik toen erg leuk", zegt Elise Eijkhout. Ze zitten op tafeltennis en balletles in cultureel centrum De Schattelijn en op zomerse dagen is zwembad De Schans populair: "In De Ganzewiel komt iedereen. Veel te druk", vindt Mitchell Goosens. Alleen Giovanni Lorenzo Pangemanan en Kasper Snoek zijn geboren en getogen Bergenaren. Buurdorp Raamsdonksveer is met zestien leerlingen in de klas oververtegenwoordigd.

Met een veer schrijven in De Roos was leuk

Op basisschool De Biekorf waren Giovanni en Kasper nog geen echte vrienden, maar sinds de overstap naar het Dongemond trekken ze veel met elkaar op. Giovanni heeft het prima naar zijn zin in de stad. "Ik woon lekker dicht bij de winkels en de sporthal." Een optreden met bekende dj’s als Tiësto lijkt hem een mooi evenement in het jubileumjaar. Kasper woont in een oude kerk op de Zuidwal en heeft een heel andere

wens voor het feestjaar. "Vorig jaar verkocht ik tijdens Rondje Den Berg voor 150 euro aan oude games. Graag wat meer Rondjes, want ik heb nog spelletjes zat!" De twee jonge Bergenaren willen later beslist niet weg van hun geboortegrond. "Het is gewoon een leuke stad!"  tekst Jan van Vessem foto Ramon Mangold

G800 | Fotokunst

Historie verteld met

beelden

Fotokunst |

G800

Joep Rijk Fotograaf Joep Rijk (30) is met zijn partner Nathalie Martens (29) eigenaar van www.rijkinbeeld.nl. Hij werkt voor veel grote bedrijven in het land. Zijn specialiteit: commerciële en conceptuele fotografie. En: stoeien met licht! Nathalie gaat over de styling. Naast Joep werken er vier andere fotografen voor rijkinbeeld. “Iedereen heeft zijn eigen specialisme.” Joep besloot, als cadeau voor het jarige Geertruidenberg, een beeldcanon te maken. “Iedereen mag deze beelden gratis gebruiken, en velen doen dat al. Zo heb ik geprobeerd het feest te sponsoren in natura.”

G800 | Dichter des Larielands

Ooit...

Was vur un Ramsdoenker niks zo erg Es oitgaon in Ut Fèèr en D’n Berg Men had schik in Potteschaitersstad Es ut erste van ’t Fèèr verloren had En iemand meej un gèèl gruun hart Vond iedereen van boitenaf mar apart Nu oitgekoeieneerd en oitgestoeid We zen naor mekaore toegegroeid 800 jaor zen er overhenne gegaon Mar we kanne dur één deur vurtaon Gedrieën tot mislukking gedoemd Die de overlevering oons schoenk Nu vurtaon in één aosem genoemd UtFèèrD’nBergenRamsdoenk

Andy Marcelissen Dichter des Larielands

Andy Marcelissen Andy Marcelissen (Raamsdonksveer, 1967) is cabaretier en tonpraoter. Hij treedt op in theaters door heel het land, met het accent op Brabant. Andy Marcelissen schreef twee boeken: ‘Een 10 voor speling’ en ‘Ik hoor erbij’. Op verzoek van de redactie van het Magazine G800, schreef de Dichter des Larielands het gedicht hiernaast over de drie kernen.

foto's Renske Schut

Stripalbum |

G800

Geschiedenis gevangen in

een

l a a h r e v p i r t s

Een geboren verhalenverteller, gefascineerd door geschiedenis. Tekenaar. Niet zo gek dat Eric Heuvel is gevraagd een historisch stripverhaal te maken. Gewapend met een camera doet hij voorwerk. 'De foto's heb ik nodig om het gevoel van de stad vast te leggen.'

De dooi heeft de sneeuw die eerder deze morgen gevallen is, veranderd in een zwartbruine smurrie die de straten tot een glibberig geheel maakt. Dat weerhoudt Eric Heuvel er niet van om gewapend met een fotocamera het centrum van Geertruiden-

berg te doorkruisen. Regelmatig stopt hij even om een gebouw vast te leggen. De Vishal en de Stedelijke Godshuizen. "Sfeer en geuren opsnuiven. Op straat lopen. Allemaal erg belangrijk om een gevoel bij deze stad te krijgen. De fotoâ&#x20AC;&#x2122;s helpen mij daarbij

als ik thuis aan de slag ga." De gemeente Geertruidenberg heeft Heuvel gestrikt om de geschiedenis van Hollands oudste stad in stripvorm te gieten. Aan de hand van de avonturen van Geert Uytdenberghe wordt de lezer meegenomen door de historie van de 800-jarige stad. De Hoekse en Kabeljauwse twisten, de Sint Elisabethsvloed en het Beleg van Geertruidenberg, alles komt aan bod. Op dit moment is het fijnslijpen van het scenario nog volop aan de gang. Dat het gemeentebestuur uit is gekomen bij Heuvel, mag nauwelijks een verrassing

G800 | Stripalbum

zijn. De in Amsterdam geboren tekenaar heeft zijn sporen in de (historische) stripwereld meer dan verdiend. Geïnspireerd, maar ook geschokt door de geringe historische kennis onder de jeugd, maakte Heuvel in 2003 De Ontdekking. Een educatief stripboek dat tot nationaal geschenk werd uitgeroepen. Het ministerie van WVS verspreidde 200.000 exemplaren onder tweedeklassers in het voortgezet onderwijs. Dat ging niet zonder slag of stoot, want al in 2000 kwam de stripmaker op het idee. "Het project heeft een grote doorlooptijd nodig gehad. Strips werden als minderwaardig beschouwd, kinderachtig. Lang heb ik tegen dit vooroordeel moeten strijden. Inmiddels heeft de historische strip een enorme vlucht genomen. 70 tot 80 procent van de leraren gebruikt stripboeken nu in het onderwijs.” Heuvel heeft sindsdien meerdere historische strips op zijn conto kunnen bijschrij-

ven, onder meer over Nederlands-Indië en de meidagen van 1940 in Rotterdam. Daarnaast heeft hij de nodige bekendheid opgebouwd met Bud Broadway (die jarenlang in het Algemeen Dagblad verscheen) en January Jones (sinds kort te bewonderen in stripblad Eppo). Ook die verraden de liefde die Heuvel koestert voor geschiedenis. "Vooral de Tweede Wereldoorlog heeft mij altijd bijzonder geboeid. Tijdens mijn diensttijd ontdekte ik het tekenen en ik besloot daarmee door te gaan. Het vak heb ik geleerd van Martin Lodewijk (Agent 327 en Storm) met wie ik samen January Jones heb

Ik was als een koorddanser zonder vangnet

gemaakt. Ik combineer nu twee grote liefdes van me, tekenen en geschiedenis." Nadat hij jarenlang een goede boterham verdiend had met zijn strips die werden voorgepubliceerd in het AD, hield opeens die opdracht op. Er kwam een andere hoofdredacteur en die zag geen brood in de tekeningen van Heuvel. "Op dat moment besefte ik dat ik was als een koorddanser zonder vangnet. Ik begon toen met de lerarenopleiding geschiedenis. Om toch iets te hebben waarop ik kan terugvallen." Dat vak kost hem ongetwijfeld weinig moeite, Heuvel is een geboren verhalenverteller. Vol enthousiasme dist hij het ene na het andere geschiedkundige feitje op als we door de Geertruidenbergse straten struinen. Hij legt de focus op accuratesse. "Wat je opneemt in je strip moet kloppen. Ik heb net nog een gesprekje gehad met de beheerder van museum De Roos. Ik vroeg hem of de Geertruidskerk echt nooit een spits heeft

Stripalbum |

G800

gehad. Hij verwees me naar een historicus. En die ga ik benaderen, want dat soort dingen wil ik zeker weten." Heuvel is er zich constant van bewust dat de geloofwaardigheid van zijn historische strips valt of staat met het goed weergeven van de feiten. "Een collega van mij liet de Amerikanen Auschwitz bevrijden, terwijl de Russen dat hebben gedaan. Tja, dan ben je dus niet goed bezig." Ook de toegankelijkheid is belangrijk en taalgebruik speelt daarbij een doorslaggevende rol. "Vooral bij educatieve strips. Als je voor leerlingen van het voortgezet onderwijs te moeilijke woorden gebruikt, haken ze af. Dan schiet je je doel voorbij." Het stripalbum over de geschiedenis van Geertruidenberg is in april klaar. ď § tekst Henk van Ingen tekeningen Eric Heuvel foto's Renske Schut

G800 | Onder de grond

s r e d l e k e s g r e In de B leeft het verleden

Gewelven, nauwe doorgangen en een eeuwenoude muffe geur. De ware historie van Geertruidenberg is onder het maaiveld te vinden. Bergenaren Bas Zijlmans en Sjaak de Hoogh kennen de weg in de vele kelders van de vestingstad.

Aan energie en enthousiasme geen gebrek. Nog voor de ontdekkingsreis door de krochten van Geertruidenberg begint, heeft timmerman Sjaak de Hoogh (62) zijn theorieën over de onderaardse wereld al uiteengezet. Hele gangenstelsels moeten er ooit hebben gelegen. Of misschien liggen ze daar nog wel, verstopt in het zand waar de ooit 'oudste stad van Holland' op gegrondvest is. "Maar wij weten niet alles, hè", zegt hij verontschuldigend. Zelf woont hij in een historisch pand aan de Markt. Net als zijn dochter, die pal naast hem woont. Net als praktisch iedereen die aan de Bergse Markt woont. Op één gat na is de hele Markt en de aangrenzende Elfhuizen omringd door fraaie, historische gebouwen. "De echte geschiedenis zit ach-

ter de voorgevels en in de kelders", zegt De Hoogh. "Wat het oog ziet, is vaak niet meer dan 150 jaar oud. Maar de constructie, de houten balken en de steunmuren, zijn al eeuwen oud. In de kelders is de ouderdom van de panden goed te zien. Daarom vind ik die zo spannend." Zijn vriend Bas Zijlmans (77), het geweten van Geertruidenberg wordt hij weleens genoemd, knikt instemmend. Ze kennen elkaar van de Oudheidkundige Kring Geertruydenberghe: de slinkende groep geschiedenisfanaten in de vestingstad. Kritisch waken zij over de lokale erfenis van het verleden. Zet de heren bij elkaar en wat volgt is een monoloog van De Hoogh met zo nu en dan een corrigerende onderbreking van amateurhistoricus Zijlmans. De Hoogh la-

Bas Zijlmans (l) in de kelder van Sjaak de Hoogh (r)

chend: "Ik ben er voor de bouwkundige aspecten en Bas voor de theoretische kennis." Samen nemen ze het bezoek mee naar de kelderruimte van museum De Roos, ooit een herberg. Net als de meeste kelders in het plaatsje was ook deze nog niet eens zo lang geleden volgestort met puin. Het duurde maanden voordat de kelders waren leeggeruimd, herinnert Zijlmans zich. Pas toen werd het achtergedeelte van de kelder ontdekt. De eeuw was net gewisseld. Nu zijn de opgeknapte kelders in gebruik als expositieruimte. Het museum werd er op fraaie wijze mee uitgebreid. Schuin aan de overkant van museum De Roos staat het pand De Schenckan. Hier is Willy van Beijsterveldt met haar man Frans

Onder de grond |

Kelder met authentieke waterput

bezig om de kelder van het pand om te toveren in een multifunctionele expositieruimte. Er kwam een wichelroedeloper aan te pas om de aardstralen in de ruimte 'uit te lijnen', vertelt De Hoogh. Bas Zijlmans vindt het prachtig hoe zijn plaatsgenoten de laatste twintig jaar bezig zijn met het leegruimen en opknappen van de kelders. "De meeste kelders zijn meer dan vijf eeuwen geleden aangelegd als opslagruimtes voor de woningen. Rond 1700 werden er werkplaatsen in ingericht. Dat is lang zo gebleven, maar na de oorlog raakten de kelders in onbruik en werden ze volgegooid met puin." Zelf heeft Zijlmans minder prettige herinneringen aan de kelder van het ouderlijk huis. "Aan het einde van de oorlog heb ik

In deze kelder komt een expositieruimte

G800

Bed & Breakfast Inn de Vijf Sinnen

Meeste kelders zijn meer dan vijf eeuwen oud daar zes maanden in door moeten brengen. Er werd hier stevig gevochten." De ondergrondse reis gaat verder onder het notariskantoor, waar de kelders fungeren als archiefruimte, en onder Bed & Breakfast Inn de Vijf Sinnen. Daar staat eigenaresse Urba de Jongh achter de bar van het charmante cafeetje in... jawel de kelder. Bij de dochter van Sjaak de Hoogh treffen

we in de kelder een waterput aan. "Als er geen zwammen in hadden gezeten, zou je dat water gewoon kunnen drinken", zegt De Hoogh. De tocht eindigt bij De Hoogh zelf. Zijn kelder is misschien niet de mooiste, maar wel de meest authentieke. De eeuwenoude geur komt je onmiddellijk tegemoet bij het betreden ervan. Het is in de kelder al net zoâ&#x20AC;&#x2122;n prettige chaos als boven in huis, waar hij en zijn vrouw een brocantewinkel bestieren. "Mooi toch: die gewelven en al die verschillende gemetselde stenen op elkaar. En kijk naar de leidingen, open en bloot hangend aan het plafond... Dit is pas een kelder!" ď § tekst Geert Nijland foto's Robert van den Berge

Het archief van de notaris

Advertorial

De Lambertuskerk in Raamsdonk De Lambertuskerk in Raamsdonk is een van de oudste kerken van Noord-Brabant. Na de jongste restauratie biedt zij een ongeëvenaarde ambiance voor evenementen van ongeveer 25 tot 350 personen. Van een intiem diner voor een select gezelschap tot en met een congres. Voor een onvergetelijke huwelijksvoltrekking of een stijlvol afscheid van een dierbare. Voor modeshows, recepties, bedrijfspresentaties, productintroducties, diplomauitreikingen of concerten, elke bijeenkomst wordt in deze monumentale locatie een bijzondere ervaring en zal uw gasten bij elke ontvangst weten te betoveren.De hedendaagse faciliteiten, en voldoende parkeerruimte garanderen een evenement van hoge kwaliteit.

Een zeer ruim en luxe gasten verblijf voor twee personen en een luxe vakantiehuis voor vier personen.

De Lambertuskerk Kerklaan 4 4944 VB Raamsdonk Tel. 0162 - 52 52 86 www.lambertuskerkraamsdonk.nl info@lambertuskerkraamsdonk.nl

Zalmweg 38, 4941 VX Raamsdonksveer T 0162 512 363 E info@bouwbedrijfheesters.nl

Lange Broekstraat 2a, 4944 XJ Raamsdonk

www.debergensehof.nl

www.bouwbedrijfheesters.nl

raamsdonksveer Bliek 25 • Dombosch I • 4941 SG Raamsdonksveer T (0162) - 570 770 openingstijden Maandag t/m vrijdag: 9:00 - 21:00 Zaterdag: 9:00 - 17:00

Tijdlijn 1800-2013 |

TIJDLIJN 800 JAAR GEERTRUIDENBERG

1400 - 1600

1800-2013

1600 - 1800

G800

1800 - 2013

1809

25 april 1809 is een drukke en feestelijke dag. Koning Lodewijk Napoleon komt op bezoek. Er hangen erebogen. In de haven is een zalmsteek met twee levende zalmen nagebouwd. De zalmvissers krijgen een aantal voorrechten die kort daarop weer worden afgenomen. Keizer Napoleon vernietigt in 1810 namelijk het pachtstelsel voor de zalmvisserij in de Biesbosch. De complete zalmvisserij, pijler van de lokale economie, wordt onderhands verhuurd aan drie Bergsche visverkopers. Een verslag uit die tijd: 'Zij hebben zich van de alleenhandel meester gemaakt. De vissersgezinnen, van ouders tot kinderen, zijn nu brodeloos." 1801 Franse troepen in de stad. Op de Markt en in de Venestraat worden lindebomen geplant. De visafslag brengt 51.371 gulden op.

Geertruidenberg heeft in het verleden een paar industriele oplevingen. De eerste is rond 1900. Het stadje telt dan zo’n 2500 inwoners. Burgemeester H. Allard laat in 1899 in de Brouwerspolder een steenfabriek bouwen. Verder vestigen zich een drukkerij, een sigarenfabriek en biscuitfabriek Bretagne in de stad. Die laatste bakt er weinig van, het bedrijf sluit alweer in 1907. Er is ook een bijzonder experiment: op voorstel van de Parijse ondernemer Banck worden de grachten van de vesting drooggemalen. Als er nieuw vers water is toegelaten, worden er 5000 jonge karpers uitgezet. Die vis wordt duur betaald, want de teelt levert niets op.

1813 Geertruidenberg bevrijd van de Fransen en wordt dan bezet door de Russen; Kozakken trekken door de Koepoort de stad binnen. 1849 Het lijk van koning Willem II komt aan uit Tilburg. Het stadsbestuur bereidt het een plechtige ontvangst. Vervolgens wordt het naar Rotterdam verscheept. 1920 De sprong voorwaarts: Geertruidenberg geïndustrialiseerd. Met onder meer scheepswerven, een tegelfabriek, een steenfabriek, een vatenfabriek en een uienfabriek. Dat jaar zijn er vredes- en lichtfeesten, dankzij de eerste PNEM elektriciteitscentrale. 1950 Haven gedempt. Laatste passagierstrein vanuit Den Bosch via Geertruidenberg naar Lage Zwaluwe.

1810 Franse gendarmerie, vijf man sterk, rukt de stad binnen en deelt namens keizer Napoleon mee, dat Geertruidenberg bij het Franse keizerrijk is ingelijfd. Bergse ambtenaren worden - met het pistool op de borst - gedwongen het gemeentelijk kasgeld af te dragen. 1833 Bierbrouwerijen De Posthoorn en De Bel worden publiek verkocht. Later zijn ze in gebruik als bakkerij en militair hospitaal. 1913 Vestingwallen sneuvelen. Daarvoor in de plaats komt een ring van bedrijven rond het oude stadscentrum. 1935 Mislukte poging tot herindeling van Geertruidenberg met omringende gemeenten. 1944 Eerste drie Poolse tanks en militairen in de stad. De bevrijding is wel het begin van maanden durende Duitse beschietingen vanuit het Land van Heusden en Altena. 1970 Geertruidenberg staat te boek als uitgaanscentrum voor de jeugd met zes bars en discotheken. Tot in de Stadskelder iemand wordt doodgeschoten. 1997 Herindeling. Raamsdonksveer, Raamsdonk en Geertruidenberg nu één gemeente. 2005 Een nieuwe 'vestingwal': 400 woningen aan de Donge in drie 'bastions'. Vanwege de crisis die ook de huizenmarkt treft, zijn tot nu toe slechts twee bastions voltooid.

Nagtegae l

Markt 13 H et Witte Pa ert

Markt 11 De

Markt 9 De Sterre

khuys

1 Synagoge 2 Het Ongewisse 3 Geertruidskerk

Markt 7 ’t Bergsc h Bac

Kerkstraat 4 De Drie Bellen Kerkstraat 2 Den Eykenboom

Markt 3 Den Cro on

1 De D

rie Vu erslote n Schatteli Markt 1 jn De Witte Hemel

Visma rktstra at

ize hu Elf

4D Vis eO ma sse rkt stra ko at 1 p 6D Vism en arkt Eyn stra Vism dvo at 1 arkt 2 gel De stra Lan at 7 g Het stra Vism Sold at arkts a Vism t e t r nhu aat 1 arkts isje 0 He traat t Spi 5 De nhui Vism M arqu arktst s is Sp raat 8 igno Den D l Visma a ubbel rktstra en Sle at 6 He utel t Guld en Kle ijsterslo t

aen ende Sw De Vlieg en Markt 20 ergulde Laeck 8 Het V me Goedzak Markt 1 6 Lam locke Markt 1 4a De C n Markt 1 a ulde W 4 De G Markt 1 Clock) Blauwe ck na (De Clo 12 Alte 10 De Markt Markt 8 De Rogh n Markt ldema en Wi yff hts) D ilt W 6 (rec Het W en Markt nks) onn t 6 (li e Ast Mark e Dry appen r t4D Mark rkt 2 De T at erv Ma k ’t Spy aat 34 ecken destr te La Bran t Wit 2 He boom n e i aat 3 aeng om destr Bran 0 Or o aat 3 ienb destr 8 Orang loeg Bran 2 De P raat t 26 en Os dest a a r Bran dest ont aen Bran en B 4 D De Sw en at 2 2 g stra at 2 nin nde stra je Co ngen Bra nde ri ni an Bra De D Co 0 ije ildem st t2 Dr la W e raa oe r /D en est t T n D e nd pe Mu 16 guld Bra ar De raat er eC 18 est nV 2D e aat nd D a str t1 Br 14 de aa t an str raa Br de an Br

st de an Br

4 Het Hof van Holland 5 Drie Orangie Appelen 6 Het Gulden Becken 7 De Schenckkan 8 Ceulen 9 Blijenborch 10 De Elantshoorn 11 De Gulden Hoet 12 Den Wijnisbooch ven lfsha e D eur 5 e St raat t s D k j t1 endi raa Hav lag jkst en i afs d s n rk i e v u V a e H St De et H 26 at a r t kts ar sm Vi

Vi sm ark tst raa t2

G800 | De Markt

Bijzondere namen op de Markt Br an Br de an str Bra aat de nde str 8D stra aa at 6 eO Bran De sse t 10 Vijf dest h Bran raat destr Rin uyt 4 De aat 13 gen /15 D Eén en O Leli uden e Brande Prins straat 1 1 Elck s Brandestra yn Sin at 23 De G ecroonde L aers Brandestraat 25 De Langhstrate Brandestraat 27 De Langhstrate Brandestraat 31

De Markt |

G800

Illustratie Fabienne de Lange

Markt 26 In den Wijng aert Markt 28 De Swaen Markt 3 0 Den W ildeman Markt 32 De S terre Markt 34 Sta dhuis Mark t 34 L omba rthuy s Mark t 36 Oude R aet h Mark uys t 38 H et Fo rtuyn Mark t 40 D (Afge Witte Mar ebro Wan kt 4 ken) 2H e tM Mar ( i A s v kt 4 f 4 D gebroekrstand e So en) Mar n kt 4 6 De R Ma oos rkt 48 H Ma et S rkt war 50 te L Val Ma am ent rkt ijn 52Ma 54 He rkt tW 56 Ma ees D r huy rkt ye C s 5 M and ark 8 De e l a ers Plo Ma t 60 egh rkt De M ark 62 Kam t6 De 4H nC et rae Po n stk an Ko t oo es r tra at 6D eD ry eK aa se n

Markt 24 De Drye Haringen

Markt 22 De Vliegende Swaen

Geertruidenberg heeft van alle oude steden in Nederland de grootste en meest langgerekte markt, zegt lokaal historicus Bas Zijlmans. De lange bomenrij diende tot in de jaren '60 vooral om te paraderen. In de middeleeuwen tierde de handel op de Markt welig. Er werden onder meer vee en vis verhandeld. Omdat bier alleen in de stad gebrouwen mocht worden, had Geertruidenberg veel brouwerijen. Tientallen rijksmonumenten zijn op de Markt en omliggende straten te vinden. De huizen hebben bijzondere namen die iets vertellen over hun historie. Sjaak de Hoogh verzamelde ze allemaal. Zijn werk diende als basis voor deze kaart. ď §

t aa

Mark t

tr es

1 aat

r est Ko

e 2D

aer ie K

sen

Koestraat 14 Den Cleynen Hart Koestraat 5 Het Cofferen

Koestraat 1 De Oude Vleeshallen Venestraat 4 De Pekreep

Venestraat 7 De Veerman

teek cht ms dwa Z al oof et H em ern Bos Kaz n e is T et Hu 43 ma ren rkt os Co Ma Ro De e 41 u ld rkt erg t V Ma Her De 39 ten rkt roo G Ma Den oft 37 sho rkt am Ma et R and 35 H rkt te H Ma Wit e l 33 D kete rkt ouw Ma e Br 1D laes kt 3 o Nic Mar nte t 9 Si Har kt 2 itte Mar tW e 7 H ij kt 2 kker Mar e Ba 5D kt 2 ter Mar Ruy en 3 De oria kt 2 Mar De M 1 2 9 en lck kt 1 n Va Mar ulde G Den iel kt 17 new Mar Spin Het kt 15 Mar

w w w . z w a l u w e b o u w . n l

• Nieuwbouw

• Renovatie/Groot onderhoud

zwaluwe Zevenbergschen Hoek Olavstraat 37 (0168) 45 25 05 info@zwaluwebouw.nl

• Restauratie

ART

l opt a rk o k e U nstw -! u k een r € 45, voo

Zwijndrecht Anna Paulownastraat 11 (078) 61 29 275 info@zwaluwe-zwijndrecht.nl

• Projectontwikkeling

• Kleinschalig onderhoud

teamgeest - de kracht van zwaluwe

FRIENDS KUNSTVERKOOP 23-11 & 24-11 2012

Wij nodigenArt u van harte uit voor is al 25 jaar gespecialiseerd in Business Service (BAS) onze kunstverkoop op vrijdag verhuur en verkoop van kunst aan bedrijven en instellin23 november tussen 15.00 - 20.00 gen. Vanuit onze overtuiging dat kunst op de werkplek uur en op zaterdag 24 november inspireert, enuur een 2012 tussen motiveert 11.00 - 16.00 bij sterke bijdrage levert aan de uitstraling een(BAS), organisatie, Business Artvan Service in de verzorgen wij kunst voor nu watertoren te Raamsdonksveer. al bijna 2.000 tevreden opdrachtgevers in de Benelux. Tijdens deze verkoop kunt u Bij BAS kunt u terecht voor vrijwel alle denkbare kunstwerken voor thuis kopen met toepassingen van kunst in 80% uw organisatie: een korting die oploopt tot wel Het beheer van uwU eigen kunstcollectie (Art of Facility), van de verkoopprijs! koopt al een kunstwerk vanaf € 45,-. Employee Benefits, Kunst in Opdracht Relatiegeschenken, en meer: BAS is dé partner in kunstzaken! De collectie bestaat uit voornamelijk

Kijk voor meer informatie op kunst.nl aan kunstenaars.

| Wegenbouw | Bouw | Groenvoorziening |

Business Art Service | Oosterhoutseweg 18 | 4941 WZ Raamsdonksveer

Keizersveer 15 | Postbus 150 | 4940 AD Raamsdonksveer T 0162 - 512551 | F 0162 - 522279 | www.schapers.nl

Leven op het water |

G800

Schippersliefde vergaat nooit

In de voortuin van Tom en Joke van Stokkom staat een scheepsmast. Vanuit hun huis aan de Dongemond kijken ze uit op de scheepswerf van Ruijtenberg, aan de Veerse overkant. Herinneringen uit een schipperskolonie.

Op de tafel bij Tom en Joke, aan de Bergse Lunetkade, liggen oude foto's van de weken rond de kerst. In de jaren '70 en '80 lag het tijdens de feestdagen stampvol binnenschepen, tot aan de Dongebrug. Geertruidenberg en Raamsdonksveer vormden rond 1970 de op twee na grootste schipperskolonie van Nederland. Al is

het veel minder geworden ('de markt, en de hypotheekbanken, vragen om doorvaren; het schippersbestaan is veel rustelozer geworden'), de dubbelplaats is nog altijd schipperskolonie bij uitstek. Met een ander karakter dan schippersplaatsen als Rotterdam en de Drechtstreek. En met grote onderlinge verschillen.

De vaders en jongens van de schippersfamilies aan beide Donge-oevers zoeken elkaar tijdens kermissen allang niet meer op voor een potje knokken bij de Dongebrug. Zoals de oude schippers Tom van Stokkom en Cor van der Veeken gnuivend vertellen. "Er waren ĂŠcht grote verschillen tussen 't Veer en Den Berg. Die werden op de brug uitgevochten. Dan zeiden onze vaders tegen de jongens van de overkant: 'Blijf van onze meiden af, ga maar naar Oosterhout'. Maar dat was in onze jeugd eigenlijk al niet meer, hoor." Tom (77), Joke (74) en Cor (76) komen vaak bij elkaar in schipperscentrum Het Zuiden, een gezellige ark die aan de Reen-

G800 | Leven op het water

weg voor de Veerse wal ligt, achter het Dongemondcollege. Daar zijn ze graag en vaak aanwezig, samen met andere oude en jongere generaties Brabantse binnenschippers. Ze bezoeken er ook de missen van hun vaste pastor Ad van Kuyck. De Van Stokkoms en Van der Veekens zijn rasechte Bergse schippersfamilies. Ze hebben de op- én neergang in de binnenvaart meegemaakt. Allemaal zijn ze geboren in het vroegere ziekenhuis van Geertruidenberg, Sint Agnes. Van der Veeken heeft tot 1997 gevaren op zijn eigen cementtanker en daarvoor op de 'luxemotor' van zijn vader, gemaakt op de Veerse werf van Van Suijlekom. Hij woont nu in Made, waar meer Bergse schippersfamilies vandaan komen en zijn neergestreken. De Van Stokkoms, echte Bergenaren, zijn in 1996 gestopt met varen nadat zij de '55 meter' Anjo, waarop zij 23 jaar voeren, hadden verkocht.

We hebben een patent leven gehad "Geertruidenberg was altijd onze thuishaven", zeggen ze. "Thuis, dat was voor de wal in Den Berg. Hier waren we ingeschreven, hier gingen we naar de kerk en Geertruidenberg stond als onze thuishaven op de naamplank van het schip. Als wij de Dongemond opvoeren, dan gingen we 'Achter Den Berg liggen', zo heette dat. De grote drukte daar met de kerstdagen kwam na 1955, toen de schippers wat uit de armoe waren. 'Het Zuiden' had toen een ledenlijst met wel tweehonderd namen. Dan was het hier voor de kade vijf rijen dik aan elke kant, kop aan kont. Je kwam hier voor de gezelligheid en ook omdat hier de scheepswerven waren voor als je schip de helling op moest. In 't Veer had je een schippersbeurs en bevrachters."

In Den Berg en 't Veer waren ook de schippersvereniging Sint Nicolaas en een jeugdvereniging voor schipperskinderen. "Na de mis gingen we naar Bertus Goosens of Willem van den Heikant, het café aan de Zuidwal, voor een pilsje, een borreltje en biljarten. Dat was dan één grote reünie. Tot de vrouwen of kinderen ons kwamen halen voor de soep." De Bergse schippersfamilies vertellen dat die schipperskolonie niet eens zo veel generaties teruggaat. "Onze overgrootvaders waren zo rond 1870 nog vaak boer. Met grote katholieke gezinnen met veel kinderen - alleen die van Drimmelen waren vaak protestants. Ze hadden een klein stukje land met wat beesten en akkerbouw. Sommigen hadden een eigen aakje van een meter of tien. Daarmee gingen ze dan rietsnijden en turf, bieten en aardappelen wegbrengen. Zo is de vaart hier, in 't Veer, Drimmelen en Made ontstaan, vanaf het land

Leven op het water |

G800

en heel kleinschalig. Pas rond 1900 kwam de de scheepvaart hier op gang. Door de wilde vaart van bieten, graan, vlas, zand en grind, erts, veevoer en macadam-steenslag uit België, groeiden hier de scheepswerven en andere bedrijven die te maken hadden met de scheepvaart." Het was bij de Bergse schippers 'een beetje brutaal varen', vertellen ze. Ze kwamen overal, tot op Terschelling, of voeren met hele scheepsladingen mosselzaad vanuit Zeeland en koeienstront voor de bollenvelden. "We hadden haast altijd wel lading, wij hebben echt de opgaande tijd meegemaakt." Er waren ook historische verschillen tussen de Veerse en de Bergse schippers, leggen ze uit. De schippers van Raamsdonksveer zaten vooral in het zandtransport, oostwaarts de Brabantse kanalen en rivieren op. Die van Geertruidenberg en Made zaten meer op de wilde vaart en in het vervoer van landbouwproducten op Zeeland, het westen, op en rondom het IJsselmeer en verder. 'Meer zeelui', zeggen ze zelf. Ze noemen die van ’t Veer 'meer zoetwaterschippers'. Hun schepen varen nog, maar niet met hun kinderen. "Wij hebben onze kinderen gestimuleerd om door te leren en een ander beroep te kiezen." Twee zoons hebben wel te maken met schepen of werken veel op schepen. Zoon Jan van der Veeken vaart op de Nieuwe Maze, het representatieschip van het Rotterdamse Havenbedrijf. Een andere zoon had wel willen varen, maar bleef om zijn vriendin aan de wal. "Wij hebben een patent leven gehad, de binnenvaart is nu veel zorgelijker en hectischer. Er was nog veel werk tot 2008, toen is de huidige crisis in de binnenvaart begonnen. Met minder lading en veel overcapaciteit." Toen ze stopten, ging dat niet met droge ogen. Tom en Joke van Stokkom: "We hebben sinds ons trouwen 37 jaar samen gevaren. Nadat we het schip hadden overgedragen en hier aan de wal van boord stapten, zijn we naar Drimmelen gereden en hebben de Anjo nagekeken richting Moerdijk, totdat we haar niet meer zagen."  tekst Rinze Brandsma foto Ramon Mangold

Gefeliciteerd! feliciteert alle inwoners van Geertruidenberg met het 800 jarig bestaan van de stad en wenst iedereen veel plezier met de evenementen en feestelijkheden gedurende het jubileumjaar.

Woonwinkel Geertruidenberg Prins Hendrikstraat 41 n 4941 JT Raamsdonksveer n 0162 51 33 91 n info@thuisvester.nl n www.thuisvester.nl

binnenvaart met diepgang www.exho.nl

www.gebroedersko.nl

Baksweer 233 T 0162 - 51 43 71 Het Block 53 T 0162 - 51 46 36 Raamsdonksveer www.gijsbrechts.nl

fysiotherapie praktijken GIJSBRECHTS

www.nationaalkunstplatform.nl

Een gedreven man |

G800

Een jongen van Den Berg

Al bijna veertig jaar is hij een centrale figuur in politiek Geertruidenberg. Joop Heesters (74) is verknocht aan de oude vestingstad aan de Donge. Als kind leerde hij er alle hoeken en steegjes kennen. Een jongen van Den Berg, dat is hij altijd gebleven. Vanuit zijn raam kijkt Joop elke dag uit op â&#x20AC;&#x2DC;de mooiste markt van Nederlandâ&#x20AC;&#x2122;.

G800 | Een gedreven man

Het is september 1955. In een hotelkamertje in Buenos Aires klimt een jongen van 17 tegen de muren op. Buiten klinken schoten. Op de vuilnisbelt fusilleren soldaten opstandige arbeiders. De chaos van een staatsgreep, en koksmaat Joop van de ms. Albireo zit er middenin. Thuis, aan de Zuidwal in Geertruidenberg, denken ze dat Joop brood staat te bakken op de oceaan. Een paar maanden eerder had Joop Heesters' vader het monsterboekje voor hem getekend. Bij rederij Van Nievelt Goudriaan & Co in Rotterdam: voor een rondreis langs de Europese kust: Hamburg, Southampton, Antwerpen. Joop wist niet dat hij in Antwerpen van boord moest. Toen hij wakker werd, stoomde het schip door de Golf van Biskaje naar Zuid-Amerika. En zat een Bergse jongen op de wilde vaart. Joop Heesters is een telg uit een familie van middenstanders die sinds 1800 in Geer-

truidenberg woont. Zijn opa runde een kapperszaak in de eeuwenoude Koestraat en een schoenmakerij in de Doelenstraat. "Opa had twee dochters en zeven zoons van wie er drie kapper werden. Vanuit zijn zaak keek hij in de Doelenstraat en zag hij de passagiers van het station komen." Kleinzoon Joop (1938) groeit op in een goed katholiek gezin met vijf jongens en drie meiden. Vader Cor (1903) werkt sinds de oprichting in 1918 bij de Provinciale Noord-Brabantse Elektriciteitsmaatschappij (PNEM), het bedrijf dat de skyline van Geertruidenberg domineert en ook het sociale en politieke leven. Vader Cor zal 49 jaar bij de PNEM werken. Honderden gezinnen in Geertruidenberg, Raamsdonksveer, Raamsdonk, Waspik en Made raken in die tijd afhankelijk van de PNEM. Het is in die eerste helft van de 20e eeuw dat Geertruidenberg industrialiseert met een suikerfabriek, een tankfabriek,

een uienfabriek, een steenfabriek, een sigarenfabriek, een stoommachinefabriek en scheepswerven.

Joop heeft daar allemaal nog geen weet van, als hij net na de oorlog in de loopgraven speelt die de Duitsers lieten graven. Met zijn vriendjes speelt hij landjepik en zwerft hij door de polder, die aan het eind van de Venestraat begint: "Slootje springen en knolletjes jatten." Of hij kijkt naar de soldaten die exerceren bij de kazerne. Tot 1962 is Geertruidenberg een garnizoensplaats. In het weekend marcheren de soldaten de Koestraat in naar de trein om naar huis te gaan. Joop gaat naar de katholieke school in de Koestraat, de jongens gescheiden van meisjes. Daarna volgt hij een opleiding op de banketbakkersschool in Breda. Elke ochtend fietst hij 17 kilometer. Zijn vader is secretaris van het kerkkoor, helpt een biljartvereniging voor ouderen oprichten. En wordt lid van de gemeenteraad voor Gemeentebelangen. Zoon Joop gaat de Breeveertien op. Zijn schip ligt op verkeerde momenten op de verkeerde plek. Eerst een coup in Argentinië. Een jaar later in Caïro als de Suezcrisis

(1956) uitbreekt: "Ik hoorde de bommen vallen, het schieten. Weer geweld. Ik had genoeg van het zeemansleven. Ik liet me omscholen in de metaal, plaatconstructie, als gezel. In de avonduren deed ik Katholieke Leergangen in Tilburg en de Sociale Academie in Breda." In 1965 werkt Joop Heesters in de mechanische werkplaats van de PNEM in de Amercentrale. Politiek is hij dan al lang ontwaakt. Dat gebeurde in 1956, toen zijn held Pál Maléter, leider van de Hongaarse opstand tegen de Russen, werd opgehangen. Het voedt hem met achterdocht jegens totalitaire politiek. "De wereld verbeteren? Nee! Maar de stad dreigde te verloederen. Huizen stonden te verkrotten. Wat nu De Schattelijn is, was een verlopen pand met kapotte ramen.

Een gedreven man |

G800

Een brompot met wie best te leven valt

Dokter Blondeel was wethouder. Hij had maar één devies: afbreken en sociale woningbouw. Toen kwam burgemeester Den Hartog, ook een sloper. Ik weet nog dat architect Ben Massop op een nacht stiekem De Schattelijn verkende om te kijken of er nog wat van te maken was." Begin jaren '70 is Geertruidenberg een levendig uitgaansstadje met zes grote bars en discotheken. In politiek Geertruidenberg gonst het. De jonge garde is de 'dictatuur' van dokter Blondeel en de zijnen zat. Joop Heesters stapt vanaf de zijlijn de politieke arena in. Een gedreven man: "De stad moest van de ondergang worden gered", vindt hij. Op 29 maart 1974 wordt de partij Keerpunt 74 opgericht. Samen met Tineke Bakker komt hij in de gemeenteraad. De partij ijvert voor restauratie van de oude stad, voor

renovatie van de vestingwerken, voor een zwembad, voor toeristische promotie. Joop Heesters is er bij als de Oudheidkundige Kring Geertruydenberghe wordt opgericht en de schuttersmilitie Bergsche Battery. Ondertussen is hij leraar tekenen en maatschappijleer geworden op de Levensschool in Breda. Tegenstanders, zoals dokter Blondeel, noemen hem 'de Bergse Raspoetin', hij geeft boetseercursussen en maakt pentekeningen en aquarellen die nog altijd veel Bergse huiskamers sieren. Dwarsliggers houden de trein op de rails: "Ik ben als raadslid niet gekozen voor de inning van mijn presentiegeld. Of voor de eer van mezelf. Ik ben ook niet van plan als jaknikker in de gemeenteraad te zitten", zegt Joop Heesters in 1978. Burgemeester Wim Letschert omschrijft

het gezicht van de Bergse politiek in 1996 als volgt: "Markant in woord en gebruik. Vaak kritisch, soms ongenuanceerd. Dreigend om dan weer op zijn schreden terug te keren." Anders gezegd: een brompot met wie best mee te leven valt. De man die met Keerpunt 74 in 1994 acht van de elf gemeenteraadszetels veroverde en altijd in het centrum van de macht bleef, kan er nu zijn schouders over ophalen. De nestor van de gemeenteraad leerde schrijven met een griffel. Nu leest hij raadsstukken op zijn iPad. Hij kijkt vanuit zijn bovenwoning over de Markt. Daar woont hij met zijn vrouw Cokkie. Daar mijmert hij over een schoongepoetst stadje in 2013: "Mooi dat we het zo voor het nageslacht hebben kunnen behouden. Dat geeft me een goed gevoel. Het is de verdienste geweest van de Woningstichting Geertruidenberg die het aandurfde eeuwenoude panden te restaureren en kelders op te knappen. Moet je eens zien hoe mooi die nu zijn ingericht." Wat er nog moet gebeuren in Geertruidenberg? "De Zuidwal opknappen. En de haven terug! Een ophaalbrug, een sluisje. Dat is altijd mijn droom gebleven. Dat is een project voor de toekomst. Voor jongeren, want ik merk: bij jongeren zit veel nostalgie." Een oud stadje als een warme jas? "Ja, dat gevoel heb ik al van vroeger, warm en geborgen."  tekst Paul de Schipper foto's Ramon Mangold

252525 25 25 JAAR JAAR JAAR R

JAA

JAAR

DE BESTE KWALITEIT VOOR DE LAAGSTE PRIJS DANKZIJ ONZE

of rugklachten. Bed vaak oorzaak schouder-, nekSchouder of nekklachten komen vaak door een te harde ondergrond. Een stevig matras in combinatie met een spiraalbodem geeft ondanks haar goede ventilatie en lange levensduur, geen toegevoegde waarde aan het slaapcomfort. De spiraal is echter een boosdoener voor uw schouder en nek indien u een echte zijslaper bent. Uw schouder en of heupen krijgen onvoldoende ruimte. De taille ondersteuning ontbreekt, wat zich vertaalt in te hoge druk op de schouders en heupen. We zoeken vaak een oplossing door ons lichaam te draaien als een wokkel of door een dikker, steviger kussen in de nekholte te stoppen of door het kussen dubbel te vouwen, met andere woorden: we plaatsen een krik onder onze nek om de schouder

EIGEN FABRIEK

te ontlasten. U zult begrijpen dat dit extra druk op de nekwervels geeft en het probleem zich op den duur naar uw nek verplaatst! Een matras met schouder zone verlicht wel, maar is niet de volledige oplossing. Door de matras op een ondergrond te leggen die naar uw lichaamsprofiel is aan te passen, creeert u een veel beter ligcomfort. Vandaar dat America alle boxsprings in eigen huis vervaardigt met het unieke ABS-slaapsysteem. Hierdoor is uw bed in enkele ogenblikken aan te passen naar uw lichaamsprofiel. Dit kunt u ook thuis nog wijzigen of zelfs na jaren bijstellen indien gewenst. slaapsysABS gepatendeerde Het een uitvinding en ontwikteem is Slapen. Beter America van keling

U NIE K

ABS-SYS

T EEM

Z EER

BOXSPRING ”SUPREME DE LUXE”

SUCCESV

P E R S O O N L I J K N A A R U W L I C H A A M S P R O F IE L IN S T E L B A A R

BESPAAR URO 1995,- E MODEL SUPREME DE LUXE (TOP COMFORT) 2 BOXSPRINGS 90-200CM ELEKTRISCH VERSTELBAAR, HOOFDBORD, ABS INSTELBARE SCHOUDER EN TAILLE ZONES , RF DRAADLOZE AFSTANDSBEDIENING, 2 CM GERUBBERISEERDE PAARDEHAAR POCKETVEREN AFDEKKING, TOPPER 19 CM NATUUR LATEX MET ZUIVER SCHEERWOLLEN HOES EN 2X 2CM HYPERSOFT DRUKVERDELENDE TUSSENLAAG, LED ORIENTATIE VERLICHTING ONDER BED, POOTJES NAAR KEUZE, KLEUR EN STOF NAAR KEUZE. VAN 6890,- EURO VOOR

4895,- EURO

INTRODUCTIE ACTIE + JUBILEUM KORTING

WEGENS SUCCES D VERLENG

Stel u heeft de keuze: een standaard bed of een bed dat aanpasbaar is aan uw lichaam. Natuurlijk! Iedereen wil een bed dat is aangepast aan zijn of haar lichaam, maar waar vind je dat dan? Daar, waar je het niet direct zult verwachten; bij America Beter Slapen in Den Hout.

Iedere klant krijgt met behulp van een presentatie uitleg over slaapfasen, keerimpulsen en wervelkolom. Daardoor krijgt u inzicht in de grootste oorzaken van slaap-

problemen en hoe u met de keuze van een nieuw bedsysteem daar rekening mee kunt houden. Tevens ziet u hoe America Beter Slapen deze klachten kan voorkomen. Deze intensieve begeleiding geeft de klant een andere kijk op slapen, en voor veel mensen vallen nu de ontbrekende puzzelstukjes op zijn plaats. Dit maakt de keuze om voor een goed slaapsysteem te kiezen, een stuk gemakkelijker. Opmerkelijk genoeg zeggen veel klanten angst te hebben om een verkeerd slaapsysteem aan te schaffen. Vaak hebben zij slaapproblemen zoals nek-, schouder- of rugpijn. Wie garandeert hen, dat zij na aankoop van een nieuw bed de juiste keuze hebben gemaakt. Dit heeft Meindert America aan het denken gezet. Tevredenheids garantie op het nieuwe bed is hiervoor de oplossing. De boxspringcombinatie is niet meer weg te denken uit ons huidige “modebeeld”. Mits goed gemaakt, kan dit het ultieme slaapsysteem zijn. Echter is er bij de meeste boxsprings geen mogelijkheid het ligcomfort (achteraf) aan te pas-

sen. Veel boxsprings zijn dan ook standaard; zeer stug met een luxe topper of soepel, maar deze zakken na verloop van tijd teveel door. Toch kun je de toegevoegde (comfort) waarde die afkomstig is vanuit de boxspring of lattenbodem niet onderschatten. Wanneer de ondergrond waarop uw matras ligt op de juiste manier ondersteuning biedt, kunt u hiermee uw totale ligcomfort met zo’n 30% verbeteren! Met deze wetenschap en de vraag vanuit de markt naar aanpasbaar slaapcomfort, ontwikkelde Meindert America in 2011 het ABS systeem. Dit aanpasbare boxspring systeem is nu al een groot succes. Eindelijk een uitvinding die ECHT een toegevoegde waarde geeft aan het ligcomfort. U kunt eenvoudig de instellingen van uw bed aanpassen waardoor u juist meer of minder druk krijgt op de plaatsen waar u wilt. Bijvoorbeeld bij uw schouder, taille of heup. Handig, uw nieuwe bed moet tenslotte de komende 10 jaar kunnen voldoen aan uw verwachtingen.

Nieuw in het assortiment van America is de elektrisch verstelbare boxspring met ABS (instelbare schouder-, taille- en heupzones) “ Er is sinds de introductie van de Supreme de Luxe met ABS geen “standaard” elektrische boxspring meer verkocht,” zegt Cindy America. De reacties van klanten zijn uitmuntend! Na een proefligsessie op de Supreme de Luxe met ABS is iedere klant overtuigd. America Beter Slapen viert haar 25 jarig jubileum. Gedurende deze periode heeft America haar jarenlange opgebouwde imago “kwaliteit voor een eerlijke prijs” kunnen waarmaken. Met het nieuwe ABS systeem zal America wederom waarmaken dat goed ligcomfort niet duur hoeft te zijn. De vlakke boxspring is leverbaar vanaf 1995 euro en wordt standaard geleverd met het ABS systeem. De standaard elektrisch verstelbare boxsprings is leverbaar vanaf 2995,- euro, met abs systeem vanaf 3195,- euro. Kom ook proefliggen en ervaar wat

goed

slaapcomfort

is!

Toen en nu 4 |

G800

1973 Van 1967 tot 1981 was hij prins carnaval: Geert den Eerste van Potteschijterslaand. Jan Verweijmeren is in Den Hout geboren, maar woont het grootste deel van zijn leven in Den Berg. In het hotel-cafĂŠ-restaurant van Appie en Toos Stal kwamen de leden van cv De Snelnarren op het idee voor een raad van elf. Ze schoven Jan Verweijmeren naar voren als prins carnaval. Op de foto, genomen in 1973, verricht hij de aftrap voor de jaarlijkse voetbalwedstrijd op het veld van Right-Oh. "Mijn vrouw Hennie stond er vierkant achter dat ik prins carnaval was, daarom kon ik het zo lang volhouden."

Toen en nu... Jan Verweijmeren senior kocht in 1959 zijn eerste grondverzetkraantje. Zoon Jan kwam na de militaire dienst met broer Wim in de zaak: J. Verweijmeren en Zonen. Na veertig jaar komt het prinsenpak dat zijn echtgenote Hennie maakte nog een keer uit de kast.

2013 De ochtenden vult Jan Verweijmeren met het lezen van kranten: een landelijke en de regionale. Hij woont alleen, sinds zijn vrouw tien jaar geleden overleed, in een huisje aan de rustige Kloosterstraat. "Op een van de mooiste punten in Den Berg", vindt hij zelf. Biljarten blijft een favoriet tijdverdrijf. Met zoon Jan (51) speelt hij al lang driebanden in de Oosterhoutse competitie. Hij gaat ook nog uit. Dat heeft er 'altijd al ingezeten.' Na het bekijken van de carnavalsoptocht op zaterdagmiddag maken vader en zoon altijd een rondje langs de cafĂŠs. "Een echte kroegentocht houden we dan!"

tekst Jan van Vessem foto Renske Schut

BN DeStem feliciteert Geertruidenberg

UW TOEKOMST

SABIC RAAMSDONKSVEER

De krant is erbij in Geertruidenberg. Met alles rondom 800 jaar stad, maar ook met het dagelijkse nieuws!

Of neem een doorlopend abonnement en lees de eerste 4 weken gratis. Lees al het regionale, landelijke en wereldnieuws nu 6 weken lang voor maar € 9,95. Ik kies voor:

Lees de krant uit uw regio!

Ik neem een proefabonnement: 6 weken voor € 9,95 Het proefabonnement eindigt automatisch. (PR06AKTIE)

Ik neem een doorlopend abonnement: Ik lees de eerste 4 weken gratis de krant. Daarna loopt mijn abonnement gewoon door (NA_28) Ik betaal automatisch per: Maand € 28,95

Voorletters:

Voornaam:

Tussenvoegsel:

Achternaam:

Straatnaam:

Kwartaal € 82,50

Huisnummer:

Postcode:

Plaats:

Telefoon:

Telefoon mobiel:

(o.a. voor bezorgcontrole)

E-mailadres: Geboortedatum: per direct

anders:

Rekeningnummer: Handtekening:

6 weken voor maar € 9,95

Kies uw (proef)abonnement op www.bndestem.nl/abonneren, bel 088 - 013 99 20 of stuur bovenstaande bon in naar: BN DeStem, Afdeling Lezersservice, Antwoordnummer 54050, 5004 VB Tilburg (een postzegel is niet nodig) Deze aanbieding is geldig tot en met 31 maart 2013. Prijswijzigingen voorbehouden. BN DeStem gaat zorgvuldig om met persoonsgegevens. Op alle informatie die u aan ons verstrekt is de Wet Bescherming Persoonsgegevens van toepassing. In het colofon en de website van de krant treft u nadere informatie aan.

www.bndestem.nl/abonneren

BO-M1-HH

Ingangsdatum:

Ik verleen eenmalig / tot wederopzegging toestemming het abonnementsgeld automatisch af te schrijven.

Voetbalvrouwen |

G800

De voetbalvrouwen van Raamsdonk Ze doen alles voor de club, beschouwen het sportpark als een tweede thuis en vinden er soms de liefde van hun leven: de vrouwelijke voetballers van VV Raamsdonk.

Studenten, een bedrijfsleider van de Marskramer, een onderwijzeres en zwemlerares, verpleegkundigen, een elektricien, een magazijnbediende en een Afghaanse vluchtelinge. Het vrouwenelftal van VV Raamsdonk, aangenaam. Vandaag hebben de vrouwen hun voetbaltenue in de kast gelaten en hun netste kleding aangetrokken. Voor de foto ĂŠn voor de nieuwjaarsreceptie in de kantine. Daar wacht geduldig het mannelijke deel van de club, dorpsnetjes in frisgespoelde en van wasverzachter voorziene spijkerbroek en T-shirt. De voetbalquiz voorafgaand aan de receptie, kan immers pas beginnen als de dames binnen zijn. Het is trouwens een man die de female brigade aanvoert: Leon Hooijmaijers, een van de clubiconen. Hij is de broer van een van de speelsters, begon als vlagger en promoveerde zichzelf later

tot elftalleider. Hij past goed bij de vrouwen die behalve voetballen netwerken belangrijk vinden. En Hooijmaijers is CDAraadslid: een goed contact in de plaatselijke politiek is voor een club nooit weg. Moet alles wijken voor 'het cluppie'? Alles is misschien wat veel, maar de liefde voor VV Raamsdonk is groot. Onderwijzeres Janneke van Oort voelt het als thuiskomen als ze arriveert bij de club. Avans-studente Sophie van Steen omschrijft het als volgt: "Balen als je verliest, feesten als je wint, andere teams aanmoedigen en dan samen de week afsluiten." En kapster-in-spe Stacey Wintermans: "Altijd klaarstaan voor je team en club." Bij sommigen gaat de clubliefde heel ver. Er zijn al veel vaste relaties ontkiemd in de warme kantine van sportpark Den Uilendonck. Wie weet gaat het ook die kant op bij Sophie die verkikkerd is op eerste-

Feesten als je wint en balen bij verlies elftalspeler Rob Kuijsters en bij elektricien Mandy Fens die clubgenoot Rob Gruyters wel ziet zitten. Of ze blij zijn met het jubileum van Geertruidenberg? Ach, het maakt ze niet zo veel uit. Ze vinden de stad wat stugger, eigenwijzer. Geef hen maar de no nonsense cultuur, de dorpse nuchterheid en de binding en gezelligheid die daarbij hoort. Geef hen maar VV Raamsdonk. ď § tekst Peter van Bergen foto Ramon Mangold

Bosch Car Service Kwaaitaal B.V.

wij doen

alles voor

uw auto

restauratie renovatie herbestemming revitalisatie planvorming bouwmanagement directievoering ing. B.G.H. Massop directeur haalbaarheidsonderzoeken bestekken / kostenramingen ir. ing. L.J.B.J. Adema architect

Rivierkade 8 Geertruidenberg Tel: 0162-512897 www.kwaaitaal.nl

Gefeliciteerd met 800 jaar geschiedenis! Alfa werkt graag aan uw toekomst!

ARCHITECTEN

BBM architecten • Elftweg 2 • 4941 VP Raamsdonksveer Al onze werkzaamheden tel. 0162 - 512688 • fax. 0162 -worden 519810aanvaard en uitgevoerd onder de toepasselijkheid van de DNR 2005 www.bbmarchitecten.nl • info@bbmarchitecten.nl

Barbeelweg 1, Raamsdonksveer Telefoon 088 2532050 raamsdonksveer@alfa.nl www.alfa.nl

BBM architecten bv

Alfa ondersteunt

Volg ons: AlfaAccountants

De ondernemende mens centraal

Zydeco |

G800

Van Zydeco ga je dansen Een natte, gure zaterdagochtend in december. Vrolijke muziek waaiert uit over de dijk langs de Centraleweg in Geertruidenberg. Boven aan de heuvel domineren elektriciteitsmasten het landschap. In het huisje daar tegenover staat de boel op stelten.

Welkom thuis bij Karel Emmen. Welkom in zijn tot oefenruimte omgebouwde woonkamer, waar de salontafel plaats moet maken voor het drumstel van Sharon. Zij en haar vier mannen spelen de sterren van de hemel. De Zydeco. Met een tikkie blues. En eigen swing van de jonge muzikanten. Sharon van Turnhout (21) speelt in de harmonie en zat op het conservatorium. Zij trad al op met rockband Front Row, samen met Rik Mertens (20, basgitaar en zang) en gitarist Jarco Wesdorp (22). Nestor Karel Emmen (65), toen saxofonist in de River Zydeco Band, bracht in zijn zoektocht naar

verjonging het drietal bij elkaar. Bleef over één probleem: waar haal je een accordeonist vandaan? Essentieel voor de sound van rootsmuziek Zydeco. Het werd Richard, de broer van Sharon. Weggeplukt van een klassieke opleiding aan de muziekschool in Geertruidenberg is

Een drumstel vervangt de tafel

hij nu de spil van Front Row Zydeco, zoals de band nu heet. Tijdens optredens gaat hij helemaal uit zijn dak. Huppelen, spingen, maakt contact met het publiek. "Hij gaat helemaal los en weet een groot deel van de avond niet meer na te vertellen", zeggen de bandleden. Dat is wat Zydeco met je doet, je kunt niet meer stil blijven staan. "Het is dezelfde sfeer als bij de blues maar dan in up-tempo", probeert Karel te omschrijven. "Van Zydeco ga je dansen."  tekst Marja Klein Obbink foto Charlotte Akkermans

(Thuis)zorg of ondersteuning nodig? Als het gaat om wonen, zorg en welzijn, is De Riethorst Stromenland u graag van dienst!

Wilt u weten wat wij voor u kunnen betekenen? Bel voor meer informatie en advies: 0800 0202015. Of kijk eens op www. deriethorststromenland.nl.

U kunt bij ons terecht voor: • Zorg in verpleeghuizen en (woon-)zorgcentra (op

twaalf locaties) • Thuiszorg

… maar ook voor: • Hulp bij het huishouden (WMO) • Dagbehandeling en dagactiviteiten voor ouderen • Eerstelijnszorg voor iedereen ouder dan 18 jaar (denk

aan fysiotherapie, ergotherapie, logopedie, dieet- en voedingsadvies en psychologie) • Zorgalarmering en maaltijdenservice

Grote werkgever in de regio Als middelgrote zorgorganisatie heeft De Riethorst Stromenland alle expertise in huis rondom complexe ouderenzorg en de ziekte van Huntington. Ruim 1.300 gekwalificeerde medewerkers en 700 enthousiaste vrijwilligers zetten zich met passie in. Ook werken bij De Riethorst Stromenland? Kijk voor vacatures op www.deriethorststromenland.nl/vacatures.

www.deriethorststromenland.nl  info@deriethorststromenland.nl  0800 0202015

De zorg in beweging Geertruidenberg viert dit jaar haar 800-jarige bestaan. Een bijzondere mijlmaal om bij stil te staan. Zorgorganisatie De Riethorst Stromenland vindt haar oorsprong in Geertruidenberg. Graag nemen we u mee terug in de tijd… Klooster St. Agnes

Frank Staal (58) is voorzitter Raad van Bestuur bij De Riethorst Stromenland. Enthousiast vertelt hij over vroeger: ‘In het centrum van Geertruidenberg, waar nu ons verpleeghuis De Riethorst is gevestigd, stond vroeger het klooster der zusters Franciscanessen. Je kunt stellen dat de nonnen aan de wieg hebben gestaan van de huidige verpleeghuiszorg. Als kind woonde ik naast de kloostertuin en groeide op naast de nonnen. De historie van De Riethorst koesteren we graag.’

Zorg voor de zieken

De nonnen gaven onderwijs en zorgden voor de zieken. De Zusters van Liefde kozen ‘Agnes’ als patroonheilige (die rond het jaar 300 in Rome leefde) en vernoemden het klooster in 1843 naar haar. In die tijd was het St. Agnes de plaats waar zieke mensen werden opgevangen en waar mensen konden sterven. In de tijd dat het nog een bestemming van ziekenhuis had, was er ook een kraamafdeling.

Restanten klooster

Frank Staal: ‘De restanten van het klooster zijn achter het huidige verpleeghuis te zien. Met name het theehuisje en een aantal grafplaatsen. Er is veel veranderd in de afgelopen jaren, maar de overblijfselen ademen nog steeds geschiedenis.’

Van klooster naar verpleeghuis

Het klooster is uiteindelijk opgeheven, maar de verpleeginrichting bleef. De nonnen vertrokken in 1963 en het St. Agnes kreeg de officiële erkenning als streekverpleeghuis. Langzaam ontwikkelde het zich tot modern steekverpleeghuis met een duidelijke visie en gespecialiseerde verzorgers.

St. Agnes werd De Riethorst

De Riethorst Stromenland

In 2006 is ‘De Riethorst’ gefuseerd met zorgorganisatie ‘Stromenland’ uit het Land van Heusden en Altena. Vanaf die tijd heet de organisatie ‘De Riethorst Stromenland’. Anno 2013 is De Riethorst Stromenland een professionele organisatie met ruim 1.300 medewerkers en 700 vrijwilligers. Zowel in het Dongemondgebied als in het Land van Heusden en Altena levert zij zorg.

Specialist in ouderenzorg

Frank Staal: ‘Door alle jaren heen hebben we enorm veel kennis opgedaan op het gebied van ouderenzorg. We leveren dementiezorg en intensieve chronische zorg voor een steeds groter wordende groep ouderen.’

Warme organisatie

Staal vervolgt: ‘We willen dat iedereen zich echt thuis voelt bij ons. We stemmen onze zorg af op ieders individuele behoefte. Dat is een groot verschil met vroeger. Deze ommekeer brengt veel goeds in de zorg. Voor veel mensen is het verpleeghuis of (woon)zorgcentrum een laatste verblijfplaats. Wij doen er alles aan om deze laatste fase zo prettig mogelijk te laten zijn.’

Thuiszorg

In de zorg zijn diverse ontwikkelingen gaande, die er voor zorgen dat mensen langer thuis blijven wonen. Staal: ‘De Riethorst Stromenland speelt daar op in en levert ook thuiszorg. Dat is iets dat veel mensen niet weten maar wel heel belangrijk is in deze tijd. Mensen hebben behoefte aan ondersteuning wanneer zij zelfstandig wonen. Deze ondersteuning kunnen wij hen bieden. Ook verpleegtechnische handelingen worden bij mensen thuis gegeven. Vanuit woonzorgcentrum Mauritsstaete in Geertruidenberg leveren we deze thuiszorg.

Alles onder 1 dak

In 1991 gaf Zuster Lauriani het stokje over aan algemeen directeur Frank Staal en medisch directeur Jos Schols. Zuster Lauriani was twintig jaar een markante persoonlijkheid. In 1993 is het oude St. Agnes uiteindelijk overgegaan in ‘De Riethorst’.

Staal: Niet ver daar vandaan runnen we logeerhuis De Veste, waar mensen tijdelijk kunnen verblijven en op de juiste zorg kunnen rekenen. Daarnaast kan men bij ons terecht voor eerstelijns behandelingen, zoals fysiotherapie, ergotherapie en psychologie, vaak zonder verwijzing van de huisarts.’

Specialist in Huntingtonzorg

Hij vervolgt zijn verhaal: ‘Net buiten de stad Geertruidenberg, aan de A59 in Raamsdonksveer, staat ons zorgcomplex De Kloosterhoeve. Een parel van onze organisatie. We verzorgen, verplegen en begeleiden hier mensen met de ziekte van Huntington. Dat is een ernstige hersenziekte die bij slechts 6.000 mensen in Nederland voorkomt. Al met al hebben we veel bereikt de afgelopen jaren. Wij hopen iedereen nog vele jaren van dienst te kunnen zijn!’

Boek vol geschiedenis!

Kunt u het St. Agnes nog herinneren? In het boek ‘Zorg in beweging, St. Agnes in Geertruidenberg’ vindt u tal van mooie verhalen en foto’s van vroeger. Wij verloten 20 boekjes. Wilt u kans maken op een boek? Laat uw naam en adres achter per mail: e.vaneeuwijk@drsn. nl. Of per post: De Riethorst Stromenland, t.a.v. Erika van Eeuwijk, Antwoordnummer 27509, 4930 WK Geertruidenberg (postzegel niet nodig). U kunt zich aanmelden tot 10 maart 2013.

G800 | Het Genootschap

Genootschap

van de Handschoen

Het Genootschap van de Handschoen regelt alles voor de feestelijkheden in dit mooie jaar 2013. Sterker, de leden zorgen ervoor dat alles op rolletjes loopt, van de grote evenementen tot het allerkleinste initiatief. We stellen hen aan u voor.

Jan Mutsaers, 64 jaar, Geertruidenberg. "Handschoen opgepakt en schouders eronder!" Patricia Snijders, 31 jaar. Geboren en getogen Bergse, ze woont in Raamsdonksveer. "Een wereldstad met dorpse gezelligheid, waar kansen voor het grijpen liggen." Ingrid Hendrikx, 42 jaar, Geertruidenberg. "Ik ben trots dat ik in deze stad mag wonen en werken. Ik hoop dat gevoel uit te dragen naar iedereen binnen en buiten de gemeente!" Thea Hoevenaar, 56 jaar, Geertruidenberg. "800 jaar stadsrechten Geertruidenberg. Een feestjaar met unieke kansen op verbroedering." Nicole de Kort, 36 jaar, Elshout. "Is toch geweldig en uniek om hieraan te mogen meewerken. Laat de beleving '800 jaar stadsrechten' maar komen." Michel van den Burg, 38 jaar, Geertruidenberg. "Mooi feestjaar, voor iedereen, door iedereen." Liliane Verbrugge, 46 jaar, Geertruidenberg. "Geertruidenberg is een prachtig stadje met veel monumenten en een rijke historie." Peter Verschuren, 40 jaar, Raamsdonk. "Samen een feestjaar maken!" Anne-Marie Steenmeijer-de Jongh, Geertruidenberg. "Ik voel me een stukje Geertruidenberg en hou wel van een feestje!" Evelien Mols, Geertruidenberg/Leiden, 18 jaar. "Acht eeuwen is een berg om te vieren!" Ruud van den Belt, 51 jaar, Geertruidenberg. "800 jaar verleden als een unieke historische stad met een prachtige toekomst." Jos Schenkelaars, 56 jaar, Raamsdonk. "Een mooie gelegenheid om voor heel mooi Geertruidenberg een jaar lang mooie dingen te doen." Jan van Gils, 61 jaar, Raamsdonksveer. "Dit feestjaar inspireert mij om op te blijven

komen voor behoud van het beschermd stadsgezicht." Peter van Zanten, 58 jaar, Geertruidenberg.

"De hoop dat de drie kernen in feestelijkheden ineensmelten!" John Gaasbeek, 40 jaar, Raamsdonksveer. "Viering 800 jaar, een leuke ervaring om er samen met anderen een mooi feestjaar van te maken." ď § tekst Yolanda Sjoukes foto Ramon Mangold

Kleine ballade |

G800

Een lied voor de jarige De veelgeprezen componist Daan Manneke (73) maakte met kinderen van basisschool Het Schrijverke een lied voor Den Berg. Het werd een vrolijk volksliedje.

Kleine Ballade Bergsche Batterij, Zuidwal, Schoutenlaan, de Koepoort,

De jarigestad krijgt een muzikaal cadeau: kinderen van basisschool Het Schrijverke en componist Daan Manneke schreven de 'Kleine Ballade voor Geertruidenberg'. Manneke wilde aanvankelijk teksten van Bergse schrijvers uit de 18e of 19e eeuw op muziek zetten, maar vond die bij nader inzien te oubollig. In plaats daarvan vroeg hij de medewerking van Het Schrijverke. Leerlingen zetten in steekwoorden op papier wat ze van Geertruidenberg vinden. Die steekwoorden gingen naar de componist die er een geheel van maakte en er muziek bij schreef. Volgens Manneke is het een volksliedje geworden dat je na een half uurtje kent. In het voorjaar, tijdens de vijf koorconcerten in de Lambertuskerk in Raamsdonk, wordt de ballade in elk geval gezongen. Als het even kan door elke keer een andere basisschool. Als dat niet lukt, zingt een van de koren. ď §

het kanon, de Veste, Rondje den Berg. Zandkastelenwedstrijd. Een stad die op een dorp lijkt, een dorpse stad. Oude huizen in de Koestraat. Het lijkt op een eiland; overal ligt water omheen. Onder sommige huizen liggen kelders: dat is best wel spannend. Pompen die jammer genoeg niet echt meer werken. Ik speel graag bij het Bolwerk, dan duwen we elkaar van de berg af. Bergsche Batterij. Ik mag de Piccolo afsteken: het kleinste kanon met de grootste knĂĄl! tekst kinderen van basisschool Het Schrijverke

foto Edwin Wiekens

G800 | Juliana de Lannoy

Juliana de Lannoy

Vanuit haar kamer in huis De Roos, waar nu het museum is gevestigd, kijkt ze uit over de Markt. Mannen in uniformen beheersen het straatbeeld. Juliana de Lannoy (1738-1782) is een eigenzinnige en onafhankelijke vrouw. Ze is een twintiger als ze vanuit Breda naar Geertruidenberg verhuist, waar haar vader Carel Wybrandus de Lannoy, baron van Arkel, stadsgouverneur wordt. De toekomstig beroemdste dichteres van haar tijd weet dan al dat een huwelijk niet voor haar is weggelegd. Aan de Latijnse school in Breda is Juliana onderwezen in de taal- en dichtkunst. Ze wil beroemd worden. Waarom zijn het altijd mannen die de literatuur domineren? Ze vecht tegen het vooroordeel dat vrouwen niet kunnen schrijven. Om te bewijzen dat zij niet onderdoet voor mannen, specialiseert zij zich in het schrijven van treurspelen, een moeilijk genre waar tot dan toe mannen het monopolie op hebben. Haar gedichten evenaren die van haar bekende collega's in de 'dichtgenootschappen'. Juliana wordt bejubeld en gelauwerd. Zij is de eerste vrouw die lid wordt van een (Haags) dichtgenootschap en wordt vaak onderscheiden. Tot haar grootste bewonderaars behoort Willem Bilderdijk. Hij is het die na haar dood - Juliana wordt bijgezet in het koor van de Geertruidskerk - het onvoltooide werk van Juliana verbrandt. Dat was haar eigen wens.

Mondige vrouwen de inspiratie van een sterke dichteres

Beelden op de weblog van Ingeborg de Groot van vijftig vrouwen uit Geertruidenberg die hun mond in gips laten gieten. Een gipsafdruk als bewijs van hun mondigheid. Ingeborg maakt daar een kunstwerk van.

Sterke vrouwen. Nazaten van feministeavant-la-lettre Juliana de Lannoy. De beroemde dichteres uit Geertruidenberg staat centraal in het multidisciplinaire project 't Zoet der Eenzaamheid van initiatiefneemster en edelsmid Ingeborg de Groot. De Groot benaderde Corrie Broks (theatermaakster uit Geertruidenberg) en Liesbeth van Well (hoedenontwerpster uit Breda). Ingeborg maakt van de gipsen monden een installatie. Corrie maakt een theaterstuk en Liesbeth exposeert bij verloskundigenpraktijk de Moriaen. Ingeborg de Groot is gefascineerd door de kracht van Juliana. "Ik voelde een zekere verwantschap", beschrijft zij haar gevoel toen zij al in 2005 een bezoek bracht aan museum De Roos. Ingeborg werd geraakt door het gedicht ''t Zoet der Eenzaamheid'. Langzamerhand kwam zij meer over deze vrouw te weten. "Een creatieveling in een door militairen overheerste plaats. Toen ik hoorde van de evenementen rondom 800 jaar stadsrechten, wilde ik iets organiseren rond deze bijzondere historische vrouw, in plaats van de eeuwige admiraal Zoutman en zijn companen." Al in november 2011 benaderde zij 'krachtige' vrouwen uit alle kernen van de ge-

meente. Vijftig vrouwen kwamen in groepjes bijeen in het atelier van Ingeborg op de Keizersdijk in Raamsdonksveer om een gipsen afdruk van hun mond te maken. Zij lieten een hartenkreet over emancipatie achter. Met als resultaat het kernstuk van dit project: de interactieve installatie 'Mondige Vrouwenâ&#x20AC;&#x2122;. De apotheose van het project is op 8 maart, internationale vrouwendag. Corrie Broks kruipt die dag in de huid van Juliana. Ook haar dochter Madeleine speelt mee. Ton Biemans schreef een theaterstuk aan de

Juliana de Lannoy |

G800

Programma 8 maart Vanaf 19.30 uur: vier doorlopende theatervoorstellingen van een uur in huize Ploegh van Corrie Broks, Markt 58. Per voorstelling is plaats voor 35 tot 40 mensen. Een half uur voor elke voorstelling is er een ontvangst in Inn de Vijf Sinnen. Inschrijven via info@corriebroks.nl. Na elke voorstelling is er een wandeling naar de Moriaen voor de expo van Liesbeth van Well. Daarna naar De Schattelijn, waar de installatie van Ingeborg de Groot en andere kunstwerken over Juliana de Lannoy staan. Van 10 maart tot 31 mei zijn de kunstwerken te zien in de Moriaen en in het expo-atelier, Keizersdijk 76.

Corrie Broks, Ingeborg de Groot en Liesbeth van Well

hand van de teksten in Juliana’s biografie en haar gedichten. "Juliana komt in levende lijve tevoorschijn", verklapt Corrie Broks. Liesbeth van Well maakt een kunstwerk in de vorm van een hoed. Met daarin teksten en foto’s van beroemde vrouwen, zoals Indira Ghandi, Florence Nightingale en Hillary Clinton. Daarnaast verwerkt ze in een mozaïek-portret de foto’s van 128 vrouwen, die ze maakte op de winterfair.  tekst Marja Klein Obbink foto Cindy Joos

't Zoet der Eenzaamheid Mijn liefste tijdverdrijf is altoos bij de hand Geen wroeging die ’t verstoort, nooit baart het misverstand. Gij ziet of ik nochtans de samenleving schuwe. Doch schoon ik haar geneugte aan al mijne and’ren huwe, ‘k verwissel slechts van feest wanneer ’t gezelschap scheidt, Als ik mij wedervind in ’t zoet der eenzaamheid. Juliana de Lannoy

Luiten Ambachtstraat 19/B NL - 4944 AS Raamsdonk

50 jaar kwaliteit uit Brabant

T 0162 51 25 54 T +31 162 51 25 54 E info@vanamelsvoort-kassenbouw.nl

www.vanamelsvoort-kassenbouw.nl

Keizersdijk 48 4941 GG Raamsdonksveer Telefoon: 0162 512406

Het Anker 6 4941 RG Raamsdonksveer Telefoon: 0162 580500

www.boelaarszalencentrum.nl

www.t-espresso.nl

bakkerij

WIERCX

sinds 1850

Prins Hendrikstraat 35 4941 JT Raamsdonksveer tel. 0162 512717

Schutterij |

G800

, n e t Schie

basis van broederschap

Broederschap en gemeenschapszin. Daar draait het om bij schuttersgilde Sint Bavo uit Raamsdonk. 'Schieten is de basis. Daardoor ontmoet je elkaar. En tijdens die ontmoetingen moet het gevoel voor het gilde groeien.'

Raamsdonker Harrie Muskens, tweede secretaris en jeugdcoĂśrdinator van het gilde, spreekt over vriendschap, saamhorigheid en dienstbaarheid als hij de sfeer van het gilde omschrijft. Grote woorden, beseft hij. "Het ligt er niet duimendik bovenop, hoor. Zeker bij de jongelui niet. Die komen omdat ze het leuk vinden om te schieten. Of om te trommen of vendelen, want dat doen we ook." Tijdens de activiteiten ziet hij andere dingen ontstaan, zoals gevoel voor traditie en gemeenschapszin. "Al doende groeit dat, door de band onderling. Je praat met elkaar en je drinkt nog wat samen, na een evenement. Zoiets moet min of meer vanzelf gaan. Het werkt niet bij iedereen zo, maar wie eenmaal dat gevoel van saamhorigheid oppakt, blijft meestal. Vaak voor de rest van zijn leven." De ongeveer dertig leden, jong en oud, komen ieder weekend bij elkaar op de schietbaan in de voormalige school naast de imposante koepelkerk. "Die heet ook Sint Bavo, zoals zo ongeveer alles hier", glimlacht gilde-archivaris Adriaan de Jongh. Het gilde viert dit jaar het 25-jarig bestaan, maar dat is gerekend vanaf de heroprichting in 1987. Al in 1743 bestond er een gilde Sint Bavo. Helaas zijn van de koningsschilden uit die tijd alleen de opschriften bewaard gebleven: de schilden zijn in 1978 uit het gemeentehuis gestolen. In 1910 ging het gilde ter ziele. "Wegens te weinig leden en waarschijnlijk ook te weinig inhoud. En te veel drank, vond de toenmalige pastoor. Maar dat staat nergens op papier, dus dat weten we niet zeker." In de jaren '80 volgde heroprichting: "Historie, vriendschap en kleur geven aan de gemeenschap, dat was het idee erachter", zeggen Muskens en De Jongh. Het gilde is dan ook present bij evenementen in het dorp. "Koninginnedag, dodenherdenking, het Sint Bavofeest, maar ook bij de opening

van het Oktoberfest. En bij de gerestaureerde molen in Raamsdonksveer brachten we een vendelhulde." Bij de viering van Geertruidenberg 800 wil Sint Bavo niet ontbreken. "Geertruidenberg, waar ooit zes gilden waren, heeft helaas geen enkel gilde meer. Voor ons alle re-

den om ons zilveren jubileum niet in 2012, maar in 2013 te vieren. We hebben in maart een tentoonstelling en in juni kringgildedagen. Daar kijken we zeer naar uit." ď § tekst Mariette Mulkens foto Ramon Mangold

G800 | Agenda

Evenementen 2013 Januari 01-01 t/m 30-09 Expositie ‘Stadsfeesten in beeld 725 - 750 - 775’ Museum De Roos, Markt 46, Geertruidenberg. Openingstijden: donderdag/vrijdag 11.00 – 15.00 uur zaterdag 11.00 – 16.00 uur, zondag 13.00 – 16.00 uur 27-01 t/m 01-03 Expositie ‘Den Berg aan de wand’ Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 – 20.00 uur, zaterdag/zondag tijdens activiteiten. 31-01 Herdenking 60 jaar Watersnood R.K. Kerk O.L.V. Hemelvaart, Grote Kerkstraat 9, Raamsdonksveer 19.30 uur.

foto Paul de Schipper

Februari

01-01 t/m 30-09 Expositie ‘Stadsfeesten in beeld 725 - 750 - 775’ Zie januari. 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Museum De Roos, Markt 46, Geertruidenberg. Openingstijden: donderdag/vrijdag 11.00 – 15.00 uur, zaterdag 11.00 – 16.00 uur, zondag 13.00 – 16.00 uur. 27-01 t/m 01-03 Expositie ‘Den Berg aan de wand’ Zie januari. 01-02 en 02-02 Stichting Veers Erfgoed: 60 jaar Watersnood 1 februari: 13.30 – 15.30 uur Scholenproject 1 februari: 19.30 – 23.00 uur Follow the blue line 2 februari: 11.00 – 16.00 uur Follow the blue line 03-02 Stadswandeling en torenbeklimming VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg 14.00 uur. 08-02 t/m 12-02 Carnaval in Raamsdonk, Raamsdonksveer en Geertruidenberg. 17-02 Concert in de serie Brabants VolKoren Lambertuskerk, Kerklaan 4, Raamsdonk, 15.00 uur. 21-02 Planten van lindebomen en opening feestjaar Markt / Venestraat, Geertruidenberg 16.00 uur.

Maart 01-01 t/m 30-09 Expositie Stadsfeesten in beeld 725 - 750 - 775' Zie januari. 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Zie februari. 27-01 t/m 01-03 Expositie ‘Den Berg aan de wand’ Zie januari. maart Aanbieden fotoboek 'Kleine Monumenten' Plaats en datum via: www.geertruidenberg800jaar.nl

Stadswandeling en torenbeklimming VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg 14.00 uur. 08-03 Theatervoorstelling/presentatie kunstwerken: 't Zoet der Eenzaamheid’ Theatervoorstelling: Huize Ploegh, Markt 58, Geertruidenberg, 19.00 – 20.00 – 21.00 en 22.00 uur Presentatie kunstwerken: De Schattelijn, Vismarktstraat 4a en De Moriaen, Markt 21, Geertruidenberg. 10-03 t/m 31-05 Expositie: ''t Zoet der Eenzaamheid’ Etalage De Moriaen, Markt 21, Geertruidenberg en Expo-atelier Ingeborg de Groot, Keizersdijk 76, Raamsdonksveer. Openingstijden: www.ingeborgdegroot.nl 16-03 t/m 24-03 Tentoonstelling Schuttersgilde St. Bavo Agnesgebouw, Kerkplein 3, Raamsdonk. Openingstijden: www.gildesint-bavo.nl 17-03 Concert in de serie Brabants VolKoren Lambertuskerk, Kerklaan 4, Raamsdonk, 15.00 uur. 17-03 Gertrudiswandeling:‘Op zoek naar Gertrudis’ Centrum Geertruidenberg: start VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg. Vanaf 13.00 uur. 17-03 t/m 12-04 Expositie ‘Posters 800 jaar Den Berg’ Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 – 20.00 uur, zaterdag/zondag tijdens activiteiten. 20-03 Boomfeestdag basisscholen groepen 5 en 6 Plaats via: www.geertruidenberg800jaar.nl 09.00 – 11.30 uur 03-03

April

01-01 t/m 30-09 Expositie ‘Stadsfeesten in beeld 725 – 750 - 775’ Zie januari. 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Zie februari. 17-03 t/m 12-04 Expositie ‘Posters 800 jaar Den Berg’ Zie maart. 10-03 t/m 31-05 Expositie 't Zoet der Eenzaamheid’ Zie maart. 01-04 Stadswandeling en rondleiding Geertruidskerk VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur 06-04 25 jaar stadswandelingen: stadswandeling met historische ontmoetingen. VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 06-04 Torenbeklimming en rondleiding Geertruidskerk VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.30 uur. 07-04 25 jaar stadswandelingen: stadswandeling ‘Geertruidenberg gezien door drie Bergse schilders’ VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg,14.00 uur. 07-04 Torenbeklimming VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.30 uur. 07-04 Twèdde Fèrs Dikteej Henricusgebouw, Schoolpad, Raamsdonksveer 14.00 – 18.00 uur. 13-04 Geertruidenberg 800 jaar: Geocaching Event Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg, 07.30 – 17.00 uur. 14-04 Natuurwandeling Geertruidenberg VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 14-04 Concert in serie Brabants VolKoren Lambertuskerk, Kerklaan 4, Raamsdonk, 15.00 uur. 20-04 Bergs te Bont Fort St. Gertrudis, Haven 54, Geertruidenberg. 20.00 – 02.00 uur.

Agenda |

G800

Evenementen met dit logo zijn in het kader van de viering van ‘Geertruidenberg 800 jaar Stadsrechten’. 04-05 04-05 05-05 08-05 en 09-05 11-05

Mei 01-01 t/m 30-09 Expositie ‘Stadsfeesten in beeld 725 – 750 - 775’ Museum De Roos, Markt 46, Geertruidenberg Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag 10.30 – 16.30 u. zondag 11.30- 16.30 u. 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Locatie en tijd via: www.museumderoos.nl 10-03 t/m 31-05 Expositie 't Zoet der Eenzaamheid’ Zie maart. 21-04 t/m 18-05 Expositie: ‘Den Berg op de foto’ Zie april. 27-04 t/m 31-12 Foto-expositie Stichting Stedelijke Godshuizen Zie april. 03-05 t/m 05-05 Cajun & Zydeco Festival Parkeerplaats Wilhelminalaan, Raamsdonksveer Programma: www.zydecozity.nl 04-05 Dodenherdenking Raamsdonk R.K. Kerk H. Bavo, Kerkplein 1, Raamsdonk, 19.00 uur

17-05 17-05

18-05 t/m 20-05

Vestingstedendagen Historisch centrum en Vestingwerken, Geertruidenberg Info: www.bergschebattery.nl /www.vestingsteden.nl

foto Paul de Schipper

Oratoriumvereniging Cantate Corde Carmina Burana / De Moord van Raamsdonk Koloszaal, Kasteellaan 21, Raamsdonksveer. 20.00 uur. 21-4 t/m 18-05 Expositie ‘Den Berg op de foto’ Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 – 20.00 uur, zaterdag/zondag tijdens activiteiten. 27-04 t/m 31-12 Foto-expositie Stichting Stedelijke Godshuizen Tuin Stedelijke Godshuizen, Gasthuisstraat 22, Geertruidenberg. Dagelijks tot zonsondergang. 27-04 Opening ‘Brug in bloei’ Brug over De Donge tussen Raamsdonksveer en Geertruidenberg, 13.00 uur. 29-04 Koninginnenacht 2013 Commandeursbolwerk, Venestraat, Geertruidenberg 17.00 – 23.00 uur. 30-04 Koninginnedag 2013 Kernen Geertruidenberg, Raamsdonksveer en Raamsdonk. Lasershow Heereplein, Raamsdonksveer. 11.00 – 23.00 uur. 30-04 Torenbeklimmingen VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg 14.00 en 15.30 uur. 30-04 Presentatie stripboek ‘Geertruidenberg 800 jaar stad’ Plaats en tijd via: www.geertruidenberg800jaar.nl 20-04

Dodenherdenking Raamsdonksveer R.K. Kerk O.L.V. Hemelvaart, Grote Kerkstraat 9, Raamsdonksveer, 19.00 uur. Dodenherdenking Geertruidenberg R.K. Kerk H. Gertrudis, Venestraat 16, Geertruidenberg 19.00 uur. Stadswandeling/demonstratie Bergsche Battery VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. Achtste Kennedymars Start en aankomst Tapperij Huis ten Bos, Markt 4, Geertruidenberg, 8 mei vanaf 21.00 uur. Presentatie gerestaureerd torenuurwerk Geertruidskerk Toren Geertruidskerk, Elfhuizen 3, Geertruidenberg 13.30 – 15.30 uur. Jeugd-open-monumentendag 2013 Historisch centrum en Vestingwerken, Geertruidenberg 09.00 – 12.00 uur. 800 jaar stad bij Het Schrijverke Schoolplein Basisschool Het Schrijverke, Elisabethstraat 1, Geertruidenberg. Tijdens schooltijden.

Torenbeklimmingen VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg 14.00 en 15.30 uur. 24-05 Vijfde Bergse kennis kwis Café Den Witte Hemel, Markt 1, Geertruidenberg, 20.30 uur. 24-05 Galaconcert Stichting Vrienden Orgels Sint Bavo R.K. Kerk H. Bavo, Kerkplein 1, Raamsdonk 14.00 – 17.00 uur en 19.00 – 23.00 uur. 25-05 Koorfestival Schipperskoor Recht zo die gaat Heereplein, Raamsdonksveer, 11.30 – 18.00 uur. 25-05 Forellen viswedstrijd Vestinggrachten Geertruidenberg, 08.00 – 17.00 uur. 25-05 Kofferbakverkoop Markt, Geertruidenberg, 17.00 – 22.00 uur. 26-05 t/m 13-06 Expositie ‘Kinderkunst’ Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 – 20.00 uur, zaterdag/zondag tijdens activiteiten. 26-05 Fête des Limousines Markt, Geertruidenberg, 11.00 – 17.00 uur 26-05 Concert in de serie Brabants VolKoren Lambertuskerk, Kerklaan 4, Raamsdonk, 15.00 uur 19 en 20-05

G800 | Agenda

Evenementen 2013 Juni

15-06 16-06

01-01 t/m 30-09 Expositie ‘Stadsfeesten in beeld 725 – 750 - 775’ Zie mei. 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Zie mei. 27-04 t/m 31-12 Foto-expositie Stichting Stedelijke Godshuizen Zie april. 26-05 t/m 13-06 Expositie ‘Kinderkunst’ Zie mei. 01-06 t/m 04-06 Kermis Raamsdonk De Oude Melkhaven, Raamsdonk 01-06 t/m 31-08 Expositie ‘Charters - historische documenten van Geertruidenberg en Raamsdonk’ Museum De Roos, Markt 46, Geertruidenberg Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag 10.30 – 16.30 uur, zondag 11.30 – 16.30 uur. 01-06 en 02-06 Kunstmarkt en Kunstroute Stichting Kunstroute Geertruidenberg Fort St. Gertrudis, Markt - Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a – Markt, Geertruidenberg. 1 juni: 12.00 – 17.00 uur, 2 juni: 11.00 – 17.00 uur. 02-06 25 jaar Stadswandelingen: Torenbeklimming en vaart rond Geertruidenberg. VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 19.00 uur. 02-06 Pleintjesbasketbaltoernooi B.C. Agathos Schonckplein, Geertruidenberg. Info: www.bcagathos.nl 04-06 25 jaar Stadswandelingen: Stadswandeling en torenbeklimming ‘Speuren naar sporen van 88’ VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 19.00 uur. 07-06 Gildedag jeugd Schuttersgilde St. Bavo Cornelis Oomenstraat, Raamsdonk. Info: www.gildesint-bavo.nl 09-06 Bergs Zomercarnaval Stichting Vessmah Binnenplein Cultureel Centrum De Schattelijn, Haven 16, Geertruidenberg.13.30 – 20.00 uur. 09-06 Kringdag Gilde Baronie en Markiezaat Schuttersgilde St. Bavo Raamsdonk. Programma: www.gildesint-bavo.nl 10-06 t/m 13-06 Avondvierdaagse Raamsdonksveer Start elke avond 18.00 uur. 14-06 Scholenproject Toer de Boer Agrarische bedrijven Raamsdonk. 15-06 Open dag Toer de Boer Agrarische bedrijven Raamsdonk. www.toerdeboerraamsdonk.nl. 11.00 – 16.00 uur

17-06 t/m 20-06 21-06 22-06 23-06 23-06 28-06 t/m 02-07 29-06 t/m 14-09

29-06 t/m 14-09

29-06

foto Oudheidkundige Kring

foto gemeente Geertruidenberg

16-06 t/m 06-07

Veerse Truckrun Start CSi, Lissenveld, Raamsdonksveer 08.00 – 17.00 u. Concert in de serie Brabants VolKoren Lambertuskerk, Kerklaan 4, Raamsdonk, 15.00 uur. Expositie 'Eeuwige Schoonheid' Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 – 20.00 uur, zaterdag/zondag tijdens activiteiten. Avondvierdaagse Geertruidenberg Start elke avond 18.00 uur vanaf parkeerplaats Riethorst, Venestraat, Geertruidenberg. Orgelconcert Stichting Vrienden Orgels Sint Bavo RK. Kerk H. Bavo, Kerkplein 1, Raamsdonk, 20.00 uur. Kids - Volksfeest Fort Gertrudis, Haven 54, Geertruidenberg, v.a. 15.30 uur Natuurwandeling Raamsdonk Startplaats: www.vvvgeertruidenberg.nl, 14.00 uur. Recital Wilma Vermeulen: Muzikale reis door Romantiek & Impressionisme Lambertuskerk, Kerklaan 4, Raamsdonk, 15.00 uur. Kermis Raamsdonksveer Heereplein, Raamsdonksveer. Tentoonstelling 'Industrieel erfgoed, bedrijf en techniek 800 jaar Geertruidenberg' Geertruidskerk, Elfhuizen 3, Geertruidenberg. Maandag t/m zaterdag: 13.30 – 16.30 uur. Openstelling Geertruidskerk – expositie en inloopconcerten Geertruidskerk, Elfhuizen 3, Geertruidenberg. Maandag t/m zaterdag: 13.30 – 16.30 uur. Inloopconcerten: zaterdag 14.30 uur. Kofferbakverkoop Markt, Geertruidenberg, 17.00 – 22.00 uur.

Juli 01-01 t/m 30-09 Expositie ‘Stadsfeesten in beeld 725 – 750 - 775’ Zie mei. 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Zie mei. 27-04 t/m 31-12 Foto-expositie Stichting Stedelijke Godshuizen Zie april. 01-06 t/m 31-08 Expositie ‘Charters - historische documenten van Geertruidenberg en Raamsdonk’ Zie juni. 16-06 t/m 06-07 Expositie 'Eeuwige Schoonheid' Zie juni. 28-06 t/m 02-07 Kermis Raamsdonksveer Heereplein, Raamsdonksveer.

Agenda |

G800

Evenementen met dit logo zijn in het kader van de viering van ‘Geertruidenberg 800 jaar Stadsrechten’. 25-08 t/m 22-09 Expositie 'Den Berg 800 jaar Dichterbij' Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 – 20.00 uur, zaterdag/zondag tijdens activiteiten. 30-08 Picknick De Zonnebloem Veld achter Koestraat 57, Geertruidenberg, 12.00 – 16.00 uur. 31-08 Prinsenhofdag Buurtvereniging De Koepoort Veld achter Koestraat 57, Geertruidenberg, 10.00 – 17.00 uur.

foto gemeente Geertruidenberg

29-06 t/m 14-09 Tentoonstelling Industrieel erfgoed, bedrijf en techniek 800 jaar Geertruidenberg Zie juni. 29-06 t/m 14-09 Openstelling Geertruidskerk – expositie en inloopconcerten Zie juni. 03-07 Concert Hervormde Zangvereniging Maranatha Geertruidskerk, Elfhuizen 3, Geertruidenberg, 20.00 uur. 04-07 Stadswandeling en torenbeklimming VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 05-07 t/m 07-07 Dollemansdagen KPJ Raamsdonk Kerklaan 1, Raamsdonk. Info: www.dollemansdagen.nl 07-07 Stadswandeling/demonstratie Bergsche Battery VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 11-07 Stadswandeling VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 18-07 Stadswandeling en torenbeklimming VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 20-07 Kofferbakverkoop Markt, Geertruidenberg, 17.00 – 22.00 uur. 25-07 Stadswandeling VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur.

Augustus 01-01 t/m 30-09 Expositie ‘Stadsfeesten in beeld 725 – 750 - 775’ Zie mei. 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Zie mei. 27-04 t/m 31-12 Foto-expositie Stichting Stedelijke Godshuizen Zie april. 01-06 t/m 31-08 Expositie ‘Charters - historische documenten van Geertruidenberg en Raamsdonk’ Zie juni. 29-06 t/m 14-09 Tentoonstelling Industrieel erfgoed, bedrijf en techniek 800 jaar Geertruidenberg Zie juni. 29-06 t/m 14-09 Openstelling Geertruidskerk – expositie en inloopconcerten Zie juni. 01-08 Stadswandeling en torenbeklimming VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur 04-08 Stadswandeling/demonstratie Bergsche Battery VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur 08-08 Stadswandeling VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur 15-08 Stadswandeling en torenbeklimming VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur 22-08 25 jaar stadswandelingen: torenbeklimming en vaart rond Geertruidenberg VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 19.00 uur 22-08 SWOG ontspanningsmiddag voor ouderen Fort St. Gertrudis, Haven 54, Geertruidenberg 13.00 – 16.30 uur 24-08 EGLO Lichtfeest Festival - Het volksfeest voor Geertruidenberg 800 jaar Rivier De Donge. Vanaf 19.00 uur Programma: www.geertruidenberg800jaar.nl 25-08 Zondagmarkt: 25e kofferbakverkoop Markt, Geertruidenberg, 10.00 – 17.00 uur

September 01-01 t/m 30-09 Expositie ‘Stadsfeesten in beeld 725 – 750 - 775’ Zie mei. 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Zie mei. 27-04 t/m 31-12 Foto-expositie 'Stichting Stedelijke Godshuizen' Zie april. 29-06 t/m 14-09 Tentoonstelling 'Industrieel erfgoed, bedrijf en techniek 800 jaar Geertruidenberg' Zie juni. 29-06 t/m 14-09 Openstelling Geertruidskerk – expositie en inloopconcerten Zie juni. 25-08 t/m 22-09 Expositie: ‘Den Berg 800 jaar Dichterbij’ Zie augustus. 01-09 Stadswandeling/demonstratie Bergsche Battery VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 03-09 Amerstreekspelen basisscholen Sportvelden Good Luck en Veerse Boys, Raamsdonksveer, 08.30 – 16.00 uur. 06-09 Orgelconcert Stichting Vrienden Orgels Sint Bavo R.K. Kerk H. Bavo, Kerkplein 1, Raamsdonk, 20.00 uur. 13-09 en 14-09 Veerse Dag Centrum Raamsdonksveer. Info: www.veersedag.nl 25 jaar Stadswandelingen: stadswandeling 14-09 ‘Langs de deur, beeld van toen en nu’, VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 14-09 en 15-09 Concertreeks door het Regionaal Mannen Ensemble QUODLIBET Info plaats en tijd: www.rmequodlibet.nl /agenda 14-09 Torenbeklimmingen VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.30 en 16.00 uur

G800 | Agenda

Evenementen 2013 Open Monumentendag Gemeente Geertruidenberg. Programma: www.vvvgeertruidenberg.nl en www.openmonumentendag.nl 15-09 25 jaar stadswandelingen: stadswandeling ‘Geertruidenberg gezien door drie Bergse schilders’ VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 15-09 25 jaar stadswandelingen: fietstocht langs herbestemde panden gemeente Geertruidenberg VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 15-09 Torenbeklimmingen VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.30 en 16.00 uur 19-09 Presentatie 'Canon van Geertruidenberg' Info plaats/tijd: www.geertruidenberg800jaar.nl 21-09 Stadswandeling VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur 21-09 Onthulling kunstwerk ter gelegenheid van 800 jaar stadsrechten Venestraat / Stadsweg, Geertruidenberg. Info tijdstip: www.geertruidenberg800jaar.nl 21-09 Officiële viering 800 jaar stadsrechten Programma: www.geertruidenberg800jaar.nl 21-09 en 22-09 Rondje den Berg Historisch centrum, Geertruidenberg. Programma: www.rondjedenberg.nl 22-09 25 jaar stadswandelingen: stadswandeling met historische ontmoetingen VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. 22-09 Torenbeklimmingen VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.30 en 16.00 uur. 28-09 Muzikaal theaterproject '800 jaar in vogelvlucht' Markt, Geertruidenberg, 19.00 uur.

29-09 t/m 25-10 Expositie ’80 x 800 jaar’

Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 – 20.00 uur, zaterdag/zondag tijdens activiteiten.

Oktober 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer

27-04 t/m 31-12 29-09 t/m 25-10 04-10 t/m 08-10 04-10 t/m 06-10

20-10 26-10

en Geertruidenberg’ Zie mei. Foto-expositie Stichting Stedelijke Godshuizen Zie april. Expositie: ’80 x 800 jaar’ Zie september. Kermis Geertruidenberg Markt, Geertruidenberg. Oktoberfest Werfkampenseweg, Raamsdonksveer. Programma: www.oktoberfestdongemond.nl Stadswandeling en torenbeklimming VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. Halloweentocht Start Café-Zaal Het Vermaak, Schansstraat 41, Raamsdonk, 18.30 uur.

November

01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Zie mei.

03-11 t/m 20-12 Expositie ‘Kijk op Den Berg’ Cultureel Centrum De Schattelijn, Vismarktstraat 4a, Geertruidenberg. Openingstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 – 20.00 uur, zaterdag/zondag tijdens activiteiten. 27-04 t/m 31-12 Foto-expositie Stichting Stedelijke Godshuizen Zie april. 02-11 Concert Xsinchère Info: www.xsinchere.nl

foto Janie van de Pas

14-09

DE HOOFDS P ONS OR S ZIJN:

Agenda |

G800

Evenementen met dit logo zijn in het kader van de viering van ‘Geertruidenberg 800 jaar Stadsrechten’.

Evenementen met dit logo zijn in het kader van de viering van ‘Geertruidenberg 800 jaar stadsrechten’. De agenda is samengesteld op basis van de op 24 januari 2013 beschikbare gegevens. Wijzigingen zijn voorbehouden.

03-11 17-11 17-11

17-11

Voor meer en actuele informatie over de afzonderlijke evenementen: zie de agenda op de website www.geertruidenberg800jaar.nl of neem contact op met het VVV-agentschap Geertruidenberg, Markt 46, Geertruidenberg, T: 0162 517689, E: info@vvvgeertruidenberg.nl Openingstijden: oktober t/m april: donderdag en vrijdag 11.00 – 15.00 uur, zaterdag 11.00 – 16.00 uur en zondag 13.00 – 16.00 uur. Mei t/m september: maandag t/m zaterdag 10.30 – 16.30 uur en zondag 11.30 – 16.30 uur.

Natuurwandeling Raamsdonksveer Startplaats: www.vvvgeertruidenberg.nl, 14.00 uur. Stadswandeling VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur. Intocht Sint-Nicolaas Geertruidenberg-Raamsdonksveer Passantenhaven, Geertruidenberg 12.30 uur. Intocht St. Nicolaas in Raamsdonk De Oude Melkhaven, Raamsdonk, 12.30 – 14.30 uur.

December 01-02 t/m 31-12 Expositie ‘Bruggen verbinden Raamsdonksveer en Geertruidenberg’ Zie mei. 27-04 t/m 31-12 Foto-expositie Stichting Stedelijke Godshuizen Zie april. 03-11 t/m 20-12 Expositiereeks ‘Kijk op Den Berg’ Zie november. 06-12 Uittocht Sint-Nicolaas Geertruidenberg-Raamsdonksveer Vanaf Boelaars Zalencentrum Raamsdonksveer naar Passantenhaven Geertruidenberg, 18.00 uur. 14-12 Winterfair Geertruidenberg : historische kerstmarkt en afsluiting feestjaar Markt, Geertruidenberg. Programma zie www.geertruidenberg800jaar.nl 14-12 Torenbeklimmingen VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 18.30 en 20.00 uur. 14-12 Stadswandeling VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 16.00 uur. 28-12 Stadswandeling en rondleiding Geertruidskerk VVV-agentschap, Markt 46, Geertruidenberg, 14.00 uur.

De organisatie van ‘Geertruidenberg 800 jaar stadsrechten’ aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade of letsel berokkend aan deelnemers van evenementen of onderdelen daarvan, door welke oorzaak deze schade of dit letsel dan ook is ontstaan. Deelname is geheel voor eigen risico. De organisatie van ‘Geertruidenberg 800 jaar stadsrechten’ aanvaardt geen aansprakelijkheid voor uitgereikte folders en voorlichtingsmateriaal voor zover door derden uitgegeven.

updates: www. geertruidenberg800jaar.nl

D E S UBS P ONS OR S ZIJN:

Louwman & Parqui B.V.

G800 | Toen en nu 5

1992 Willy van Beijsterveldt is geboren in Oosterhout en woonde daarna in verschillende plaatsen. Raamsdonksveer, Rijen, Geertruidenberg, Kaatsheuvel, Drimmelen-dorp. Maar de vestingstad had altijd een speciaal plaatsje in haar hart. Op haar 16e ging ze daar werken bij Scheepswerf en Machinefabriek Nederlof, waar ze onder andere de administratie deed. Haar vader Bertus had samen met Tem Nederlof de werf in 1967 overgenomen. Toen de zaak in 1992 25 jaar bestond, werd dat groots gevierd. Bertus kwam Willy voor het jubileumfeest ophalen bij haar huis aan de Venestraat 10.

Toen en nu...

Willy van Beijsterveldt-Nieuwenhuijsen ging in 1983 met haar man Frans in Geertruidenberg aan de Venestraat wonen. Negen jaar later vertrokken ze naar Kaatsheuvel. Maar Willy had enorm heimwee naar de vestingstad. Daarom keerden ze er in 2007 terug.

2013 Samen met haar man Frans (63) woont Willy van BeijsterveldtNieuwenhuijsen (61) nu aan de markt in Geertruidenberg, op Elfhuizen 7. Ze heeft altijd al een passie voor historie gehad en vooral voor die van Geertruidenberg. Daarom is ze drie jaar geleden penningmeester geworden van de Oudheidkundige Kring Geertruydenberghe. Daarnaast is ze bezig met het restaureren van de middeleeuwse kelder onder hun huis. Ze wil er een expositieen vergaderruimte inrichten. Op Venestraat 10 is Willy nog regelmatig te vinden. Daar wonen nu haar vrienden Jan en Els van Beijnen.

tekst Jamaica Vink foto Ramon Mangold

Fotografie: Hans Viveen

Midden in Geertruidenberg

Dat betekent, midden in de moderne samenleving. De inwoners van Geertruidenberg mogen trots zijn op de ontwikkeling die hun stad de afgelopen 800 jaar heeft doorgemaakt. Zelf zijn we hier al weer bijna een eeuw lang thuis. We voelen ons inmiddels dan ook een echte inwoner van Geertruidenberg. En daarom zijn we, net als alle andere inwoners, ontzettend trots op deze stad. Op onze stad. Op een moderne samenleving, energiek en vastberaden op weg naar een toekomst om opnieuw trots op te zijn. Even trots als op het verleden.