Inhoud Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Ann van Dessel • Haacht (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Akim A.J. Willems • Bornem (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Eelke van Es • Emmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Marijke Hanegraaf • Nijmegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Harrie Sevriens • Heerlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Mirjam Poolster • Vlaardingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Joris Brussel • Velsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Ibrahim Selman • Amsterdam-Noord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Eke Mannink • Zutphen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Jack W. Beneker • Den Helder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Willie Verhegge • Ninove (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Hilde Van Cauteren • Doel (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Joost Oomen • Groningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Geert Zomer • Harderwijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Ester Naomi Perquin • Rotterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Wim Daniëls • Helmond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Rik Tulkens • Diest (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Sylvia Hubers • Haarlem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Bart FM Droog • Groningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Daan Doesborgh • Venlo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Joke van Leeuwen • Antwerpen (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Wim Paeshuyse • Turnhout (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Eric Vandenwyngaerde • Diest (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Moes Wagenaar • Enschede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Menno Wigman • Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Eddy de Buf • Oostende (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Mas Papo • Bernheze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Inge Boulonois • Heerhugowaard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Robert Monninkhoff • Oldenzaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Lammert Voos • Deventer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Marieke van Leeuwen • Dordrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Egbert Hovenkamp • Assen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Jesse Laport • Arnhem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Klara Smeets • Gouda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Arjan Keene • Ede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Maarten van den Elzen • Uden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Ina Stabergh • Diest (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Ingmar Heytze • Utrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Hans Kloos • Amsterdam-West . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Laura Bakker • Dronten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 John Heymans • Hengelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Martin Carrette • Deinze (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Hedwig Baartman • Hoorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Daniël Dee • Rotterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Geert van Hassel • Halle (B) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Kees van Meel • Breda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Esther Porcelijn • Tilburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Paul Jurriëns • Beverwijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Rense Sinkgraven • Groningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Dennis Gaens • Nijmegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Voorwoord ‘De nieuwsgierige fotograaf wou in mijn bovenkamer kijken,’ dichtte Sylvia Hubers nadat ik haar de eerste keer gefotografeerd had. Zo had ik het zelf nog niet gezien. Ik bond de strijd aan met haar vriendelijkheid, schreef ze verder, op zoek naar een vooral donkere foto waarin het lijden van dichters in al zijn facetten te zien zou zijn. Vooruit, een stukje van haar bovenkamer wilde ze me dan wel tonen, maar van de kelder niet. ‘Gefotografeerd worden roept altijd iets op, ik zou dat kunnen proberen,’ schreef ze me eerder. Ik had haar gevraagd of ze voor me wilde poseren en daar dan een gedicht over wilde schrijven. Ik was blij met haar antwoord, het was waar ik op gehoopt had.
• 6•
Dezelfde vraag stelde ik ook aan vijftig andere stadsdichters uit Nederland en Vlaanderen. En ik trok erop uit om ze te fotograferen in hun eigen habitat. Dit boek is het resultaat van al die ontmoetingen. En daar ging eigenlijk ook steeds meer om, om die ontmoetingen. Niet om te bepalen wat een portretfoto nou eigenlijk is, da’s onbegonnen werk. Ontmoeten en daar verslag van doen, in foto en gedicht, dat gaat daarentegen heel goed.
Joost Bataille (Uden, 1959) is portretfotograaf.
fotograaf zoekt sanseveria of hij mij op een ijskoude zondag in maart honderd keer mag nemen want ik rijm zo mooi met de troosteloze straat waarin ik woon en inderdaad; de huizen staren uit hun ramen gordijnen vriezen in hun vouwen vast een bloempot beeldt een orchidee uit ik mag niet lachen. hij wel. zijn ogen spreken de straat aan en af. hij lacht naar de lantaarnpaal en onder zijn blik staan de beukenhagen te blozen
• 8•
hij kleeft mij midden op het kruispunt. ik versteen, verkleed als een koud meisje met te veel armen om ergens te laten en een gezicht dat pret verbijt we ontdooien in een warm huis, snijden rug aan rug groenten en trekken een fles wijn later een ijzige lentenacht over ons heen
a n n va n d e s s e l • h a ac h t (b)
Beste fotograaf, Als ik lachend op de foto zal staan dan is dat ook mijn gezicht maar het is er een dat jij vermijdt. Te onecht, zeg ik voor jou en daarom vind je niet dat ik het ben die je dan aankijkt. Treurig is mooier dan tevreden vermoed ik dat je denkt.
• 14 •
Als jij me liever droevig neerzet dan is dat wellicht ook mijn gezicht maar het is er een dat ik ontwijk. Te uitgesproken voor altijd en daarom vind ik niet dat ik het ben die je dan aankijkt. Alsof je aan het leven lijden toevoegt dat geen mens zo lang ervaart. En minzaam ben ik evenmin voorgoed. Toon me dan maar ferm al weet ik bijna zeker dat ik niet ben wie je dan aankijkt. Waarschijnlijk voel ik me het vaakst iemand met zo’n klein scheef lachje.
ma r ijk e hanegr a a f • nijmegen
vermomming een andere vrouw, dacht ik de gympen laat ik thuis vandaag en in een vlaag van vrijheid trok ik een ego uit de kast dat het beste bij mijn leeftijd past een andere vrouw, dacht ik maar plots verander ik in jou nu jij een meisje voor je ziet dat zich verkleedt in grote woorden
• 78 •
ze zat zo goed verstopt in mij maar jij ontdekt en vindt me uit omdat je op de houding stuit je pelt de lagen van mijn huid en laat me gestript achter wacht denk ik nog wacht met gaan tot ik jou ook ken
k l a r a s m e e t s • g ou da
Tijd loopt (lens open) Of het maken van een foto een ontmoeting is – In elk geval van tijd en licht. Van kijker en wat wordt bekeken. Van bestaan en vormen van verdwijnen. Van wat geregistreerd wordt (onder meer ikzelf) en alles wat er was, maar er niet op staat, waaronder: de fotograaf, het statief, de andere helft van het plein,
• 86 •
de camera, mijn stadsfiets om de hoek. Ze gaan allemaal in zekere zin bestaan nu ik dit schrijf. Niets van wat ik denk wordt vastgelegd. Hoe mijn gezicht geen spiegel van mijn ziel is, maar louter van de wens om op een warme plaats te zijn, mijn oog niet traant van eender welke emotie maar van de wind. Dat ik onder mijn jas halfnaakt zou kunnen zijn maar in plaats daarvan een pak draag. Dat deze vaalrode muts de enige is die ik vanochtend vinden kon. Het vragen of dat een ontmoeting is. (lens dicht) 20 - 12 - 2012 • 12.06 u - 12.21 u
i ng m a r h e y t z e • u t r e c h t
Ikleger tussen dichter en fotograaf — voor bewaking en versterking van ik raad ik u aan op gepaste afstand te blijven – Er zit een ding te staren tussen u en ik Een paars pupil dat maar probeert te focussen op al dat ik dat ik bijna vergeet dat daarachter iemand… Hoe heet u eigenlijk? Waarom staat u daar te pogen? Waarom zegt u ‘stop’ als ik iets vraag?
• 96 •
Het ijs fluistert iets wat wij niet horen Te druk met huid en haar Weet u ik? Of ik u? Een uitgestoken hand Een warme handschoen En veel afstand Heel veel afstand Die zijn we tenminste de baas
h e d w ig b a a r t m a n • ho or n
Dank aan Nik Berkouwer, Marcel de Cnock en Sylvia Hubers
Colofon Fotografie Joost Bataille, zuurkoolmetworst.nl Gedichten De dichters Grafisch ontwerp Leonie Verbrugge, keperontwerp.nl Drukwerk Drukkerij Tienkamp, drukkerijtienkamp.nl Bindwerk Van Waarden, Zaandam Lettertype Collis Papier Arcoprint Milk ISBN 978 00 00000 00 0 NUR 000 1e druk, januari 2014 Š
2014 Joost Bataille, de dichters en Leonie Verbrugge