Tanah Hak Kita

TANAH HAK KITA DOKUMENTASI

11

PEMETAAN KOMUNITI

KAMPUNG ORANG ASLI 1

>>>>>>>>>>>>>>

TANAH HAK KAMI Dokumentasi Pemetaan Komuniti 11 Kampung Orang Asli Penyelidik/Penulis Rizuan Tempek Sinui Pai Nanek Sengik (SPNS) Pereka Bentuk Julya Oui Editor Faisal bin Mustaffa Penerbit PUSAT KOMAS Tel/Fax: +603-79685415 komasjj@pc.jaring.my www.komas.org

1

>>>>>>>>>>>>>>

Table of Contents Pendahuluan

3

Proil Kawasan Kampung Chang Sungai Gepai

15

Proil Kawasan Kampung Bukit Terang

28

Proil Kawasan Kampung Sandin

32

Proil Kawasan Kampung Sat

40

Proil Kawasan Kampung Tisong

54

Peta 11 Kawasan Komuniti Orang Asli

65

Proil Kawasan Kampung Sungai Bil

77

Proil Kawasan Kampung Tidung

87

Proil Kawasan Kampung Sungai Teras

98

Proil Kawasan Kampung Gerhus

113

Proil Kawasan Bukit Ganggai

119

Proil Kawasan Pos Bersih

128

2

PENDAHULUAN Tujuan utama penghasilan Buku Pemetaan Komuniti ini adalah untuk merekod proil dan memaparkan Peta Komuniti 11 Wilayah Tanah Adat (kampung) yang telah terlibat dengan projek pemetaan komuniti.

Pemetaan Komuniti adalah cara yang digunakan untuk mengenalpasti sempadan Wilayah Adat 11 kampung yang terlibat dengan projek ini.

Peta Wilayah Tanah Adat hasil Pemetaan Komuniti adalah bahan rujukan dan bahan bukti yang penting semasa kes mahkamah, proses rundingan, dialog, perbincangan dan surat-menyurat yang berkaitan dengan kes tanah Orang Asli.

Masalah tanah Orang Asli berlaku sejak Malaysia belum dikenali sebagai Malaysia lagi.

Ketika sekitar tahun 1870-an, Perang Sangkil telah berlaku. Sangkil ialah nama yang diberikan oleh Orang Asli untuk pengganas dan penjahat dari kalangan orang Mandailing dan orang Rawa. Pada era tersebut, Sangkil telah menyerang penempatan Orang Asli. Golongan yang tua diseksa dan dibunuh, golongan lelaki muda ditangkap dan dijual kepada pembesar Melayu untuk dijadikan hamba abdi dan golongan wanita muda pula ditangkap dan dijual kepada pembesar Melayu untuk dijadikan gundik dan bahan pemuas nafsu.

Harta benda dalam penempatan Orang Asli yang diserang dan dijajah pula dirampas atau dimusnahkan. Orang Asli yang takut dengan serangan Sangkil meninggalkan kawasan Tanah Adat untuk mencari kawasan penempatan baru yang lebih selamat dan sukar ditemui dan dijejaki oleh Sangkil yang biasanya lebih jauh ke dalam hutan. Oleh itu, Tanah Adat yang ditinggalkan bersama dengan sumber-sumber yang ada menjadi milik Sangkil dan pembesar Melayu pada ketika itu.

Ketika musim Darurat Malaya (1948-1960), beribu-ribu Orang Asli telah dipindahkan dari kawasan Tanah Adat mereka dan telah ditempatkan dalam kawasan penempatan semula untuk mengelakkan Orang Asli bekerjasama dengan Parti Komunis Malaya (MCP). Ini bukan sahaja menyebabkan Orang Asli kehilangan Tanah Adat malah banyak Orang Asli yang kehilangan nyawa akibat pelbagai jenis penyakit. Ini adalah kerana sistem pengurusan skim pemindahan semula diimplementasikan oleh Jabatan Orang Asli (Department of Aborigine Affairs) yang tidak terlatih, kawasan penempatan semula yang tidak bersih, tiada 3

sistem penjagaan kesihatan yang baik, suasana dan persekitaran penempatan semula yang jauh berbeza dengan penempatan asal yang menyebabkan tekanan, trauma dan rasa panik yang terlampau. (John D. Leary, Violence and the Dream People: The Orang Asli in the Malayan Emergency 1948 – 1960) Selepas Kemerdekaan Malaya, Orang Asli masih dikawal oleh JHEOA. Tanah Adat Orang Asli masih diceroboh, dirampas dan dibangunkan oleh dan untuk orang luar sewenang-wenangnya tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus . Akta Orang Asli iaitu Akta 134 langsung tidak memberikan jaminan dalam hal pengiktirafan Tanah Adat. Menurut akta ini, kawasan yang diduduki oleh Orang Asli hanya dimiliki secara Lesen Penempatan Sementara Temporary Occupation License (TOL).

Bermula sekitar tahun 2009 pula, Orang Asli dikejutkan dengan Dasar Pemberimilikan dan PembangunanTanah Orang Asli. Dasar ini secara langsung menaikan hak Orang Asli ke atas Tanah Adat. Antara kandungan dasar ini ialah, ia menyatakan bahawa setiap ketua isi rumah Orang Asli hanya akan diberikan tanah seluas 2 hingga 6 ekar atau kurang untuk lot perumahan dan pertanian (yang tertakluk kepada budibicara dan kemampuan Kerajaan Negeri masingmasing) yang secara jelas menaikan hak Orang Asli dalam mengamalkan pemilikan tanah secara adat. Dasar ini juga menyatakan lot perumahan dan pertanian sahaja, ia tidak menyatakan zon perkuburan, zon tadahan air, zon dusun, zon memburu, zon hutan dan zon-zon lain yang sangat penting dalam sesebuah Tanah Adat Orang Asli. Selain itu, dasar ini dengan jelas juga menyatakan bahawa Orang Asli tidak boleh membawa kes pencerobohan Tanah Adat ke mahkamah untuk menuntut keadilan.

Hasil Perjuangan SPNS Pada sekitar tahun 2003 hingga 2005, telah berlaku pencerobohan Kawasan Tadahan Air Kampung Chang Sungai Gepai di mana terletaknya satu-satunya empangan komuniti yang menyalurkan sumber air ke Kampung Chang Sungai Gepai. Pihak Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak (PPPNP) dan Kampung Poh Plantations mahu menjalankan Projek Tanaman Kelapa Pandan dan Kelapa Sawit di kawasan tersebut. Penduduk Kampung Chang Sungai Gepai dan juga SPNS telah bekerjasama membuat laporan polis, menghantar surat bantahan rasmi, terlibat dengan sessi dialog dengan pihak-pihak berkenaan dan membuat kenyataan-kenyataan media berkenaan dengan isu ini. Akhirnya, projek tersebut dihentikan atas bantahan oleh penduduk Kampung Chang Sungai Gepai. Jika projek tersebut diteruskan, kesan-kesan yang akan berlaku ialah pencemaran dan keracunan satu-satunya sumber air penduduk Kampung

4

Chang Sungai Gepai kerana penggunaan baja dan racun serangga. Selain itu, kawasan sejarah, dusun dan perkuburan mungkin telah dimusnahkan jika projek ini diteruskan.

Projek Taman Botani Negara dan Projek Cari Gali Sumber Air Bawah Tanah berlaku pada tahun 2007 di Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai.

Projek ini dibantah kerana tiada izin dengan makluman awal, bebas dan dan telus. Kerja-kerja pembersihan kawasan yang dijalankan secara tiba-tiba oleh syarikat pemaju projek telah memusnahkan tanaman dan sumber-sumber alam yang penting untuk penduduk Kampung Chang Sungai Gepai. Sekali lagi Penduduk Kampung Chang Sungai Gepai dengan SPNS telah membuat laporan polis, sessi dialog dengan pelbagai pihak contohnya pihak pemaju projek dan JHEOA, menghantar surat bantahan rasmi dan membuat kenyataan-kenyataan media. Atas desakan dan bantahan penduduk Kampung Chang Sungai Gepai, projek tersebut ditangguhkan dan semasa Perak bertukar kerajaan selepas Pilihanraya Umum ke-12, projek tersebut dihentikan secara rasmi dan kawasan yang diceroboh dikembalikan kepada penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Selain itu, di Pos Jernang, Sungkai, Perak. Hasil daripada latihan membangun masyarakat yang dijalankan oleh SPNS, penduduk Pos Jernang telah berjaya memberhentikan pembalakan yang telah dijalankan di kawasan Tanah Adat mereka yang telah berlarutan sejak tahun 70-an lagi. Penduduk Pos Jernang telah menghantar surat bantahan rasmi, berunding/berdialog dengan badan-badan/ agensi-agensi yang berkenaan dan akhirnya membina benteng yang diperbuat daripada kayu besar (barricade) untuk menghalang pembalak dari memasuki kawasan Tanah Adat Jernang. Tindakan membina benteng terpaksa diambil kerana pihak JHEOA dan pihak Jabatan Hutan langsung tidak mengendahkan dan tidak mengambil serius bantahan dan tuntutan penduduk Pos Jernang.

Penduduk Kampung Sungai Tisong, Sungkai, Perak telah menuntut balik kawasan Tanah Adat mereka yang telah dibangunkan sebagai kawasan rekreasi oleh orang luar. Kawasan tersebut dituntut kerana walaupun pihak yang membangunkan kawasan tersebut menjanjikan bahawa penduduk Kampung Tisong akan turut mendapat faedah jika kawasan tersebut dibangunkan sebagai kawasan rekreasi, namun janji tersebut hanyalah janji manis semata-mata.

Kes pembalakan yang telah berlaku di Pos Gedung, Bidor, Perak pada sekitar tahun 2002 hingga 2004 telah memusnahkan sumber-sumber semulajadi dan tanaman penduduk di Kawasan Tanah Adat Gedung. Penduduk di sini hanya dibayar pampasan RM30 untuk pokok petai yang telah mengeluarkan

5

hasil ribuan ringgit. Penduduk Pos Gedung tidak puas hati dengan penipuan tersebut. Penduduk Pos Gedung telah bekerjasama dengan SPNS untuk menghasilkan memorandum yang telah diserahkan kepada wakil Menteri Besar Perak pada masa itu. Selain itu, penduduk juga telah berunding dengan pihakpihak berkenaan secara berdikari. Hasil usaha tersebut, pembalakan telah dihentikan.

Kesimpulannya, Orang Asli bukan menolak pembangunan tetapi pembangunan tersebut tidak mengikut aspirasi dan keperluan Orang Asli. Pembangunanpembangunan seperti pembalakan, pembukaan pusat rekreasi, projek cari gali air bawah tanah, taman botani berpagar dan pembinaan pusat penternakan babi langsung tidak membawa sebarang manfaat dan faedah kepada Orang Asli dalam apa jua bentuk. Malah, pembangunan-pembangunan ini hanya memusnahkan sumber-sumber alam dan tanaman kami. Tambahan pula, pembangunan sebegini hanya akan menambahkan lagi kadar kemiskinan Orang Asli yang memang sudah sediakala bangsa termiskin di Malaysia.

Dalam bahagian pertama buku ini, kita akan didedahkan dengan latar belakang Projek Pemetaan Komuniti.

Dalam bahagian kedua, metodologi yang digunakan oleh SPNS untuk menjalankan Projek Pemetaan Komuniti dijelaskan. Dalam bahagian ini, kita akan menyelami proses-proses yang telah digunapakai ketika bekerjasama dengan komuniti 11 kampung tersebut ketika Projek Pemetaan Komuniti dijalankan.

Dalam bahagian ketiga pula, Kita akan melihat proil 11 kampung yang terlibat dengan Projek Pemetaan Komuniti ini. Proil tersebut merangkumi sejarah lisan yang diwariskan dari generasi ke generasi, isu yang pernah dan sedang berlaku dalam 11 kampung tersebut, tindakan-tindakan yang pernah diambil oleh 11 kampung tersebut untuk menyelesaikan isu-isu yang dihadapi dan tuntutantuntutan 11 kampung ini. Kita juga akan melihat 11 peta komuniti yang telah dihasilkan dalam Projek Pemetaan Komuniti.

Buku ini diterbitkan oleh SPNS dengan kerjasama Pusat KOMAS dan penaja kewangan oleh Konrad-Adeneur-Stiftung (KAS), Jerman.

>>>>>> 6

LATARBELAKANG PROJEK Latarbelakang Projek Pemetaan Komuniti Tanah Adat Orang Asli Orang Asli Semai di tempat-tempat di mana Projek ini dijalankan mengenali kawasan kami sebagai Nengrik atau Wilayah Adat atau Tanah Adat.

Perkataan ‘kampung’ dan konsep ‘kampung’ mula digunapakai setelah pihak luar mula campur tangan dalam pentadbiran Nengrik Orang Asli yang pada asalnya bersifat autonomi. Walaupun begitu, Orang Asli masih mengekalkan konsep Wilayah Adat untuk mengenali sempadan antara kawasan kampung kami dengan kampung-kampung lain yang bersempadan/berjiran dengan kampong kami.

Namun, mengenali Wilayah Adat secara minda tidak cukup. Wilayah Adat penting untuk digambarkan secara lukisan iaitu lengkap dengan skala, tanda arah utara, petunjuk dan sebagainya.

Atas kesedaran ini, SPNS telah mula belajar Pemetaan Komuniti seawal tahun 90-an. Pada tahun 2002, SPNS telah mula menganjurkan Latihan Pemetaan Komuniti yang pertama.Ketika itu, cara pemetaan komuniti yang digunapakai ialah Survei dengan Kompas dan Pita Pengukur. Survei bermaksud tinjauan/ kaji selidik. Perkataan survei biasanya digunakan ketika pemetaan komuniti berbanding dengan tinjauan.

Pada tahun 2005, SPNS dengan kerjasama Pusat KOMAS telah menganjurkan Pemetaan Komuniti yang meggunakan teknik GPS dan GIS. Wakil JOAS/PACOS Trust telah hadir bersama sebagai jurulatih pemetaan pada ketika itu. Terdapat juga beberapa Latihan Lanjutan Pemetaan Komuniti yang telah dijalankan selepas itu. Kampung-kampung Orang Asli yang telah menyertai latihan ini adalah dari sekitar Perak. Namun, ada juga kampung Orang Asli dari Selangor dan Pahang yang terlibat dalam latihan ini.

Selepas beberapa siri latihan, SPNS secara berdikari telah menjalankan pemetaan komuniti. Hasil inisiatif ini, 11 pemetaan komuniti telah dijalankan dalam tempoh tahun 2005 hingga tahun 2009.

7

Pengenalan Sinui Pai Nanek Sengik (SPNS) SPNS ialah Organisasi Berasaskan Komuniti (Community Based Organisation) yang ditubuhkan oleh Komuniti Kampung Chang Sungai Gepai. SPNS adalah singkatan Bahasa Semai untuk ‘Sinui Pai Nanek Sengik’ atau dalam Bahasa Malaysia Hidup Baru, Bersatu Hati atau dalam Bahasa Inggeris New Life in Unity. SPNS berpusat di Bidor, Perak, Malaysia. Idea, usaha dan perjuangan untuk menubuhkan SPNS bermula sejak tahun 1986 oleh pengasas SPNS iaitu Tijah Yok Chopil. Organisasi ini diberi nama SPNS secara rasmi pada tahun 1995 oleh komuniti Kampung Chang Sungai Gepai.

Inisiatif ke arah penubuhan SPNS dimulakan dengan penubuhan kelas tadika, kelas tambahan dan kelas celik huruf untuk kanak-kanak, remaja dan golongan dewasa di Kampung Chang Sungai Gepai. Tujuan jangka panjang ialah supaya ilmu tersebut bukan sahaja digunakan untuk membaca, menulis dan membantu pencapaian di sekolah tetapi membangkitkan kesedaran bahawa ilmu tersebut boleh digunakan untuk membantu komuniti Orang Asli. Selain itu, hasil penubuhan kelas-kelas tersebut, kadar keciciran berkurangan, tahap pencapaian akademik di sekolah meningkat dan remaja-remaja serta golongan dewasa yang tidak pernah bersekolah di sekolah formal telah berupaya untuk membaca dan menulis.

Selepas beberapa tahun, SPNS menjalankan aktiviti lain untuk meluaskan skopnya. Antara aktiviti tersebut ialah projek-projek menjana ekonomi seperti penternakan ayam kampung dan penanaman sayur. Selain itu, SPNS juga menubuhkan kelas tadika dan kelas tambahan/kelas celik huruf di beberapa kampung lain. Kini, selain Kampung Chang Sungai Gepai, kampung-kampung yang mempunyai tadika/kelas tambahan komuniti ialah Kampung Sungai Bil, Slim River, Perak, Kampung Sungai Teras, Trolak, Perak, Kampung Gesau, Ulu Slim, Perak, Kampung Musuh, Jalan Pahang, Tapah, Perak dan Kampung Tekir, Labu, Negeri Sembilan.

Selain itu, SPNS menjalankan aktiviti yang berbentuk bengkel yang biasanya berkenaan langsung dengan Orang Asli seperti Bengkel Hak Tanah Adat, Bengkel Kepimpinan dan Pengorganisasian/Membangun Masyarakat, Bengkel Kesedaran Undi, Bengkel Hak Asasi, Bengkel Kepentingan Pendidikan dan sebagainya.

8

SPNS juga mengambil tanggungjawab utama dalam penubuhan Jaringan Kampung Orang Asli Perak (JKOAP). Inisiatif ini bermula ketika persediaan Hari Orang Asal Sedunia 2003 bertempat di Kampung Chang Sungai Gepai.

Oleh itu, SPNS bukan sahaja terlibat secara aktif dalam membantu dan bekerjasama dalam program dan aktiviti yang dijalankan oleh JKOAP malah Jaringan Kampung Orang Asli di negeri lain. Pada 17 Mac 2010, SPNS telah bekerjasama dalam persediaan dan seterusnya Penyerahan Memorandum Membantah Dasar Pemberimilikan Tanah Orang Asli kepada Menteri KKLW bertempat di Putrajaya yang mana seramai kira-kira 4000 Orang Asli hadir untuk penyerahan memorandum tersebut.

SPNS juga telah dipilih sebulat suara sebagai urusetia untuk Jaringan Kampung Orang Asli Semenanjung Malaysia.

SPNS juga terlibat dalam forum-forum dan aktiviti-aktiviti berkenaan dengan Orang Asal sama ada di Malaysia dan di peringkat antarabangsa.

SPNS didaftarkan di bawah ROB dengan nama SPNS Communication (perkhidmatan pengurusan) pada bulan Ogos tahun 2005.

SPNS juga terlibat dalam hal rundingan dan penyelarasan jika kampungkampung lain dalam Jaringan menghadapi masalah pencerobohan Tanah Adat. Dalam hal ini, SPNS akan memperkuat dan mempertingkat keupayaan orang kampung dalam hal penulisan surat formal, cara-cara berunding dengan pihak-pihak berkenaan dan pemaju, cara membuat laporan polis dan tindakantindakan lain supaya orang kampung faham dengan isu yang berlaku dan mengambil tindakan berlandaskan kefahaman yang jelas dan kemampuan mereka.

SPNS mempunyai struktur pentadbiran yang ringkas disebabkan oleh sumber tenaga dan sumber kewangan yang amat terhad. Kini, terdapat (9) sembilan orang guru dan (3) tiga orang pentadbir / pengatur masyarakat yang berkhidmat dengan SPNS.

9

PROSES PEMETAAN METODOLOGI PEMETAAN KOMUNITI YANG DIIMPLENTASIKAN OLEH SINUI PAI NANEK SENGIK (SPNS) 1. Resource person / jurulatih pemetaan dijemput untuk menjadi tenaga pengajar untuk latihan pemetaan. Kampung-kampung Orang Asli dijemput untuk menyertai bengkel ini. Kriteria penyertaan latihan pemetaan komuniti ialah; a. Majoriti atau semua penghuni kampung tersebut sedar dan serius untuk menjalankan pemetaan komuniti. b. Sebelum bengkel tersebut, orang kampung harus bermesyuarat di peringkat kampung masing-masing untuk berbincang dan memilih secara peserta-peserta latihan pemetaan yang layak kerana peserta tersebut yang akan menjadi wakil komuniti masing-masing dalam segala hal yang berkenaan dengan pemetaan komuniti. c. Komuniti Orang Asli yang terlibat dengan pemetaan komuniti diingatkan untuk memilih peserta seperti kriteria berikut: i. Wakil dewasa/warga emas yang arif/peka dengan hal-hal sejarah kampung dan isu-isu di kampung, ii. Wakil belia/remaja yang berkemahiran menulis dan membaca supaya senang untuk merekod data jika pemetaan komuniti yang sebenar dijalankan di kampung mereka, dan iii. Wakil wanita yang aktif dalam komuniti.

2. Ketika bengkel pemetaan, aktiviti-aktiviti berikut akan dijalankan: a. Penerangan berkenaan dengan jenis-jenis peta yang wujud. b. Penerangan khas berkenaan dengan peta komuniti. Peta komuniti ialah peta yang dihasilkan oleh komuniti sendiri dengan menggunakan peralatan dan perisian iaitu teknologi yang sama atau hampir sama yang digunakan oleh jabatan pemetaan. c. Penerangan berkenaan dengan alat yang digunakan untuk menjalankan survey

10

(tinjauan) iaitu Sistem Penentukedudukan Global (Global Positioning System GPS). d. Latihan praktikal cara-cara menggunakan GPS dengan betul. Peserta diberikan GPS dan diajar langkah-langkah penggunaan GPS yang betul dari mula hingga akhir. Latihan praktikal tersebut dijalankan sehingga semua peserta mengambil bahagian dan benar-benar berupaya menggunakan GPS dengan betul. Petunjuk utama yang membuktikan peserta sudah mahir mengelolakan GPS dengan betul ialah peserta sudah pandai mengambil waypoints (titik lokasi) dan merekod waypoints tersebut dengan betul di dalam GPS dan di atas kertas survey.

Kawasan yang dipilih untuk tujuan latihan ini biasanya kawasan perumahan atau kawasan pertanian yang berdekatan dengan tempat berbengkel. e. Penerangan berkenaan dengan perisian yang digunakan untuk menjalankan pemetaan komuniti iaitu GIS. GIS ialah singkatan untuk Geographic Information System atau dalam Bahasa Malaysia Sistem Maklumat Geograi. Nama perisian GIS yang digunakan ialah ArcGIS yang mengandungi ArcMap dan ArcCatalog. f. Latihan praktikal cara-cara menggunakan GIS dengan betul. Peserta diajar langkah demi langkah untuk memuat turun data (waypoints) yang telah dikutip dari GPS ke dalam komputer. Perisian DNR Garmin akan digunakan untuk memindahkan waypoints dari GPS ke dalam komputer. Waypoints tersebut kemudian akan digunakan untuk memplot kawasan yang telah disurvey di dalam perisian ArcGIS. Proses mempelajari GIS sangat teknikal dan rumit.

Wakil komuniti yang berminat mempelajari GIS biasanya mengambil masa lebih daripada satu latihan untuk membiasakan diri, membina keyakinan dan berupaya menggunakan perisian ArcGIS. Apabila peserta sudah siap menjalankan kesemua proses yang terlibat dalam latihan ArcGIS, peta yang telah dihasilkan akan dicetak. g. Para peserta juga akan didedahkan dengan konsep peta lakaran. Orang Asli mengenali Wilayah Adat masing-masing secara peta minda. Maksudnya, sempadan Wilayah Adat dan zon-zon di dalam Wilayah Adat memang tersimpan dalam rekod pemikiran komuniti terutama golongan warga emas. Pengetahuan berkenaan dengan sempadan Wilayah Adat dan zon-zon di dalamnya diwariskan dari generasi terdahulu ke generasi seterusnya. Secara ringkas, salah satu

11

proses dalam Pemetaan Komuniti ialah mengekstrak peta minda ini kepada peta lakaran yang seterusnya peta lakaran akan dijadikan Peta Wilayah Adat Komuniti dengan bantuan teknologi GPS dan GIS. h. Untuk latihan praktikal peta lakaran, biasanya peserta yang terlibat akan dibahagikan kepada kumpulan mengikut kampung masing-masing. Golongan warga emas/dewasa biasanya akan menggambarkan bentuk, susunan dan kedudukan Wilayah Adat di atas kertas A0 (kertas mahjong) manakala golongan muda akan membantu melakarkan peta Wilayah Adat dan zon-zon di dalamnya. Kemudian, mereka akan diminta oleh penyelaras bengkel untuk membentangkan peta lakaran tersebut. Pada akhir bengkel, peserta akan diminta untuk membawa peta lakaran tersebut pulang ke kampung masingmasing dan menambah baik peta lakaran yang telah dihasilkan ketika latihan.

Peta lakaran ini akan digunakan sebagai rujukan jika kampung tersebut serius untuk menjalankan pemetaan komuniti di kampung mereka. i.

Sesi yang penting juga ialah sesi tindakan lanjut. Dalam sesi ini, kampungkampung yang menyertai bengkel akan mencadangkan tarikh-tarikh yang sesuai untuk menjalankan pemetaan komuniti di kampung masing-masing.

3. Proses Pemetaan Wilayah Adat Komuniti. Proses ini berlaku hasil daripada bengkel yang dijalankan dan hanya akan dijalankan jika wakil-wakil komuniti telah bersetuju menentukan tarikh untuk menjalankan pemetaan Wilayah Adat Komuniti yang sebenar. a. Sekurang-kurangnya dua orang jurulatih dari SPNS akan ke kampung yang telah bersetuju untuk menjalankan pemetaan Wilayah Adat. b. Bengkel ulangkaji akan dijalankan pada hari pertama untuk mengimbas kembali dan mengulangkaji bahagian penting iaitu langkah penggunaan GPS dengan betul, langkah mencatit maklumat yang perlu direkod dalam kertas survey dengan betul dan merujuk peta lakaran komuniti yang dihasilkan semasa latihan terdahulu. Peta lakaran komuniti ini sangat penting kerana peta lakaran inilah yang digunakan sebagai rujukan untuk kawasan Wilayah Adat yang akan disurvey. c. Komuniti yang terlibat dalam Pemetaan Komuniti ini akan dipecahkan kepada

12

dua (2) kumpulan. Kumpulan ini biasanya diberi nama kumpulan A dan kumpulan B. Ketua akan dilantik untuk kedua-dua kumpulan ini. Penyertaan sama rata golongan tua, dewasa, belia/remaja dan wanita diwajibkan dalam kedua-dua kumpulan tersebut. Jumlah keluasan kawasan yang bakal disurvey juga akan dipastikan sama rata. Jurulatih akan meminta ketua kumpulan masing-masing untuk menentukan titik/tempat kedua-dua kumpulan berpecah (Point of Compass – POC) dan titik/tempat untuk bertemu kembali. d. Pada pagi berikutnya, jurulatih akan meminta ketua kedua-dua kumpulan untuk memeriksa peralatan yang wajib dibawa iaitu GPS, kertas survey, pen, pensel, pemadam, bateri ekstra, cat, berus cat, makanan, ubat dan sebagainya. e. Jika semuanya sudah lengkap. Kedua-dua kumpulan akan mula menjalankan survey. Waypoint yang pertama akan ditandakan sebagai 000 atau lebih dikenali sebagai POC (point of compass). Begitulah seterusnya, 001, 002‌ hinggalah ke titik terakhir di mana kedua-dua kumpulan bertemu. Semua waypoint yang dikutip akan disimpan dalam GPS dan dicatit dalam kertas survey. Lokasi di mana waypoint tersebut dikutip juga akan dicatit dalam kertas survey. Selain itu, perkara penting berkenaan kawasan tersebut juga akan dicatit. Contohnya jika kawasan tersebut ada sejarah lisan berkenaan dengan harimau atau kawasan dusun durian. Ini adalah untuk memudahkan peserta mengingati semula lokasi tersebut jika perlu dirujuk dan jika ada kesilapan ketika data dimasukkan dalam ArcGIS. Jika kawasan Wilayah Adat tersebut luas, pemetaan komuniti akan mengambil masa beberapa hari. f. Data-data / waypoints yang telah berjaya dikutip akan diserahkan kepada SPNS. Wakil SPNS yang mengelolakan bahagian GIS akan menggunakan data tersebut untuk menghasilkan draf peta Wilayah Adat kampung-kampung yang terlibat. g. Selepas draf pertama terhasil, wakil-wakil komuniti akan dimaklumkan. Satu tarikh akan ditentukan untuk pertemuan bagi membincangkan draf pertama peta Wilayah Adat tersebut. Jika ada point-point (titik-titik) yang tersasar, maka, jurulatih atau pengelola GIS akan meminta kerjasama komuniti tersebut untuk kembali ke kawasan tersebut untuk mengambil semula waypoint kawasan tersebut. Draf kedua akan dihasilkan dan proses yang sama akan diulang,

13

sehinggalah komuniti betul-betul berpuas hati dengan peta Wilayah Adat yang dihasilkan. Peta yang lengkap akan mengandungi semua maklumat yang dikutip semasa survey, tanda arah utara, legend (petunjuk), skala, logo SPNS, nama kampung, nama wakil/ketua AJK Pemetaan, nama orang-orang yang menjalankan survey dan sebagainya. h. Satu salinan peta akan dicetak dan diberikan kepada orang kampung. Salinan digital pula disimpan oleh SPNS. i.

Selain itu, maklumat tambahan yang perlu dikutip untuk melengkapkan Peta Wilayah Adat ialah proil kampung. Maklumat yang diperlukan untuk proil kampung termasuklah; i. Jumlah penduduk (termasuk wanita, lelaki, warga emas, remaja dan kanak-kanak) ii. Tanaman yang diusahakan iii. Sumber alam semulajadi yang masih ada iv. Sejarah kampung dan sejarah-sejarah penting lain yang pernah berlaku di kampung sama ada lisan atau sejarah bertulis v. Kemudahan asas yang ada (dan tiada) vi. Kronologi isu-isu yang berlaku di kampung vii. Surat-surat aduan/bantahan/permohonan yang pernah dihantar kepada pihak-pihak berkenaan viii. Surat-surat yang pernah diterima daripada pihak-pihak berkenaan ix. Gambar-gambar lama/ buku sejarah/ surat-surat lama / warta perizaban / watikah pelantikan batin (jika ada) x. Keratan akhbar (jika kes atau isu pernah diterbitkan dalam mana-mana akhbar) xi. Laporan polis yang pernah dibuat oleh penduduk kampong xii. Dokumen-dokumen lain yang berkenaan dengan kampung

14

PROFIL KAWASAN KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI, BIDOR, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

15

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI, BIDOR, PERAK 1.

Man bin Badai Derita 78. Johari a/l Bah Yong Yit 2.

Rosenah binti Ah Yen 43. Sahari a/l Bah Long 79. Ruslan bib Bah Selindah 3.

Masran binti Man 44. Chu Lailinda a/p Bah 80. Marja a/p Bah Yong Yit 4.

Rasyida a/p Man Kang 81.

Wani binti Ruslan 5.

Malean a/p Man 45. Emelly a/p Sahari 82. Baseri bin Ruslan 6.

Jelly a/l Man 46. Jones a/l Sahari 83. Khairil a/l Ruslan 7.

Bah Jessy a/l Man 47.

Bah Axnes a/l Sahari 84. Zamrol bin Ruslan 8.

Bah Jefe a/l Man 48. Wak Ri bt Nambon 85. Leha a/p Bah Kerabal 9.

Yok Ken a/l Bah Chai 49. Yok Jelimok a/l Bah 86. As Saharrudin a/l 10.

Salasiah a/p Man Raga Zamrol 11.

Bah Izam a/l Yok Ken 50. Mohamad Nazri a/l Bah 87.

Norasira a/lp Zamrol 12. Bah Radika a/l Yok Ken Raga 88. Zafrul Ikwan a/l Zamrol 13.

Yam a/p Badai 51.

Bah Hais a/l Bah Raga 89. Yusni a/l Sunkop 14.

Lona a/p Yok Dau 52. Hani a/p Bah Raga 90. Suria a/l Bah Jaee 15.

Kairull bin Esa 53. Zubaidah a/p Bah Raga 91.

Feby Elaine a/p Yusni 16.

Julaina binti Man 54. Hamidah bt Bah Raga 92. Seman a/l Chuoh 17.

Laiyana a/p Kairull 55. Saiabadi a/l Bah Churai 93. Simah binti Chetom 18.

Mat Epen a/l Yok 56. Rohani a/p Chu 94. Fazli a/l Seman Senggah 57.

Rosen a/l Saiabadi 95. Elly Sonia a/p Seman 19.

Fadiah a/p Ahmed 58. Roslaini a/p Saiabadi 96. Henry a/l Seman 20. Famiza a/p Mat Epen 59. Jalil a/l Chong Yik 97.

Bah Mat a/l Yok Ridih 21.

Mihjian a/l Mat Epen 60. Rosepida a/p Bah Yong 98. Wak Rugi a/p Halap 22. Fareza a/l Mat Epen Yit 99. Bah Nasri a/l Bah Mat 23. Zuren a/p Johar 61.

Bah Cundang a/ Jalil 100. Bah Gi a/l Halap 24.

Iezal a/l Fareza 62. Bah Tata a/l Jalil 101. Ridah a/p Bah Mat 25. Faizal a/l Mat Epen 63. Wak Enga a/p Jalil 102. Julia 26. Wak Jak a/p Bah Alok 64. Bah Rizal a/p Jalil 103. Juliana 27.

Izah a/p Faizal 65. Shazzy a/p Jalil 104. Did a/l Bah Yong Yit 28. Masrim a/l Che Ton 66. Rizzy a/l Jalil 105. Senah a/p Bah Mat 29. Rokiah a/p Yeok Rapat 67.

Saraida a/p Jalil 106. Sikha a/p Did 30. Samoni a/p Masrim 68. Zera a/l Zakaria 107. Suzan a/p Did 31.

Benett a/l Masrim 69. Salmiah a/p Yok 108. Demen a/l Did 32. Bakree a/k Bah Shadat Sungkop 109. Juni a/l Ah Yen 33. Saiah a/p Masrim 70. Zack Daniel a/l Zera 110. Ainun a/p Bah Selindah 34. Asybel a/l Bakree 71.

Yok Sunkop a/l Yok 111. Rosen a/l Juni 35. Suhaimi a/l Pejajah Nieley 112. Yani a/p Juni 36. Norita a/p Masrim 72. Taoi a/p Rata 113. Loji a/p Yee 37.

Magdalina a/p Suhaimi 73. Arezul a/l Junit 114. Suhaime a/l Unyet 38. Felix a/l Suhaimi 74.

Saloma a/p Yok Chopil 115. Tpah binti Bah Toyok 39. Bah Derita a/l Ranchi 75. Tijah a/p Yok Chopil 116. Sahrul a/l Suhaime 40. Rosita a/p Bah Yong Yit 76.

Abri a/l Yok Chopil 117. Sahlis a/l Suhaime 41.

Maori a/p Bah Derita 77.

Bah Yong Yit a/l Yok 118. Sahmil a/l Suhaime 42. Wak Timang a/p Bah Lengan 119. Tisa a/p Suhaime 16

120.

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

Jamari a/l Bah Bot Rosnah a/p Bah Toyok Jamal a/l Jamari Roziana a/p Jamari Mohammad Zambri a/l Jamari Bah Toyok a/l Yok Lengan Wak Teh a/p Ahyem Jumi a/l Bah Toyok Risam a/l Bah Toyok Liana a/p bah Toyok Larry a/l Bah Toyok Bah Dani bin Bah Cheh Norasiah a/p Bah Toyok Deric a/l Bah Dani Noraini a/p Bah Toyok Suraini a/p Surkardi Hery a/l Surkardi Ja’afar a/l Bah Mandong Asma binti Ahmad Ziana a/p Ja’afar Yok Ujuk a/l Bah Alock Rozimah a/p Ja’afar Suhairy a/l Yok Ujuk Bah Juri a/l bah Kassim Marina a/p Ja’afar Jumaidi a/l Bah Juri Vicher a/l Yok Baba Roziah a/p Ja’afar Sakina a/p Vicher Shahira a/p Vicher Ahmed a/l Umar Draman anak Putat Serian binti Ahmed Izzat Brooklyn anak Deraman Isaac a/l Ahmed Asiah binti Alang Ikmal a/l Isaac Ilysarisma a/p Isaac Ilyka a/p Isaac Ilyzaimi a/l Isaac

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

Main bin Ahmad Wak Timah a/p Kebam Laila a/p Main Mazi a/l Main Azlin a/p Main Chu bin Badai Salama binti Ahmed Lela binti Chu Wak Saimoi a/p Chu Bah Rizan a/l Chu Bah Arzuna a/l Bah Kassim Aniza bt Chu Shadira a/p bah Arzuna Elisri a/l Bah Arzuna Bah Asam a/l Bah Sambu Tuna a/p Bah Merdi Wak Mirra a/p Bah Asam Wak Lida a/p Bah Asam Aniza a/p Bah Asam Idarisma a/p Bah Asam Kei Ying a/l Bah Asam Muhaja a/l Bah Merdi Wak Ramah Amija a/l Muhaja Muhaini a/p Muhaja Daidah a/p Muhaja Mansur a/l Bah Merdi Mazuan a/l Mansur Mazizen a/l Mansur Wak Nin Kiboy a/l Mansur Ramli a/l Bah Tanduk Saharian a/p Bah Merdi Ager a/p Ramli Lia a/p Ramli Cilia a/p Ramli Bah Merdi a/l Bah Yee Wak Mek binti Umor Hariman a/l Bah Merdi Anuar a/l Bah Merdi 17

200. Mah a/p Bah Merdi 201. Suami 202. Wak Jerangkeng bt Bah Yu 203. Bah Rembang bin Taye 204. Bah Ti a/l Bah Rembang 205. Rosli bin Rembang 206. Siria a/p bah Rembang 207. Bah Turi a/l Bah Rembang 208. Rizen a/l Bah Rembang 209. Rihenna a/p Bah Rembang 210. Jasaman a/l Bah Rihan 211. Wak Ani bt Bah Simpan 212. Wak Lia a/p Jasaman 213. Bahari a/l Bah San 214. Liza a/p bah Rembang 215. Imei Iben a/l Bahari 216. Nellysi a/p Bahari 217. Yok Manda a/l Yok Ri 218. Wak Kiah a/p Yok i 219. Bah Manja a/l Yok Ri 220. Ijid a/l Yok Ri 221. Bah Toyam a/l Bah Pehong 222. Wak Milo a/p Yok Ri 223. Momin a/l Bah Toyam 224. Ejad a/l bah Toyam 225. Dimensi a/l Bah Toyam 226. Ringhan a/l Sneoi 227. Azma a/p Ringhan 228. Jumidah a/p Bah Ringhan 229. Samuel a/l Ringhan 230. Jony a/l Ringhan 231. Jarinam a/p Ketnit 232. Semon a/l Jony 233. Gening a/l Jony 234. Jasuah a/l Bah Ringhan 235. Wak Ajex a/p Bah Tungtung 236. Norlina a/p Jasuah

237. Bah Kassim a/p Taye 238. Wak Long a/p Bah Tanduk 239. Bah Jura a/l Bah Kassim 240. Julia a/p bah Kassim 241. Markus a/l Bah Kassim 242. Nelmi a/l Bah Kassim 243. Bah Enchu a/l Bah Cheng 244. Bidah a/p Rahin 245. Erni Nadia Fariza a/p bah Enchu 246. Bah Simeon a/l Bah Enchu 247. Bah Seltos a/l Bah Enchu 248. Ngah a/l Yeok Rapat 249. Saadiah bt Yok Chopil 250. Nisah a/p Ngah 251. Kamil a/l Ngah 252. Eddy Daniel a/l Ngah 253. Georgy Lai 254. Zuraini a/p Ngah 255. Ashley Evelyn Lai 256. Sudin a/l Bah Bandok 257. Marta a/p Bah Kantet 258. Allen a/p Bah Sudin 259. Almeno a/l Sudin 260. Amy Alisa a/p Sudin 261. Esah bt Trus 262. Samad a/l Rahin 263. Azahay bin Rahin 264. Jimat a/l Yeok Rapat 265. Zurini a/p Bah Kikir 266. Firza a/l Jimat 267. Farizan a/l Jimat 268. Firna a/p Jimat 269. Saad bin Yok Tah Toh 270. Wak Luyah a/p Yeok Rapat 271. Yusni a/p Saa 272. Bah Dim bin Yok Tah Toh

273. Keretina a/p Yoon Le Poh 274. Dymmarisyna a/p Bah Dim 275. Ereyien a/l Bah Dim 276. Vincent a/l Bah Dim 277. Bah Bandok a/l Bah Rintau 278. Jimi a/l Enging 279. Wak Anim a/p Bah Bandok 280. Fatend a/l Jimi 281. Fazri a/l Jimi 282. Azery Asra a/l Zainal Abidin 283. Tinea a/p Yok Tah Toh 284. Aidy Arizy a/l Azery Asra 285. Yeok Rapat a/l Yeok Rang 286. Midan a/p Ah Sang 287. Inah a/p Yok Rapat 288. Wak Icha a/p Yepk Rapat 289. Diza a/p Yeok Rapat 290. Bah Rimin a/l Yok Tah Toh 291. Aslina a/p Salleh 292. Melanie a/p Bah Rimin 293. Mizal a/l Bah Rimin 294. Rizal a/l Bah Rimin 295. Ong Kak Wah 296. Rogaayah bt Yeok Rapat 297. Ong Chiew Kee 298. Ong Chiew Kuan 299. Ong Chiew Chen 300. Ong Chiew Yi 301. Bah San a/l Bah Ranchi 302. Timah a/p Yok Yah Toh 303. Haniza a/p Bah San 304. Bah Ram a/l Bah San 305. Bah Lam a/l Bah San 306. Yok Tah Toh a/l Kril 307. Bah Ajid a/l Yok Tah Toh 18

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

Bah Sali a/l Yeok Rapat Vhiew Teck Lee Idora a/p Bah Sali Izzat a/l Bah Sali Ieliz a/p Bah Sali Idona a/p Bah Sali Ali bin Rahin Norisa a/p Bah Simpan Lydiawati bt Ali Ramlee a/l Long Misah a/p Saad Maria Eza a/p Ramlee Sarif a/l Bah Mandong Piah A/p Tok Mua’a Amerul a/l Sarif Azrul a/l Sarif Jahaya bin Yok Keh Sepi a/p Bah Mandong Wak Lee Bees binti Jahaya Rosli a/l Bah Mandong Mun bt Salleh Rosdi a/l Yee Moriani a/p Harun Atam a/l Harun Jasni a/p Harun Nadiayana a/p Harun Shaim a/l Harun Amjan a/p Bah Mandong Amin a/l Ah Hai Bah Emi a/l Bah Daud Bah Dumex Jamal a/l Bah Mat Norsiah a/p Ah Hai Huzaira a/p Jamal Junaidi a/l Jamal Yentty a/p Bah Masak Jamil a/l Bah Long Yati a/p Ubong Ina a/p Jamil Bah Jamal bin Jamil Norlina a/l Jamil

349. Dhia Zulaikha a/l Jamil 350. Dimas Inderawan a/l Jamil 351. Nili a/p Deraoh 352. Dines Arven a/p Ubong 353. Dian a/p Bah Long 354. Cammelia Amdi 355. Dharma Amdi 356. Ammel Amdi a/l Bahaman 357. Benh-Ji Amdi a/l Bahaman 358. Bah Basri a/l Bah Long 359. Nia Deya a/p Razak 360. Bah Long a/l Asen 361. Wak Moi a/p Bah Grun 362. Bah Aluan a/p bah Long 363. Hashim a/l Bah Long 364. Sobiah a/p Bah Long 365. Norliza a/p Bah Seren Yak 366. Bah Sham a/l Bah Boklay 367. Rozila a/p Ubong 368. Ayulen 369. Azarela 370. Bah Alang a/l Kulop 371. Wak Riong a/p Chulok 372. Mat a/l Salin 373. Lira a/p Bah Alang 374. Zaki a/l Zakaria 375. Long Fieda a/p Zaki 376. Aiyu Rebecca a/p Zaki 377. Yeok Rentang a/l Bah Grun 378. Minah a/p Umor 379. Rizuan a/l Tempek 380. Robiah a/p Tempek 381. Radi a/l Tempek 382. Rajis a/l Tempek 383. Rasyidah Bt Tempek 384. Dexter 385. Azlan a/l Kedek

386. Marina Bt Selindah 387. Amizaidi a/l Azlan 388. Bah Selindah a/l Nambon 389. Wak Ri Bt Halap 390. Zamri a/l Bah Selindah 391. Ellana a/p bah Selindah 392. Ricky a/l Bah Selindah 393. Syahiah Syaika binti Ramli 394. Amin a/l bah Mandong 395. Sumah a/p Hatta 396. Felix Ocean a/l Amin 397. Najeri a/l Amin 398. Norshahila Bt Basni 399. Angah bin Busu 400. Azizah a/p Amin 401. Rima a/p Angah 402. Rubi a/p Angah 403. Chek Mah a/p Renjok 404. Uda a/l Bah Simpan 405. Liman a/l Bah Simpan 406. Roslina a/p Bah Simpan 407. Ain a/l Bah Simpan 408. Rahimah a/p Bah Simpan 409. Alun a/l Yok Tah Toh 410. Semah a/p Bah Selindar 411. Zarul a/l Alon 412. Marlin a/p Alon 413. Han Mara a/p Yok Niki 414. Bah Ngah a/l Bah Perhit 415. Nonek a/l Komin 416. Anurat a/p Kerai 417. Maimon a/p Yok Nonek 418. Leha a/p Yok Nonek 419. Gaya a/p Yok Nonek 420. Marian a/p Yok Nonek 421. Nisah a/p Yok Nonek 422. Yuwana a/p Yok Nonek 423. Norkarizam a/l Yok Nonek 424. Ridzuan a/l Yok Nonek 19

425. Norashikin a/p Bah Jehor 426. Lya Nazira 427. Bah Jong a/l Bah Mandong 428. Mariah a/p Yok Niki 429. Zainal a/l Bah Jong 430. Bah Kamil a/l Bah Jong 431. Saidin a/l Joni 432. Selulia a/p Bah Jong 433. Suzellika a/p Saidin 434. Zahari a/l Yee 435. Lai Lee Ming 436. Laila a/p Zahari 437. Riske a/p Zahari 438. Yohanes a/l Zahari 439. Rahel bin Zahari 440. Yusuh a/l Bah Nuken 441. Mela a/p Peram 442. Yusnan a/l Yusuh 443. Eddy a/l Yusuh 444. Jein a/l Peram 445. Bah Awan a/l Rahin 446. Dony a/p Badai 447. Alia a/p Bah Awan 448. Dinieyen a/l Bah Awan 449. Divien a/l Bah Awan 450. Dimaz a/l Bah Awan 451. Hashim a/l Chuoh 452. Sakora a/p Chu 453. Lotter a/l Hashim 454. Lydia a/p Hashim 455. Badai a/l Konchoh 456. Ajai a/l Chu 457. Kutong a/l Yok Walok 458. Ramah a/p Yee 459. Wak Anne a/p Kutong 460. Wak Key a/p Kutong 461. Saadi a/l Kutong 462. Azroy a/l Kutong 463. Rgina a/p Kutong 464. Rade a/l Kutong 465. Ramlan a/l Kutong

466. Nurul Huda a/p Meruang 467. Bah Risal a/l Ramlan 468. Rokiah a/p Junan 469. Bah Yed a/l Bah Sama 470. Ane a/p Denas 471. Johan a/l Bah Yed 472. Elis a/p Bah Yed 473. Eliza a/p Bah Yed 474. Hisham a/l Bah Yed 475. Denas a/l Yee 476. Rokiah a/p Yok Walok 477. Zamri a/l Denas 478. Rosiah a/p Denas 479. Rohana a/p Denas 480. Husi a/p Denas 481. Jali a/l Kenamoi 482. Emelia a/p Denas 483. Jemilah a/p Jali 484. Dahalin a/l Jali 485. Rahim a/l Jali 486. Habin a/l Jali 487. Bah Idok a/l Uda 488. Chernak a/l Uda 489. Husin a/l Uda 490. Bah Jehor a/l Bah Achong 491. Aida a/p Nonek 492. Bah Nazril 493. Long a/l Saleh 494. Jinah a/p Bah Perhit 495. Noraini a/p Long 496. Edon a/l Long 497. Roslan a/l Long 498. Ali a/l Long 499. Sabran a/l Aalap 500. Rozi a/p Panjang 501. Niah a/p Sabran 502. Nadia a/p Sabran 503. Naniya a/p Sabran 504. Nasriq a/l Sabran 505. Atan a/l Rahin 506. Ahmad a/l Yok Keh

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

535.

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

Risa a/p Panjang Sainie a/p Ahmad Bah Rika a/l Ahmad Bah Tem a/l Ahmad Wak Ayi a/p Ahmad Bah Kairil a/l Ahmad Ellyla Fenisa a/p Ahmad Masuin a/p Ahmad Fais a/l Rohejan Bah Ibrahim bin Long Normah a/p Bah Mat Lisa a/p Bah Ibrahim Sina binti Bah Ibrahim Bah Ramli bin Bah Ibrahim Shaiq Nazrin Azroy a/l Bah Ibrahim Han Achu a/p Rahin Mazrie a/l Bah Biot Harry a/l Bah Biot Azlinza a/p Bah Biot Saila a/p Bah Biot Haira a/p Bah Biot Syaira a/p Bah Biot Hamizam bin Rani Mastura a/p Bah Biot Atalia Natasha a/p Hamizam Dahil bin Yok Chopil Ramlah a/p Sahid Rosnita bt Dahil Noraini bt Dahil Rimizia a/p Dahil Nobazi bt Dahil Ramli a/l Bah Selindar Zuze a/p Hassan Aliq a/l Ramli Alex a/l Ramli Belce a/l Ramli Azhar a/l Bah Toyok Ana a/p Kechik Azwan a/l Azhar Maya a/p Azhar 20

547. Fiza a/p Azhar 548. Rosli a/l Tempek 549. Ngah Nora a/p Bah Linju 550. Roynizam a/l Rosli 551. Ros Ezra Hanny a/p Rosli 552. Raynis a/p Rosli

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI, BIDOR, PERAK Penduduk Kampung Chang Sungai Gepai ialah dari suku kaum Semai iaitu salah satu dalam etnik Senoi.

Chang Sungai Gepai dan Wilayah Adat Pos Gedung ialah permatang dan begitu juga dengan Wilayah Adat Pos Jernang.

Kampung Chang Sungai Gepai dinamakan Sebelum kemasukan dan campurtangan oleh penduduk yang terawal menetap di dalam pentadbiran autonomi Kampung Kampung ini sempena dengan nama dua Chang Sungai Gepai, Kampung Chang batang sungai iaitu Sungai Gepai dikenali oleh Sungai Gepai dan penduduk pasak (asal) Sungai Caag (Chang) sendiri sebagai Nengrik yang terletak di dalam Caag atau Tanah Adat kawasan kampung Caag. Nengrik bermaksud ini. Caag bermaksud wilayah. Nengrik Caag Cabang dalam bahasa mempunyai sempadan Malaysia. Orang luar yang jelas dengan (yang bukan Orang Nengrik lain seperti yang Asli) yang masuk ke telah dinyatakan dalam kampung ini tidak biasa perenggan di atas. Di dalam menyebut Caag lantas Nengrik Caag terdapat menyebut Chang. zon-zon yang spesiik, Oleh itu, dari situ lah yang telah dikenalpasti wujudnya panggilan dan diwariskan secara Kampung Chang. turun temurun iaitu zon kampong (genei), zon Kampung Chang pertanian komersial, zon terletak di Daerah perkuburan (penep), zon Batang Padang di Perak Selatan, kira-kira pertanian sara diri (cetnet), zon tadahan 5km dari pekan Bidor. Kampung Chang air (pendeg), kawasan hutan dara (darat), berjiran dan berkongsi sempadan dengan kawasan keramat (ne’enduk) dan sebagainya. dua lagi Kampung iaitu Kampung Kuala Senta Walaupun sistem guna tanah di zon-zon dan Kampung Sandin. Sempadan di antara ini mungkin mengalami sedikit perubahan Kampung Chang dengan Kampung Sandin akibat pengaruh luar dan peredaran zaman, ialah permatang Senat dan Gandu manakala namun adat istiadat sistem guna tanah sempadan di antara Kampung Chang dengan turun temurun masih kekal dan masih kuat Kampung Kuala Senta ialah Sungai Gelpeh. diamalkan. Oleh itu, dakwaan orang luar yang Sempadan di antara Wilayah Adat Kampung mengatakan sistem pertanian Orang Asli 21

SISTEM PENTADBIRAN

memusnahkan sumber alam adalah salah. Ini kerana, dalam amalan kami, walaupun berbentuk pertanian ‘berpindah randah’, sistem ini hanya dilaksanakan di dalam wilayah kami sendiri. Logiknya ialah sesuatu kawasan yang telah digunapakai/diusahakan untuk pertanian dalam satu tempoh masa tertentu harus digilirkan untuk memastikan tanah tersebut tidak ‘mati’ dan kesuburan tanah tersebut ‘sembuh’ ketika dalam tempoh penggiliran atau tempoh ‘berpindah randah’.

Menurut generasi berumur di Kampung Chang Sungai, pada masa dahulu, tiada sistem kepimpinan Tok Batin di Kampung Chang Sungai Gepai.

Kampung ini dipimpin oleh sekumpulan orang tua yang fasih dan arif dalam hal hukum adat, adat resam, budaya dan sebagainya.

Golongan tua ini dinamakan mai raknak.

Dalam golongan mai raknak ini biasanya terdapat seorang ketua atau pemandu kumpulan tersebut. Mai raknak memimpin sebagai sebuah kumpulan dan bukan sebagai individu yang mempunyai kuasa mutlak untuk membuat keputusan bagi penduduk di bawah jagaan mereka seperti sistem kepimpinan Tok Batin yang diamalkan sekarang.

Menurut perkongsian lisan warga tua Kampung Chang. Nengrik Caag memang telah lama wujud. Sejak generasi tertua ini lahir, mereka memang sudah ada di sini. Maksudnya, Nengrik ini telah pun wujud sebelum bermulanya pemerintahan Kesultanan Melayu pada abad ke-15.

Antara mai raknak terawal yang memimpin Kampung Chang Sungai Gepai yang masih boleh diingati oleh orang kampung ialah Atuk Mertak dan Atuk Mawai. Seperti yang dijelaskan tadi, mai raknak ini tiada pangkat Tok Batin kerana pada masa itu Kampung Chang Sungai Gepai ditadbir sepenuhnya secara autonomi.

Jumlah penduduk di Kampung Chang Sungai Gepai menurut banci yang dijalankan oleh orang kampung sendiri pada bulan Oktober 2010 ialah lebih kurang 552 orang. Ini tidak termasuk keseluruhan warga Kampung Chang Sungai Gepai yang menetap di luar Kampung Chang Sungai Gepai kerana komitmen kerja dan perkahwinan.

Setalah kemasukan pengaruh luar dalam sistem pentadbiran Kmapung Chang Sungai Gepai, baru wujud sistem Tok Batin. Antara beberapa Tok Batin yang masih diingat nama mereka ialah Penghulu Mangut, Penghulu Renjok, Penghulu Ahmed, Penghulu Bandok 22

dan yang terkini Penghulu Ngah a/l Yeok Rapat. Beliau dipilih hasil undi yang dijalankan di kalangan penduduk Kampung Chang Sungai Gepai. Nama timangan penghulu/Tok Batin/ ketua kampung ini diperoleh setelah pihak luar seperti Melayu dan British mula campurtangan dalam kehidupan dan sistem pentadbiran Orang Asli.

semua penduduk mendapat air kerana tekanan air yang tidak kuat. Orang kampung

KEMUDAHAN ASAS Pada tahun 1968, Projek Rakyat termiskin dilancarkan di Kampung Chang Sungai Gepai. Pada masa itulah bermulanya penduduk kampung dilarang daripada menjalankan pertanian pindah/ pertanian bergilir balik. Penduduk Kampung Chang Sungai Gepai diberikan sebuah rumah papan tersusun untuk setiap keluarga. Rumah tersebut wujud hingga kini tetapi sudah reput kerana sudah berusia lebih daripada 40 tahun.

Pada tahun 1969, benih getah kahwin dan kelapa diberi oleh JHEOA kepada penduduk Kampung Chang Sungai Gepai. Pada tahun 1998 dan 1999, getah kahwin tersebut ditolak dan digantikan oleh tanaman kelapa sawit. Kini kelapa sawit tersebut diuruskan oleh penduduk Kampung Chang Sungai Gepai secara berdikari.

Pada tahun 1987, Jabatan Kesihatan telah memberikan bantuan paip PVC. Orang kampung telah menyalurkan air bersih dari bukit ke kampung. Walau pun begitu, tidak

telah mengambil inisiatif sendiri untuk membeli polypipe dan PVC tambahan, tangki dan enjin untuk memperkuat tekanan air dan memastikan sekurang-kurangnya hampir semua penduduk menikmati bekalan air yang cukup. Bekalan air kerap terganggu kerana paip kerap dipecahkan oleh pemilik / penternak babi. Taukeh tersebut mendakwa bahawa jajaran paip tersebut berada di dalam kawasannya. Jajaran paip telah dialihkan dan ini menyebabkan tekanan air bertambah lemah. Tekanan air yang tidak cukup dan paip yang selalu pecah menyebabkan enjin selalu mengalami kerosakan. Kini, orang kampung tidak lagi menggunakan enjin disebabkan oleh faktor tersebut. Pihak Pejabat Daerah pernah menawarkan untuk membantu menyalurkan bekalan air tetapi dengan syarat penduduk kampung membenarkan Projek Taman Botani Negara dan Projek Cari

23

Gali Sumber Air Bawah Tanah diteruskan di kawasan air terjun yang merupakan zon ne’enduk (kawasan keramat) Kampung Chang. Orang Kampung Chang tidak setuju dan menolak tawaran tersebut.

Pada tahun 2009, beberapa keluarga terpilih diberikan rumah batu PPRT. Namun, ramai yang berusaha sendiri untuk membina rumah yang selesa untuk didiami sama ada rumah adat (yang diperbuat daripada buluh, bertam, rotan dan kayu-kayu hutan), rumah Pada tahun 1987 juga, tabika KEMAS dibuka papan dan rumah batu. di Kampung Chang Sungai Gepai. Kelas tabika tersebut terbuka untuk kanak-kanak dari Selain itu, terdapat kemudahan klinik Kampung Chang Sungai Gepai dan Kampung bergerak dan perpustakaan desa dan wii Chang Baru. Kelas tersebut masih berjalan (internet tanpa wayar). hingga kini.

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN

Pada tahun 1989, Kampung Chang Sungai Gepai diberikan bekalan elektrik oleh Lembaga Letrik Negara (LLN) yang kini dikenali sebagai TNB. Pada tahun 1993, sekolah kampung yang dibina pada tahun 1962 oleh JHEOA dijadikan asrama untuk pelajar Orang Asli yang berasal dari pedalaman tetapi bersekolah di pekan Bidor.

Tanaman komersial yang terdapat di Kampung Chang Sungai Gepai ialah Kelapa Sawit.

Kelapa Sawit Fasa 1 adalah seluas 100 ekar.

Kelapa Sawit Fasa 2 pula seluas 120 ekar.

Manakala Getah yang ditanam secara rawak oleh penduduk kampong dengan konsep milik keluarga/individu jumlahnya seluas kira-kira 50 ekar. Durian yang ditanam di beberapa kawasan dusun dan kawasan rumah pula kira-kira 200 pokok. Selain itu, terdapat tanaman sara diri yang masih diamalkan iaitu Ubi Kayu, Ubi Keledek, Keladi, Jagung, Terung, Kacang Panjang, Kacang Kelisa, Kundur, Pandan, Serai, Pokok Kulip, Daun Bengmong. .

Pada tahun 1993 juga, tiang telefon mula dipasang dan seterusnya beberapa keluarga telah melanggan talian tetap. Namun, atas sebab kerosakan yang kerap dan revolusi telefon mudahalih, talian tetap tidak lagi digunakan di Kampung Chang Sungai Gepai. Selain itu, pokok buah-buahan juga turut ditanam. Pokok buah-buahan yang ditanam Pada tahun 1998, rumah PPRT diberikan di Tanah Adat Chang Sungai Gepai ialah kepada beberapa keluarga. Kualiti bahan iaitu rambutan, kelapa, koko, limau, rambai, papan yang digunakan amat rendah. Rumah- langsat, larah, sentul, mangga, mempelam, rumah tersebut sudah reput manakala saiz cupu, cempedak, nangka, jering, manggis, rumah tersebut amat kecil dan tidak sesuai betik, pinang. jika sesebuah keluarga tersebut mempunyai ramai ahli.

24

biasa menjadi sumber makanan ialah ber’as, dekoh, perah, larah, sempak darat, kerdas, kuwak dan reboog.

Antara tumbuhan yang dilarang untuk disentuh/dimakan ialah tentej, pelek kenrok, ri’is kenrok kerana tumbuhan ini beracun.

Haiwan Haiwan hutan sudah lama menjadi sumber makanan berprotein utama untuk penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Tumbuhan berunsur perubatan yang ditanam di sekitar kampung ialah Cadak, Berkoog, Penuleh, Selboog, Tabar Bujaag dan sebagainya.

SUMBER ALAM Tumbuhan Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai masih kaya dengan sumber alam.

Tumbuhan dituai, dikutip dan diproses secara tradisional untuk pelbagai tujuan seperti membuat rumah, makanan, senjata, jerat dan perubatan.

Beberapa jenis tumbuhan yang digunakan untuk membuat rumah ialah buluh, bertam, kayu-kayu berteras seperti mahang, ngencar dan setou.

Beberapa jenis tumbuhan untuk tujuan perubatan termasuk bertam, ben genar, ben bakoh, sumbe dan ben calun.

Manakala beberapa jenis tumbuhan yang

25

Antara haiwan hutan yang biasa diburu dan dijerat sebagai sumber makanan ialah babi hutan, pelbagai jenis tupai, rau, sabat, betnot, hareg dan poos.

Selain itu, haiwan yang hidup dalam air juga ditangkap, dipancing dan dibubu untuk tujuan makanan juga. Antaranya ialah ikan tengas, ikan selak, ikan eg heell, ikan selog, ikan bageh, ikan teramis, ikan limbat, ikan kaciw dan ikan bujug.

ISU KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI Kampung Chang Sungai Gepai tidak terkecuali daripada masalah tanah. Antara masalah tanah yang berlaku di Kampung Chang Sungai Gepai ialah pengambilan tanah oleh syarikat / individu untuk tujuan perladangan dan penternakan. Beberapa kawasan dalam Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai telah diambil untuk pertanian/perladangan kelapa sawit, durian, getah dan sayur. Terdapat dua tempat penternakan babi telah dibina di dalam

Kawasan Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai sejak tahun 70-an lagi.

Salah satu tempat penternakan babi tersebut telah memusnahkan kubur lama dan juga mengganggu jajaran paip yang menyalurkan air dari hutan ke Kampung Chang Sungai Gepai. Kedua-dua tempat penternakan babi ini menyebabkan pencemaran Sungai Gepai kerana najis babi dilepaskan ke sungai oleh taukeh dan pekerja tempat penternakan babi tersebut.

Selain itu, Kes Kawasan Tadahan Air Senat telah berlaku pada sekitar tahun 2003 hingga tahun 2005. Pihak Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak (PPPNP) telah menolak 350 ekar Kawasan Tadahan Air Senat untuk tujuan pertanian Kelapa Sawit. Keluasan kawasan keseluruhan yang hampir ditolak mengikut fasa tersebut ialah 1200 hektar. Jika projek tersebut diteruskan, maka empangan komuniti, kuburkubur lama, sumber hutan dan tanaman / dusun lama dalam kawasan Tadahan Air Senat sudah tentunya musnah. Menurut kerajaan, kawasan ini ialah kawasan Tanah Kerajaan Negeri Perak yang telah diberimilik kepada PPPNP. Tapi secara adat, kawasan ini ialah zon Tadahan Air Chang Sungai Gepai (zon Pendeg).

Kes Taman Botani Negara dan Projek Cari Gali Sumber Air Bawah Tanah telah berlaku sekitar tahun 2007 hingga 2008. Projek ini melibatkan kawasan air terjun / kawasan tadahan air yang juga merupakan zon ne’enduk (kawasan keramat/suci) dan zon tadahan air di dalam Wilayah Tanah Adat 26

Kampung Chang Sungai Gepai. Jika projek ini telah diteruskan, maka kawasan ini sudah tentunya telah dipagar, tanaman dimusnahkan dan nilai-nilai budaya yang wujud/diamalkan di kawasan ini pupus.

TINDAKAN YANG TELAH DIAMBIL Kawasan yang telah diambil oleh individu dan syarikat untuk tujuan perladangan/pertanian dan penternakan sukar untuk dituntut kembali kerana sudah lama menjadi milik mereka.

Orang tua dan penduduk Kampung Chang Sungai Gepai pada masa itu digertak dan dikotak-katikkan dengan undang-undang dan akta-akta yang dicipta oleh pihak kerajaan untuk menyerahkan tanah kepada pihak luar.

Kes Tadahan Air Senat telah selesai pada tahun 2005 di mana pihak PPPNP telah menyerahkan kembali tanah kepada pihak Kerajaan Negeri Perak dan projek tersebut telah dibatalkan kerana penduduk membantah dengan menghantar surat rasmi/bantahan bertulis yang dihantar kepada pihak-pihak yang menjalankan projek, pertemuan dan mesyuarat dengan pihak-pihak berkenaan dan juga kenyataan akhbar yang telah dibuat oleh penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Kes Taman Botani dan Cari Gali Sumber Air Bawah Tanah telah dihentikan pada sekitar tahun 2008 kerana pada masa itu Perak telah beralih kerajaan. Tapak Projek seluas 500 ekar telah dikembalikan kepada penduduk Kampung Chang Sungai Gepai

TUNTUTAN KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI Wilayah Tanah Adat yang telah dinyatakan dan ditandakan dengan jelas secara pemetaan komuniti diiktiraf sewajarnya sesuai dengan kehendak penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Pihak kerajaan mengamalkan dan menghormati sewajarnya Deklarasi Hak Asasi Orang Asal Sedunia apabila berurusan dengan Orang Asli di Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai.

Tanah-tanah di dalam Wilayah Tanah Adat Sebarang Projek dan keputusan tidak boleh yang telah diceroboh dikembalikan kepada dipersetujui, diberikan dan dijalankan tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus penduduk Kampung Chang Sungai Gepai. oleh penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

27

PROFIL KAWASAN BUKIT TERANG, KAMPAR, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

28

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG BUKIT TERANG, KAMPAR, PERAK, MALAYSIA dengan gunung yang terdapat di sini.

Cermor tersebut ialah berkenaan dengan Gunung Relau. Secara ringkasnya, Cermor ini mengatakan bahawa terdapat seorang tua iaitu salah seorang penghuni asal di sini mahu membuka ladang atau berlau dalam Terdapat kira-kira 400 orang menetap di bahasa kami. Apabila orang tua tersebut Kampung Bukit Terang. Ini merangkumi mula melakukan kerja berlau, dia telah ghaib golongan warga emas, dewasa, remaja dan begitu sahaja tanpa sebarang kesan. Orang kampung telah mencari tapi gagal menemui kanak-kanak. beliau. Oleh itu, kawasan tersebut telah Kampung Bukit Terang terletak di Daerah dinamakan Gunung Relau.

Kinta di Perak Tengah, kira-kira 2km sahaja Salah satu lagi Cermor yang ada ialah dari pekan Kampar.

Cermor Bujang Melaka. Sebelum kawasan Pada masa dahulu, sebelum Kampar ini dinamakan Bujang Melaka, ada seorang dimajukan dan dijadikan sebagai sebuah pemuda yang bernama Bujang Melaka telah pekan yang pesat membangun seperti masuk ke kawasan ini untuk mencari rezeki. sekarang, kami mengenali kawasan ini Pemuda telah ghaib di kawasan tersebut. sebagai Batang Tunggang. Orang tua di Bukit Penduduk kampung telah mencari Bujang Terang masih ingat bahawa kawasan ini pada Melaka siang dan malam namun gagal waktu itu adalah hutan rimba. Oleh itu, kami menemuinya. Oleh itu, nama tempat tersebut memang sudah menetap di sini sebelum dinamakan sempena mengingati Bujang Melaka. pekan Kampar diwujudkan lagi.

Nama asal Kampung Bukit Terang ialah Kampung Cebak Manjar. Kampung Cebak Manjar diambil namanya sempena nama Sungai Manjar. Keseluruhan penduduk di kampung ini adalah berbangsa Semai.

Satu lagi Cermor yang ada di kawasan ini ialah Bah Gerau. Nama ini diberi nama sempena seekor monyet yang selalu muncul di kawasan tersebut. Apabila orang masuk ke kawasan Satu lagi kampung yang terdapat di kawasan itu, monyet tersebut akan menggoyang pokokini ialah Kampung Bakousit. Sebenarnya nama pokok di kawasan tersebut. Monyet tersebut asal kampung ini ialah Kampung Semambu. ialah penunggu di kawasan tersebut. Jika Nama kampung ini diambil sempena dengan orang yang masuk ke kawasan ini terjumpa Rotan Semambu yang terdapat banyak di monyet tersebut maka orang itu akan jatuh sakit. Mairaknak halak telah menjalankan kawasan tersebut pada masa dahulu. upacara untuk mengubati dan memulihkan Di kawasan Tanah Adat Bukit terang terdapat kawasan tersebut supaya kawasan tersebut banyak legenda atau Cermor yang berkenaan tidak keras dan penduduk di sini boleh Kampung-kampung Orang Asli lain yang terdapat di kawasan ini ialah Kampung Badak Berendam dan Kampung Lembah.

29

masuk mencari rezeki tanpa rasa takut dan ngeri. Selepas upacara perubatan dijalankan, barulah monyet tersebut ghaib dari kawasan tersebut. Oleh itu, nama tersebut dinamakan Bah Gerau.

Apabila berakhirnya zaman pemerintahan Batin Tok Enggeok, beliau telah digantikan oleh Batin Bah Sam. Beliau masih lagi menjadi Batin untuk kampung kami hingga ke hari ini.

KEMUDAHAN ASAS

Selain itu, sebenarnya banyak lagi cerita Bekalan elektrik pula diberikan pada sekitar Cermor yang terdapat di kawasan tersebut. tahun 1992.

Tiga Cermor ini hanyalah sebagai contoh dan Kami diberikan bantuan paip PVC dan paip rujukan sahaja. besi dan kami telah menyalurkan sendiri punca air dari Ulu Sungai Manjar ke rumahSISTEM PENTADBIRAN Pada masa dahulu, sebelum campurtangan rumah yang terdapat di kampung kami pada pihak luar dalam hal ehwal kampung kami, sekitar tahun 1994. kami tiada system tok Batin atau penghulu seperti yang telah diwujudkan hingga ke hari Jalan berturap telah diberikan pada sekitar ini. Kami hanya mengenali pemimpin tersebut tahun 2000. sebagai ketua kami atau ketua kampung.

Pemimpin dipilih oleh penduduk berdasarkan Bantuan rumah papan PPRT fasa I diberikan ciri-ciri kepimpinan dan yang paling penting pada sekitar tahun 1998. Rumah ini pengetahuan dan pengalaman dalam hal mempunyai satu bilik dan bersaiz kecil. Hanya budaya dan adat resam penduduk Kampung 5 keluarga mendapat bantuan rumah PPRT Bukit Terang. Salah satu ciri yang paling tersebut. penting ialah ketua tersebut mempunyai ilmu dan kemahiran untuk menjalankan upacara Bantuan rumah separa batu/papan PPRT penyembuhan penyakit dan menjalankan Fasa II diberikan sekitar tahun 2000. Rumah pelbagai upacara Adat dan budaya termasuk ini mempunyai dua (2) bilik. Rumah ini bersaiz dalam hal membuka tanah untuk pertanian lebih besar sedikit daripada rumah PPRT Fasa I. Hanya dua (2) keluarga mendapat bantuan (berselai). untuk Fasa II ini.

Orang tua yang paling awal memimpin kampung ini ialah Tok Kurak. Beliau memimpin Bantuan rumah batu PPRT Fasa III diberikan sebelum adanya campurtangan orang luar pada sekitar tahun 2007. Rumah ini mempunyai mempunyai dua (2) bilik. Hanya dalam pentadbiran Orang Asli di sini.

Ini diikuti oleh Penghulu Bah Gor. Beliau tiga (3) orang sahaja yang mendapat bantuan dilantik ketika pemerintah Melayu dan British ini. sudah cempurtangan dalam kehidupan kami Bantuan pengangkutan disediakan untuk Orang Asli di sini. kanak-kanak bersekolah. Van membawa Selepas beliau meninggal dunia, beliau telah pelajar berulang-alik dari kampung ke sekolah. digantikan oleh Batin Tok Enggeok.

30

Kemudahan asas yang belum cukup ialah rumah PPRT. Permohonan telah dibuat dan pihak berkenaan menangguhkan permohonan kami dengan alasan menunggu belanjawan seterusnya.

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBIL

AJK Bukit Terang telah mendesak dan menuntut pihak penceroboh untuk berjumpa dan berbincang dengan kami. Ekoran daripada tuntutan dan desakan tersebut, kami mula dilibatkan dan aktif mengutarakan bantahan Kami juga telah memohoan bantuan paip poli dan cadangan dalam beberapa perjumpaan (polypipe) untuk menggantikan paip PVC dan antara MAIP, JHEOA, ADO dan wakil-wakil paip besi yang telah rosak/pecah.

Kampung Bukit Terang. Ada juga perjumpaan yang dihadiri oleh setiausaha Menteri Besar TANAMAN YANG DIUSAHAKAN Perak pada masa itu.

Tanaman utama untuk tujuan komersial yang diusahakan oleh kami ialah getah, petai dan Atas bantahan penduduk Kampung Bukit durian.

Terang, pihak MAIP telah memulangkan Selain itu, tanaman sampingan yang turut kami usahakan ialah Larah, Rambai, Rambutan, Manggis, Langsat, Cempedak, Nangka, Pisang, Tebu, Ubi Kayu, Tongkat Ali, Kacip Fatimah, Pengkeras, Leng’am, Selbog, Rotan Manau dan sebagainya.

Keluasan kawasan yang kami usahakan ini adalah lebih kurang 500 ekar. Namun, keluasan ini cuma kawasan yang diusahakan sahaja.

tanah tersebut kepada pihak Kerajaan Negeri Perak. Lantas, projek tersebut telah dihentikan hingga ke hari ini.

Selain berjumpa dengan pihak-pihak berkenaan, penduduk Kampung Bukit Terang juga telah menghantar surat-surat bantahan dan surat-surat tuntutan untuk mendapat hak milik tanah kekal di rezab Orang Asli Bukit Terang.

TUNTUTAN KAMPUNG BUKIT TERANG

ISU KAMPUNG BUKIT TERANG Pada sekitar tahun 2005 – 2006, Kampung ini pernah menghadapi isu dengan pihak Majlis Agama Islam Perak (MAIP). Pihak MAIP mahu membuka tanah untuk projek perladangan kelapa sawit di kawasan kampung dan kawasan Tanah Adat Bukit Terang. Pihak MAIP telah menjalankan kerja sukat. Ketika kerjakerja sukat ini dijalankan, AJK Bukit Terang telah memberhentikan mereka dan mendesak mereka untuk berbincang dengan AJK Bukit Terang kerana mereka telah menceroboh kawasan Wilayah Tanah Adat kami tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus.

Kami tuntut Tanah Adat kami dirizabkan secara kekal dan diwartakan dalam pelan.

Kami putuskan secara sebulat suara bahawa itu yang paling penting.

Jika tanah sudah diiktiraf, kemajuan dan pembangunan lain yang kami rasa sesuai dan wajar akan menjadi mudah diatur dan dibincangkan.

31

PROFIL KAWASAN KAMPUNG SANDIN, BIDOR, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

32

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG BEN NYEGG/SANDIN, JALAN BRUSEH, BIDOR, PERAK 1.

Bah Sedan a/l Sambow 37. Nazri a/l Bah Jemin 77. Wak Kempal Bah Kenek 2.

Sabri a/l Bah Sedan 38. Nadia a/p Bah Jemin 78. Bah Chekman a/l 3.

Dilah a/l Minggu 39. Peter a/l Tasi Kebam 4.

Hartini a/p Bah Sedan 40. Rani a/p bah Meruwang 79. Manaf a/l Kimbah 5.

Nicholas a/l Dilah 41. Erbeen a/l Peter 80. Wak Edah a/p Bah Chai 6.

Yok Sendiri a/l Sambow 42. Sapika a/p Peter 81. Bah Esal a/l Manaf 7.

Dahalan a/l Sianek 43. Ramos a/l Peter 82. Bah Esa a/l Manaf 8.

Kaedah a/p Kebam 44. Din a/l Kalok 83. Azlia a/p manaf 9.

Ani a/p Dahalan 45. Wak Eja a/p Kenamoi 84. Wak Senret a/p Lepot 10. Azman a/l Dahalan 46. Suryat a/p Din 85. Bah Chai a/l Bah 11. Fazara a/p Dahalan 47. Sharin a/l Kebam Achong 12. Mahani a/p Dahalan 48. Winabar a/p Yok Baba 86. Bah Akit a/l Bah Chai 13. Nizam a/l Dahalan 49. Amir a/l Sharin 87. Bah Dif a/l Bah Chai 14. Bah Ansur a/l Dahalan 50. Sarina a/p Sharin 88. Kassan a/l Bah Chai 15. Lela a/p Bah Seman 51. Aman a/l Kasim 89. Wak Mis a/p Bah 16. Atek a/l Bah Ansur 52. Eton a/p Yok Baba Achong 17. Sambri a/l Yok Pel 53. Jeman a/l Aman 90. Wak Selimut 18. Saliza a/p Dahalan 54. Epol a/l Aman 91. Yok 19. Shamsul Azri a/l Samri 55. Rozana a/l Yok Baba 92. Azhar a/l Kenamoi 20. Bah Sari a/l Bah Tener 56. Kisen a/p Kenamoi 93. Lini a/p Lamcham 21. Tijah a/p Bah Alon 57. Sabrina a/p Rozana 94. Jili a/p Azhar 22. Fazely a/l Bah Sari 58. Bah Osman a/l Bah Chai 95. Bah Arif a/l Yok Degil 23. Hais a/l Bah Sari 59. Sadariah a/p Bah 96. Anin a/p Kebam 24. Rosidah a/p Bah Sari Achong 97. Rohana a/l Bah Arif 25. Rojani a/l Bah Sari 60. Yok Lim a/l Kenamoi 98. Julia a/p Bah Arif 26. Ezuan a/l Bah Sari 61. Razak a/l Kenamoi 99. Rohani a/p Bah Arif 27. Bah Meruwang a/l Bah 62. Salmah a/p Kenamoi 100. Bah Alok a/l Bah Gemok Hari 63. Anuar a/l Kenamoi 101. Wak Sambil a/p 28. Wak Ninan a/p Bah 64. Bah Gat a/l Kenamoi Sambow Siang 65. Bah Enit a/l Osman 102. Han Sedia a/p Bah Alok 29. Murni a/p Bah 66. Haniff a/l Bah Jehor 103. Yok Menang a/l Bah Meruwang 67. Yok Degil a/l Bah Alok 30. Aishah a/p bah Senureh 104. Ari a/l Bah Alok Meruwang 68. Wak Numan a/p Bah 105. Singgah a/p Bah Alok 31. Kerenmok a/p Bah Chalit 106. Sharah a/p Bah Alok Meruwang 69. Mimah a/p Yok Degil 107. Bah Adi 32. Mahani a/p Mat 70. Bah Win a/l Kebam 108. Alet 33. Soney a/l Yok Tinggi 71. Wak Tuwin a/p Bah Hari 109. Faizal a/l Mat Epen 34. Anisa a/p Bah 72. Milah a/p Yok Baba 110. Wak Jak a/p Bah Alok Meruwang 73. Rozidah a/p Yok Baba 111. Izah a/p Faizal 35. Bah Jemin a/l Kebam 74. Mazlan a/p Yok Baba 36. Zaleha a/p bah 75. Faizul a/l Bah Win Meruwang 76. Tamil a/l Bah Perhit 33

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SANDIN, JALAN BRUSEH, BIDOR, PERAK Kampung Ben Nyegg merupakan kawasan penemuan Bijih Timah yang seterusnya telah menjadikan kawasan ini kawasan perlombongan Bijih Timah.

Menurut cerita generasi terdahulu yang telah diwariskan secara turun temurun secara lisan, pada sekitar tahun 1827, di kawasan Gunung Tangkai Cermin iaitu gunung yang terdapat di kawasan Ben Nyegg adalah tempat tinggal seorang lelaki tua yang bernama Tok Bersih.

Nama asal Kampung Sandin ialah Kampung Ben Nyegg. Orang luar tidak pandai menyebut Ben Nyeeg lantas lebih mengenali dan menamakan kampung ini sebagai Kampung Sandin.

Pada suatu hari, dia mencari rotan untuk dijual bagi membayar hutang pada Orang Melayu.

Ketika dia sedanag dalam perjalanan dengan anjing peliharaannya, anjingnya meluru ke satu kawasan dan menyalak dengan bersungguh-sungguh. Tok Bersih bergegas Kampung Sandin adalah sebuah untuk melihat apa yang sedang disalak oleh perkampungan Orang Asli suku kaum Semai. anjingnya. Dia mendapati anjingnya sedang Kampung Ben Nyegg terletak kira-kira 5 menyalak kerana terjumpa sesuatu di atas kilometer dari pekan berhampiran iaitu pekan Bidor. Menurut banci yang dijalankan oleh penduduk Kampung Sandin sendiri, terdapat 111 orang penduduk yang telah lama menetap di kampung itu.

Kampung Ben Nyegg ini mendapat nama tersebut kerana kawasan tersebut terdapat banyak Ben Nyegg. Ben Nyegg adalah perkataan dalam Bahasa Semai yang merujuk kepada sejenis daun yang digunakan semasa upacara Sewang.

Terdapat banyak sejarah di kawasan Kampung Ben Nyegg. Salah satunya ialah di kawasan 34

tanah. Benda yang dijumpai itu sebenarnya ialah Bijih Timah. Dari situ lah mulanya penemuan Bijih Timah di kawasan tersebut.

Berita penemuan mula tersebar luas dan akhirnya kawasan tersebut menjadi kawasan perlombongan Bijih Timah.

Sekitar tahun 1950, Penghulu Kumban pula mengambil alih menjaga kampung menggantikan Penghulu Chalit yang telah meninggal dunia. Beliau juga dilantik oleh pihak British.

Pada tahun 1989, Penghulu Baba dilantik Sungai Tuah pula merupakan kawasan yang oleh JHEOA menjadi Ketua Kampung dinamakan kerana pekerjaan Lombong Bijih untuk menggantikan Ketua Kampung yang Timah pada tahun 1909. Di Sungai Tuah sebelumnya. juga mereka telah menemui berlian yang menyerupai izikal seorang bayi manusia.

Seterusnya pada tahun 1994, Penghulu Dahalan mengambil alih menjaga kampung Namun kini Kampung Ben Nyegg lebih sehinggalah sekarang. dikenali sebagai Kampung Sandin. Perkataan Sandin ini diwujudkan oleh Orang Melayu TANAMAN YANG DIUSAHAKAN namun bagi masyarakat Orang Asli sendiri, Kampung ini masih mengusahakan tanaman mereka lebih mengenali Kampung Sandin komersial dan tanaman sara diri. Sila rujuk sebagai Kampung Ben Nyegg iaitu nama asal jadual di bawah antara beberapa contoh kampung ini. tanaman komersial dan sara diri yang masih diusahakan oleh penduduk kampung ini.

SISTEM PENTADBIRAN

Ketika zaman pemerintahan Raja Alang, Kampung Ben Nyegg dijaga oleh Penghulu Bah Pinang. Beliau dilantik oleh pihak British.

Setelah zaman pentadbiran Bah Pinang selesai, beliau digantikan oleh Penghulu Bah Alang.

Bil. Jenis Tanaman

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Selepas Penghulu Bah Alang Meninggal 7. dunia pula, pihak British melantik Yok Silang 8. sebagai Ketua Kampung untuk menjaga 9.

10.

Kampung Ben Nyegg.

Beberapa tahun selepas itu Yok Silang meninggal dunia dan pihak British melantik Chalit sebagai Ketua Kampung.

35

Getah Durian Rambutan Ubi Kayu Jering Petai Rotan Manau Rotan Bantang Pisang Padi Bukit

Keluasan Anggaran/ Jumlah Pokok Anggaran 200 100 300 150

Pokok Pokok Ekar Pokok

50 50 2 3

Pokok Pokok Ekar Ekar

SUMBER ALAM YANG ADA

rumah tradisional, sumpitan, ranjau, pelbagai jenis jerat, tombak, bahan api, dan sebagai Tumbuhan Banyak jenis tumbuhan yang tidak ditanam, makanan (pucuk rebung). tumbuh dalam hutan di Wilayah Adat dan masih menjadi sumber yang penting untuk Selain itu, banyak lagi tumbuhan yang berguna penduduk Ben Nyegg sama ada untuk tujuan di sekitar Wilayan Adat kami. makanan, bahan asas untuk pembuatan Selain tumbuhan, haiwan juga masih menjadi rumah, senjata pemburuan, perkakas rumah, dan sebagainya. Antaranya ialah beltop (bertam) yang biasa digunakan untuk

membuat atap rumah, dan dinding rumah kerana tumbuhan ini menyejukkan walaupun ketika cuaca panas terik. Selain itu, batang bertam juga boleh dibuat raga, bubu dan joran. Salah satu lagi tumbuhan pelbagai guna juga ialah buluh. Kami menggunakan buluh sebagai bahan asas untuk pembuatan

sumber yang penting untuk kami pernduduk di sini. Haiwan-haiwan ini menjadi sumber makanan (protein) untuk penduduk di sini.

Sila rujuk jadual di bawah untuk mengenalpasti antara haiwan-haiwan yang masih menjadi sumber yang digunakan oleh penduduk di sini.

36

Sila rujuk jadual di bawah untuk mengenalpasti antara haiwan-haiwan yang masih menjadi sumber yang digunakan oleh penduduk di sini.

Bil

Jenis haiwan

1. Babi 2. Beruk 3. Kerokah 4. Kera 5. Tupai 6. Tikus hutan 7. Biawak hutan 8. Tenggiling 9. Landak batu 10. Landak raya 11. Pelanduk 12. Kijang 13. Rusa 14. Burung Kuang 15. Burung Denak 16. Helang 17. Burung Tiung 18. Tupai terbang 19. Kelawar Buluh 20. Burung Kecil 21. Musang 22. Kungkang 23. Gegerok 24. Ular Sawa 25. Ular Tanah 26. Ular Pucuk 27. Tikus Kedakan 28. Burung Kuit 29. Burung Pungguk 30. Burung Hantu 31. Lang Tampi

Kegunaan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

32. Burung Puyuh 33. Belalang Padi Bukit 34. Ulat Langkap 35. Ikan Tengas 36. Ikan Kelah 37. Ikan Limbat 38. Ikan Seluang 39. Ikan Sebarau 40. Ikan Tilat 41. Labi-labi 42. Kura-kura 43. Katak Temburu 44. Katak Batu 45. Burung Kawan 46. Pelanduk Bulan 47. Burung Tugud 48. Burung Katok 49. Ikan Berucat 50. Ikan Layis 51. Ikan Tunag 52. Batu Cegar 53. Ketam Paya 54. Udang Pasir 55. Udang Batu 56. Ulat Bayas 57. Siamang 58. Biawak Sungai 59. Pelanduk Kecil 60. Kumbang Langkap 61. Katak Mengkak 62. Pusing Tali 63. Kelawar Gugup 64. Tengas Daun 37

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

Selain itu, tempat di mana Getah FELCRA Orang luar dari kampung yang berdekatan ditanam sekarang dahulunya merupakan iaitu Kampung Poh telah menceroboh Wilayah kawasan penempatan kami dan juga tempat Tanah Adat penduduk Kampung Ben Nyegg kami menanam durian dan petai. Kami diminta berpindah seluas 20 hektar dan tanaman dan mereka telah kami ditolak dan menanam pokok dimusnahkan kelapa sawit kesemuanya. Kini pada bulan Julai semuanya sudah 2009. Penduduk tiada.

Malah kami kampung telah pernah dituduh cuba menghalang mencuri hasil perkara tersebut Getah tersebut namun penceroboh apabila berlakunya tersebut tidak kehilangan hasil Getah. Hasil hutan iaitu petai dan rotan yang tinggal bakinya pun kami terpaksa mengendahkannya. Malah kami pula diminta kongsi dengan penduduk Kampung Poh. untuk memberikan surat daripada pihak kerajaan sebagai bukti yang mengesahkan Selain itu, ada beberapa kawasan dalam bahawa tanah itu tanah orang kampung.

Wilayah Adat kami yang telah diusahakan Ini adalah satu penghinaan ke atas sistem untuk pertanian dan penternakan ikan oleh pemilikan Tanah Adat Orang Asli. Sepatutnya petani Cina.

ISU DI KAMPUNG BEN NYEEG

orang luar wajib menghormati bahawa kawasan ini adalah kawasan Tanah Adat Ben Nyegg yang telah diwariskan dari generasi ke generasi sejak turun temurun dan tidak bersikap biadap dengan meminta surat pengiktirafan sebagai bukti. Tambahan pula, Orang Asli memang menuntut pengiktirafan tetapi pihak kerajaan yang tidak pernah mengambil sebarang tindakan untuk mengiktiraf tanah kami secara sah dan kekal.

Wilayah Tanah Adat ini juga hampir dibalak tetapi kami telah membuat bantahan. Pada tahun 2010, pihak pembalak telah mula keluar masuk dari kampung kami untuk meninjau kawasan dalam Wilayah Adat kami yang dirasakan sesuai oleh dibalak mereka.

Pendek kata, Wilayah Tanah Adat kami memang giat dibangunkan tetapi sama sekali bukan untuk kami. Bagaimana kami hendak menyokong agenda pembangunan pihak Dalam hukum adat Orang Asli, walaupun luar jika pembangunan ini langsung tiada kawasan tersebut tidak terbukti secara sebarang manfaat tetapi menambahkan lagi bertulis adalah milik orang lain, tetapi jika kadar kemiskinan dan kehilangan budaya, berada di luar Wilayah Adat, ia tetap dikira adat resam dan identiti kami yang berkait secara langsung dengan Wilayah tanah Adat sebagai menceroboh kawasan orang lain. kami.

38

TINDAKAN YANG TELAH DIAMBIL

TUNTUTAN KAMI

Antara tindakan yang pernah dan biasa kami ambil ialah berjumpa dengan pihak yang menceroboh kawasan Wilayah Tanah Adat Ben Nyegg dan membantah secara lisan aktiviti pencerobohan yang sedang dan telah dijalankan oleh mereka. Kami menegaskan yang kawasan yang diceroboh ialah kawasan dalam Wilayah Tanah Adat Kampung Ben Nyegg.

Kami tuntut supaya Wilayah Tanah Adat yang telah kami kenalpasti dengan jelas, diiktiraf sewajarnya, dengan kadar segera.

Kami juga pernah menghantar surat rasmi kepada pihak-pihak berkenaan untuk membantah pembalakan yang hampir dijalan di dalam kawasan Wilayah Tanah Adat kami.

39

Apabila Wilayah Tanah Adat kami diiktiraf, kejadian pencerobohan Wilayah Adat dapat dibendung dengan berkesan.

Wilayah Tanah Adat amat penting bagi kami meneruskan adat, budaya dan identiti kami sebagai penduduk Kampung Ben Nyegg.

Wilayah Tanah Adat juga merupakan sumber dan punca kami bergantung hidup.

PROFIL KAWASAN KAMPUNG SAT, JERNANG, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

40

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG SAT, RPS JERNANG, SUNGKAI, PERAK, MALAYSIA 85. Saliha a/p Angkeh 1. Bah Anho a/l Bah Bintang 43. Yok Ingin a/l Bah Poi 86. Ami a/l Inat 2. Han Tikum 44. Han Leh a/p Yok Mapah 3. Ansorin a/l Bah Anho 87. Yok Razali a/l Inat 45. Rohana a/p Yok Ingin 4. Han Tambah a/p Ansoren 46. Yok Talib a/l Yok Ingin 88. Saiful a/l Inat 5. Bah Rosli a/l Ansoren 89. Alias a/l Inat 47. Jainah a/p Yok Ingin 6. Yok Mapah a/l Bah Baleh 48. Sabri a/l Yok Gelentok 90. Rosmadi a/l Bah Hiror 7.

Han Sunkou a/p Yok 91. Wak Aden a/p Etah 49. Eda a/p Yok Raman Berense 92. Wak Lina a/p Rosmadi 50. Yok Hanchong a/l Yok 8. Yok Rudi a/l Yok Mapah 93. Wal Laini a/p Rosmadi Gelentok 9. Deris a/l Yok Mapah 94. Wak Mesa a/p Rosmadi 51. Evini Yusnita a/p Sabri 10. Zairi a/l Jamal 95. Wak Inda a/p Rosmadi 52. V.Row a/l Bah Moonlai 11. Yok Angkeh a/l Bh Meram 53. Han Salman a/p Yok Ingin 96. Rani a/l Yok Ingin 12. Han Lambong a/p Bah 97. Han Pehleh 54. Saharin a/l V.Row Puchu 98. Azwan a/l Rani 55. Diman a/l Bah Prat 13. Yok Raman a/l Yok 99. Rosni a/l Yok Gelantok 56. Han Inti a/l Bah Hwa Angkeh 100. Han Gundul a/p Jani 57. Ayie a/l Diman 14. Han Ton a/p Yok Berense 58. Maslia a/p Diman 101. Suraimi a/l Rosni 15. Ping 102. Syaiera a/p Rosni 59. Suraidapisa a/p Diman 16. Bah Riza a/l Yo Raman 103. Yok Etah a/l Yok Luhow 60. Agusman a/l Diman 17. Roslan a/l Yok Raman 104. Han Dah a/p Yok Mapah 61. Bah Raya a/l Yok Penjel 18. Yok Deli 105. Ida a/p Yok Etah 62. Salmah a/p Yok Keralol 19. Han Cini a/p Yok Raman 106. Yok Ron a/l Yok Etah 63. Juwati a/p Bah Raya 20. Irwan a/l Yok Raman 107. Bah Are Yos a/l Yok Etah 64. Hadi a/l Bah Raya 21. Azman a/l Yok Raman 108. Amir Zakri a/l Yok Etah 65. Hanisah a/p Bah Raya 22. Zainal a/l Yok Keralol 109. Diana Sofea a/p Yok Etah 66. Hasmah a/p Bah Raya 23. Han Sati a/p Yok Pensok 110. Zaidi a/l Yok Etah 67. Bah Menik a/l Jampek 24. Aj a/l Zainal 111. Ameng a/l Yok Etah 68. Kenady a/l Bah Anho 25. Rozi a/l Zainal 112. Suhardi a/l Jamal 69. Wak Chek a/p Yusnum 26. Suwarti a/l Zainal 113. Minah a/l Kaluchau 70. Wak Prety a/p Kenady 27. Yok Dani a/l Zainal 114. Hardimin a/l Suhardi 71. Wak Nina a/p Kenady 28. Wak Arisa a/p Zainal 115. Bah Singgah a/l Bah 72. Bah Jaimi a/l Kenady 29. Yok Mena a/l Yok Ingin Chanoi 73. Kaluchau a/l Petlat 30. Limah a/p Bah Chanol 116. Bayah a/p Senayan 74. Han Timun a/p Yok 31. Kilas a/l Yok Ganchor 117. Balqis a/p Bah Siinggah Angkeh 32. Serah a/p Yok Angkeh 118. Ovisah a/p Yok Mapah 75. Wak Rokuan a/p 33. Syaisa a/p Kilas 119. Alek a/l Bah Dahara Kaluchau 34. Yok Pensok a/l Ped’ed 120. Jamal a/l Alang 76. Suwandy a/l Kaluchau 35. Rudi a/l Yok Keralol 77. Wak Lingan a/p Kaluchau 121. Ami a/l Jamal 36. Kisyan a/p Mesin 122. Aby 78. Bah Danny a/l Kaluchau 37. Pipi a/l Rudi 123. Boney 79. Kin Katok a/ Yok Dong 38. Wak Intan a/p Rudi 124. Eina a/p Jamal 80. Rosnah a/p Bah Manang 39. Hashimah a/p Rudi 125. Surina a/p Jamal 81. Bah Dokrie a/l Yok Apak 40. Asis a/l Rudi 126. Sira a/p Jamal 82. Jurina a/p Yo Apak 41. Amisah a/p Rudi 127. Zarina a/p Jamal 83. Maslala a/p Yok Apak 42. Edryna a/p Rudi 128. Yok Awut a/l Yok Mapah 84. Inat a/l Bah Mang 41

129. Siah a/p Yok Penjel 130. Salelah a/p Yok Awut 131. Yok Awi a/l Yok Awut 132. Jinasa a/p Yok Awut 133. Suraidah a/p Yok Awut 134. Bah Chanol a/l Bah Anho 135. Dumak a/p Tersul 136. Along a/l Bah Chanol 137. Bah Rajeman a/l Bah Chanol 138. Bah Iman a/l Bah Chanol 139. Diana a/p Bah Chanol 140. Rosila a/p Bah Chanol 141. Yok Choai a/l Yok Angkeh 142. Han Penajeh a/p Bah Anho 143. Bah Jedi a/l Bah Choai 144. Musi a/p Yok Budak 145. Susila a/p Yok Choai 146. Kantoha a/l Yok Choai 147. Nordin a/l Yok Choai 148. Bah Kunan a/l Yok Choai 149. Sapura a/p Yok Choai 150. Jali a/l Yok Mapah 151. Melor a/p Bah Chanoi 152. Daon a/l Jali 153. Nassri a/l Jali 154. Nozan a/p Jali 155. Saira a/p Jali 156. Yok Kelnyel a/l Meram 157. Han Palas a/p Yok Linai 158. Seidin a/l Yok Penjel 159. Juhari a/l Yok Ganchor 160. Han Jenny a/p Yok Budak 161. Asrul a/p Juhari 162. Tolen a/l Juhari 163. Masera a/p Juhari 164. Mohamad a/l Senayan 165. Wah Chuek a/p Yusnum 166. Jaznita a/p Mohamad 167. Yok Dewan a/p Sani 168. Esiah a/p Periman 169. Sani a/l Yok Lapi 170. Mileh a/p Yok Sendal 171. Jefri a/l Sani

172. Helmi a/l Sani 173. Yok Adidas a/l Sani 174. Yok Adi a/l Sani 175. Arin a/l Sani 176. Senayan a/l Petlat 177. Baleh a/l Rasah 178. Halimah a/p Senayan 179. Hamidah a/l Senayan 180. Bah Rosli a/l Ansorin 181. Edyna a/p Radi 182. Ludik a/l Petlet 183. Zainab a/p Hiror 184. Zaridah a/p Jali 185. Yusnum a/l Yok Hwa 186. Wak Jek a/p Bah Nur 187. Suna a/p Yusnum 188. Bah Minsa A/L Yusnum 189. Wak Hani a/p Yusnum 190. Bah Kosong a/l Ahmad 191. Sara a/p Kool 192. Rizal a/p Bah Kosong 193. Ahmad a/l Sekoi 194. Haba a/p Yok Mele 195. Boy a/l Ahmad 196. Joha a/l Ahmad 197. Rohana a/p Ahmad 198. Zaimi a/l Ahmad 199. Lina a/p Ahmad 200. Bah Kool a/l Yok Hwa 201. Han Sinyu a/p Cholek 202. Laila a/p Bah Kool 203. Norliana a/p Bah Kool 204. Rohana a/p Bah Kool 205. Roni a/l Bah Kool 206. Ridzuan a/l Bah Kool 207. Bah Aga a/l Lamchami 208. Han Menjed a/p Chanol 209. Bah Agil a/l Bah Aga 210. Wak Aliet a/p Bah Aga 211. Han Kennorasyileen a/p Yok Berense 212. Rojes a/l Yok Tuwoi 213. Bah Naihok a/l Yok Tuwoi 214. Depeel a/l Yok Tuwoi 215. Bah Jeroi a/l Yok Tuwoi 42

216. Kalina a/p Jamal 217. Yok Atan a/l Sani 218. Suwita a/p Yok Tuwoi 219. Andiran a/l Yok Atan 220. Yok Chun a/l Bah Hiror 221. Wak Anah a/p Yok Ganchor 222. Wak Nibu a/p Yok Chun 223. Shafarina a/p Yok Chun 224. Nila a/p Yok Chun 225. Bah Ahin a/p Yok Chun 226. Bah Im a/l Yok Chun 227. Bah Seman a/l Bah Set 228. Han Sita a/p Gelentok 229. Sinar a/p Bah Seman 230. Yusri a/l Bah Seman 231. Yustiga a/l Bah Seman 232. Diana a/l Bah Seman 233. Dina a/p Bah Seman 234. Rosinah a/p Bah Seman 235. Zahari a/l Yok Angkeh 236. Nor a/p Mapah 237. Ansi a/l Zahari 238. Bah Chong a/l Zahari 239. Acan a/l Zahari 240. Norlia a/p Zahari 241. Gelemuk a/p Zahari 242. Silysiimy a/p Zahari 243. Tifiny a/p Zahari 244. Era a/p Zahari 245. Ain a/p Zahari 246. Naisa a/p Zahari 247. Nateriah a/p Zahari 248. Rosli a/l Senayan 249. Han Legedod a/p Sani 250. Airie a/l Rosli

PENGENALAN POS JERNANG, SUNGKAI, PERAK oleh orang tua dahulu dan diwariskan hingga ke generasi terkini.

Menurut Cermor tersebut, pada ketika itu, terdapat sebuah penempatan Orang Asli di kawasan yang kini dikenali sebagai Wilayah Tanah Adat Sat yang telah dimasuki oleh harimau. Maka, harimau itu menetap di situ buat sementara waktu untuk memburu dan makan penduduk di situ.

Pos Jernang ditubuhkan sekitar tahun 1981. Pos Jernang terdiri daripada lima (5) kampung yang digabungkan dalam satu Pos dan Pos ini hingga kini dikenali sebagai Pos Jernang. Namun, setiap kampung masih mempunyai wilayah Tanah Adat dan pentadbiran dan sejarah masing-masing yang masih dikekalkan dan diamalkan hingga kini. Kampung-kampung yang terdapat dalam Pos Jernang ialah Kampung Ras, Kampung Sat, Kampung Tidung, Kampung Kejau dan Kampung Gamus.

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SAT, RPS JERNANG, SUNGKAI, PERAK Penduduk kampung Sat sebenarnya berasal dari Kampung Sungai Jerjak tetapi telah dipindahkan ke penempatan yang sekarang ini dikenali sebagai Kampung Sat. Kawasan Sat ini mempunyai Cermor yang tersendiri yang telah dikongsikan secara lisan

43

Akhirnya cuma tinggal sebuah keluarga sahaja. Apabila mereka sedar terdapat harimau sedang memburu mereka, keluarga tersebut melarikan diri dan bersembunyi untuk mengelakkan diri daripada dihidu dan dijumpai oleh harimau tersebut.

Ketika mereka bersembunyi, mereka mengintai harimau tersebut yang sedang minum air dari sebatang sungai. Harimau itu berkata,�Eng ngot Teu Sat, besat lauk, niknij ha besat lauk�. Pada zaman dahulu manusia dipercayai memang memahami bahasa haiwan termasuklah harimau.

Harimau tersebut mengeluh kerana dia sudah habis makan semua binatang dan manusia yang ada di kawasan itu. Biasanya selepas menghabiskan semua binatang dan manusia di suatu tempat, harimau akan pergi ke tempat lain untuk memburu binatang dan manusia untuk dijadikan makanan.

tahun 2010, Kampung Sat mempunyai 250 orang penduduk yang terdiri dari 50 kelamin.

SISTEM PENTADBIRAN Antara Batin yang terawal dan pernah mentadbir Kampung Sat ialah Bah Sendai a/l Yok Terilong.

Batin sebelum itu tidak diingati namanya.

Selepas Batin Bah Sendai meninggal dunia, beliau telah digantikan oleh Yok Penjel a/l Yok Nek.

Keluarga tadi tidak lari dari tempat tersebut kerana harimau telah meninggalkan tempat itu.

Selepas Batin Yok Penjel meninggal dunia, beliau telah digantikan pula oleh Batin Bah Anho a/l Bintang yang masih berkhidmat hingga ke hari ini.

Selain Sungai Sat, nama-nama tempat lain yang dinamakan oleh harimau ialah Gunung Sangil, Gunung Mengkuk, Gunung Banlag, Batu Beu, Batu Berhaha, Sungai Prah, Sungai Sungkai dan Sungai Bah Gadig.

Oleh itu, dalam sejarah/Cermor Orang Asli kebanyakan nama Gunung, Bukit, Sungai dan sebagainya dinamakan oleh harimau.

KEMUDAHAN ASAS

Maka, dengan itu, mereka menamakan tempat itu sebagai Nengrik Sat sama dengan nama sungai yang telah diberikan oleh harimau tadi.

Bantuan rumah PPRT yang pertama yang diberikan kepada orang kampung melalui pihak JHEOA ialah rumah Papan PPRT. Melalui skim tersebut, 7 orang telah diberikan rumah. Kerja-kerja membina rumah tersebut dimulakan pada 15 September 1998.

Pada 8 Julai 2008, 22 rumah batu PPRT telah mula dibina dan telah disiapkan pada 20 Ogos 2009.

Nama Kampung Sat dikekalkan hingga ke hari ini daripada Cermor tersebut.

Dalam banci yang telah dijalankan oleh penduduk Kampung Sat sendiri pada

Kemudahan sekolah rendah untuk penduduk di Pos Jernang dibina pada tahun 1987.

Sekolah ini menyediakan pendidikan untuk darjah 1 hingga darjah 6.

44

Tiada kemudahan pengangkutan disediakan untuk murid-murid Pos Jernang yang bersekolah di Sekolah Kebangsaan RPS Jernang. Ibubapa menggunakan motosikal sendiri untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah. Bagi yang tiada kenderaan, mereka terpaksa berjalan kaki.

Kampung ini tiada kemudahan jalan berturap.

Jalan yang ada hanya jalan pembalakan. Jalan ini licin pada musim hujan dan berdebu pada musim kering. Buat masa ini, jalan ini hanya ditabur dengan batu oleh kontraktor kelapa sawit untuk memudahkan lorinya keluar masuk membawa hasil kelapa sawit. Itupun hanya untuk jalan tertentu yang digunakan Terdapat juga kemudahan klinik di Kampung Sat. Doktor dan jururawat datang ke Kampung untuk laluan lorinya.

Sat untuk menyediakan kemudahan Penduduk Kampung Sat menyalurkan bekalan perubatan bagi penduduk Kampung Sat air dari hutan ke rumah dengan bantuan poli dengan kekerapan sekali dalam tempoh dua paip oleh pihak JHEOA. Punca sungai yang bulan. digunakan ialah Ulu Sungai Chayar. Air ini mula disalurkan pada tahun 2000. Kerja-kerja Doktor dan jururawat dari Hospital JHEOA untuk menyalurkan bekalan elektrik mula Gombak juga datang Pos Jernang sekali dijalankan pada 8 Mei 2009 dan telah siap dalam setahun untuk pemeriksaan kesihatan dan mula dipakai oleh penduduk Kampung penyakit-penyakit seperti tuberculosis (TB), denggi, malaria dan sebagainya.

Sat pada 3 Januari 2010.

Terdapat juga Tabika yang dibina berdekatan Di Kampung Sat, terdapat 17 buah rumah tradisi yang dibina oleh penduduk Kampung dengan Sekolah Kebangsaan RPS Jernang.

Sat sendiri.

45

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN Berikut adalah banci tanaman yang diusahakan oleh penduduk Kampung Sat. Banci ini telah dijalankan oleh penduduk Kampung Sat sendiri.

Jenis Tanaman

Jumlah keluasan anggaran

TSK Kelapa Sawit (bantuan RISDA dan JHEOA) Pokok Getah keluasan 750 ekar Pokok Petai Pokok Durian Pokok Langsat Pokok Pisang Pokok Rambutan Pokok Pinang Pokok Duku Pokok Larah Pokok Cempedak Pokok Kelapa Pokok Rambai Pokok Cupuk

646 hektar 30000 pokok dengan 10000 pokok 10000 pokok 200 pokok 2000 pokok 3000 pokok 100 pokok 20 pokok 1000 pokok 20 pokok 50 pokok 150 pokok 300 pokok

SUMBER ALAM Selain daripada tanaman yang diusahakan, Wilayah Tanah Adat Kampung Sat juga kaya dengan sumber alam semulajadi yang digunakan untuk pelbagai tujuan seperti makanan, perubatan dan upacara tradisi, bahan mentah untuk membuat rumah, kraftangan, senjata, jerat, dan sebagainya.

Berikut adalah beberapa contoh tumbuhan dan haiwan yang terdapat di dalam Wilayah Tanah Adat Kampung Sat yang masih digunapakai untuk tujuan seperti yang telah dinyatakan tadi.

46

Tumbuhan Bil

Jenis

Kegunaan

1. Jehuk Mahang/Pokok Mahang 2. Jehuk Kemirai/Pokok Kemirai 3. Jehuk Selaruk/Pokok Selaru 4. Jehuk Mengoloh/Pokok Mengoloh 5. Jehuk Mendahari/Pokok Mendahari 6. Jehuk Belukau/Pokok Belukau 7. Jehuk Meranti /Pokok Meranti 8. Jehuk Merbau/Pokok Merbau 9. Jehuk Asam Lod/Pokok Asam Gunung 10. Jehuk Tampuk/Pokok Tampuk 11. Jehuk Piyor/Pokok Piyor 12. Jehuk Semaran/Pokok Semaran 13. Jehuk Lansir/Pokok Lansir 14. Jehuk Sepat/Pokok Sepat 15. Jehuk Kulip/pokok tulip 16. Jehuk Wol/pokok Wol 17. Awat/Buluh 18. Jehuk pelêk keledang/pokok buah kelidang 19. Jehuk Pelêk Bangkong/ pokok buah bangkong 20. Jehuk Pelêk Sempak/pokok buah dur 21. Jehuk Pelêk langsat/pokok buah langsat 22. Jehuk Pelêk tajam/pokok buah tajam 23. Jehuk Pelêk prah/pokok buah prah 24. Jehuk Pelêk canggud/pokok buah canggud 25. Jehuk Pelêk berangan/pokok buah berangan 26. Jehuk Pelêk kerdas/pokok buah kerdas 27. Jehuk Pelêk cupu/pokok buah cupu 28. Jehuk Pelêk manggis/pokok buah Manggis 29. Jehuk Pelêk Relop/pokok buah Relop 30. Jehuk Pelêk Pepele/pokok buah pepele 31. Jehuk Pelêk Hu/pokok buah hu 32. Jehuk Pelêk Ngel/pokok buah ngel 33. Jehuk Pelêk sempak selak/pokok buah durian daun 34. Jehuk Pelêk sempak pasai/buah durian pasai 35. Jehuk Pelêk jis/pokok buah jis 36. Jehuk Pelêk Kabag/pokok buah kabag 37. Jehuk Pelêk terhek/pokok buah terhek 38. Jehuk Pelêk Getor/pokok buah Getor 39. Jehuk Pelêk Kerayung/pokok buah kerayung 47

Membuat papan mimpi Membuat rumah Membuat rumah dan kulit untuk ubat Membuat rumah dan ubat Membuat tiang dan belantik Membuat rumah Membuat rumah Membuat tiang rumah Membuat ubat batuk Membuat rumah dan daun buat tempat letak makanan Membuat rumah dan buat ubat Membuat rumah dan belantik Membuat ubat dan buah dimakan Membuat rumah dan kayu api Membuat tiang rumah dan dan dibuat rempah masakan Membuat tiang rumah dan belantik Membuat lantai, dinding dan atap rumah.

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

Haiwan Bil

Jenis

Kegunaan

1. Menhar/Babi Hutan 2. Pehong/Kijang 3. Tajuk/Ular 4. Kak Tegas/Ikan Tengas 5. Kemor Nyop/Ulat Buluh 6. Kongkang 7. Kambing Hutan 8. Karox/Katak Puru 9. Hel/Siamang 10. Danem/Jelutong 11. Cep Kuow/burung kuang 12. Kak Kelah/Ikan Kelah 13. Kak Sot/Ikan Kasot 14. Kak Selak/Ikan Daun 15. Kadap/Berudu 16. Seeng/Katak Pejejet 17. Becog/Kancil 18. Angeu/Rusa 19. Dog/Beruk 20. Cep Hubuy/Burung Hantu 21. Gerper/ kelawar 22. Cek Sen ngoh/Harimau 23. Cep Tereg/Burung enggang 24. Cenabeh/kekah 25. Cep Punei/burung 26. Perog Dag/Ladak batu 27. Bah Sebuk/ Kelubuk 28. Kayek/ kancil bulan 29. Kemor salak/ulat salak

48

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

ISU KAMPUNG SAT Pembalakan Masalah pembalakan dijalankan sejak tahun 1982 hingga sekitar tahun 2004 dan terpaksa dihentikan kerana bantahan dan benteng yang dibina penduduk Pos Jernang. Pembalakan telah dijalankan di kawasan Tanah Adat kami tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus. Oleh itu, Tok-tok Batin Kampung dan penduduk kelima-lima kampung dalam Pos Jernang telah membantah pembalakan tersebut Antara kesan pembalakan ialah kawasan Tanah Adat kami musnah. Sumber mata pencarian kami pun musnah disebabkan kayu-kayu balak yang ditebang menimpa pokok petai, durian dan pokok-pokok hutan lain yang kami jadikan sumber pendapatan dan juga sebagai sumber makanan.

Selain itu, sumber air untuk kegunaan harian kami pun tercemar. Kami terpaksa menggunakan air yang keruh untuk minum, mandi, memasak, cuci kain dan pinggan mangkuk. Di samping itu, hidupan sungai seperti ikan, labi-labi dan katak yang menjadi sumber makanan telah berkurangan secara drastik.

Kawasan perkuburan nenek moyang kami juga turut musnah ditolak oleh jentolak.

Kubur keramat nenek moyang kami juga turut musnah, kawasan dusun buah-buahan kami juga turut musnah akibat daripada pembalakan ini.

49

Udara di kawasan kampung kami juga turut tercemar dengan habuk-habuk dari lori balak yang berulang-ulang alik mengangkut kayu balak keluar dari Tanah Adat kami. Jalan yang diguna oleh mereka untuk berulangalik terletak di tengah-tengah kawasan perkampungan kami dan membahayakan nyawa orang kampung kami lebih-lebih lagi kanak-kanak.

Satu lagi insiden yang berlaku pada sekitar tahun 2003 ialah kes pembalak beramairamai merogol seorang remaja perempuan dari Kampung Sat. Perbuatan tersebut melanggar bukan saja adat dan budaya Orang Asli malah kelakuan jenayah yang tidak dapat dimaafkan.

Kelapa Sawit Penduduk RPS Jernang sangat tidak puas hati dengan projek penanaman semula Kelapa Sawit di RPS Pos Jernang.

Pada tahun 1998 penanaman fasa 1 dan fasa 2 telah dijalankan dan fasa 2B adalah pada tahun 1999 dan 2000. Keluasan keseluruhan kebun Kelapa Sawit ini adalah seluas 646 hektar dan ada sebahagian dari kawasan ini telah dimusnahkan untuk membuat jalan.

Dalam projek penanaman semula Kelapa Sawit ini terdapat 224 orang peserta dan 41 peserta dari Kampung Ras sendiri dan selebihnya peserta dari kampung-kampung lain dalam Pos Jernang dan menurut pihak JHEOA, terdapat 11 orang peserta dari kampung lain dari luar Pos Jernang, tetapi

apabila penduduk kampung dan juga peserta sawit meminta penjelasan mengenai peserta luar 11 orang itu, tuntutan kami untuk mendapatkan penjelasan langsung tidak diambil peduli oleh pihak RISDA dan juga JHEOA sehingga sekarang.

Projek Cari Gali Air Bawah Tanah Pada sekitar tahun 2007, Syarikat Pengkaji Kualiti Air telah mengunjungi kampung kami dan dengan angkuhnya mengarahkan penduduk Kampung Ras untuk berpindah ke tempat lain bagi memudahkan pemaju ini menjalankan kerja-kerja kajian mereka, Tanaman Kelapa Sawit kami diurus oleh tetapi penduduk Kampung Ras berdegil pihak RISDA, JHEOA dan pihak sub- untuk tidak pindah ke mana-mana kerana kontraktor. Pengurusan pihak ini langsung kami masih sayang Tanah Adat kami dan tidak membawa keuntungan kepada kami kebun-kebun kami seperti kebun getah, penduduk RPS Jernang, malah kami tidak durian, petai, padi, jagung, dan ubi kayu yang pernah dibentangkan secara terperinci sebenarnya sisa-sisa yang tertinggal selepas mengenai jumlah hasil jualan setiap bulan, Projek Pembalakan yang lalu. jumlah tan, resit jualan, nisbah agihan untuk pihak-pihak pengurus dan peserta, baja, Punca semua masalah di atas adalah kerana racun dan tabung tanam semula. kami tidak diiktiraf sebagai Orang Asli di Malaysia dan kerana Wilayah Tanah Adat Kini, kami di Pos Jernang hanya diberi kami yang kami kenalpasti dengan jelas dividen sebanyak RM300.00 untuk setiap tidak diiktiraf seperti yang kami tuntut dan bulan. Nilai ini memang tidak mencukupi berulang kali kami suarakan selama ini. untuk kami menyara keluarga dan dengan keadaan ekonomi masa ini di mana kenaikan TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBIL harga barang berlaku dari semasa ke Berkenaan dengan isu pembalakan, pelbagai semasa. Tambahan pula, kami penduduk di tindakan telah dibuat penduduk kampung RPS Jernang tiada pendapatan lain selain termasuklah laporan polis, surat aduan daripada hasil sawit. kepada pihak JHEOA, DO, dan juga beberapa badan kerajaan dan bukan kerajaan seperti Kami sudah tidak dapat bergantung kepada SUHAKAM, Kementerian Kemajuan Luar hasil hutan seperti rotan, buluh dan pelbagai Bandar dan Wilayah serta kami telah sumber lain kerana sudah hampir habis membina benteng untuk menghalang taukeh musnah semasa pembalakan dijalankan di balak dari memasuki ke kawasan Wilayah kawasan Tanah Adat kami. Ada pun jarak Tanah Adat kami. Atas usaha kami yang tidak sumber-sumber yang masih ada sangat jauh kenal jemu, aktiviti pembalakan berjaya dari kawasan kampung dan mengambil masa kami hentikan sekitar tahun 2004. Kami untuk kembali pulih seperti sediakala. penduduk RPS Jernang berharap agar pihak Kerajaan Negeri Perak terus menghentikan daripada memberi kelulusan pembalakan di

50

Wilayah Tanah Adat RPS Jernang kerana ia langsung tidak memberikan sebarang faedah kepada kami malah hanya kemusnahan yang memudaratkan lagi nasib kami.

Berkenaan dengan TSK Kelapa Sawit, kami pernah terlibat dalam beberapa kali perbincangan dengan pihak-pihak RISDA dan JHEOA berkenaan dengan isu Kelapa Sawit ini.

Antara perkara yang pernah kami bangkitkan ialah pembayaran dividen yang nilainya amat sedikit dan juga tempoh pembayaran yang amat lambat iaitu dalam 10 bulan hingga setahun sekali, berkenaan dengan hutang yang kami sendiri tidak tahu apa maksud hutang tersebut dan kenapa kami dikatakan berhutang, dan soalan pokok dan soalan yang paling utama iaitu siapakah sebenarnya tuan kepada TSK Kelapa Sawit ini. Soalansoalan tersebut biasanya tidak dijawab oleh pihak RISDA mahupun JHEOA. Ini jelas menunjukkan bahawa Projek TSK Kelapa

Sawit Jernang ini tidak bermanfaat untuk kami penduduk RPS Jernang. Selain itu, kami juga pernah menghantar surat rasmi untuk membangkitkan dan menyoal perkara yang sama. Kami juga telah menuntut beberapa perkara seperti; kami diberikan latihan untuk menguruskan Kelapa Sawit termasuklah dalam hal jualan, pembahagian keuntungan, permodalan semula (duit tabung) dan sebagainya. Ini adalah untuk membolehkan kami memegang dan menguruskan sendiri TSK Kelapa Sawit ini. Tuntutan tersebut juga tidak dilayan.

Setelah kami membuat tindakan di atas, tindakan pihak RISDA dan JHEOA ialah membayar dividen RM300 sebulan kepada setiap peserta TSK Kelapa Sawit Jernang.

Nilai tersebut masih tidak memadai. Balu yang kematian suami (yang pernah menjadi peserta TSK ini) langsung tidak dibayar dividen.

51

TUNTUTAN KAMPUNG RAS Kami Ahli Jawatankuasa Bertindak RPS Pos Jernang bersama-sama dengan penduduk Orang Asli RPS Pos Jernang, Sungkai menuntut pengiktirafan hak-hak kami sebagai masyarakat Orang Asli/ Orang Asal di Malaysia, seperti:

52

(1) Menuntut pihak Pegawai Daerah, Pejabat Tanah dan Daerah Batang Padang dan juga Pejabat Daerah Negeri Perak, Pengarah RISDA, Pengarah JHEOA Batang Padang dan juga Pengarah JHEOA Malaysia, untuk segera membatalkan segala aktiviti pencerobohan oleh mana-mana syarikat atau pemaju di atas Wilayah Tanah Adat kami. Pencerobohan ini tidak pernah mendapat izin dengan makluman awal, bebas dan telus oleh kami Orang Asli Kampung Sat yang merupakan penduduk asal di sini sejak dari zaman nenek moyang kami lagi.

(2) Menuntut RISDA Daerah Batang Padang dan juga RISDA Malaysia, dan mana-mana pihak yang berkaitan dengan tanaman Kelapa Sawit kami supaya membatalkan semua kontrak yang telah diluluskan kerana sistem pajakan yang dibuat tiada persetujuan dari kami masyarakat Orang Asli dan peserta ladang sawit. Sistem pajakan ini jelas gagal membela kami dari segi penambahan pendapatan malah menambahkan lagi tahap kemiskinan kami.

53

(3) Menuntut pengiktirafan sewajarnya untuk Wilayah Tanah Adat kami yang telah kami kenalpasti secara pemetaan komuniti. Pihak kerajaan mestilah mewartakan Wilayah Tanah Adat tersebut sebagai tanah rizab Orang Asli yang sah.

(4) Memberikan latihan dan tunjuk cara kepada masyarakat kami Orang Asli cara-cara menjaga, menguruskan tanaman TSK Kelapa sawit sehinggalah cara menjual, membahagi keuntungan dabn permodalan semua. Langkah ini penting supaya kami dapat berdikari dan tidak bergantung kepada orang lain seumur hidup.

(5) Pihak kerajaan dan wakil-wakil yang berkenaan dengan pembangunan Orang Asli harus sentiasa turun padang membuat tinjauan dan perbincangan telus untuk memastikan janji-janji yang dibuat telah ditunaikan kerana sebarang permasalahan yang timbul juga adalah ekoran tindakan kerajaan serta wakil/jabatan yang tidak mahu turun padang sehingga menyebabkan janji hanya tinggal janji tetapi masalah kami tidak selesai tahun berganti tahun.

PROFIL KAWASAN KOMUNITI KAMPUNG TISONG

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

54

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG SUNGAI TISONG, SUNGKAI, PERAK, MALAYSIA 1.

Lan a/l Bioh Berancng Tekwek 70. Razali a/l Bah Gon 2.

Han Tuhim a/p Yok 37. Yok Jerempai a/l Yok 71. Sukeri a/l Bah Gon Sarau Kerat 72. Yok Amin a/l Bah Cheh 3.

Man a/l Lan 38. Lekin a/l Yok Kerat 73. Rasni a/p Yok Kerat 4.

Jurida a/p Lan 39. Wak Pinah a/p Yok Kerat 74. Ananias a/p Yok Amin 5.

Bah Sopian a/l Lan 40. Bah Saipal a/l Yok Kerat 75. Daniel a/l Yok Peranek 6.

Bah Zuraidi a/l Lan 41. Wak Sayiang a/p Yok 76. Han Rasiah a/p Yok Tem 7.

Azura a/p Lan Kerat 77. Anif a/l Daniel 8.

Han Atag a/p Lan 42. Bah Lai a/l Yok Kerat 78. Yok Sabah a/l Yok 9.

Bah Juwahir a/l Bah 43. Yok Jamin a/l Bah Nukoh Nanong Saaid 44. Wak Ngah a/p Yok Was 79. Han Jeng a/p Chupak 10. Han Seed a/p Yok Jawot 45. Wak Ramah a/p Yok 80. Bah Alang a/l Yok Sabah 11. Sehaya a/p Yok Juwahir Jamin 81. Jaling a/l Yok Sabah 12. Bah Adoni a/l Bah 46. Murni a/p Yok Jamin 82. Han Bibah a/p Yok Juwahir 47. Yok Toboy a/l Yok Jamin Sabah 13. Bah Ramse a/l Bah 48. Yok Insen a/l Yok Jamin 83. Bah Iba a/l Yok Sabah Juwahir 49. Yok Latif a/l Yok Was 84. Arman a/l Yok Salek 14. Bah Aziab a/l Bah 50. Han Saerah a/p Yok 85. Marina a/p Yok Sabah Juwahir Nanong 86. Yok Sarip a/l Yok Sabah 15. Kalib a/l Yok Tem 51. Aditif a/l Yok Latif 87. Han Suria a/p Yok Was 16. Marina a/p Yok Juwahir 52. Acha Satnasammi a/p 88. Samuel a/l Yok Sarip 17. Yok Nan a/l Yok Milun Yok Latif 89. Sarudin bin Bah Dayang 18. Han Addes a/p Bah 53. Osman a/l Yok Arang 90. Han Kenun a/p Yok Pang Nukoh 54. Han Segielok a/p Yok 91. Yok Geroh a/l Sarudin 19. Syaharol a/l Yok Nan Bulan 92. Ayu a/p Sarudin 20. Yok Titek a/l Yok Pan 55. Yok Sabatian a/l Yok 93. Lisa a/p Sarudin 21. Han Diri a/p Yok Jawot Osman 94. Donny a/l Sarudin 22. Han Lel a/p Yok Lasey 56. Bah Marko a/l Yok 95. Umieliza a/p sarudin 23. Jamilah a/p Yok Titek Osman 96. Yok Peranek a/l Yok 24. Yok Dumis a/l Yok Titek 57. Suraya a/p Yok Osman Song 25. Han Buang a/p Yok Titek 58. Kachei a/l Yok Kerat 97. Han Parik a/p Yok Was 26. Han Rita a/p Yok Titek 59. Han Lisam a/p Yok Selno 98. Yok Rahim a/l Yok 27. Han Parisa a/p Yok Titek 60. Rudi a/l Tindan Peranek 28. Han Enang a/p Yok Titek 61. Sisah a/p Bah Senagak 99. Han Agi a/p Yok Peranek 29. Alberto a/l Yok Titek 62. Rusi a/l Rudi 100. Bah Haris a/p Yok 30. Yok Kelab a/l Yok Titek 63. Han Ambun a/p Rudi Peranek 31. Yok Lalis a/l Yok Titek 64. Han Ambi a/p Rudi 101. Sahrizal a/l Yok Peranek 32. Arel a/l Yok Titek 65. Han Langeh binti Awang 102. Ranaloda a/l Yok 33. Alip a/l Yok Abas 66. Yok Ee a/l Bah Cheh Peranek 34. Han Intan a/p Yok Titek 67. Bah Rani a/l Bah Cheh 103. Ika Suraya a/p Yok 35. Yok Kerat a/l Yok Sarat 68. Bah Almi a/k Bah Cheh Peranek 36. Ben Bush a/p Yok 69. Han Haida a/p Bah Gon 104. Jennis a/l Yok Chabok 55

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

Han Ciku a/p Yok Riek Monica a/p Jennis Bah Luat a/l Jennis Robbyka a/l Jennis Jeffri a/l Jennis Bah Minday a/l Bah Woolah Wak Uji a/p Yok Belek Tachak a/l Yok Tekwek Wak Aley a/p Lahgoh Yok Cempak a/l Tachak Han Rani a/p Tachak Bah Joseb a/l Tachak Yok Pencen a/l Kuras Yok Selam a/l Yok Reik Han Perom a/p Yok Lasey Han Milan a/p Yok Selam Wak Maria a/p Yok Selam Lilly a/p Yok Selam Anny a/p Yok Selam Ajimi a/l Yok Selam Wak Nora a/p Yok Selam Han Cadang a/p Yok Lasey Yok Selem a/l Yok Cherop Han Dee a/p Bah Alah Han Podan a/l Yok Riek Laiding a/l Yok Selem Ruding a/l Yok Chabok Han Laise a/p Yok Selem Bah Kalin a/p Ruding Bah Sewadi a/l Yok Kulu Han Saora a/p Bah Atis Han Penulih a/p Bah Sewadi Bah Elli a/l Bah Sewadi Bah An a/l Sewadi Wak Tampoi a/p Bah

Sewadi 140. Bah Ahong a/l Tok Selem 141. Kimasintono a/p Yok Lasey 142. Bah Alah a/l Ongel 143. Han Sengrik a/p Sukor 144. Han Taran a/p Yok Tem 145. Yok Mengah a/l Yok Tekwek 146. Linda a/p Yok Song 147. Norin a/p Yok Mengah 148. Tok Wira a/l Yok Mengah 149. Yok Daud a/l Yok Mengah 150. Wak Poja a/p Yok Mengah 151. Matias a/l Yok Mengah 152. Ainun a/p Yok Mengah 153. Bah Ajis bin Labu 154. Wak Hihoi a/p Bah Achik 155. Bah Hawila a/l Bah Selibah 156. Han Samariah Bt Tok Yem 157. Dahalan a/l bah Susu 158. Ida a/p Tindan 159. Miha a/p Dahalan 160. Wahid a/l Yok Dut 161. Juliana a/p Tindan 162. Serina a/p Wahid 163. Han Den a/p Yok Pang 164. Marzuki a/l Tindan 165. Mazlan a/l Tindan 166. Yok Belek a/p Yok Sarau 167. Han Bebe a/p Bah Alah 168. Wak Kent a/p Yok Belek 169. Han Tangkep a/p Bah Ajis 170. Rosli a/l Halim 171. Yok Mojes a/l Halim 172. Shamsiah a/p Halim 173. Han Harina a/p Halim 56

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

Wak Roma a/p Halim Bah Bahrum bin Bah Ajis Han Kerap a/p Bah Cheh Bah Roy a/l Bah Bahrum Wak Arni a/l Bah bahrum Aizat a/l Bah Bahrum Aizat Hakimie a/l Bah Baharum Bah Am a/l Halim Siti a/p Yok Sunak Apit a/l Bah Am Rossidie bin Yok Kelah Han Normah a/p Bah Nukoh Juliana a/p Rossidie Remmy a/l Rossidie Hassan a/l Bah Nukoh Timah a/p Yok Teni Marsah a/p Hassan Wak Hamulia a/p Hassan Wak Kawel a/p Hassan Bah Gesat a/l Hassan Anita a/p Hassan Laju a/l Yok Kang Kang Han Cin Chin a/p Yok Salak Yok Boneng a/l Yok Put Nila a/p Yok Salek Bah Asmi a/l Yok Boneng Yok Mirin a/l Yok Rindok Han Dook a/p Yok Seloop Mini a/p Yok Mirin Zainal a/l Yok Song Bah Yeos a/l Bah Cheh Munah a/p Yok Sunak Atira a/p Bah Yeos Ismail a/l bah Nukoh Ros a/p Yok Sunak Bah Aming a/l Ismail Bah Gabriel a/l Ismalil

211.

212.

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

Bah Malkia a/l Ismail Din a/l Yok Sunak Julika a/p Din Robin a/l Din Han Selina a/p Yok Was Rina a/p Yok Jamin Hassian a/l Yok Jamin Hamsal a/l Yok Laju Halimah a/p Yok Sunak Bah Jinas a/l Hamsal Konteng a/l Yok Sunak Han Ramah a/p Yok Chabok Wak Raie a/p Konteng Han Isabella a/p Konteng Winner a/l Konteng Vines a/l Konteng Han Relooi a/p Yok Sempoh Saemah a/p Yok Was Rohana a/p Yok Osman Bah Susan a/l Yok Was Yok Hehet bin Yok Ahat Ibrahim a/l Yok Arang Han Sejoi a/p Yok Chupak Yok Ben a.l Yok Salek Yok Khamis a/l Yok Salek Yok Arip a/l Yol Salek Tok Dumi a/l Yok Salek Amud a/l Ibrahim Relahit a/l E.Hat Han Kampok a/p Yok Dusun Rosaidah a/p Yok Arang Rasni a/l Yok Arang Yok Arshad a/l Yok Arang Sammy a/l Bah Cherop Han Kenjip a/p Yok Chupak

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

Han Naspay a/p Sammy Yok Jany a/l Sammy Han Rohni a/p Sammy Han Nurhalisa a/p Sammy Bah Khai a/l Sammy Rahmat a/l Yeok Bek Wak Sham Bt Yok Mirin Rasidah a/p Rahmat Martini a/p Rahmat Marvela a/p Rahmat Billy Obit a/l Rahmat Naftali a/l Rahmat Rashid a/l Rahmat Sakura a/p Bah Nukoh Bah Leaky a/l Rashid Yok Sunak a/l Yok Rindu Han Lalaw bt Tikkwek Kalsom a/p Yok Sunak Yok Talib a/l Yok Sunak Osman a/l Yok Sunak Kebai a/l Bah Duol Han Melayu a/p Yok Tigo Sarudin a/l Bah Nukoh Han Arjuna a/p Bah Nukoh Yok Titik a/l Bah Nukoh Nehcei a/l Bah Nukoh Dollah a/l Yok Sunak Han Derup a/p Yok Song Amus a/l Dollah Samri a/l Dollah Noraini a/p Dollah Normala a/l Dollah Eden a/p Dolah Aidie a/p Dollah Bah Selibah a/l Bah Ajis Han Ulen a/p Yok Jawot Shima a/p Bah Selibah Bah Cerah a/l Bah Selibah Han Serdak a/p Bah 57

Selibah 285. Bah Sinar a/l Bah Selibah 286. Bah Entoi a/l Bah Selibah 287. Bah Puteh a/l Bah Rantau 288. Han Gelisah a/p Yok Mirin 289. Azri a/l Bah Puteh 290. Azrisyaira a/p Bah Putreh 291. Joreka a/l Bah Puteh 292. Eliveto a/l Bah Puteh 293. Wak Maresa a/p Bah Puteh 294. Bah Tista a/l Bah Puteh 295. Ayob a/l Bah Song 296. Aminah a/p Yok Sunak 297. Yok Manaf a/l Ayob 298. Lina a/p Ayob 299. Amirul a/l Ayob 300. Yok Gedas a/l Yok Mirin 301. Han Lekup a/p Bah Cheh 302. Wak Kawil a/p Gedas 303. Mary a/l Gedas 304. Han Angit a/p Gedas 305. Yok Bangkas a/l Gedas 306. Azeman a/l Bah Taleb 307. Han Chehob a/p Yok Kelah 308. Levis a/l Azeman 309. Levisa a/p Azeman 310. Zuhaidi a/l Azeman

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SUNGAI TISONG, SUNGKAI, PERAK Kampung Sungai Tisong merupakan sebuah penempatan Orang Asli dari suku Kaum Semai. Kampung Sungai Tisong terletak kira-kira 10 kilometer dari Pekan Sungkai.

Kampung Sungai Tisong mempunyai dua (2) kawasan penempatan. Penempatan yang pertama dikenali sebagai Kampung Sungai Tisong. Nama Kampung Sungai Tisong berasal dari cerita lama . Menurut cerita lama yang dikongsikan dari generasi ke generasi, pada zaman dahulu, harimau suka memburu manusia untuk dijadikan makanan. Ada sebatang anak sungai tempat harimau memakan mangsa yang telah dibunuh. Biasanya, selepas memakan mangsa, rambut mangsa tersebut akan dimuntahkan kembali oleh harimau kerana rambut tidak dapat dihadamkan. Dalam bahasa Orang Asli Semai, Sog ialah rambut.

Oleh sebab terdapat rambut manusia yang dimuntah oleh harimau di tepi anak sungai tersebut, sungai tersebut dinamakan Sungai Sog atau lebih dikenali dalam Bahasa Semai sebagai Teaw Sog. Oleh itu, hingga kini Orang Asli menamakan tempat ini sebagai Teaw Sog atau Tisog. Tetapi orang luar lebih mengenali kawasan ini sebagai Tisong kerana mungkin tidak pandai menyebut nama tempat tersebut dengan betul.

58

Manakala penempatan yang kedua dikenali sebagai Kampung Camol yang sekarang lebih dikenali sebagai Kampung Limau. Nama kampung ini berasal dari nama orang tua yang bernama Yok Camol. Menurut cerita yang dikongsikan secara turun temurun, Yok Camol merupakan seorang yang Halak (handal, kuat, mempunyai kuasa ghaib dan boleh menyembuhkan orang yang sakit). Yok Camol memberitahu kawan-kawannya bahawa dia pernah menuntut ilmu Halak namun kawankawannya tidak pernah mempercayai katakata Yok Camol. Oleh itu, kawan-kawannya telah mencabar untuk menguji kehandalan yang kononnya dimiliki oleh Yok Camol itu.

Yok Camol bersetuju dan pada suatu hari, dia bersama kawan-kawannya pergi ke satu tempat yang mempunyai pokok-pokok tinggi dan besar. Salah satu pokok ialah pokok Chah. Yok Camol memanjat pokok Chah itu dan meminta kawan-kawannya menyumpitnya dari bawah. Puas kawan-kawannya yang juga merupakan penyumpit yang handal menyumpit Yok Camol namun sedikit pun tidak mengena Yok Camol. Kawan-kawannya terus menyumpit sehingga habis kesemua peluru batang damar yang ada namun masih tidak kena pada Yok Camol. Setelah itu, Yok Camol pun turun dari pokok dan menemui kawan-kawannya. Maka, mereka percaya bahawa Yok Camol benar-benar Halak. Dari itulah wujudnya nama Kampung Camol.

Tugas beliau diambil alih oleh Yok Rindok pada tahun 1941. Yok Rindok ialah menantu Bah Bejes.

Manakala nama Kampung Limau diperoleh dari kisah yang dulunya kawasan itu ditanam dengan Pokok Limau yang sehingga kini masih wujud.

Selepas itu, Penghulu Lengwak telah Bukti yang mengukuhkan bahawa Kampung meneruskan pentadbiran kampung pada Sungai Tisong adalah kawasan penempatan tahun seterusnya.

Orang Asli ialah terdapat kubur-kubur lama nenek moyang iaitu kubur Yok Ladak, kubur Ini diikuti oleh Batin Ueh atau dikenali juga Yok Malo, kubur Ajok Cangkat, dan kubur Yok dengan nama Bah Tigak.

Gulai. Mereka merupakan Orang Asli yang terawal tinggal di kawasan Kampung Sungai Kemudian pada tahun 1951, Batin Yok Melek telah mengambil alih kepimpinan kampung Tisong. daripada Batin Ueh.

SISTEM PENTADBIRAN Pada tahun 1980, Batin Yok Minin telah dilantik sebagai Ketua Kampung untuk menggantikan Batin Yok Melek yang sudah tua. Batin Yok Minin masih menjaga Kampung Sungai Tisong sehingga sekarang.

Sebelum sistem Batin diperkenalkan di kampung-kampung Orang Asli, Kampung Sungai Tisong tidak mempunyai penghulu.

Kampung ditadbir dan dijaga oleh golongan orang tua (mai raknak) yang arif berkenaan dengan hal-hal hukum adat, budaya, adat resam, kepercayaan dan sebagainya.

Pengetahuan tersebut diturunkan dan dikongsikan dengan penduduk kampung di bawah jagaan golongan mai raknak tersebut.

Kemudian, apabila pemerintah Melayu dan British mula campurtangan dalam pentadbiran autonomi Kampung Sungai Tisong, penghulu kampung yang pertama dan yang masih diingati pernah menjaga Kampung Sungai Tisong ialah Panglima Dalam atau nama sebenarnya Bah Bejes. Beliau menjaga Kampung Sungai Tisong pada tahun 1930an.

KEMUDAHAN ASAS Di Kampung Sungai Tisong terdapat lima (5) buah Rumah PPRT (rumah papan, jenis Melati) yang diberi dan dibina pada tahun 1991. Selain itu, terdapat 22 buah rumah batu PPRT. Rumah batu PPRT fasa I diberi dan siap dibina pada tahun 2008 dan fasa II pada tahun 2009. Rumah-rumah ini diberikan oleh pihak JHEOA.

59

Kampung Sungai Tisong mempunyai jalan tar yang dibina pada tahun 1996.

Terdapat juga bekalan elektrik yang telah dibekalkan pada tahun 2003 oleh pihak TNB. Dewan orang ramai dan surau telah dibina sekitar tahun 1989 dan 1990. Surau tersebut tidak digunakan oleh orang kampung kerana tiada yang beragama Islam.

Tabika KEMAS pula dibina pada sekitar tahun Van disediakan sebagai kenderaan 2005. Tabika ini masih beroperasi hingga pengangkutan untuk membawa pelajar hari ini dan tenaga pengajar terdiri daripada berulang alik dari kampung ke sekolah. dua orang wanita Orang Asli yang beragama Islam.

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN Tanaman komersial utama yang masih JHEOA telah memberikan bantuan paip poli dikekalkan dan diusahakan oleh penduduk dan orang kampung sendiri telah menyalurkan Kampung Sungai Tisong ialah getah. Selain bekalan air yang berpunca dari Sungai Tigor itu, tanaman lain yang masih giat dijaga yang terletak di dalam kawasan Tanah Adat dan diusahakan ialah petai, durian, jering, Kampung Sungai Tisong. rambutan, langsat, mangga dan macang.

Keseluruhan kawasan yang yang diusahakan dan dikekalkan dengan tanaman ini adalah kira-kira 300 ekar.

Selain itu, terdapat juga tanaman getah bantuan JHEOA untuk 25 peserta Kampung Sungai Tisong. Tanaman getah ini seluas 100 ekar dan setiap peserta mendapat 4 ekar.

60

Tumbuhan Bil Nama tumbuhan

Kegunaan

1.

Galuug (Gaharu)

2.

3.

Petai Rotan Bantang

4.

Rotan Semambu

5.

Rotan Manau

6.

7.

Durian Perah

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

Dekoh Keledang Tampoi Pisang Hutan Hibus Palai Huhh Kelaat Selak Lar

17.

Sela’ut

18.

19.

Kuwak Lempos, Ngol, Jai, Mamok, Cah, Buluh Sumpit

20.

21.

Daun durian Ben Bakoh

22.

Ben Calun

23.

Ben Sareek

24.

Ben Genar

25.

Ben Batuuk

26.

Selak Selboq 61

Kulitnya digunakan untuk membuat bulang untuk dipakai ketika upacara sewang.

Makanan / jual Bahan membuat rumah / jual / perkakas rumah Bahan membuat rumah / jual / perkakas rumah Bahan membuat rumah / jual / perkakas rumah Makanan / jual Makanan / umpan untuk ikan dan tupai / ramuan untuk masakan. Pantangnya ialah tidak boleh dibakar dengan kulitnya.

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Pinggan daun, daun yg digunakan sebagai alas untuk masakan dalam buluh kerana baunya wangi dan membangkitkan selera Pinggan daun, daun yg digunakan sebagai alas untuk masakan dalam buluh kerana baunya wangi dan membangkitkan selera Buah dimasak dan dimakan, pucuk diulam Tumbuhan yang biasa tumbuh dalam kawasan Pabel.

Digunakan sebagai perubatan tradisional Digunakan dalam pancur semasa upacara sewang gelap Digunakan dalam pancur semasa upacara sewang gelap Digunakan dalam pancur semasa upacara sewang gelap Digunakan sebagai daun ketika menjalankan upacara cenagoh Digunakan dalam pancur semasa upacara sewang gelap Digunakan dalam pancur semasa upacara sewang gelap

Haiwan Bil Nama Haiwan 1. Ikan Kelah 2. Ikan Tengas 3. Ikan Baung 4. Ikan Lanor 5. Ikan Kadag 6. Ikan Selak 7. Ikan Rug 8. Ikan Kasot 9. Ikan Limbat 10. Ikan Keli 11. Ikan Bakap 12. Ikan Kebug 13. Ikan Kakdap 14. Katak Jerai 15. Katak Tabek 16. Katak Lapoi 17. Katak Sempoh 18. Katak Nyon 19. Gelpil 20. Kura-kura 21. Labi-labi 22. Kooh 23. Seel 24. Ikan Tilat 25. Ikan Belangwoit 26. Udang 27. Betnot 28. Lotong 29. Sabat 30. Bungar 31. Tawoh 32. Tenyek 33. Ngensek 34. Musang 35. Tawen 36. Cekok 37. Jajok 38. Seker 39. Kar 40. Peroog Cengul 41. Peroog Jantug 42. Peroog Coi 43. Peroog Candat

Kegunaan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

62

Peroog Lengos Peroog Keraleh Peroog Cemal Peroog Boog Peroog Cukah Peroog Tacak Peroog Papoh Peroog Sarik Peroog Karak Peroog Senut Peroog Luak Peroog Cenor Peroog Pangkeh Peroog Kekes Peroog Sabat Peroog Hor Peroog Teu Peroog Kisang Kancil Napeh Mor Rusak Burung Enggang Burung Kahku Burung Dekug Burung Kangkuwoit Burung Kot Burung Yat Burung Balik Burung Belingan Burung Punai Burung Haweh Burung Peger Burung Kuang Burung Merbah Burung Carees Burung Cepcap Beruang Burung Tiung Biawak hutan Relai Selik Selarah Kebug

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

ialah mandi di air panas ini. Tujuan kami mandi di situ ialah untuk menyembuhkan pelbagai jenis penyakit sama ada dalaman dan luaran.

IISU KAMPUNG SUNGAI TISONG Aktiviti Pelancongan Aktiviti pelancongan Kuala Sungai Tisong yang tercetus pada tahun 1995 ialah satu masalah bagi kami. Orang luar telah datang dan mengambil kawasan itu dan menjadikannya sebagai tempat pelancongan tanpa meminta kebenaran daripada Ketua Kampung dan penduduk kampung. Perkara ini sama sekali tidak menggembirakan penduduk dan Ketua Kampung kerana pembukaan tempat pelancongan ini langsung tidak memberi sebarang keuntungan kepada kami, malah Tanah Adat kami telah diceroboh dan diambil oleh orang luar. Namun, tapak pelancongan tersebut telah dirampas kembali oleh orang Kampung Sungai Tisong hasil daripada perbincangan antara penduduk Tisong dan penceroboh kawasan tersebut.

Pengambilan Tanah oleh Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak (PPPNP)

Tanah yang kami kenali sebagai kawasan Sungai E’uk telah diceroboh oleh pihak PPPNP. Tanah yang bakal diambil ialah seluas 500 hektar. Pencerobohan ini bermula pada April 2009. Kami mula sedar bahawa pencerobohan sedang berlaku apabila kami ternampak pekerja luar sedang menolak dan membersihkan kawasan tersebut. Dalam masa seminggu kerja penolakan, 30 hektar telah dibersihkan. Oleh sebab bantahan lisan dan bantahan bersurat, kerja-kerja tersebut telah dihentikan. Pada 29 April Kawasan pelancongan Air Panas Sungai Kelah 2009, wakil dari pihak PPPNP telah datang pada asalnya ialah perkampungan Orang Asli dan berunding dengan penduduk kampung Sungai Tisong yang telah diambil oleh pihak mengenai pengambilan kawasan tersebut FELDA. Tempat ini kini menjadi terkenal namun penduduk kampung tidak bersetuju di mata pelancong sama ada dari dalam sama sekali. dan luar tetapi bagi kami tiada faedah dan keuntungan sama sekali. Sejarah, legenda Pada awal tahun 2010, pihak PPPNP dan sumber hutan serta biodiversiti yang sekali lagi membangkitkan isu ini dengan terdapat di kawasan air panas kini bukan lagi menulis surat dengan perkara �PERTIKAIAN milik penduduk kampung. Ia telah dirampas TUNTUTAN KE ATAS TANAH LOT 15164 DAN oleh orang luar. Oleh itu, kami tidak mahu LOT 15165 SELUAS 202.37 HEKTAR DI perkara seperti ini berulang lagi kepada kami SUNGAI KLAH, MUKIM SUNGKAI, DAERAH komuniti Kampung Sungai Tisong. Orang BATANG PADANG�. kampung juga dikenakan bayaran jika mahu masuk ke kawasan ini. Pada masa dahulu, TINDAKAN YANG TELAH DIAMBIL orang kampung kami akan minta kebenaran Penduduk Kampung Sungai Tisong telah dari roh nenek moyang jika masuk ke kawasan berjumpa dengan pihak PPPNP ketika air panas ini. Biasanya, tujuan kami masuk mereka sedang menjalankan kerja-kerja 63

pembersihan kawasan. Penduduk Kampung Sungai Tisong telah mengusir mereka kerana kerja-kerja yang dijalankan di atas Wilayah Tanah Adat Kampung Tisong tidak mendapat izin dengan maklumat awal, bebas dan telus oleh penduduk Kampung Sungai Tisong.

TUNTUTAN KAMPUNG SUNGAI TISONG

Selain itu, penduduk Kampung Sungai Tisong Aktiviti pelancongan di Kuala Sungai Tisong telah menghantar surat bantahan rasmi dihentikan hasil bantahan komuniti Kampung Sungai Tisong. Kami harap ia dihentikan terus berkenaan dengan perkara ini. dan tidak disambung lagi kerana aktiviti ini Pihak PPPNP dan JHEOA telah memanggil tidak menguntungkan kami. orang kampung ke Ipoh untuk bermesyuarat.

Mesyuarat ini adalah antara wakil Kampung Pengambilan tanah oleh PPPNP dibatalkan Sungai Tisong dan JHEOA, PPPNP dan wakil terus kerana pengambilan tersebut dibuat tanpa izin dengan makluman awal, bebas Kerajaan Negeri Perak. dan telus oleh penduduk Kampung Sungai Hasil mesyuarat ialah pihak agensi dan pihak Tisong.

Kerajaan Negeri mahu membuat tinjauan semula ke kawasan yang dianggap kawasan Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Tisong Tanah Adat ini. Namun, orang kampung yang sempadannya telah jelas dikenalpasti enggan memberi kerjasama kerana kawasan komuniti Kampung Sungai Tisong segera tersebut telah dinyatakan dengan jelas adalah diiktiraf sebagaimana kehendak kami supaya kami boleh menggunapakai Tanah Adat kami kawasan Tanah Adat Tisong. untuk pelbagai tujuan yang kami anggap Malahan, Peta Tanah Adat Komuniti sesuai dan tidak membawa kemusnahan Kampung Tisong telah dihasilkan untuk kepada alam sekitar, biodiversiti, budaya, sejarah dan untuk tujuan pembangunan membuktikannya. mengikut kemampuan kami sendiri dan sebagai warisan untuk generasi kami yang akan datang.

64

PETA 11 KAWASAN KOMUNITI ORANG ASLI

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

PROFIL KAWASAN KAMPUNG BIL

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

77

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG SUNGAI BIL, SLIM RIVER, PERAK 86. Bah Denis A/L Ramli 41. Noor A/P Dollah 1. Bah Juhamat A/L Chong 87. Wak Dina Kristina A/P 42. Daniel Ashraf A/L Azri Ha 43. Nur Danra Ashira A/P Azri 2. Lisham A/P Bah Selik Bah Denis 44. Bah Yudas A/L Husin 3. Azrul Nizam A/L Bah 88. Jussa A/L Katak 45. Han Yeeh Juhamat 89. Rosmah A/P Yok Dali 46. Ridi A/L Katak 4. Sarah A/L Bah Juhamat 90. Elijah A/L Jussa 5. Sabrina A/L Bah Juhamat 47. Ramas A/P Banjing 91. Norina A/P Jussa 6. Nan A/L Mansari 92. Erwin A/P Jussa 48. Zaimi A/L Ridi 7. Lunjak A/L Kasim 93. Marina A/P Jussa 49. Aphien A/L Ridi 8. Asrie A/L Nan 94. Roslan A/L Jussa 50. Zaizan A/L Ridi 9. Norfarizan A/P Nan 51. Alang Rina A/P Ngah Man 95. Sumi A/P Rengau 10. Fauzi 96. Wanda A/P Roslan 52. Ezrayuwel A/L Zaizan 11. Ayu A/P Nan 97. Nordiana A/P Jussa 53. Jony A/L Ridi 12. Eales A/L Udin 98. Anthony Bin Dimis 54. Noreda A/P Razali 13. Earen A/L Ramlan 99. Ajis A/L Sengking 55. AzwaN A/L Jony 14. Murni A/L Nan 100. Maimun A/P Punggah 56. Yok Achin A/L Sempak 15. Yunas A/L Mazlan 101. Amy A/P Ajis 57. Misom A/P Hilai 16. Delisha A/P Mazlan 102. Fazira A/P Ajis 58. Jeffri A/L Yok Achin 17. Nosduen A/L Bah Nosa 103. Intan Amyra A/P Ajis 59. Rostam A/L Yok Achin 18. Noriyah A/P Nan 104. Wak Yeh A/P Asa 60. Jurina A/P Yok Achin 19. Norsuriana A/P Nosduen 105. Junainah A/P Punggah 61. Kamrizal A/L Yok Achin 20. Samberi A/L Nana 106. Karim A/P Punggah 62. Sabarina A/L Yok Achin 21. Jeszieca Martica A/P Titoi 63. Erni A/P Yok Achin 107. Rosli A/L Punggah 22. Riarecca A/P Samberi 108. Bah Anis A/L Ajis 64. Atin Mantai 23. Han Lusah A/P Bah Juing 109. Suban A/L Yok Ulat 65. Erefan Afian A/L Atin 24. Suman A/L Bah Selik 110. Baniseha A/P Atep 66. Salim A/L Yok Achin 25. Rosnah A/P Bah Selik 111. EzAm A/L Suban 67. Faridah A/P Budoi 26. Saimen A/L Bah Selik 68. Surianti A/P Salim 112. Eien A/L Suban 27. RosniTa A/P Bah Selik 69. Hasliza A/P Salim 113. Dollah A/L Ali Katak 28. Ramli A/L Nan 70. Hairi A/L Salim 114. Maimun A/L Kenih 29. Azura A/P Dollah 71. Ena Safarina A/P Salim 115. Zairi A/L Dollah 72. Hasmirulnizam A/L Salim 116. Hapizi A/L Dollah 30. Amirul 73. Arau A/L Piat 31. Zakina A/P Bah Selik 117. Shapizan A/L Dollah 74. Esah A/P Gas 32. Emily 118. Erna Emelda A/P Dollah 75. Roslan A/L Arau 33. Rebem Anak Motek 119. Shakira A/P Dollah 76. Arman A/L Arau 34. Lina A/P Bah Selik 120. Itzahamirza A/L Dollah 77. Man A/L Tiga 35. Lidya Febriani Anak 121. Suhaina A/P Senajan 78. Mah Binti Arau Rebem 122. Agelia A/P Itzamirza 79. Parizan A/L Man 36. Nancy Diyyana Anak 123. Nazri A/L Nasib 80. Elen A/L Man Rebem 124. Ata A/P Dudok 81. Haikal A/L Man 37. Evy Evanesency Kuwek 125. Sharizal A/L Nazri 82. Salim A/L Banjing Anak Rebem 126. Kemen A/L Nazri 83. Wak Mi A/P Adam 38. Rasiah A/P Duyong 127. Zira A/P Nazri 84. Husaini A/L Salim 39. Nini Nalisa 128. Manan A/L Lucheh 85. Wak Nana A/P Salim 40. Azri A/L Satun 129. Rozana A/P Nasib 78

130. Gloriya A/P Manan 131. Ezal A/L Manan 132. Melin Ann A/P Manan 133. Sabrine A/L Nasib 134. Wanum A/P Acheh 135. Shahariel A/L Sabrinie 136. Ali Katak A/L Baris 137. The Bt Aon 138. Alice Eze Dapiza Bt NaSib 139. Nasib Bin Chula 140. Saamah Bt Ali Katak 141. Ronald Alison Bin Nasib 142. Raynold Arieson Bin Nasib 143. Pinang A/L Yok Nai 144. Sempat A/P Gas 145. Faizul A/L Pinang 146. Mas Niza A/P Pinang 147. Sheren A/P Pinang 148. Serina A/P Pinang 149. Zambri 150. Diana A/P Pinang 151. Filin 152. Shera A/P Pinang 153. Hapis 154. Norlela A/P Pinang 155. Lungkai A/L Chumpat 156. Azim 157. Sem 158. Alia A/P Lungkai 159. Kamis A/L Chula 160. Tuah A/P Pinang 161. Noraini A/P Pinang 162. Bah Ehsi A/L Bah Dewi 163. Norhaliza 164. Sulaiman Bin Baek 165. Rohana A/P Gaharai 166. Andreas Bin Sulaiman 167. Agi Bin Sulaiman 168. Azie A/P Sulaiman 169. Aiza A/P Sulaiman 170. Azlin A/P Sulaiman 171. Salip A/L Katak 172. Rubi A/P Gaharai 173. Aidah A/P Salip 174. Mastura A/P Salip

175. Anisa A/P Salip 176. Izzad A/P Salip 177. Johan A/L Yok Ulat 178. Noni Bt Hikang 179. Ezzat A/L Johan 180. Salim A/L Katak 181. Rita A/P Gaharai 182. Elveshose A/L Salim 183. Zakheus A/L Salim 184. Carel A/P Salim 185. Haiz A/L Salim 186. Chan Kin Chai 187. Indon A/P Tiga 188. Chan Sing Long 189. Chan Sing Chew 190. Chan Wai Yoke 191. Chan Wai Yan 192. Tiga A/L Baris 193. Rahim A/L Tiga 194. Jali A/L Tiga 195. Saleh A/L Tiga 196. Keng A/P Jelatok 197. Sidah A/P Katak 198. Norhayatie A/P Kamis 199. Noreen A/P Kamis 200. Ridzuan A/L Kamis 201. Norhaidah A/L Kamis 202. Denis William Napitululu 203. Daninia A/P Dennis William 204. Rozen A/L Kamis 205. Liha A/P Yok Melayan 206. Rina Ramalia A/P Rozen 207. Salbiah A/P Yok Ulat 208. Taisin Bin Jitun 209. Floranikanee A/P Taisin 210. Flooranee A/P Taisin 211. Floorrianee A/P Taisin 212. Fanee A/P Taisin 213. Ismail Bin Banjing 214. Sarimah A/P Katak 215. Fauzi Bin Ismail 216. Anuar Bin Ismail 217. Maimunah A/P Bah Jul 218. Shanti A/P Anuar 79

219. Sharil Bin Ismail 220. Timah A/P Sani 221. Elyana A/P Shahril 222. Norparizan A/P Ismail 223. Razifman Bin Mamat 224. Natieza A/P Razifman 225. Norazizan A/P Ismail 226. Suhardi Bin Suan 227. Suhairul A/L Suhardi 228. Bok A/P Chundong 229. Rosmawati A/P Shaari 230. Eddy A/L Uda Mat 231. Renen A/L Eddy 232. Andriana A/P Eddy 233. Alang A/L Sabak 234. Melah A/P Ngah Lebo 235. Nazlan A/L Alang 236. Nadia A/P Alang 237. Sallehudin Bin Saaban 238. Salina A/P Duyong 239. Izamizuan A/L Sallehudin 240. Izlyn A/P Sallehudin 241. Marta A/P Sallehudin 242. Atep A/L Katak 243. Salmah A/P Getang 244. Hanip A/L Atep 245. Helmi A/L Atep 246. Halil A/L Atep 247. Azizah A/P Karim 248. Hakim A/L Halil 249. Mazlan Bin Ismail 250. Wak Jahat 251. Mia A/L Mazlan 252. Lan A/L Mazlan 253. Yunus A/L Ngang 254. Rohani A/P Ismail 255. Wak Aireen A/P Yunus 256. Bah Alif A/L Yunus 257. Joha A/L Duyong 258. Zabidah A/P Katak 259. Seoia A/P Joha 260. Inderra A/P Joha 261. Mayllisa A/P Joha 262. Mahamad A/L Katak 263. Rahimah A/P Bah Taleb

264. Rizan A/L Mahamad 265. Herman A/L Mahamad 266. Linda A/P Mahamad 267. Nita A/P Mahamad 268. Marina A/P Mahamad 269. Amzani A/L Bah Imam 270. Jumi A/P Duyong 271. Ziezik A/L Amzani 272. Daniel A/L Amzani 273. Moses A/L Amzani 274. Maarkus A/L Amzani 275. Yusman A/L Titoi 276. Meera A/P Narayanasamy 277. Aggyleen A/L Yusman 278. Mayvian A/P Yusman 279. Yusmica A/P Yusman 280. Yulien A/L Yusman 281. Meram A/L Duyong 282. ASmah A/P Titoi 283. Edwin A/L Meram 284. Eddy A/L Meram 285. Andy A/L Meram 286. Zaidi A/L Meram 287. Jastin A/L Meram 288. Yusof A/L Duyong 289. Kalsom A/P Bihun 290. Normalieza A/P Yusof 291. Kispi A/L Yusof 292. Nezuan A/L Yusof 293. Izaidi A/L Yusof 294. Norunawaniza A/P Yusof 295. Intan Sahira A/P Yusof 296. Bidin A/L Tiga 297. Shamsiah A/P Arau 298. Norsella A/P Bidin 299. Lin A/L Bidin 300. Nia A/L Bidin 301. Saidah A/P Chula 302. Norbaayah A/P Titoi 303. Kamariah A/P Titoi 304. Semi A/L Mansor 305. Rosnah A/P Titoi 306. Bah Gadi A/L Gerik 307. Rozaidi Dors A/L Bah Gadi 308. Rozaireen Dors A/P Bah

Gadi 309. Rozaiminda Dors A/L Bah Gadi 310. Rozaiqiuza Dors A/P Bah Gadi 311. Rozaivianza Dors A/L Bah Gadi 312. Rozaifella Dors A/P Bah Gadi 313. Mazinah A/P Titoi 314. Ahmad A/L Yusof 315. Fezuan A/L Ahmad 316. Casey A/L Ahmad 317. Allin A/P Ahmad 318. Rene A/L Ahmad 319. Deneto A/L Ahmad 320. Amran A.L Titoi 321. Ramlah A/P Bah Ai 322. Bah Remon A/L Amran 323. Farizan A/P Amran 324. Roney A/L Amran 325. Nordina A/P Amran 326. Rahim A/L Jason 327. Zaliha A/P Titoi 328. Ripsun A/L Rahim 329. Riyan A/L Rahim 330. Andry A/L Rahim 331. Edda A/P Rahim 332. Amila A/P Rahim 333. Sharif A/L Acher 334. Rubiah A/P Pinang 335. Shaharabi A/L Sharif 336. Shaizan A/L Sharif 337. Suriah A/P Sharif 338. Emin A/L Sharif 339. Mize A/L Sharif 340. Henry A/L Titoi 341. Jurimi A/P Sudin 342. Ferrariany A/P Henry 343. Bah Lan A/L Duyong 344. Zalina A/P Mat 345. Iznaz A/L Bah Lan 346. Jossi A/L Bah Lan 347. Maeria A/P Bah Lan 348. Tomig A/L Bah Lan 80

349. Roslan A/L Nasib 350. Rojina A/P Gaharai 351. Naisa A/P Roslan 352. Zemi A/L Roslan 353. Lamleha Bin Satun 354. Izan Bt Nasib 355. Norleyana A/P Lamleha 356. Tiah A/P Sabak 357. Edmund Ross Williams Hunt 358. Clive Allen Williams Hunt 359. Aniz Suraya Bt Amani Williamzs Hunt 360. Raja Khairina Bt Ahmad Kamil 361. Raja Atirah Bt Ahmad Kamil 362. Chep A/P GaS 363. Jasmi A/L Yok Ulat 364. Hadi A/L Yok Ulat 365. Rogayah A/P Yok Ulat 366. Nor Asmah A/P Yok Ulat 367. Leha A/P Yok Ulat 368. Julia A/P Bah Aban 369. Edwad Lee Williams Hunt 370. Vanessa Williams Hunt 371. Allyssa Williams Hunt 372. Sam A/L Alang 373. Nora A/P Yok Chopil 374. Danny A/L Sam 375. Bellin A/P Sam 376. Ejoy A/L Sam 377. Norita Bt Amani Williams Hunt 378. Mohd Aiman Bin Mohd Sani

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SUNGAI BIL, SLIM RIVER, PERAK, MALAYSIA Kampung Orang Asli Sungai Bil ialah sebuah perkampungan Orang Asli yang terletak di bahagian selatan Daerah Batang Padang di Perak Selatan.

Jumlah keseluruhan penduduk kampung ini adalah seramai 379 orang yang terdiri daripada 193 orang lelaki dan 186 orang perempuan serta 101 kelamin.

Kampung ini didiami sejak turun-temurun dari zaman nenek moyang kami iaitu sebelum kedatangan pihak luar seperti Raja-raja Melayu, British dan sebagainya.

Kesan peninggalan sejarah Bristish masih wujud sehingga ke hari ini, contohnya laluan kereta kuda yang terletak di tengahtengah kampung dan tambaknya yang masih jelas kelihatan hingga ke hari ini.

Sebelum kedatangan pihak British, nama asal kampung ini ialah kampung Orang Asli Selat Kota. Semasa darurat, penduduk kampung ini telah dikumpulkan dan dipindahkan oleh pihak kerajaan ke kawasan baru yang berhampiran kampung Orang Melayu Sungai Bil atas faktor keselamatan.

Setahun kemudian, kami berpindah semula ke kampung asal dan nama baru iaitu Kampung Orang Asli Sungai Bil telah diberikan.

Kampung Sungai Bil terletak antara dua buah bandar iaitu 19km dari utara Tanjung Malim dan 14km dari Slim River. Kampung ini amat mudah dimasuki kerana terletak di tepi sepanjang jalan yang menghubungkan Tanjung Malim dan Slim River.

Kampung ini terbahagi kepada 3 bahagian iaitu bahagian A – Sungai Bil kecil yang keluasannya lebih kurang 160 ekar , bahagian B – Kawasan penempatan yang keluasannya lebih kurang 16 ekar dan bahagian C - Hilir Sungai Bil yang keluasannya lebih kurang 150 ekar.

Pada tahun 1961-1965, pihak kerajaan telah mendirikan 9 unit rumah, klinik kesihatan, dewan, asrama, sekolah. kolam ikan dan 32 anak tangga simen yang masih digunakan hingga ke hari ini tetapi ada juga yang terpaksa dimusnahkan kerana pembinaan rumah baru.

81

SISTEM PENTADBIRAN Berikut ialah senarai nama Batin yang mentadbir Kampung Sungai Bil dengan kerjasama penduduk Kampung Sungai Bil dari awal dahulu hingga ke masa ini.

Kedudukan Nama

Tahun

Pertama Kedua Ketiga Keempat Kelima Keenam

1963 – 1979 1985 - 2010

Moyang Panglima Rakit Bisai Gantung (Tapong) Agok a/l Tapong Katak a/l Baris Dollah a/l Ali Katak

KEMUDAHAN ASAS Berikut ialah senarai kemudahan asas yang telah diterima oleh penduduk Kampung 6.

Sungai Bil. 7.

10 batang – Bantuan lampu tiang.

01 – Sumbangan pembayaran pembinaan bangunan (Tadika Aslidika).

1.

01 Unit Dewan Serbaguna.

2.

20 unit rumah melati lama.

8.

01 – Gelangang sepak takraw.

3.

06 unit rumah skim mesra rakyat.

9.

Jalan naik taraf kampung.

4.

Bekalan elektrik – TNB ( berbayar )

10. 03 Unit Perumahan Penambahan dari PPRT.

5.

Bekalan air – Lembaga Air Perak (berbayar )

11. 06 Unit Tandas Curah dari Kementerian Kesihatan.

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN Bil 1.

2.

3.

4.

5.

82

Jenis Tanaman Kebun Getah Kahwin Kebun Getah Lama Bercampur Dusun Buah-buahan Kebun Kelapa Sawit Keseluruhan kawasan

Keluasan 63 ekar 145 ekar 3 ekar 211 ekar

SUMBER ALAM Tumbuhan Kampung Sungai Bil juga masih bergantung kepada sumber alam untuk kelangsungan budaya, adat resam, jatidiri dan untuk kegunaan harian yang lain.

Bil Jenis Makanan Kegunaan Bahasa Semai Bahasa Melayu 1. Gale 2. Tilak 3. Gaq 4. Telei 5. Dekoh 6. Berangan 7. Perah 8. Jerink 9. Betar 10. Kerdas 11. Buah kapas 12. Terhuk 13. Bekui 14. Takeb 15. Jadong 16. Terap Bil

Ubi kayu Keledek keladi Pisang Bangkong Berangan Perah Jering Petai kerdas Pelek Kapas Terhuk Bekui Takeb Jadong Terap

Makanan / alat pelekat / umpan Makanan Makanan Makanan / umpan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

Jenis Tumbuhan Bahasa Semai Bahasa Melayu

1. Keik Mahang 2. lew

Pokok Mahang Buluh

3. Keik bertam 4. Choyk seni / choyk ceber 5. Choyk sega mas 6. keik bayas 7. Bembran 8. Selak tepas 9. Cencop 10. Telei darat 11. Keik sempak 12. Keik cempedak 13. Keik Nangka 14. Keik biyok

Pokok bertam Rotan seni / rotan ceber Rotan sega mas Pokok bayas Bembran Daun tepas Cencop Pisang darat Pokok durian Pokok cempedak Pokok nangka Pokok biyok 83

Kegunaan

Perkakas rumah Perkakas rumah/makanan/senjata/ kraftangan Kraftangan/perkakas rumah Tali pengikat / Kraftangan Pengikat / karaftangan Makanan / perkakas rumah Kraftangan Atap / perkakas rumah Atap / perkakas rumah Atap / perkakas rumah dan makanan Buah dimakan Buah dimakan Buah dimakan / makanan Buah dimakan

Haiwan Bil Jenis Haiwan Bahasa Semai Bahasa Melayu

Kegunaan

1. Sex lek ( menhar ) 2. Kak tew 3. Puk denak 4. Ciyap 5. Dog 6. Pa’as 7. Tabe’eg 8. Tejik Sawa 9. Kancil 10. Kijang 11. Perog 12. Kus 13. Kurak 14. Chok 15. Kucik 16. Musang 17. Kaik 18. Kelawar 19. Gerek

Makanan / jual Makanan / jual Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Ternakan Ternakan Makanan Makanan Makanan Makanan

Babi hutan Ikan sungai Ayam hutan Burung Monyet Labi-labi Katak air Ular sawa Kancil Kijang Tupai Landak Kura-kura Anjing Kucing Musang Kaik Kelawar Biawak

ISU DI KAMPUNG SUNGAI BIL Bil Isu

Tarikh/Tahun

1. Rintis oleh Jabatan Hutan di dalam kawasan Tanah Adat Orang Asli Sungai Bil 2. Pengambilan Tanah Adat Orang Asli Sungai Bil oleh beberapa orang penduduk Kampung Melayu Sungai Jurong.

3. Pengambilan kawasan dalam Rizab Orang Asli Bahagian B Kampung Orang Asli Sungai Bil oleh pihak Kampung Orang Melayu Sungai Bil. 4. Pengambilan tanah oleh pengusaha sawit berbangsa India dalam kawasan Tanah Adat Orang Asli di Cebak Sungai Bil 5. Pembesaran/Pelebaran jalan oleh Jabatan Kerja Raya yang melibatkan pegambilan tanah segelintir penduduk kampung.

6. Pengambilan kawasan untuk pembahagian tanah lot kepada pemohon bukan Orang Asli, dalam kawasan Kampung Orang Asli Pecah Batu Sungai Bil. 7. Penyukatan dan pembinaan laluan kabel elektrik oleh Tenaga Nasional Berhad dalam kawasan Tanah Adat.

84

1960-an

1960-an 1990-an 2004 Awal 2002 2006

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBIL pernah bermesyuarat dengan pihak-pihak berkenaan mengenai isu pencerobohan yang pernah berlaku namun tiada penyelesaian yang konkrit telah diambil oleh pihak kerajaan berkenaan dengan isu-isu ini.

Tindakan yang pernah diambil oleh penduduk Kampung Sungai Bil ialah menghantar surat bantahan rasmi kepada pihak-pihak yang menceroboh kawasan Tanah Adat kampung Sungai Bil. Penduduk Kampung Sungai Bil juga

Selain surat bantahan, penduduk Kampung Sungai Bil juga pernah menghantar surat rasmi untuk memohon bantuan-bantuan seperti penyambungan jalan berturap, pembinaan gelanggang sepak takraw, membaikpulih dewan orang ramai, tandas dan mesin pemotong rumput.

85

TUNTUTAN KAMPUNG SUNGAI BIL Pihak Kerajaan harus mengiktiraf Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Bil yang telah ditandakan dengan jelas dalam Peta Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Bil oleh penduduk Kampung Sungai Bil.

Pihak Kerajaan melalui agensinya iaitu Pejabat Tanah Daerah harus tegas dalam memastikan kawasan Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Bil tidak diceroboh. Kawasan dalam Wilayah Tanah Adat yang telah diceroboh haruslah dikembalikan dan jika itu mustahil, Pihak Kerajaan harus meminta izin dengan harus digantikan dengan kawasan baru yang makluman awal, bebas dan telus jika mahu ditentukan oleh penduduk Kampung Sungai menjalankan sebarang bentuk projek di atas Bil. Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Bil.

86

PROFIL KAWASAN KAMPUNG TIDUNG

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

87

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG TIDUNG, RPS JERNANG, SUNGKAI, PERAK 67. Kemeriya a/l Yok Lapik 1.

Tanor a/l Chukin 33. Sayah a/p Yok Lapik 68. Masita a/p Bah Terangan 2.

Wak Apat a/p Bah Kulok 34. Rosse a/l Dahalan 69. Bah Ronnie a/l Kemeriya 3.

Rosejati a/p Tanor 35. Jalina a/p Dahalan 70. Asima a/p Kemeriya 4.

Cinta a/p Tanor 36. Najib a/l Dahalan 71. Suhaina a/p Kemeriya 5.

Wak Sabariya a/p Tanor 37. Rahim a/l Dahalan 72. Asrol a/l Kemeriya 6.

Jameri a/l Tanor 38. Arry a/l Dahalan 73. Yok Kuilang a/l Yok 7.

Bah Kazan a/l Bah 39. Talip a/l Yok Lapik Sagong Meruang 40. Han Semol a/p Yok 74. Timah a/p Bah Bong 8.

Norita a/p Tanor Berense 75. Era a/p Yok Kuilang 9.

Bah Khaizal a/l Bah 41. Julie a/l Mat Talip 76. Yatim a/l Yok Kuilang Kazan 42. Yok Seri a/l Talip 77. Sayin a/l Yok Kuilang 10. Hussin a/l Yok Suman 43. Salim a/l Talip 78. Bah Samping a/l Yok 11. Siah a/p Yok Kelok 44. Noris a/p Talip Kuilang 12. Kartini a/p Hussin 45. Has Su Warai a/p Talip 79. Tontang a/l Momok 13. Helmi a/l Hussin 46. Said Amrie a/l Talip 80. Tahir a/l Yok Sendrap 14. Juliza a/p Hussin 47. Yok Geri a/l Talip 81. Wahab a/l Tanor 15. Ismanzaidi a/l Hussin 48. Faizal a/l Dahari 82. Surina a/p Tahair 16. Irwan a/l Hussin 49. Zaini a/p Talip 83. Bah Yadi a/l Wahab 17. Zahrizan a/l Hussin 50. Faril a/l Faizal 84. Alib a/l Bah Dayang 18. Ludek binti Selirang 51. Rasib a/l Yok Tontang 85. Lita a/p Bah Ri 19. Yok Tenoi a/l Yok 52. Han Uni a/p Orai 86. Wak Nuda a/p Alib Champor 53. Arni a/p Rasib 87. Bah Sukrai a/l Alim 20. Han Boi a/p Rindu 54. Zamadi a/l Rasib 88. Mikedylan a/l Alib 21. Suria a/p Yok Tenoi 55. Seman a/l Achong 22. Jantan a/l Yok Tenot 56. Fatimah a/p Bah Dayang 89. Yok Sehak a/l Bah Rakil 90. Han Gelige a/p Asim 23. Rohana a/p Yok Tenot 57. Bah Zamri a/l Bah Cheul 91. Najiha a/p Yok Sehak 24. Yok Sharif a/l Yok Tenot 58. Rani a/l Tanor 92. Rekh a/p Yok Sehak 25. Chundai a/l Selirang 59. Han Merah a/p Seman 93. Asim a/l Terangan 26. Han Chntup a/p Yok 60. Fakry a/l Rani 94. Han Hot a/p Lakiseh Wong 61. Bah Silang a/l Bah 95. Johan a/l Bah Bong 27. Bah Rakil a/l Yok Arang Senagak 96. Norsainaliza a/p Bah 28. Bah Samsi a/l Bah Rakil 62. Timah a/p Yok Lapik Muning 29. Han Jaya a/p Bah Rakil 63. Han Sida a/p Bah Silang 97. Naim a/l Johan 30. Yok Mersing a/l Bah Rakil 64. Han Sira a/p Bah Silang 98. Nasaizan a/p Johan 31. Rosasnan a/l Bah Rakil 65. Ruslan a/l Bah Silang 99. Juli a/l Bah Muning 32. Dahalan a/l Bah Ong 66. Daim a/l Bah Silang 88

100. Nita a/p Juli 101. Bah Muning a/l Bah Chunkai 102. Zamri a/l Bah Muning 103. Alai a/l Bah Muning 104. Khairulfali a/l Bah Muning 105. Hayati a/p Bah Muning 106. Orat a/l Baleh 107. Han Sayen a/p Yok Saman 108. Ramina a/p Orat 109. Yok Demas a/l Orat 110. Suzana a/p Orat 111. Soiar a/p Orat 112. Rodi a/l Orat 113. Yok Rawi a/l Bah Dol 114. Norisa a/p Orat 115. Azrol a/l Yok Rawi 116. Seting a/l Yok Rawi 117. Noraina a/p Yok Rawi 118. Jabu a/l Bros 119. Han Su a/p Yok Tong 120. Nordiana a/p Jabu 121. Khairul Ewanzie a/l Jabu 122. Saina a/p Jabu 123. Alang a/l Tanor 124. Han Yet a/p Yok Tenot 125. Suhimi a/l Alang 126. Bah Pujie a/l Alang 127. Amelia a/p Alang 128. Bah Cheh a/l Awang 129. Ramlah a/l Awang 130. Yok Selasa a/l Bah Ratin 131. Yok Nazrin a/l Bah Rajin 132. Denver a/l Bah Cheh

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

168.

Bah Zai /al Bah Cheh Haslan a/l Bah Cheh Wak Julina a/p Bah Cheh Budin a/l Yok Saman Wak Seliwat a/p Arang Maida a/l Budin Jumian a/l Budin Junab a/l Budin Shamira a/p Budin Han Sabana a/p Budin Karena a/p Budin Bah Sinu a/l Bah Bong Jamilah a/p Yok Lapik Saidah a/p Bah Sinu Yok Rafi a/l Talip Amirul a/l Bah Sinu Bah Nenan a/l Bah Sinu Ashrf a/l Bah Sinu Jamli a/l Dahari Latian a/p Dahalan Jarizal a/l Jamli Azwan a.l Jamli Jubir a/l Tindan Sabia a/p Din Izzati Shamimi a/p Jubir Nurisa a/p Jubir Din a/l Bah Hup Mah a/p Katap Bah Rahim a/l Din Asa a/p Din Ida a/p Din Zairi a/l Din Jina a/p Din Lina a/p Din Azemi a/l Din Emka a/p Din 89

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

Bah Malot a/l Bah Bong Gerak a/p Chundai Khairol a/l Bah Malot Jasni a/l Bah Malot Jani a/l Bah Malot Han Asnita a/p Bah Malot Samani a/l Bah Malot Han Haslina a/p Bah Malot Kuras a/l Chukin Wak Manding a/p Bah Dayang Bah Dil a/l Kuras Jeny a/p Kuras Bah Remi a/l Kuras Bah Rupi a/l Kuras Wak Marta a/p Kuras Halimah a/p Kuras Dazmieza Sara a/p Daznor Jali a/l Bah Bong Han Hani a/p Yok Akila Julia a/p Jali Bah Aman a/l Jali Julianiza a/p Jali Julianaza a/p Jali Yok Seladan a/l Yok Sengrap

PENGENALAN POS JERNANG Pos Jernang ditubuhkan pada sekitar tahun 1981. Pos Jernang terdiri daripada lima (5) kampung yang digabungkan dalam satu Pos dan Pos ini hingga kini dikenali sebagai Pos Jernang. Namun, setiap kampung masih mempunyai wilayah Tanah Adat dan pentadbiran dan sejarah masing-masing yang masih dikekalkan dan diamalkan hingga kini.

Kampung-kampung yang terdapat dalam Pos Jernang ialah Kampung Ras, Kampung Sat, Kampung Tidung, Kampung Kejau dan Kampung Gamus.

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG TIDUNG Kampung Tidung ialah salah sebuah kampung yang terdapat dalam Pos Jernang. Semua penduduk di kampung ini berbangsa Semai kecuali seorang penduduk lelaki berbangsa Iban berasal dari Sarawak yang telah berkahwin dengan wanita di Kampung Tidung.

Penduduk Kampung Tidung sahaja berjumlah 191 orang. Jumlah lelaki ialah 110 orang dan perempuan berjumlah 81 orang. Terdapat 7 orang warga emas, 74 orang dewasa, 30 orang remaja dan 80 orang kanak-kanak. Terdapat 34 kelamin yang menetap di kampung ini.

mangsa-mangsa di penempatan tersebut.

Manusia yang tidak ketahuan akan menjemput harimau tersebut naik ke rumah. Apabila harimau tersebut sudah bertandang di rumah, lambat laun harimau tersebut akan makan orang tersebut.

Di Kampung Tidung, Tatak Aseh yang juga merupakan penduduk asal kampung ini, berkongsi cerita dengan generasi seterusnya bahawa pada masa dahulu terdapat sebatang sungai yang telah ditimpa oleh tanah runtuh.

Ada seekor harimau yang telah membunuh seekor seladang. Sebelum makan seladang tersebut, harimau itu mencari air untuk diminum. Harimau itu menemui sungai yang telah ditimpa oleh tanah tadi. Harimau berhenti di kawasan sungai tersebut. Apabila harimau melihat sungai tersebut berkeadaan sedemikian, harimau tersebut menamakan sungai itu ‘tik de dug teu’ (tanah yang menimpa sungai). Lantas, harimau tersebut minum air dari sungai itu dan memakan seladang yang telah dibunuh tadi.

Orang Asli di sini meringkaskan nama sungai itu sebagai sebagai Tik Dug atau Tidug.

Orang luar tidak tahu menyebut nama ini dengan betul, dan biasanya mereka hanya menyebut Tidung. Oleh itu, hingga kini, Menurut cerita yang telah dikongsi secara kampung ini dikenali sebagai Kampung lisan oleh nenek moyang kami dari generasi Tidung. ke generasi, pada zaman dahulu, harimau dengan manusia mempunyai kaitan yang rapat. PENTADBIRAN KAMPUNG TIDUNG Dipercayai pada zaman dahulu, harimau boleh Orang tua yang paling awal menjadi pemimpin bertukar atau menyamar menjadi manusia Kampung Tidung dan yang masih segar dalam untuk mendekati dan memasuki penempatan ingatan kami ialah Tatak Aseh.

Orang Asli. Tujuan harimau berbuat demikian adalah untuk menyiasat dan mengenalpasti Selepas Tatak Aseh meninggal dunia, beliau 90

digantikan oleh anaknya iaitu Yok Sareeg.

Penduduk Kampung Sat menyalurkan bekalan air dari hutan ke rumah dengan bantuan poli Selepas Yok Sareeg meninggal dunia, Batin paip oleh pihak JHEOA. Punca sungai yang Apu a/l Mamok mengambil alih pentadbiran digunakan ialah Sungai Chayai dan Sungai Kampung Tidung.

Wog Kemnam. Air ini mula disalurkan pada sekitar tahun 1990.

Setelah Batin Apu menjadi uzur, beliau telah digantikan oleh Bah Ros a/l Bah Bung pada Kerja-kerja untuk menyalurkan bekalan tahun 2008 yang masih mentadbir Kampung elektrik mula dijalankan pada 8 Mei 2009 dan Tidung hingga kini. telah siap dan mula dipakai oleh penduduk Kampung Tidung pada 3 Januari 2010.

KEMUDAHAN ASAS

Bantuan rumah PPRT yang pertama diberikan kepada orang kampung melalui pihak JHEOA ialah rumah papan PPRT. Melalui skim tersebut, 10 orang telah diberikan rumah.

Rumah ini diberikan kira-kira pada tahun 1992. Walaupun begitu, rumah Batin telah diberikan pada awal tahun 1990.

Terdapat juga Tabika yang dibina berhampiran dengan Sekolah Kebangsaan Jernang Tabika ini terbuka untuk kesemua kampung yang terdapat dalam Pos Jernang.

Tiada kemudahan pengangkutan disediakan untuk murid-murid Pos Jernang yang bersekolah di Sekolah Kebangsaan Jernang.

Pada sekitar tahun 2000 – 2002, rumah Ibubapa menggunakan motosikal sendiri PPRT jenis batu telah mula diberikan untuk untuk menghantar anak-anak mereka ke penduduk Kampung Tidung. sekolah. Bagi yang tiada kenderaan, mereka terpaksa berjalan kaki.

Selepas itu, pada tahun 2009, rumah batu PPRT telah diberikan kepada 5 orang Terdapat juga kemudahan klinik di Kampung penduduk Kampung Tidung.

Tidung. Doktor dan jururawat melawat Kampung Tidung dua kali dalam sebulan Kemudahan sekolah rendah untuk penduduk untuk menyediakan kemudahan perubatan. di Pos Jernang dibina pada tahun 1987.

Sekolah ini menyediakan pendidikan dari TANAMAN YANG DIUSAHAKAN darjah 1 hingga darjah 6.

Tanaman semula komersial yang ada ialah Kelapa sawit seluas 646 hektar. Kelapa sawit Kampung ini tiada kemudahan jalan berturap. ini dikongsi antara Kampung Ras, Kampung Jalan yang ada hanya jalan pembalakan. Jalan Sat, Kampung Tidung, Kampung Kejau dan ini licin pada musim hujan dan berdebu pada Kampung Gamus. musim kering. Buat masa ini, jalan ini hanya ditabur dengan batu oleh kontraktor kelapa Selain Kelapa sawit, penduduk Kampung sawit untuk memudahkan lorinya keluar Tidung juga mengusahakan tanaman lain masuk membawa hasil kelapa sawit. Itupun seperti getah, durian, lada, petai, rambutan, hanya untuk jalan tertentu yang digunakan kelapa, pinang, pisang, cempedak, nangka sebagai laluan lorinya. dan pekat.

91

Sumber Alam Tumbuhan Bil Jenis tumbuhan

Kegunaan

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

Dekoh Sereg Jis Larah Tampui Rambai Langsat Hug Kapaas Balog Cemerweng Caker Perah Pelpel Relop Pelek Setar Menrei Paweh Saler Laharuk Petai

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

92

Durian Pekat Toog Ngel Pasei Pengalag Kerdas Jering Menceei Ngempoog Ngensull Bekooi Kenlas Keladi Ubi kayu, pucuk ubi Pisang hutan Bertam (daun, pucuk, batang) Sepal (daun, pucuk) Hibus To’ok Getor Terass Ber’as Berpag Lahau Ben Jematt Ben Calun Kawil Mengkar Mahang Mendaharik Wol Leu

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Perubatan Perubatan Perubatan Pembuatan rumah Pembuatan rumah Pembuatan rumah Pembuatan rumah Pembuatan rumah

Haiwan Bil Jenis haiwan

Kegunaan

27. Geser

Makanan

28. Rusak

Makanan

1. Ikan Selak

Makanan

29. Poos

Makanan

2. Ikan Tengas

Makanan

30. Morr

Makanan

3. Ikan Kelah

Makanan

31. Becog

Makanan

4. Ikan Limbat

Makanan

32. Tiug

Makanan

5. Ikan Selog

Makanan

33. Terulug

Makanan

6. Ikan Teramis

Makanan

34. Merbah

Makanan

7.

Ikan Bageh

Makanan

35. Perog Biyeg

Makanan

8. Ikan Bujug

Makanan

36. Perog Teu

Makanan

9. Tabeg

Makanan

37. Beruog

Makanan

10. Karog

Makanan

38. Kuwog

Makanan

11. Cereg

Makanan

39. Pa’as

Makanan

12. Candeg

Makanan

40. Kurak

Makanan

13. Luak

Makanan

41. Biyukuk

Makanan

14. Cemal

Makanan

42. Gerig

Makanan

15. Kell

Makanan

43. Hareg

Makanan

16. Ngenseg

Makanan

44. Relai

Makanan

17. Tenyeek

Makanan

45. Kebug

Makanan

18. Dogg

Makanan

46. Mergas (Harimau)

Pantang

19. Rau

Makanan

20. Besig

Makanan

21. Hel

Makanan

22. Tawoh

Makanan

23. Mawak

Makanan

24. Tereg

Makanan

25. Kahku

Makanan

26. Dekug

Makanan

93

11 orang tersbut, pihak pihak RISDA dan juga JHEOA tidak memberikan penjelasan sehingga sekarang.

Tanaman Kelapa sawit kami diurus oleh pihak RISDA, JHEOA dan pihak sub kontrak.

Pengurusan pihak ini langsung tidak membawa keuntungan kepada kami penduduk RPS Jernang, malah kami tidak pernah dibentangkan secara

ISU KAMPUNG TIDUNG Masalah kelapa sawit Penduduk RPS Jernang sangat tidak puas hati dengan projek penanaman semula Kelapa sawit di RPS Pos Jernang.

Pada tahun 1998 penanaman fasa 1 dan fasa 2 telah dijalankan dan fasa 2B adalah pada tahun 1999 dan 2000. Keluasan keseluruhan kebun Kelapa sawit ini adalah seluas 646 hektar dan sebahagian dari kawasan ini telah ditolak untuk membuat jalan.

terperinci jumlah hasil jualan setiap bulan, jumlah tan, resit jualan, nisbah agihan untuk pihak-pihak pengurus dan peserta, baja, racun dan tabung tanam semula.

Dalam projek penanaman semula kelapa sawit ini terdapat 224 orang peserta dari Pos Jernang dan menurut pihak JHEOA terdapat 11 orang peserta dari kampung lain, tetapi apabila peserta sawit menuntut penjelasan tentang siapa peserta luar yang berjumlah

Kini, kami di Pos Jernang hanya diberi dividen RM300.00 setiap bulan. Nilai ini memang

94

tidak mencukupi untuk kami menyara keluarga dan dengan keadaan ekonomi masa ini yang mana kenaikan harga barang berlaku dari masa ke semasa. Tambahan pula, kami penduduk di RPS Jernang tiada pendapatan lain selain daripada hasil sawit.

Kami sudah tidak dapat bergantung kepada hasil hutan seperti rotan, buluh dan pelbagai sumber lain kerana sudah hampir habis musnah kerana pembalakan dijalankan di kawasan Tanah Adat kami. Sumber-sumber semulajadi yang ada terletak sangat jauh dari kawasan penempatan dan sumber semulajadi yang berdekatan mengambil masa yang lama untuk kembali pulih seperti sediakala.

Ini jelas menunjukkan Projek TSK Kelapa sawit Jernang ini tidak bermanfaat untuk kami penduduk RPS Jernang. Selain itu, kami juga pernah menghantar surat rasmi untuk membangkitkan dan menyoal perkara yang sama. Kami juga telah menuntut beberapa perkara seperti; kami diberikan latihan untuk menguruskan Kelapa sawit termasuk pengendalian jualan, pembahagian keuntungan, permodalan semula (duit tabung) dan sebagainya. Ini adalah untuk membolehkan kami memegang dan menguruskan sendiri TSK Kelapa sawit ini.

Tuntutan tersebut juga tidak dilayan.

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBIL Perbincangan dengan pihak-pihak RISDA dan JHEOA berkenaan dengan isu Kelapa sawit ini.

Antara perkara yang pernah kami bangkitkan ialah pembayaran dividen yang nilainya amat sedikit dan juga tempoh pembayaran yang amat lambat iaitu dalam 10 bulan hingga setahun sekali, berkenaan dengan hutang yang kami sendiri tidak tahu apa maksud hutang tersebut dan kenapa kami dikatakan berhutang, dan soalan pokok dan soalan yang paling utama iaitu siapakah sebenarnya tuan punya TSK Kelapa sawit ini. Soalansoalan tersebut biasanya tidak dijawap oleh pihak RISDA mahupun JHEOA.

Setelah kami membuat tindakan di atas, tindakan pihak RISDA dan JHEOA telah membayar dividen RM300 sebulan kepada setiap peserta TSK Kelapa sawit Jernang.

Namun, nilai tersebut masih tidak memadai.

95

TUNTUTAN KAMPUNG TIDUNG Kami Ahli Jawatankuasa Bertindak RPS Pos Jernang bersama-sama dengan penduduk Orang Asli RPS Pos Jernang, Sungkai menuntut pengiktirafan hak-hak kami sebagai masyarakat Orang Asli/ Orang Asal di Malaysia, seperti:

96

1. Menuntut pihak Pegawai Daerah, Pejabat 3. Menuntut pengiktirafan sewajarnya unTanah dan Daerah Batang Padang dan tuk Wilayah Tanah Adat kami yang telah juga Pejabat Daerah Negeri Perak, Penkami kenalpasti secara pemetaan komugarah RISDA, Pengarah JHEOA Batang niti. Pihak kerajaan mestilah mewartakan Padang dan juga Pengarah JHEOA MalayWilayah Tanah Adat tersebut sebagai tasia, untuk segera membatalkan segala nah rizab Orang Asli yang sah. aktiviti pencerobohan oleh mana-mana syarikat atau pemaju di atas Wilayah Ta- 4. Memberikan latihan dan tunjuk cara kepanah Adat kami. Pencerobohan ini tidak da masyarakat kami Orang Asli cara-cara pernah mendapat izin dengan makluman menjaga, menguruskan tanaman TSK awal, bebas dan telus oleh kami Orang Kelapa sawit sehinggalah cara menjual, Asli Kampung Sat yang merupakan penmembahagi keuntungan dabn permodaduduk asal di sini sejak dari zaman nenek lan semua. Langkah ini penting supaya moyang kami lagi. kami dapat berdikari dan tidak bergantung kepada orang lain seumur hidup.

2. Menuntut RISDA Daerah Batang Padang dan juga RISDA Malaysia, dan mana-ma- 5. Pihak kerajaan dan wakil-wakil yang berkena pihak yang berkaitan dengan tanaman naan dengan pembangunan Orang Asli Kelapa sawit kami supaya membatalkan harus sentiasa turun padang membuat semua kontrak yang telah diluluskan tinjauan dan perbincangan telus untuk kerana sistem pajakan yang dibuat tiada memastikan janji-janji yang dibuat telah persetujuan dari kami masyarakat Orang ditunaikan kerana sebarang permasalaAsli dan peserta ladang sawit. Sistem pahan yang timbul juga adalah ekoran tinjakan ini jelas gagal membela kami dari dakan kerajaan serta wakil/jabatan yang segi penambahan pendapatan malah metidak mahu turun padang sehingga menambahkan lagi tahap kemiskinan kami. nyebabkan janji hanya tinggal janji tetapi masalah kami tidak selesai tahun berganti tahun.

97

PROFIL KAWASAN KAMPUNG TERAS, SLIM RIVER, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

98

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG SUNGAI TERAS, SLIM RIVER, PERAK 1.

Han Tepus 37. Han Gensu 73. Mah 2.

Han Mamik 38. Sahari 74. Yok Rizam 3.

Ratet 39. Maimun 75. Yok Zaidi 4.

Ali 40. Rohana 76. Suriani 5.

Arwan 41. Ana 77. Masni 6.

Zaini 42. Hadi 78. Kuloh 7.

Shima 43. Rahman 79. Sahlan 8.

Yok Anjung 44. Jamiah 80. Runi 9.

Linda 45. Julia 81. Rohana 10. Lenda 46. Ajis 82. Rohayu 11. Sonia 47. Yok Rian 83. Rosli 12. Han Hujan 48. Zul 84. Peah 13. Salmah 49. Wani 85. Rosnah a/p Rosl 14. Minah 50. Ina 86. Reza a/l Rosli 15. Proton Saga 51. Ajoi 87. Raimi a/l Rosli 16. Rodiah 52. Mat Ariff 88. Wan Noris a/p Rosli 17. Viva 53. Hashimah 89. Wak Linda a/p Rosli 18. Yok Ramli 54. Han Jen 90. Wak Marlini 19. Sena 55. Rashid 91. Wak Marlina a/p Rosli 20. Beren 56. Han Ton 92. Pusat 21. Merehong 57. Lijah 93. Samsiah a/p Pusat 22. Han Jiti 58. Jima 94. Arshad a/l Pusat 23. Ayub 59. Liza 95. Intan Cahaya a/p Pusat 24. Rajis 60. Yusri 96. Bah Nasri Amri a/l Pusat 25. Samsiah 61. Amir 97. Wak Sarih a/p Pusat 26. Idah 62. Sharul 98. Semai 27. Yok Amin 63. Bah Romay 99. Yok Kuwot 28. Bah Rahul 64. Bah Shimizam 100. Sehat 29. Yati 65. Yok Kuntep 101. Mat a/l Yok Kuwot 30. Han Noja 66. Han Kuna 102. Arman a/l Yok Kuwot 31. Yok Lias 67. Nuren 103. Jepry 32. Azmi 68. Rizalem 104. Ibrahim a/l Yok Kuwot 33. Suil 69. Sabna 105. Yok Mat a/l Yok Kuwot 34. Han Berimbun 70. Badri 106. Yok Tai 35. Rizuan 71. Melor 107. Suwet 36. Norizuana 72. Bah Ani 108. Razal a/l Yok Tai 99

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

Kamil a/l Yok Tai Rutim a/l Yok Tai Rohana a/p Yok Tai Sititi a/p Yok Tai Yok Mud a/l Yok Tai Jinah Iman Rogayah Yok Kaha Yok Hiwan Yok Selap Han Waini Tomy Roki Yok Siku Han Rani Saharudin Ida Alias Rebak Arif Rohana Anberna Yok Lungkut Han Indah Joni Rina Asun Bah Raju Awang Han Ipi Sanoja Ani Rohana Radzi Hanim

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

Adi Yok Awok Hasim Intan Ais Yok Miting Putera Wira Jaya Maliza Rohayu Yok Rita Han Kiah Ahmad Murni Rima Awin Haris Mayang Indera Remy Amir Hasan Samsiah Yus Ramli Yok Way Bah Juna Pudi Han Dewi Ramlah Diana Salbiah Fuad Edery Lily Azri Johan Sabariah 100

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

214.

215.

216.

Bah Nilee Joe Danish Sudin Han Ina Rahmad Aida Yok Hapis Yok Haris Alian Nor Bah Reni Zuniza Jafrie Zuhana Wak Lian Bah Ram Wak Lisa Yok Semi Wak Gat Amran Sazali Saharudin Han Tina Banan Leha Naboy Hensem Zainal Kamariah Miah Masri Aben Atul Yeok Erof Yok Senlor

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

Suhaimy Marina Faizal Azman Rosliza Rizimin Yok Lentek Inai Wak Moi Han Salina Bah Tan Murad Samsul Yok Slan Yok Belin Bah Kenange Redi Dilla Wak Ija Jeffri Dahlan Yok Timbun Han Mami Zahari Remie Saedah Han Shida Bah Esan Aziz wati Numpang Han Lijah Arim Yoek Adil Rosila Yok Aman

253.

254.

255.

256.

257.

258.

259.

260.

261.

262.

263.

264.

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

Yok Amin Minggu Long Maliza Yusri Bah Jai Rozi Safri Aniza Zuhairy Zazery Yok Imam Azemi Han Lidah Han Linah Yok Gemang Han Setan Yok Lazam sahrul Maznah Mahan Yok Shariman Kedan Zakina Bandar Ilon Intan Liana Zulkepli Dewa Wak Dina Shaiful Lizah Diry Yok Sudin Han Doi Atan 101

289.

290.

291.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

301.

302.

303.

304.

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

Han Tati Yok Yuee Han Aida Hairul Yok Tusi Zira Manisya Azrin Wak Soia Wak Saharni Sudi Fatimah Bah Aris Bah Jefri Amisah Yok Babu Tuli Jita Wak Timah Normella Sarina Suriani Nor Priya Shameri Melly Mehyeh Jessy Shumilin Yok Kamis Noorlia Bah Erin Keng Han Misi

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SUNGAI TERAS, SLIM RIVER, PERAK, MALAYSIA secara rasmi oleh orang tua yang bernama Koh Labong. Sejarah ini dikongsikan oleh Koh Labong secara lisan kepada generasi yang seterusnya hinggalah nama kampung ini digunapakai untuk urusan rasmi juga.

Kampung Sungai Teras ialah sebuah perkampungan Orang Asli dari suku kaum Semai.Kampung Sungai Teras terletak di daerah Slim River, Perak dan jarak Kampung Sungai Teras ke pekan Slim River adalah kirakira 20 kilometer.

Bilangan penduduk Kampung Sungai Teras berjumlah 320 orang manakala bilangan kelamin pula ialah 55 kelamin. Terdapat 8 orang warga emas menetap di kampung ini.

Ini diikuti dengan 157 dewasa, 54 orang remaja dan 101 orang kanak-kanak.

Menurut cerita yang diwariskan oleh generasi kami sejak turun temurun, Kampung Sungai Teras dinamakan sempena dengan nama sebuah sungai yang mengalir berhampiran dengan kampung tersebut. Ada sebatang pokok besar berteras yang telah tumbang merentasi aliran sungai tersebut. Maka sungai tersebut dinamakan Sungai Teras.

Oleh sebab kampung ini sangat dekat dengan Sungai Teras maka kampung ini dinamakan Kampung Sungai Teras Nama ini diberikan

Nama nenek moyang yang merupakan penduduk Kampung Sungai Teras yang paling awal ialah Koh Labong, Koh Tebox, Koh Cog, Dot Jangkar, Dot Salax, Dot Bungkok, Unyang Bux, Koh Cemat, Unyang Manis, Unyang Leh, Unyang Mindih, Ajuk Cemat, Unyang Butak, Unyang Siput, Koh Sasau, Unyang Bawug, Koh Embalm, Koh Kemor, Koh Upik dan Aki Cok Dox. Nenek moyang kami inilah yang telah menduduki dan memiliki serta mewariskan kawasan ini secara adat dari dahulu hingga ke masa ini.

SISTEM PENTADBIRAN Menurut perkongsian warga tua, pada zaman dahulu tiada panggilan atau jawatan Ketua Kampung atau Penghulu atau Tok Batin untuk pemimpin kampung. Pada masa tersebut, orang tua (mai raknak) yang mempunyai kualiti dan ciri-ciri pemimpin dilantik untuk memimpin Kampung Sungai Teras. Orang tua tersebut biasanya dipanggil mai raknak. Mai raknak biasanya arif dalam hal berkenaan dengan budaya, adat resam dan jati diri Orang Asli.

Apabila sistem pentadbiran luar (zaman kesultanan dan zaman British) menular ke Kampung Sungai Teras, barulah wujudnya sistem Ketua Kampung/Batin/Penghulu.

102

Nama nama orang tua yang memimpin Kampung Sungai Teras yang terawal ialah Koh Labong, Koh Tebox, Koh Cog, Koh Embal, Koh Kemor, Kemok Koh Batak, Koh Codox, Koh Cox. Batin yang pertama yang dilantik ialah Koh Labong. Batin yang kedua ialah Koh Tebox.

dan dibaja. Namun, penduduk Kampung Sungai Teras tiada pilihan lain kerana itu saja punca sungai yang ada dan tiada bantuan bekalan air oleh pihak berkenaan.

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN

Antara tanaman yang diusahakan oleh Selepas itu, Bah Rinteh a/l Bah Gaik menjadi penduduk Kampung Sungai Teras ialah Ketua Kampung pada tahun 1956 hingga getah, pisang, petai, dan durian. Hanya baki tahun 1997 dan telah meninggal dunia pada tanaman yang belum dimusnahkan masih tahun yang sama. menjadi tempat bergantung penduduk Jawatan Ketua Kampung kemudian telah Kampung Sungai Teras sama ada untuk tunai diambil alih oleh anaknya iaitu Kuloh a/l dan juga untuk tujuan lain.

Bah Rinteh pada tahun 1997. Beliau masih memegang jawatan ini hingga kini.

SUMBER ALAM

KEMUDAHAN ASAS Antara kemudahan asas yang terdapat di Kampung Sungai Teras ialah rumah batu PPRT yang dibina pada tahun 2008 iaitu sebanyak 22 buah rumah.

Jalan tar / berturap hanya terdapat dalam kawasan kampung sahaja. Jalan keluar dari kampung ke pekan yang berdekatan masih jalan tanah merah.

Terdapat dewan orang ramai yang diberi oleh Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah (KKLW).

Penduduk Kampung Sungai Teras masih bergantung kepada sumber-sumber dari hutan seperti mengutip petai dan rotan untuk dijual. Selain itu, hutan masih digunakan untuk pelbagai tujuan lain seperti bercucuk tanam untuk tanaman seperti ubi kayu, berburu, memancing dan untuk tujuan perubatan tradisi. Disenaraikan di bawah adalah antara beberapa jenis tumbuhan dan haiwan yang masih kami gunakan untuk pelbagai tujuan.

Kampung ini tiada bekalan elektrik. Penduduk Kampung Sungai Teras menggunakan janakuasa yang dibeli sendiri sebagai sumber tenaga elektrik.

Kampung ini masih menggunakan sungai dari hutan sebagai sumber bekalan air. Air ini tidak bersih kerana punca air berada di kawasan kelapa sawit dan getah yang kerap diracun 103

Tumbuhan Bahan Binaan Rumah Bil Tumbuhan 1. Pokok Mahang

Kegunaan

Membuat tiang rumah, lantai, dinding rumah 2. Buluh Sumpitan, lantai rumah, dinding rumah, buluh lemang, atap rumah 3. Pokok Terap Buat cawat, buat bulang, buat getah burung 4. Pokok Tahuk Membuat rumah 5. Pokok Gencar Membuat rumah 6. Pokok Setau Membuat rumah 7. Pokok Wol Membuat rumah 8. Pokok Cenrat Membuat rumah 9. Jehuk Galux/Pokok Gaharu Jual,buat tampuk, buat cawat, buat baju tradisi, buat bulang.

10. Jehuk Himbul Membuat rumah 11. Jehuk Kep Membuat rumah 12. Jereg Buat rumah, buat jerat, buat perangkap, buat dag 13. Jehuk Berner Membuat rumah 14. Jehuk Penghang Membuat rumah 15. Jehuk Bangkood Membuat rumah 16. Jehuk Lunjug Membuat rumah 17. Jehuk Berbuluh Membuat rumah 18. Jehuk Bawoh Membuat rumah

19. Jehuk Lijkoch 20. Jehuk Tapin 21. Jehuk Pinang Pergam 22. Jehuk Kemirei 23. Jehuk Cares 24. Jehuk Wej 25. Jehuk Bangkog 26. Jehuk Jengkur 27. Jehuk Genjel 28. Jehuk Mesepat 29. Jehuk Kenmenjuk 30. Jehuk Selaruk 31. Jehuk Kaes 32. Jehuk Gesak 33. Jehuk Keramil 34. Jehu Pepisang 35. Jehuk Geranyih 36. Jehuk Senruk 37. Jehuk Jeranbak 38. Jehuk Sembei Kait 39. Jehuk Pexreg 40. Jehuk Antui 41. Jehuk Semantun 42. Jehuk Benbok 43. Jehuk Beceh 44. Jehuk Senguwok 45. Jehuk Keril 46. Jehuk Sempur Jalax 47. Jehuk Kayu Galah 48. Jehuk Sert Reb 49. Jehu Kelacas 50. Jehuk Tamut 51. Jehuk Selnol 52. Jehuk Pedidik 53. Jehuk Taban 54. Jehuk Sengkadat

104

Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah Membuat rumah

Penlai Darat/Ubat Tradisi dan Upacara Tradisi 1.

Jehuk Tungkat Ali/ Tongkat Ali

Kegunaan

2.

Pengkeras/ Akar Dawai

Untuk Sewang

3.

Bentampui

Untuk Sewang

4.

Selak Kawil

Untuk Sewang

5.

Ben Len-am

Untuk Sewang

6.

Ben Bakoh

Untuk Sewang

7.

Bet Perah

Untuk Sewang

8.

Bengenar

Untuk Sewang

9.

Benjeg

Untuk Sewang

10. Ber’As

Untuk Sewang

11. Getir

Untuk Sewang

12. Epat

Untuk Sewang

13. Peruhew

Untuk Sewang

14. Galux

Untuk Sewang

15. Cenrat

Untuk Sewang

16. Lagek

Untuk Sewang

17. Beltop

Untuk Sewang

18. Gesat

Untuk Sewang

19. Cencok kundak

Untuk Sewang

20. Kerjak Yang Lot

Untuk Sewang

21. Jehai

Untuk Sewang

22. Cogcetrod

Untuk Sewang

23. Bungak Rayak/Bunga raya

Untuk Sewang

24. Bungak Cempaka/Bunga Cempaka

Untuk Sewang

25. Gelpap

Untuk Sewang

26. Jereg

Digunakan dengan menyapu pada kaki kanakkanak yang baru belajar berjalan supaya kanakkanak tersebut boleh berjalan dengan cepat.

27. Heinei

Berinai mengelakkan penyakit/kena sakit

28. Bungak Tampuk

Untuk Sewang

29. Jerangau

Menghalau gangguan makhluk halus

30. Cekur

Perubatan untuk ibu yang baru lepas bersalin 105

Jenis Cog/Jenis Rotan 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

Cog Tawar/Rotan Getah Cog Gasek Cog Segak/Rotan Sega Cog Segak Tew Cog Hudang Cog Kerei Cog Manau Cog Bantax Cog Semambu /Rotan Semambu Cog Pakuk Cog Tanlang Cog Jux Cog Sabut Cog Sex Cog Kertas /Rotan Kertas Cog Tu’ngal Cog Gantex / Rotan Gacap Cog Calut Cog Ha Cog Bayej Cog Bor Cog Tangen Cog Gadix Cog Tayix Cog Mati sebelah Cog Daged

Bubu, pelekap rumah di dinding Kandar air, tongkat, kerusi, kaki kerusi Jual, Bubu, buat raga Bubu dan Raga Bubu dan ikat atap rumah Bakul dan jerat leher Tongkat, kerusi, kandar air dan jual Jual, kandar air dan pelekap dinding rumah Jual, buat tongkat, ikat sumpit Ikat atap rumah Henyap Bubuk/Penutup Bubu Jual dan buat bingkai Bubu Untuk buat Bubu, Ca’ag Ikat atap rumah dan ikat sumpit Buat Bubu,ikat rumah, buat jerat tupai Ikat rumah Untuk buat Bubu Henyap Bubuk/penutup Bubu Nibut, damak Atap rumah dan buat raga Getah/gam tangkap burung Getah/gam tangkap burung Untuk Sewang Untuk Sewang Untuk Sewang Makanan

Tarux Darat/Sayur Hutan 1. Ber’as 2. Palei 3. Kawil 4. Cenlah Beltop 5. Tarug Pakuk Larat 6. Tarug Pakuk / Pucuk Paku 7. Bumbong 8. Betes Pog /Cendawan 9. Betes Perah 10. Betes Denag 11. Betes Tarol 12. Betes Deg 13. Betes Mem 14. Betes Cener 15. Gaag

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan 106

Pelêk Darat/ Buah Hutan 1. Pelêk Huk

Makanan

23. Pelêk Takep

Makanan

2. Pelêk Pereknag

Makanan

24. Pelêk Woh

Makanan

3. Pelêk Palung

Makanan

25. Pelêk Sereg

Makanan

4. Pelêk Geranyih

Makanan

26. Pelêk Tahud

Makanan

5. Pelêk Kelancas

Makanan

27. Pelêk Geraleh

Makanan

6. Pelêk Kerelmal

Makanan

28. Pelêk Tages

Makanan

7. Pelêk Job

Makanan

29. Pelêk Kapas

Makanan

8. Pelêk Ngor

Makanan

30. Pelêk Rencanak

Makanan

9. Pelêk Beltop

Makanan

31. Pelêk Menrei

Makanan

10. Pelêk Salax

Makanan

32. Pelêk Serapeh

Makanan

11. Pelêk Langser

Makanan

33. Pelêk Pasei

Makanan

12. Pelêk Payax

Makanan

34. Pelêk Jerox

Makanan

13. Pelêk Garab

Makanan

35. Pelêk Jaes

Makanan

14. Pelêk Bingei

Makanan

36. Pelêk Sempak Tog/Durian Hutan

Makanan

15. Pelêk Gempog

Makanan

37. Pelêk Pekat

Makanan

16. Pelêk Penghag

Makanan

38. Pelêk Keramil

Makanan

17. Pelêk Ros

Makanan

39. Pelêk Stell

Makanan

18. Pelêk Kabax

Makanan

40. Pelêk Beberas

Makanan

19. Pelêk Gel

Makanan

41. Pelêk Sengerid

Makanan

20. Pelêk Lich Koj

Makanan

42. Pelêk Lancu

Makanan

21. Pelêk Cangih

Makanan

43. Pelêk Manau

Makanan

22. Pelêk Gensul

Makanan

107

Haiwan Kak Tew/ Ikan Sungai 1. Kak Termersuk 2. Kak Belidak 3. Kak Jek 4. Kak Selayis 5. Kak Bandar 6. Kak Sebarou / Ikan sebarau 7. Kak Rukok 8. Kak Belang Woj 9. Kak Belut 10. Gel’pil / Labi-labi 11. Kak Selog / Ikan Seluang 12. Kak Badau /Ikan Haruan 13. Kak Bawux / Ikan Bawung 14. Kak Tapah / Ikan Tapah 15. Kak Terbul / Ikan Terbul 16. Kak Teramis / Ikan Teramis 17. Kak Rembulan 18. Kak Temakak / Ikan Termakak 19. Kak Raw 20. Kak Empoj 21. Kak Petutu / Ikan Petutu 22. Kak Tiruk 23. Kak Buntal 24. Kak Huwei 25. Kak Kuwork 26. Kak Terenhan Marex 27. Kak Keduduk 28. Kak Tuman / Ikan Tuman 29. Kak Pelita /Ikan Pelita 30. Kak Keranak 31. Kak Keli / Ikan Keli

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

32. Kak Kaciw / Ikan Keli Putih 33. Kak Bungak 34. Kak Dack 35. Gared / Cicak Hutan 36. Kak Tapah Mumat 37. Hudang /Udang 38. Kak Sepat Siam / Ikan sepat siam 39. Kak Perimpin 40. Kak Patug 41. Kak Sepat 42. Kak Puyuk /Ikan puyu 43. Kak Belah Buluh 44. Kak Bedok 45. Kak Sakpik 46. Kak Lang 47. Kak Ragal 48. Kak Memah 49. Kak Bageh 50. Kak Cecuri 51. Kak Siak 52. Kak Lampap / Ikan lampam 53. Kak Sereh 54. Kak Terbul 55. Kak Temperas 56. Kak Kasod 57. Kak Pa’as / Labi-labi 58. Kak Biu’kuk 59. Katak 60. Sempoh 61. Katak Rendang 62. Kak Bujux

108

Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

Menhar darat / Haiwan Hutan 1. Menhar / Babi Hutan

Makanan

28. Leg Danem

Makanan

2. Dog / Beruk

Makanan

29. Betnod

Makanan

3. Reh / Kera

Makanan

30. Bungar

Makanan

4. Kus / Landak

Makanan

31. Kayik

Makanan

5. Jol / Tenggeleng

Makanan

32. Senug

Makanan

6. Becog / Kancil

Makanan

33. Lengos

Makanan

7. Perog / Tupai

Makanan

34. Keralih

Makanan

8. Perog Babeh / Tupai

Makanan

35. Perog Cerles

Makanan

9. Perog Cerex / Tupai

Makanan

36. Perog Luwak

Makanan

10. Mor / Kambing Hutan

Makanan

37. Perog Papoh

Makanan

11. Rusak / Rusa

Makanan

38. Perog Cemal

Makanan

12. Pos / Kambing Hutan

Makanan

39. Cekok

Makanan

13. Kes Kaes

Makanan

40. Perog Kieh Laj

Makanan

14. Pangkeh

Makanan

41. Lerk

Makanan

15. Bahayak / Buaya

Makanan

42. Sanrak

Makanan

16. Cog

Makanan

43. Jajok

Makanan

17. Ngob

Makanan

44. Musang

Makanan

18. Jeleh

Makanan

45. Perog Kop

Makanan

19. Berwog / Beruang

Makanan

46. Perog Jantux

Makanan

20. Badak

Makanan

47. Kus / Lantak

Makanan

21. Hel

Makanan

48. Perog Coi

Makanan

22. Leg Pe’ok

Makanan

49. Selik / Ular Tedung

Makanan

23. Perog Sipai

Makanan

50. Relai / Ular Sawa

Makanan

24. Simoi

Makanan

51. Sekaer

Makanan

25. Bercair

Makanan

52. Selarah

Makanan

26. Kukak

Makanan

53. Gerig /Biawak

Makanan

27. Tawoh

Makanan

54. Senturik

109

Dipantang

Cep Darat / Burung Hutan 1. Cep Tap

Makanan

28. Cep Barau

Makanan

2. Cep Bayan /Burung Bayan

Makanan

29. Cep Kubau

Makanan

3. Cep Pulik

Makanan

30. Cep Kukus

Makanan

4. Cep Kerwih

Makanan

31. Cep Tentog

Makanan

5. Cep Kang Kuwoch

Makanan

32. Cep Tock Tibaw

Makanan

6. Cep Huhew

Makanan

33. Cep Kabuk

Makanan

7. Cep Peger

Makanan

34. Cep Napoh

Makanan

8. Cep Keratak

Makanan

35. Cep Sent

Makanan

9. Cep Pohrongtet

Makanan

36. Cep Buwea

Makanan

10. Cep Merjur

Makanan

37. Cep Gerpar

Makanan

11. Cep Tock Kuleh

Makanan

38. Cep Bembaboh

Makanan

12. Cep Serindit / Burung Nuri

Makanan

39. Cep Gelutau

Makanan

13. Cep Gesaer

Makanan

40. Cep Tereg

Makanan

14. Cep Coi

Makanan

41. Cep Dekux

Makanan

15. Cep Kacox

Makanan

42. Cep Wej

Makanan

16. Cep Punei

Makanan

43. Cep Kuwik

Makanan

17. Cep Yax

Makanan

44. Cep Sengerulung

Makanan

18. Cep Pach

Makanan

45. Cep Ceralah

Makanan

19. Cep Tock kuko

Makanan

46. Cep Keled

Makanan

20. Cep Ceraleh

Makanan

47. Cep Jenroh

Makanan

21. Cep baluk

Makanan

48. Cep Pox

Makanan

22. Cep Tawah Regul

Makanan

49. Cep Susew

Makanan

23. Cep Kehop

Makanan

50. Cep Pempeng

Makanan

24. Cep Kuacan

Makanan

51. Cep Terulux

Makanan

25. Cep Hengheg

Makanan

52. Cep Kah kuh

Makanan

26. Cep Merbuk

Makanan

53. Cep Herhir

Makanan

27. Cep Reruak / Burung Wak Wak

Makanan 110

ISU DI KAMPUNG SUNGAI TERAS Keluasan Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Teras ialah 796 ekar tetapi telah diambil oleh FELDA seluas 580 ekar. Baki tanah yang ada hanya 216 ekar sahaja. Pihak FELDA mula menceroboh Wilayah Tanah Adat kami sejak tahun 1985.

Tanah kami diambil tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus oleh kami. Wilayah Tanah Adat kami semakin sempit dikelilingi oleh Kelapa Sawit FELDA, kebun getah Cina, kebun getah Melayu dan Rizab Galian.

kerja pembinaan jalan. Kerja-kerja mula dilaksanakan pada 13 Oktober 2008.

Masalah kedua yang kami hadapi ialah Wilayah Tanah Adat kami dibakar pada tahun 1986. Pembakaran ini memusnahkan kawasan kebun dan dusun kami. Pembakaran ini dilakukan oleh pekerja FELDA Besout, Slim River. Pada tahun 1986, kami telah membuat rujukan kepada Setiausaha Sulit Khas kepada Menteri Besar Perak pada masa itu iaitu Mohd Zaim bin Haji Abu Hasan. Surat tersebut telah dihantar pada 21 April 1986 dan telah mendapat maklumbalas yang mengatakan surat tersebut dipanjangkan kepada Menteri Besar Perak pada ketika itu pada 10 Julai 1986. Namun tiada pampasan yang dibayar hingga kini.

Masalah yang ketiga ialah pengambilan sebahagian Wilayah Tanah Adat untuk pembinaan jalan raya dari Besout ke Kuala Slim. Antara yang telah dimusnahkan akibat kerja-kerja pembinaan jalan tersebut ialah kira-kira 200 pokok kelapa sawit, pokokpokok getah yang baru kami usahakan, pisang dan kawasan perkuburan. Kemusnahan diakibatkan oleh kerja-kerja penolakan dan takungan air yang terjadi akibat kerja-

TINDAKAN YANG TELAH DIAMBIL Antara tindakan yang pernah kami ambil ialah berjumpa dengan pihak-pihak yang menceroboh kawasan Wilayah Tanah Adat dan membantah secara lisan serta mengusir penceroboh tersebut.

Pada 4 September 2008, Menteri Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah pada masa itu iaitu Tan Sri Muhammad Mohd Taib berjanji secara lisan bahawa setiap keluarga yang tanaman mereka bakal termusnah dalam pembinaan jalan raya ini akan diberi pampasan sebanyak RM2000 setiap seorang.

Namun, pampasan tersebut tidak dibayar dan walau dibayar sekali pun, duit tidak akan dapat menggantikan kemusnahan tapak perkuburan lama.

Kami juga pernah menghantar surat-surat rasmi berkenaan dengan isu-isu yang berlaku di Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Teras.

111

TUNTUTAN KAMPUNG SUNGAI TERAS Kami menuntut Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Teras, yang telah kami kenalpasti sempadannya dengan jelas secara pemetaan komuniti, diiktiraf sewajarnya, dengan jenis pengiktirafan yang kami rasakan sesuai dan perlu.

Kami menuntut supaya Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Teras yang diceroboh oleh FELDA supaya dikembalikan kepada kami.

Dari segi kemudahan asas, kami menuntut supaya kampung kami diberikan kemudahan

elektrik, bantuan bekalan air bersih dan jalan tar yang menghubungkan kampung kami dengan jalan masuk utama dari pekan berdekatan. Selain itu, kemudahan sampingan lain untuk belia seperti padang bola sepak dan padang sepak takraw harus disalurkan .

Kami juga menuntut kebebasan untuk membuka ladang di Kawasan Tinlau yang terletak di kawasan Gunung Besout tanpa sebarang halangan dan kekacauan dari pihak-pihak luar.

112

PROFIL KAWASAN KAMPUNG GERHUS, TROLAK, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

113

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG GERHUS, TROLAK, PERAK 1. Bije a/l Yok Sinuwat 2. Sarina a/p Yok Bab 3. Han Elis a/p Bije 4. Yok Jebat a/l Bije 5. Wira a/l Bije 6. Yok Lekkr a/l Bije 7. Han Rita a/p Yok Bije 8. Yok Bab a/l Yok Gagek 9. Yok Danhell a/l Yok Tap 10. Han Bungkal a/p Yok Tap 11. Sorang a/l Arang 12. Gayah a/p Chong Chot 13. Amin a/l Sorang 14. Jesnita a/l Sorang 15. Yok Chong Chot a/l Tikwek 16. Han Emboi a/p Tekwek 17. Yok Harun a/l Yok Chong Chot 18. Tonglut a/l Yok Chong Chot 19. Kumbang a/l Yok Chong Chot 20. Yok Patin a/l Yok Dudok 21. Han Ehn a/p Yok Dudok

114

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG GERHUS, TROLAK, PERAK SISTEM PENTADBIRAN Sejak awal kewujudan Kampung Gerhus hingga masa sekarang, ketua Kampung masih dilantik oleh orang kampung secara berdikari.

Ketua yang masih diingat yang pernah memimpin Kampung Gerhus ialah Yok Sela’ut. Ini diikuti oleh Yok Gagik.

Pada masa ini, penghulu/batin yang mentadbir Kampung Gerhus ialah Yok Bab a/l Yok Gagek.

Menurut sejarah lisan yang telah dikongsikan oleh penduduk terawal Kampung Gerhus, kampung ini dinamakan sempena nama seorang bayi lelaki yang dilahirkan di kampung ini. Bayi tersebut bernama Yok Gerhus. Oleh itu, nama kampung ini dinamakan Kampung Gerhus.

Kampung ini terletak kira-kira 20km dari pekan Trolak. Kampung ini dihuni oleh Orang Asli suku kaum Semai.

Semasa banci pada tahun 2010 yang dijalankan oleh penduduk Kampung Gerhus , terdapat 21 orang penduduk di Kampung Gerhus dengan 5 kelamin, 1 warga emas, 10 dewasa, tiada remaja dan 10 kanak-kanak.

Kampung ini ialah perkampungan yang agak kecil.

KEMUDAHAN ASAS Kampung ini tiada sebarang kemudahan asas. Sumber air yang digunakan ialah dari sungai-sungai yang berdekatan.

Rumah yang terdapat di sini semuanya rumah tradisional dan rumah-rumah ini dibina oleh penduduk sendiri.

Kampung Gerhus tiada kemudahan elektrik dan masih menggunakan pelita pada waktu malam.

115

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN Kampung Gerhus juga tiada bantuan pertanian.

Kesemua tanaman yang diusahakan adalah atas titik peluh penduduk Kampung Gerhus sendiri sepenuhnya.

Sila rujuk jadual di bawah untuk tanaman yang i) Tumbuhan diusahakan: Bil Nama tumbuhan Bil Jenis tanaman

Keluasan (anggaran)

1.

2.

3.

4.

5.

100 ekar 50 ekar 10 ekar 2 ekar 1 ekar

Getah Petai Durian Rambutan Ubi kayu

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Jehuk Wol Jehuk Berbatuk Jehuk Bajak Jehuk Kemirei Jehuk Tahuk Jehuk Setou Tampok Beltop Awat / Buluh

SUMBER ALAM Kampung Gerhus juga masih menggunakan sumber hutan pelbagai tujuan. Berikut adalah antara beberapa nama tumbuhan dan haiwan dan kegunaan tumbuhan dan haiwan tersebut.

ii) Haiwan Bil Nama Haiwan 1. Menhar 2.

3.

4.

5.

6.

7.

116

Cengkah Panteem Lek Peheok Kak Tengas Kak Selak Kak Selok Perog

Kegunaan Tiang rumah, bahan api Tiang rumah, bahan api Tiang rumah, bahan api Caroh rumah Genulut rumah Beladak rumah, bahan api Ceraak rumah, kayu api Atap rumah Lantai rumah, dinding, rebung untuk makanan

Kegunaan Makanan / Dijual untuk tunai Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

ISU KAMPUNG GERHUS Antara isu di Kampung Gerhus ialah pencerobohan Wilayah Tanah Adat. Pada 15 Oktober 2010, Syarikat IngatKawan Sdn Bhd telah masuk ke Wilayah Adat Kampung Gerhus. Penduduk Kampung Gerhus telah berjumpa dengan wakil-wakil syarikat tersebut untuk bertanya berkenaan dengan tujuan mereka masuk ke Wilayah Tanah Adat Kampung Gerhus.

Menurut wakil-wakil syarikat tersebut, mereka telah dibenarkan dan telah mendapat kelulusan untuk menjalankan kerja-kerja pembalakan dan diikuti dengan projek tanaman Kelapa Sawit.

Penduduk Gerhus menjelaskan bahawa kawasan tersebut ialah kawasan dalam Wilayah Tanah Asli yang kenal sempadan Wilayah Tanah Adat Kampung Gerhus dan wakilwakil syarikat tersebut tidak dibenarkan Adat kami, kami tidak pernah dan tidak akan bercucuk tanam di luar kawasan yang bukan menceroboh tanah tersebut. sebahagian daripada kawasan Wilayah Tanah Buat masa ini, kes ini masih lagi berjalan Adat kami, tetapi bagi orang luar, pegangan dan penduduk Kampung Gerhus bercadang dan amalan tersebut tidak dihormati dan untuk mengambil tindakan seterusnya dilanggar sewenang-wenangnya. seperti membuat surat bantahan rasmi serta berjumpa dengan peguam untuk khidmat nasihat dan sebagainya jika pihak penceroboh TINDAKAN YANG TELAH DIAMBIL ini masih berdegil untuk meneruskan aktiviti Setakat ini tindakan yang telah diambil adalah mereka. hanya berjumpa dan berbincang secara lisan Selain itu, kawasan dalam Wilayah Tanah Adat Gerhus juga telah ditanam dengan durian oleh orang-orang Melayu dari kampung berdekatan tanpa mendapatkan izin dengan makluman awal, bebas dan telus oleh penduduk Kampung Gerhus. Sebagai Orang

dan tidak rasmi dengan pihak penceroboh.

Pada masa akan datang, jika pihak luar masih tidak mengendahkan amaran dan bantahan lisan penduduk Gerhus, maka tindakan yang lebih serius akan diambil oleh penduduk Gerhus.

117

TUNTUTAN KAMPUNG GERHUS Kampung Gerhus harus diiktiraf kewujudannya walaupun jumlah penduduk kampung ini adalah sedikit.

Wilayah Tanah Adat yang telah dikenalpasti ditandakan secara pemetaan komuniti haruslah diiktiraf sebagai peta yang sah.

Kemudahan asas dan pembangunan yang sesuai haruslah disalurkan oleh pihak

kerajaan dari masa ke masa. Sudah lebih 53 tahun Malaysia mencapai kemerdekaan namun Kampung Gerhus masih tiada kemudahan asas.

Sebarang pencerobohan di dalam kawasan Wilayah Tanah Adat Gerhus harus dihentikan dan tanah yang telah diceroboh harus dikembalikan semula kepada penduduk Kampung Gerhus.

118

PROFIL KAWASAN BUKIT GANGGAI, TROLAK, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

119

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG BUKIT GANGGAI, TROLAK, PERAK 1.

Susut a/l Sinwat 34. Sarimah a/p Sekok 67. Nila a/p Yok Cheek 2.

Ram a/p Bedak

35.

Man a/l Sekok

68.

Meran a/l Yok Cheek

3.

Ella A/p Susut

36.

Jamil a/l Sekok

69.

Sebut a/p Yok Cheek

4.

Darlis a/l Susut

37.

Rasidah a/p Sekok

70.

Seila a/p Yok Cheek

5.

Deka a/l Susut

38.

Suki a/l Sekok

71.

Nuar a/l Yok Tunjul

6.

Teri a/l Susut

39.

But a/l Sekok

72.

Siti Salina a/p Yok Kok-

7.

Ayu A/p Susut

40.

Salmah a/p Sekok

8.

Mahadir a/l Susut

41.

Sopan a/l Sekok

73.

Ren a/l Nuar

9.

Rindu a/l Yok Prat

42.

Aris a/l Sekok

74.

Mariana a/p Nuar

10.

Limah a/p Rendek

43.

Saleh a/l Yok Koknok

75.

Atig a/l Nuar

11.

Mimi a/l Rindu

44.

Sabariah a/p Yok Lama

76.

Han Hek a/p Bah Chik

12.

Anuar a/l Rindu

45.

Eri a/l Saleh

77.

Chunglun a/l Jambal

13.

Junaina a/p Rindu

46.

Ana a/p Saleh

78.

Han Kasia a/p Yok Kok-

14.

Shin a/l Rindu

47.

Diana a/p Saleh

15.

Suhairy a/l Rindu

48.

Johari a/l Jawot

79.

Yung a/l Yok Chunglun

16.

Kristina a/p Rindu

49.

Norliza a/p Yok Lama

80.

Liha a/p Yok Chunglun

17.

Johi a/p Rindu

50.

Han Azura a/p Johari

81.

Jat a/l Yok Chunglun

18.

Simak a/p Yok Kamik

51.

Mawi a/l Johari

82.

Yo Sal a/l Yok Chunglun

19.

Halim a/l Yok Kuneh

52.

Han Ikin a/p Johari

83.

Sibai a/l Koknok

20.

Hati a/l Halim

53.

Yok Sabri a/l Yok Lama

84.

Han Tuah a/p Rendik

21.

Kanik a/l Rendik

54.

Han Sensi a/p Yok Kok-

85.

Juhan a/l Sibai

22.

Ketam a/l Yok Tam

nok

86.

Amlan a/l Sibai

23.

Yok Kay a/l Reangko

55.

Liyana a/p Yok Sabri

87.

Suliza a/p Sibai

24.

Lelawati a/p Yok Let

56.

Yok Ganggai a/l Yok Sabri

88.

Han Gadis a/p Sibai

25.

Normahani a/p Yok Hew

57.

Moli a/p Yok Sabri

89.

Bian a/l Sibai

26.

Yok Riding a/l Yok Kanik

58.

Beka a/l Yok Sabri

90.

Sabri a/l Yok Bab

27.

Yok Awon a/l Yok Riding

59.

Han Anis a/p Yok Sabri

91.

Juliana a/p Sib ai

28.

Ayu Azianty a/p Yok Rid-

60.

Mahsuri a/p Yok Sabri

92.

Sera a/p Sabri

ing

61.

Yusof a/l Yok Sawok

93.

Serin a/p Sabri

29.

Sita a/p Yok Riding

62.

Riati a/p Yok Sabri

94.

Malik a/l Sibai

30.

Awi a/l Yok Lot

63.

Aril a/l Yusof

95.

Tenglek a/p Mahdi

31.

Julia a/p Sibai

64.

Cheek a/l Yok Koknok

96.

Rnda a/l Malik

32.

Sekok bin Tekwek

65.

Saiton a/p Yok Wawot

97.

Agus a/l Malik

33.

Jimi bt Sepeh

66.

Ali a/l Yok Cheek

98.

Rati a/p Malik

120

nok

nok

133. Juli a/p Gehok

167. Ampil a/l Rekong

100. Helen a/l Kanik

134. Kesuma a/p Huloi

168. Lina a/p Gadol

101. Chinon a/p Sinwat

135. Rozi a/p Huloi

169. Riyan a/l Ampil

102. Game a/p Helen

136. Herkoi a/l Huloi

170. Wawok a/l Rindik

103. Apuong a/l Helen

137. Bibi a/l Kanik

171. Tingkap a/p Chilang

104. Karim a/l Helen

138. Garanis a/p Teh Weh

172. Yok Lot a/l Sega

105. Pelen a/l Helen

139. Mat a/l Bibi

173. Dadoi a/p Cherang

106. Ikin a/p Helen

140. Mili a/p Bibi

174. Ida a/p Yok Lot

107. Sinwat a/l Bah Selak

141. Baba a/l Bibi

175. Mariani a/p Yok Lot

108. Ansun a/lp Koknok

142. Manyok a/p Bibi

176. Rusan a/l Yok Lot

109. Tuger a/p Sinwat

143. Kayu a/l Teh Weh

177. Aminiah a/p Yok Lot

110. Zaina a/p Sinwat

144. Kapor a/p Laut

178. Anan a/l Yok Lot

111. Maira a/p Sinwat

145. Rasman a/l Kayu

179. Salmah a/p Yok Lot

112. Mail a/l Bedak

146. Kelok a/l Sawok

180. Punch a/l Sinwat

113. Melati a/l Sinwat

147. Gayap a/l Bab

181. Suria /p Yok Lot

114. Jefryden a/l Kapas

148. Layang a/p Sawok

182. Ima a/p Punch

115. Suzan a/p Sinwat

149. Ganti a/p Gayap

183. Lebih a/l Mahadi

116. Suria a/p Jefryden

150. Suri a/p Gayap

184. Nora a/p Sinwat

117. Arip a/l Jefryden

151. Intan a/p Gayap

185. Anang a/l Lebih

118. Indera a/l Jefryden

152. Wan a/l Gayap

186. Tap a/l Tek weh

119. Kunih a/l Stim

153. Ahmad /l Sawok

187. Non a/p Tack

120. Kahtijah a/p Yok Koknok

154. Nyinek a/l Cherilang

188. Sengkok a/p Tap

121. Mazli a/l Kunih

155. Isa a/l Kiru

189. Aseri a/l Tap

122. Sarah a/p Kunih

156. Sahari a/p Priyok

190. Dila a/p Yok Tap

123. Nasri a/l Kunih

157. Nizam a/l Isa

191. Ismail a/l Bah Pelot

124. Suzi a/l Kunih

158. Azmil a/l Isa

192. Avi a/p Yok Num

125. Amirul a/l Kunih

159. Alan a/l Isa

193. Rais a/l Ismail

126. Halai a/l Teh weh

160. Aidil /l Isa

194. Aimin a/l Ismail

127. Miah a/p Kapas

161. Sahuri a/l Isa

128. Allin a/l Halai

162. Aris a/l Isa

129. Allam a/l Halai

163. Kikis a/p Isa

130. Kamalia a/l Halai

164. Hutis a/p Isa

131. Amen /l Halai

165. Priyok a/l Limmie

132. Huloi a/l Teh Weh

166. Jarah a/p Priyok

99.

Ayumi a/p Malik

121

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG BUKIT GANGGAI, TROLAK, PERAK Kampung Bukit Ganggai terletak di kawasan bukit yang terdapat di kawasan tersebut.

Trolak Timur, Sungkai. Jarak dari kampung ke Bukit tersebut mempunyai tujuh peringkat pekan Sungkai adalah kira-kira 20 kilometer. dan bukit tersebut telah didaki oleh nenek Kesemua Orang Asli yang menetap di Kampung ini ialah dari suku kaum Semai.

Menurut data dari banci yang dijalankan pada tahun 2010 oleh penduduk Kampung Bukit Ganggai secara berdikari, kampung ini mempunyai 38 keluarga. Jumlah keseluruhan penduduk di Kampung Bukit Ganggai ialah 194 orang, yang terdiri dari 105 orang lelaki dan 89 orang perempuan.

Jumlah warga emas yang menetap di kampung ini ialah 5 orang. Ini diikuti dengan 77 orang dewasa, 28 orang remaja dan 84 kanak-kanak.

Penduduk di kampung ini tinggal di kawasan yang berbukit bukau.

Rumah-rumah tradisional dibina di atas lereng bukit ini.

Tanah di kawasan ini adalah jenis tanah yang berbatu-bata.

moyang kami. Oleh kerana keunikan bukit tersebut, bukit tersebut telah dinamakan Bukit Ganggai. Maka, nama Kampung Bukit Ganggai telah diadaptasi dari nama Bukit Ganggai. Orang Asli Kampung Bukit Ganggai sudah beratus-ratus tahun menduduki kawasan ini dengan mengamalkan adat Tiada kemudahan asas yang diberi atau resam dan budaya turun-temurun yang disediakan oleh pihak kerajaan kepada diwarisi dari nenek moyang penduduk kampung ini. Rumah, tanaman, sumber air dan sebagainya diusahakan oleh penduduk kampung ini secara berdikari. Pihak SISTEM PENTADBIRAN kerajaan hanya menyediakan kemudahan Sejarah pentadbiran atau penjagaan bas sekolah untuk pelajar Orang Asli yang Kampung Bukit Ganggai bermula dengan bersekolah di pekan Trolak.

Koh Tembung. Beliau merupakan ketua Menurut sejarah lisan yang diwariskan dari generasi ke generasi, Kampung Bukit Ganggai diberi nama oleh nenek moyang yang paling awal menetap di kampung ini. Nama kampung/ Wilayah Tanah Adat ini diambil sempena nama

kampung yang awal menjaga Kampung Bukit Ganggai. Kemudian pada tahun 1925, jawatannya diambil alih oleh Penghulu Koh Loh. Selepas Penghulu Koh Loh meninggal dunia, penghulu Koh Gok telah meneruskan penjagaan Kampung Bukit Ganggai pada

122

tahun 1939 hingga tahun 1947. Penghulu Koh Gok telah meninggal dunia dan telah diganti oleh Penghulu Koh Gunung. Penghulu Koh Gunung mentadbir kampung dari tahun 1947 hingga tahun 1957.

Pada tahun 1958 hingga sekitar tahun 1967, Penghulu Yok Kecil pula mentadbir kampung.

Selepas itu, pada sekitar tahun 1967 hingga tahun 1995, Penghulu Yok Koknok dilantik dan telah menjadi penghulu untuk tempoh tersebut.Bermula dari tahun 1995 hingga sekarang, Kampung Ganggai masih ditadbir oleh Penghulu Yok Kanik.

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN Kampung Bukit Ganggai tidak mempunyai sebarang bantuan pertanian seperti kampung Orang Asli yang lain. Kesemua jenis tanaman sama ada tanaman komersial, sara diri dan sebagainya yang diusahakan adalah hasil titik peluh penduduk Kampung Bukit Ganggai sepenuhnya.

Tanaman komersial utama yang diusahakan oleh penduduk Kampung Ganggai ialah okok getah. Jumlah keseluruhan kawasan tanaman pokok getah yang terdapat di kampung ini adalah ialah kira-kira 270 ekar.

Manakala kawasan tanaman rambutan pula kira-kira 5 ekar dan ubi kayu, ubi dan tanaman jenis lain kira-kira 2 ekar.

Harus dinyatakan bahawa kesemua tanaman yang dinyatakan di atas tidak tertumpu di suatu kawasan sahaja. Yakni, Penduduk Kampung Bukit Ganggai menanam Pokok getah di beberapa kawasan dan jumlah kawasan yang ditanam dengan pokok getah ini ditambah untuk mendapatkan jumlah keseluruhan kawasan penanaman pokok getah.

SUMBER ALAM Selain tanaman komersial yang dinyatakan di atas, penduduk Kampung Bukit Ganggai masih bergantung kepada sumber-sumber hutan untuk kelangsungan hidup.

Sumber-sumber hutan yang kaya digunakan untuk pelbagai tujuan. Antaranya adalah untuk makanan, untuk membuat rumah, perkakas rumah, dijual, senjata (sumpit dan lembing), jerat dan sebagainya.

Selain itu, terdapat juga sumber hutan yang tidak dimakan atau digunakan kerana pantang larang atau sekatan tertentu yang telah diwariskan oleh nenek moyang secara lisan, dari generasi terdahulu hingga ke generasi hari ini.

Oleh itu, penduduk Kampung Bukit Ganggai telah menyenaraikan antara beberapa contoh jenis tumbuhan dan haiwan yang penting dan masih digunapakai dan dipantang oleh penduduk Kampung Bukit Ganggai. Namun, harus dinyatakan, banyak lagi sumber alam yang digunakan dan dipantang selain Selain itu, jumlah keluasan tanaman untuk daripada yang telah disenaraikan oleh petai adalah kira-kira 150 ekar. penduduk Kampung Bukit Ganggai.

Ada juga tanaman lain yang ditanam dengan tujuan untuk dijual dan dimakan sendiri.

Antaranya ialah durian. Jumlah keseluruhan dusun durian yang ditanam oleh penduduk Kampung Bukit Ganggai adalah kira-kira 10 ekar.

123

Tumbuhan Bil Tumbuhan 1. Selaruk 2. Gencar 3. Setau 4. Kemirei 5. Wol 6. Berbatuk 7. Bajak 8. Berbuluh 9. Beltop (Bertam) 10. Leu (Buluh) 11. Mehang

Kegunaan Daun dibuat pinggan, batang / kayu untuk bahan binaan rumah, buah sebagai makanan Bahan api, bahan binaan rumah Bahan api, bahan binaan rumah Bahan binaan rumah Bahan binaan rumah Bahan binaan rumah Bahan binaan rumah Bahan binaan rumah Bahan binaan rumah (atap, dinding), joran, makanan (buah), jual, Bahan binaan rumah, senjata (lembing, ranjau, sumpitan, jerat), makanan (pucuk), jual Pokok yang ada pantang tersendiri yang mesti dihormati oleh Orang Asli

Haiwan Bil Haiwan

Kegunaan

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Makanan, jual Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan Makanan

Menhar (babi hutan) Pelbagai jenis tupai Tengas (ikan sungai) Selak (ikan sungai) Selog (ikan sungai) Kelucok (jenis burung) Punei (jenis burung) Terulug (jenis burung) Sabat (jenis monyet)

124

ISU KAMPUNG BUKIT GANGGAI Isu penerokaan Tanah Adat Kampung Bukit Ganggai oleh FELDA Masalah yang dihadapi oleh penduduk Kampung Bukit Ganggai ialah pencerobohan Tanah Adat oleh pihak FELDA yang menjalankan projek pertanian Kelapa Sawit.

Pegawai Daerah memberikan tanah kepada pihak FELDA tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus oleh penduduk Kampung Bukit Ganggai.

Keluasan kawasan Tanah Adat yang telah diterokai oleh penceroboh ialah 500 ekar.

Antara nama-nama kawasan dalam Tanah Adat Kampung Bukit Ganggai yang juga merupakan kawasan penempatan lama yang telah diceroboh ialah: • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Kampung Teaw Mentok Kampung Tije (Teaw Tije) Kampung Macak (Lebak Tigeh) Kampung Tawoh (Teaw Relek) Kampung Rebak (Teaw Rebak) Kampung Rambu (Teaw Rambu) Kampung Tikes (Teaw Tikes) Kampung Tilong (Teaw Tilong) Kampung Kedah (Teaw Kedah) Kampung Berbusuk (Teaw Seraeh) Kampung Rengkoh (Teaw Rengkoh) Kampung Galu (Teaw Terendot) Kampung Cohmat Dok (Teaw Remol) Kampung Kawah (Teaw Sumber) Kampung Lalang (Teaw Rengkoh) Kampung Jajen (Teaw Trolak) Kampung Tanrem (Teaw Suh) Kampung Bukit Ganggai (Teaw Julang)

Selain daripada kawasan penempatan lama, bukit-bukit juga telah diceroboh oleh pihak FELDA. Bukit-bukit yang telah dikenalpasti oleh penduduk kampung yang telah diceroboh ialah: • Lon Bades • Lon Lumbung • Lon Mentok • Lon Tiges • Lon Bekoh Kerak • Lon Resap • Lon Rambu • Lon Tikes • Lon Kulip • Lon Sernon • Lon Seraeh • Lon Kawah • Lon Rengkoh • Lon Jempir • Lon Rasoh • Lon Penerat • Lon Tidau

125

Kemusnahan Kawasan Perkuburan dan Pertemuan yang berikutnya ialah pada 18 April 2004.

Tanaman oleh Ternakan Lembu Selain Kelapa Sawit, peneroka FELDA tersebut menternak lembu. Lembu tersebut tidak dijaga dengan baik dan dibiarkan berkeliaran begitu sahaja. Kesannya, lembu-lembu tersebut telah masuk ke kawasan tanaman dan perkuburan di Kampung Bukit Ganggai.

Lembu-lembu tersebut telah memusnahkan tanaman kami. Selain tanaman, lembulembu tersebut memijakmijak dan membuang najis di kawasan perkuburan.

Dalam kepercayaan Orang As;li, kubur adalah tempat di mana jasad disemadikan dengan tenang. Kawasan kubur tidak boleh sama sekali dicemarkan dengan najis atau dibuka/dibersihkan untuk sebarang aktiviti, termasuk pertanian atau penternakan.

Dalam situasi yang telah berlaku di kawasan perkuburan kami, jelas terbukti orang luar langsung tidak menghormati kepercayaan kami.

Namun, pertemuan-pertemuan tersebut tidak membuahkan sebarang hasil. Masalah yang kami nyatakan tidak dipandang serius.

Lembu-lembu tersebut masih masuk ke kawasan Tanah Adat kami dan memusnahkan kawasan tanaman dan kawasan kubur penduduk Kampung Bukit Ganggai.

Tiada sebarang laporan polis dan surat rasmi kepada pihak berkenaan pernah dibuat oleh TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBIL Penduduk kampung telah berjumpa dengan penduduk Kampung Bukit Ganggai berkenaan peneroka FELDA pada 10 Jun 2003 dan dengan isu ini. berbincang berkenaan dengan masalah tersebut.

126

TUNTUTAN KAMPUNG BUKIT GANGGAI Kami penduduk Kampung Ganggai tidak setuju dengan pencerobohan yang dijalankan di Tanah Adat kami sama ada untuk tujuan penerokaan, perladangan dan penternakan.

Oleh itu, kami menuntut supaya projekprojek penerokaan tanah rancangan FELDA di Wilayah Tanah Adat Kampung Ganggai dihentikan dengan kadar segera kerana tiada sebarang faedah kepada kami penduduk Kampung Ganggai. Malah menambahkan lagi beban dan kadar kemiskinan kami.

Kami menuntut pihak berkenaan supaya mengambil perhatian serius terhadap masalah yang kami hadapi ini dan bekerjasama dengan kami untuk menyelesaikan masalah ini.

Kami menuntut supaya Wilayah Tanah Adat yang kami kenalpasti dengan jelas, diiktiraf sewajarnya, dengan kadar segera untuk memastikan Tanah Adat kami tidak dijajah secara berterusan.

127

PROFIL KAWASAN KAMPUNG BERSIH, SLIM RIVER, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

128

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG POS BERSIH, ULU SLIM, SLIM RIVER, PERAK, MALAYSIA Kampung Pos Bersih terletak di Ulim Slim, Slim River di Daerah Batang Padang. Jarak kampung ini dari pekan terdekat iaitu Slim River adalah kira-kira 10km. Kesemua Orang Asli yang menetap di Kampung ini ialah dari suku kaum Semai.

Sebelum kedatangan dan campurtangan pihak luar dalam pemerintahan autonomi dan kehidupan penduduk di sini, penduduk bebas untuk tinggal di mana-mana di sekitar kawasan yang kini dikenali sebagai Ulu Slim.

Pada masa itu, kami bebas untuk bercucuk tanam, memburu dan mengutip hasil/ sumber hutan di dalam kawasan Tanah Adat kami tanpa sebarang gangguan, sekatan dan kawalan yang berlebihan oleh pihak lain.

Apabila pihak luar mula masuk ke kawasan kami, cara hidup kami yang berasaskan amalan Orang Asli telah terganggu. Banyak aktiviti yang boleh dan menjadi rutin harian kami sebelum ini seperti bercucuk tanam, mengutip hasil hutan dan memburu telah dilarang. Kami dimaklumkan bahawa tanah tersebut telah menjadi milik orang lain. Namun, aktiviti-aktiviti tersebut kami teruskan juga kerana kami perlu meneruskan kehidupan.

Pada sekitar tahun 1950an, kami telah mula dikumpulkan di satu kawasan penempatan atas alasan keselamatan.

Kampung Pos Bersih dinamakan oleh penduduk terawal kampung tersebut. Nama Pos Bersih diambil dari nama sebatang sungai yang bernama Sungai Bersik. Bersik bermaksud suci, bersih dan tidak tercemar. Oleh itu, sebenarnya nama kampung ini pada asalnya ialah Kampung Bersik. Pada sekitar tahun 60an, pihak British iaitu orang yang kami kenali sebagai Tuan Bolton memulakan inisiatif mewujudkan LZ di Kampung Bersik. Konsep LZ dengan Pos adalah agak sama. Mungkin LZ ialah sebutan yang biasa digunapakai oleh orang Inggeris pada masa tersebut. Melalui pemerhatian dan pengalaman kami lihat pada zaman tersebut, tujuan utama LZ adalah

129

untuk kemudahan kesihatan bagi penduduk Kampung Bersik. Pada masa tersebut kampung ini tiada akses jalanraya. Apabila ada orang kampung yang jatuh sakit, pihak pengurusan LZ akan menghubungi pihak hospital dengan menggunakan kemudahan wayarles dan pesakit diterbangkan ke hospital dengan menggunakan helikopter.

Selain itu, mereka menyediakan kemudahan klinik bergerak untuk penduduk mendapatkan rawatan kesihatan.

Pada masa itu juga, JHEOA mula merizabkan kawasan tanah Kampung Bersik.

Kemudahan lain yang diberikan ialah rumah papan. Pada masa tersebut, kemudahan jalan raya, elektrik dan air belum diberikan.

Selain itu, pihak pengurusan LZ juga telah mengadakan program pendidikan untuk orang kampung. Orang kampung dari pelbagai Kampung Bersik telah dinamakan semula dengan nama Kampung Pos Bersih oleh pihak JHEOA. Oleh itu, nama kampung kami hingga ke hari ini dikenali sebagai Kampung Pos Bersih.

SISTEM PENTADBIRAN Kampung ini kini dijaga oleh Batin Sani.

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN Kampung Pos Bersih mengusahakan tanaman komersial dan tanaman dusun secara berdikari tanpa bantuan, ehsan dan peringkat umur diajar kemahiuran untuk sokongan mana-mana pihak. membaca, menulis dan mengira.

Orang British mula keluar dari Kampung Antara tanaman yang diusahakan ialah Kelapa Sawit yang berjumlah kira-kira 40 Bersik pada awal tahun 1970-an. ekar. Tanaman Getah yang diusahakan pula Selepas itu, pada sekitar tahun 1970-an, adalah berjumlah kira-kira 100 ekar.

JHEOA telah mengambil alih dan menyambung pentadbiran dan kawalan ke atas Kampung Bersik. JHEOA pada masa tersebut telah membina sekolah dan menempatkan seorang cikgu di Kampung Bersik untuk mengajar.

Selain tanaman komersial Kelapa Sawit dan Getah, ada pelbagai jenis tanaman lain yang masih diusahakan oleh penduduk di sini sama ada untuk tujuan jualan dan juga untuk dijadikan makanan serta pelbagai kegunaan lain.

130

Antara tanaman-tanaman utama tersebut ialah Betar (Petai), Sempak (Durian), Legos (Rambutan), Gale (Ubi kayu), Cempedak, Ramei (Rambai), Cong Releeg (Buah Serapoh), Langsat, Dekoh (Bangkong), Larah, Tampoi, Agoh, Jerig (Jering), Serig (Keledang), Jis (Tempunek), Perah, Cupuk (Cupu), Gesak (Berangan), Kundang, Spem (Sepam), Ngel (Durian hutan), Pekat (Durian Pasai), Toog (Durian Daun), Ladak Cep (Cili api), Telei (Pisang), Jagung, Hubik (Ubi keledek), Labuk (Labu), Keladi, Buus (Tebu) dan Gang (Kacang Kelisa).

dimakan atau digunakan kerana pantang larang atau larangan tertentu yang telah diwariskan oleh nenek moyang secara lisan, dari generasi terdahulu hingga ke generasi hari ini.

Kesemua tanaman ini ditanam secara rawak tetapi masih di dalam kawasan Tanah Adat Kampung Pos Bersih.

SUMBER ALAM Selain tanaman komersial dan tanaman sara diri yang dinyatakan di atas, penduduk Kampung Pos Bersih masih bergantung Penduduk Kampung Pos Bersih telah kepada hutan dan sumber hutan untuk menyenaraikan antara beberapa contoh jenis tumbuhan dan haiwan yang penting kelangsungan hidup. dan masih digunapakai dan menjadi pantang Sumber hutan digunakan untuk pelbagai oleh penduduk Kampung Pos Bersih. Namun, tujuan. Antaranya untuk makanan, untuk harus dinyatakan, banyak lagi sumber alam membuat rumah, perkakas rumah, dijual, yang digunakan / dipantang selain daripada senjata (sumpit dan lembing) dan jerat. yang telah disenaraikan. Nama-nama adalah Selain itu, ada juga sumber hutan yang tidak dalam Bahasa Semai dan/atau Bahasa Melayu.

131

Tumbuhan Bil Tumbuhan

Kegunaan

1. Po’ok (Buluh)

Bahan membuat rumah, membuat senjata pemburuan, jerat, lembing, sumpit, bubu, kabom, ca’ag, pucuk dimakan, sewang, buluh centung Bahan membuat rumah Bahan membuat rumah Bahan membuat rumah, joran, raga, damak sumpit Raga, atap rumah, nyiru Lembing, ranjau, belantik,

2. Kemirei 3. Mahang 4. Beltop (Bertam)

5. Sepal (atap cucuk) 6. Muman (Bumban) 7. Cong kertas, cong manou, cong setog, cong hag, cong cemes, cong ker’er, cong kembung, cong jug, cong ganteng, cong tang kelah, cong jernang, cong tawar, cong semambu, cong bantang, cong segak, Cong Celdol (Rotan) Pucuk (makanan), jerat, pengikat, bubu, perhiasan, jual, bahan membuat rumah, 8. Galugg (gaharu) Cawat, pakaian, jual, 9. Juhuk / Ri’is Doog/Legep (Pokok Ipoh) Damak sumpitan 10. Pakuk (paku pakis) Makanan 11. Kayik Makanan 12. Ber’as Makanan 13. Rimbong Makanan 14. Tentej Pantang (menyebabkan kegatalan kulit) 15. Ri’is Nyenuk Racun ikan 16. Ri’is Ceroog Racun ikan 17. Moh Gerper Racun ikan 18. Takep Makanan 19. Lempos (Tepus) Makanan (buah) 20. Kerdas Makanan 21. Tanor Makanan 22. Penacik (Buah kepayang) Makanan 23. Terhek Makanan, baja 24. Relomm Makanan 25. Rembog Makanan 26. Beceh Makanan 27. Selbog Balai sewang 28. Kawil Balai sewang 132

Haiwan Bil

Haiwan

Kegunaan

29. Balir (jenis Enggang)

Makanan

30. Lingan (jenis Enggang)

Makanan

1.

Dog (jenis monyet)

Makanan

31. Tiung

Makanan

2.

Reh (jenis monyet)

Makanan

32. Punai

Makanan

3.

Cabeh (jenis monyet)

Makanan

33. Kerkor

Makanan

4.

Danem (jenis monyet)

Makanan

34. Merbah

Makanan

5.

Heell (jenis monyet)

Makanan

35. Doogg

Makanan

6.

Tawoh (jenis monyet)

Makanan

36. Gugut

Tidak boleh

7.

Tawel (jenis monyet)

Makanan

8.

Mawak (jenis monyet)

Makanan

9.

Peroog Bihip (jenis tupai)

Makanan

tidak boleh

10. Peroog Cepp (jenis tupai)

Makanan

dimakan,

11. Peroog Tales (jenis tupai)

Makanan

diejek atau

12. Peroog Luak (jenis tupai)

Makanan

diusik

dimakan 37. Sagog

Pantang/

13. Peroog Senlam(jenis tupai) Makanan

38. Kuwog (Kuang)

Makanan

14. Peroog Saban (jenis tupai) Makanan

39. Berpag

Makanan

15. Menhar (Babi hutan)

Makanan,

40. Peger

Makanan

jual

41. Denak (ayam hutan)

Makanan

Makanan,

42. Tengas (ikan tengas)

Makanan

jual

43. Kelah

Makanan

17. Lancong (Kancil)

Makanan

44. Selak

Makanan

18. Napeh (Pelanduk)

Makanan

45. Ruug

Makanan

19. Kukus (Landak Raya)

Makanan

46. Kak rukok

Makanan

20. Pangkeh (Landak Perah)

Makanan

47. Kak baug (Baung)

Makanan

21. Lekat (Babi tanah)

Makanan

48. Lanor

Makanan

22. Hareg (jenis biawak)

Makanan

49. Limbat

Makanan

23. Gerig (jenis biawak)

Makanan

50. Keli

Makanan

24. Bercer (jenis biawak)

Makanan

51. Kaciw

Makanan

25. Nuug (jenis biawak)

Makanan

52. Kadag

Makanan

26. Tereg (Enggang)

Makanan

53. Kasot

Makanan

27. Kelag (Helang)

Makanan

54. Bakap

Makanan

28. Yagg (jenis Enggang)

Makanan

16. Poos (Kijang)

55. Ruan (haruan) 133

Makanan

56. Bujug

Makanan

88. Biyukuk (jenis kura-kura)

Makanan

57. Lok Menrik

Makanan

89. Gelpil (jenis labi-labi)

Makanan

58. Tunag

Makanan

90. Sel (jenis kura-kura)

Makanan

59. Belut

Makanan

91. Kohh (jenis kura-kura)

Makanan

60. Tilat

Makanan

92. Leeg (Keluang)

Makanan

61. Belangwoit

Makanan

93. Samel (kelawar)

Makanan

62. Eg Heel

Makanan

94. Gerper (kelawar)

Makanan

63. Teramis

Makanan

95. Pengpang

Pantang/

64. Selog

Makanan

tidak boleh

65. Bageh

Makanan

disentuh,

66. Patug

Makanan

diusik

67. Kak Siak

Makanan

68. Lampap (lampam)

Makanan

tidak boleh

69. Kak Pia (Talapia)

Makanan

disentuh,

70. Temperas

Makanan

diusik

71. Terbul

Makanan

72. Sebarou (sebarau)

Makanan

tidak boleh

73. Inggir

Makanan

disentuh,

74. Layis

Makanan

diusik

75. Rincet

Makanan

76. Umbut

Makanan

tidak boleh

77. Hudang (Udang)

Makanan

disentuh,

78. Ngentaap (ketam)

Makanan

diusik

79. Kalok

Makanan

99. Koot

Makanan

80. Kandek

Makanan

100. Kangkuwoit

Makanan

81. Tabung

Makanan

101. Tagtibau

Pantang/

82. Sempoh

Makanan

menyebabkan

83. Ketset

Makanan

papa kedana

84. Mengkag

Makanan

85. Kurak (kura-kura)

Makanan

dimakan,

86. Pa’as (jenis labi-labi)

Makanan

disentuh,

87. Hok (jenis labi-labi)

Makanan

dilihat

96. Tadig

97. Birai

98. Tarog Gop

102. Girig

134

Pantang/

Pantang/

Pantang/

Tidak boleh

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBIL

ISU YANG BERLAKU DI KAMPUNG POS BERSIH Antara masalah yang telah berlaku dan masih berlaku di Pos Bersih ialah tanaman kelapa sawit oleh pihak RISDA dan anak syarikat RISDA di atas Tanah Adat Kampung Pos Bersih. Isu ini berlaku sejak tahun 1980-an.

Masalah ini masih berlarutan hingga kini.

Antara tindakan yang telah diambil oleh penduduk Pos Bersih ialah perjumpaan rasmi dan tidak rasmi dengan pihak RISDA untuk membantah Projek Tanaman Kelapa Sawit yang telah dijalankan oleh pihak RISDA di atas kawasan Tanah Adat Pos Bersih. Projek pihak RISDA ini langsung tidak membawa sebarang manfaat untuk kami malah menambahkan lagi kesempitan dan masalah di kampung kami.

Selain itu, isu pengambilan pasir secara berleluasa telah berlaku di kawasan Tanah Adat Pos Bersih. Kes pengambilan pasir ini Tindakan yang telah diambil untuk mengatasi berlaku sekitar tahun 2008. masalah pengambilan pasir ialah menghantar surat rasmi kepada pihakpihak berkenaan. Selain itu, kami juga telah bermesyuarat dengan pihak Pejabat Tanah dan Daerah untuk berbincang berkenaan dengan isu tersebut dan kami menyatakan dengan jelas kesan-kesan buruk pengambilan pasir ini, antaranya pencemaran sungai dan kemusnahan kawasan tanaman getah kami. Akhirnya, masalah ini telah selesai pada sekitar tahun 2009 dan kami harap masalah ini tidak akan berulang.

Satu lagi kes yang mula berlaku pada tahun 2010 hingga sekarang ialah pembalakan kawasan Tanah Adat Pos Bersih yang dijalankan oleh pihak RISDA. Kesan pembalakan ini ialah kawasan sumber air musnah, kawasan tanaman musnah, kawasan tapak perkuburan musnah dan sumber-sumber hutan musnah dan semakin berkurangan. Pembalakan ini dijalankan tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus oleh penduduk Kampung Pos Bersih.

Untuk isu pembalakan pula, penduduk Kampung Pos Bersih telah membuat tinjauan ke kawasan yang telah dibalak untuk mengkaji sejauh mana kesan pembalakan ini di tempat kami. Selepas itu, penduduk kampung Pos Bersih telah membuat laporan polis. Namun, pembalakan di kawasan Tanah Adat kami tetap dijalankan tanpa menghiraukan bantahan dan laporan polis yang telah dibuat. Ini amat mengecewakan kami kerana ketika Sultan Perak melawat ke kampung kami, Baginda telah berjanji bahawa kawasan Tanah Adat kami akan dihormati sewajarnya tetapi lain pula yang berlaku.

135

TUNTUTAN KAMPUNG POS BERSIH Projek-projek yang dijalankan oleh RISDA iaitu tanaman kelapa sawit dan pembalakan langsung tidak memberikan sebarang manfaat kepada penduduk Pos Bersih malah hanya membawa kemusnahan kepada tanaman, sumber alam, kawasan perkuburan dan tapak sejarah dalam Tanah Adat Pos Bersih. Kadar kemiskinan di Kampung Pos Bersih juga meningkat kerana kekurangan sumber hutan dan kemusnahan tanaman kami usahakan.

Kami menuntut pihak kerajaan supaya mereka prihatin dan mengambil serius isu/ masalah yang kami hadapi dan bekerjasama dengan kami untuk menyelesaikan masalah ini.

Wilayah Tanah Adat Pos Bersih yang telah kami kenalpasti dengan jelas sejak turun temurun, kini telah kami petakan dengan jelas dengan kaedah pemetaan komuniti. Oleh itu, kami menuntut supaya Wilayah Tanah Adat yang telah kami petakan dengan jelas dalam peta Komuniti Pos Bersih, diiktiraf sewajarnya, dengan kadar segera.

Kami menuntut supaya sebarang projek yang dijalankan di atas Tanah Adat Pos Bersih yang dijalankan tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus oleh penduduk Pos Bersih dihentikan dengan kadar segera kerana tidak membawa sebarang faedah untuk kami.

136

Senarai singkatan-singkatan yang terdapat dalam buku 1. RISDA – Rubber industry Smallholders Development Authority (Pihak Berkuasa Kemajuan Pekebun Kecil Perusahaan Getah) 2. SPNS – Sinui Pai Nanek Sengik (Hidup Baru Bersatu Hati) 3. Pusat KOMAS – Pusat Komunikasi Masyarakat 4. MCP – Malaya Communist Party (Parti Komunis Malaya) 5. JOA – Jabatan Orang Asli 6. JHEOA – Jabatan Hal Ehwal Orang Asli (kini dikenali sebagai JAKOA – Jabatan Kemajuan Orang Asli) 7. TOL – Temporary Occupation License (Lesen Pendudukan Sementara) 8. PPPNP – Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak 9. LMM – Latihan Membangun Masyarakat 10. KAS – Konrad Adeneur Stiftung (Konrad Adeneur Foundation) 11. GPS – Global Positioning System (Sistem Penentu kedudukan Sejagat/Global) 12. GIS – Geographic Information System (Sistem Maklumat Geografi) 13. JOAS – Jaringan Orang Asal Semalaysia 14. PACOS TRUST – Partner of Community Organisatitons (Rakan Membangun Masyarakat) 15. CBO – Community Based Organisatiton (Pertubuhan Berasaskan Komuniti) 16. JKOAP – Jaringan Kampung Orang Asli Perak 17. KKLW – Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah 18. JKOASM – Jaringan Kampung Orang Asli Semenanjung Malaysia 19. ROB – Registrar Of Business (Pendaftar Perniagaan) 20. POC – Point Of Compass (Titik Kompas) 21. AJK – Ahli Jawatan Kuasa 22. PVC – Polyvinyl Chloride (Polivinil Klorida) 23. PPRT – Projek Perumahan Rakyat Termiskin 24. KEMAS - Kemajuan Masyarakat 25. LLN – Lembaga Letrik Negara 26. MAIP – Majlis Agama Islam Perak 27. ADO – Assistant District Officer (Pembantu Pegawai Daerah) 28. FELCRA – Federal Land Consolidation and Rehabilitation Authority/ (Lembaga Penyatuan dan Pemulihan Tanah Persekutuan) 29. RPS – Rancangan Penempatan Semula 30. TSK – Tamanan Semula Komersial 31. D.O – District Officer (Pegawai Daerah) 32. SUHAKAM – Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Malaysia 33. TNB – Tenaga Nasional Berhad 34. FELDA – Federal Land Development Authority/ (Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan) 35. LAP – Lembaga Air Perak 36. LZ – Landing Zone (Zon Mendarat bagi Helikopter) 137

ISBN 9789834275662

139

9 789834 275662