TEA CEREMONIES AROUND THE WORLD Japon Çay Seremonisi
DÜNYADA ÇAY SEREMONİLERİ
ANADOLU’DA ÇAY KÜLTÜRÜ Pek çok kaynakta Türklerin çayla, Anadolu’ya girmeden önce Orta Asya’da tanıştıkları söylenir. 19. yüzyılın sonlarına doğru Doğu Karadeniz halkının çay yetiştirdiği ve ilkel metotlarla işleyip bu ürünü kullandıkları ve sattıkları da sahip olduğumuz bilgilerden bir diğeridir. Türkiye, 2000 yılların başında, yılda, kişi başına 2,3 kg çay tüketimi ile Kuzey İrlanda ve İngiltere’nin ardından üçüncü sıra da yer alır. Her on Türk’ten dokuzu her gün çay içer, her üç Türk’ten biri de kendi çay harmanını yaratır. Az önce bahsettiğimiz demleme teknikleriyle demlenen çay, demi ve suyu istenen oranda ayarlanarak bardaklara koyulur ve servis edilir. Çaya şeker istenirse sonradan konulur. Az dem ile hazırlanan çay “açık çay” olarak tabir edilirken, dem oranı yükseldiğinde bu çaya “koyu çay” denir. Ancak çayın ideal demlenme ve sıcak su oranını belirleyen ölçüt “tavşankanı” niteliğine uygun olmasıdır. Kırmızı bordo rengine sahip tavşankanı ayarındaki çay, Türkiye’de çay üzerinde uzlaşılmış ideallik ölçütüdür. Bununla beraber “paşa çayı” genellikle çocuklar için hazırlanır. Pratik olarak sıcak çaya soğuk su ilavesi ile elde edilir. Paşa çayından tavşankanı çaya geçiş bir
104
bakıma çocukluktan yetişkinliğe geçişi simgelemektedir. Çayın ikramında, yöresel farklar göze çarpar. Anadolu’da çay bardağının üzerinde mutlaka “dudak payı” adı verilen bir boşluk bırakılır. Bu boşluğun bir ölçüsü yoktur. Boşluğun miktarının azlığı veya çokluğu çay sohbetlerinde esprilere sebep olur. Erzurum ve çevresinde ise ikramı genellikle açık renkli ve kaşıksız olarak yapılan çay, “kıtlama” diye tabir edilen özel bir yöntemle tüketilir. Makaslarla, elle ya da ısırılarak koparılan ufak şeker parçalarının dil altında bekletilmesi suretiyle çay içilir. Bununla beraber bu bölgede misafir yeter demedikçe çay sürekli olarak tazelenir. Çay koymak anlamında “çay dökmek” ya da “çay tazelemek” deyimleri kullanılır. Teşekkür edip, başka istemediğinizi söyleseniz bile mutlaka bir bardak daha ikram edilir. Bunun adı “cırıldım” yani zor çayıdır. Cırıldım çayını içmemek ise ev sahibine karşı büyük bir hakaret anlamına gelir. Diğer bölgelerde ise daha fazla çay istenmediğini göstermek için kelimelere gerek duymadan çay kaşığı son içilen bardağın üzerine konur. Zaman içinde dostluk ve misafirperverliğin simgesi olan bu içecek sayesinde günlük yaşam bu bitki etrafında şekillenir.
TEA CULTURE IN ANATOLIA A number of resources state that Turks first learned about tea in the Central Asia before coming to Anatolia. It is also known that people living in Eastern Black Sea region cultivated tea by simple methods at the end of the 19th century to use and sell the produce. With a 2.3 kg tea consumption per capita at the beginning of the 21st century, Turkey comes after Northern Ireland and England as the third most tea consuming country. Nine out of ten Turks drink tea every day while one out of three Turks creates his/her own tea blend. The tea brewed following the above-stated methods is poured into glasses and served with the tea and water in an amount preferred. If desired, sugar is added to the tea. Tea with large amount of water is called “açık” (light) tea while the water content decreases, it’s called “koyu” (dark) tea. However, the ideal rate and color of tea and hot water in Turkey is called “tavşan kanı” (literally rabbit’s blood) with its red-maroon color. Children usually drink “paşa çayı” (pasha tea), which is prepared by adding cold water to hot tea. Starting to drink “tavşan kanı” tea is almost seen as a rite of passage. Tea preparation varies locally. In Anatolia, a gap called “dudak payı” (lip space) is left at the top of the tea glass. There is no fixed space, which leads to pleasantries while tea is served. In Erzurum and its environs, usu-ally light tea is served without any spoon, and consumed by a spe-cial method called “kıtlama”. Small lumps of sugar broken with scissors, hand or by biting are placed under the tongue, and then tea is drank. In this region, a new cup of tea is served until the guest says enough. Even if you say you don’t want another cup, a last cup of tea is served, which is called “cırıldım”. Not drinking the “cırıldım” tea is seen as a great insult to the host. In other regions, the teaspoon is put on the tea glass to indicate that you don’t want another cup. This plant shapes the daily life thanks to this drink which is the symbol of friendship and hospitality.
Dünya’nın en ünlü çay seremonisi Japonya’da hala sürdürülmeye devam ediyor. Japonlar çay içme işini sanatsal ve felsefi zenginliklerle birleştirip uygularlar. Hemen her Japon evinin bahçesinde çay seremonisi için, Hoshoan adı verilen; ancak bir kişinin alçakgönüllülüğünü ifade etmesi amacıyla “başını eğerek” girebileceği kadar küçük evler vardır. Seremoniler adeta meditasyon gibi, oldukça katı kurallarla uygulanan demleme ve sunum aşamalarıyla geçer.
Çin Çay Seremonisi
Kore Çay Seremonisi
Seremoninin servis merkezinde ızgaralı bir bambu tepsi vardır. Gong Fu (diğer adıyla Kung Fu) seremonilerinde geleneksel olarak ev sahibi, konuklarına ve doğaya olan saygısını ifade eder.
Zen Budizmi dahilindeki sadelik ve hoşluk kutlanır bu seremonide. Kullanılan çay seti sade formuyla zihni sakinleştirme ve rahatlatma amacıyla kullanılır.
Chinese Tea Ceremony
Korean Tea Ceremony
Japanese Tea Ceremony
There is a bamboo tray with grill in the service center of the ceremony. Traditionally, in Gong Fu (also known as Kung Fu) ceremonies, the host expresses his/her respect for guests and nature.
The simplicity and pleasantness within Zen Buddhism is celebrated in this ceremony. The tea set is used for the purpose of calming and relaxing the mind with its simple form.
The world’s most famous tea ceremony still continues in Japan. The Japanese enriches the practice of drinking tea with art and philosophy. In the garden of almost every Japanese house, there is a house, called Hoshoan, which is so small that one can enter only by “tilting his/her head” to express humility. The ceremonies, like meditation, go through the steeping and presentation stages that are practiced with strict rules.
105