Sneller dan je denkt ... de energietransitie

✒Goof van Vliet

Aan de totstandkoming van dit stuk hebben ook Jan Derk Stegeman, Marjolein Verhoeven en Erik Gouw bijgedragen. Dank daarvoor!

Het lijkt allemaal niet op te schieten om de uitstoot van broeikasgassen zo te verminderen dat we een leefbare aarde -voor mensen- houden. De teleurstelling na de laatste wereldconferentie over klimaatverandering, COP26 in Glasgow, was groot. Nederland is nog altijd koploper in Europa wat betreft CO2-uitstoot per inwoner. Ook de gemeente Altena maakt geen grote stappen, niet alleen door haar beperkte programma voor 2030 maar ook nog eens door de pech van het te krappe elektriciteitsnetwerk. De komende 6 à 10 jaar kunnen in onze gemeente geen zonneparken en windmolens worden geplaatst! Ook kunnen grote daken niet worden volgelegd met zonnepanelen en als we niet oppassen is er hier ook geen ruimte meer voor warmtepompen of laadpalen voor elektrische auto

’ s.

Landelijk bekeken: laten we hopen dat onze nieuwe regering net zo doortastend zal zijn als Europa met haar Green Deal en het nieuwe Duitse kabinet met haar ingrijpende plannen. Er zijn trouwens wetenschappers die wél positief aankijken tegen de resultaten van de COP26. Grote uitstoters van CO2 zijn kolencentrales. Er zouden er nog honderden gebouwd gaan worden door China, Indonesië, de Filippijnen en India, daar leeft meer dan de helft van de wereldbevolking. Deze landen hebben toegezegd geen kolencentrales meer te willen bouwen. Snelheid vind je ook bij grote bedrijven die nu zelf willen verduurzamen. De grootste vervuiler van Nederland bijvoorbeeld, Tata Steel, wil nu zelf met waterstof staal maken in plaats van met kolenstook.

Welke toekomst willen we? Willen we steeds meer gaan betalen -aan Rusland en Arabische landen- voor steeds duurdere gas en olie? Of toekomstbestendig investeren in besparingen en het opwekken van eigen schone energie, voor warmtepomp en elektrische auto? 70% van onze bevolking maakt zich zorgen over de klimaatverandering en de problemen die daar nu al door ontstaan. Genoeg draagvlak voor een snelle aanpak en investeringen. Hier hoort wel een overheid bij die stevig de regie in handen neemt en voor een rechtvaardige verdeling van lusten en lasten over de bevolking zorgt.

Veranderingen zullen in ieder geval ook voor een groot deel van bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties moeten komen. Altenatuur vindt al jaren dat je bewoners en ondernemers het totaalplaatje aan benodigde investeringen moet voorleggen en geen ‘ salamitactiek’ : elke keer een nieuwe ronde investeringen. Met 10 windmolens in Altena, 2 grote op zee, 200 hectare zonnevelden (2% van de landbouwgrond), 15 zonnepanelen per woning, zonnepanelen op bedrijfsdaken en 22.000 elektrische auto’s kunnen we volledig duurzaam in onze eigen energie voorzien in 2030.

Marjan Minnesma van Urgenda bepleit al jaren een voortvarende aanpak. Urgenda heeft samen met wetenschap en bedrijfsleven onderzoek gedaan waaruit blijkt dat Nederland in 2030 duurzaam kan zijn. Zij heeft -met succes- de Nederlandse regering voor de rechter gedaagd om af te dwingen dat de regering veel meer aan de bestrijding van de CO2uitstoot moet gaan doen. Ze is ook zeer concreet in het toepassen van nuttige maatregelen die ook betaalbaar zijn. In het dit jaar verschenen ‘Tussen kolen en Parijs’ worden zeer veel concrete stappen beschreven. Je kunt het oorspronkelijke boek gratis op www.urgenda.nl downloaden en lezen. Doe er je voordeel mee, het is zeer inspirerend!

Onze energiecoöperatie Altena Nieuwe Energie wordt ook steeds groter en praktischer, energiecoaches komen thuis op bezoek om de goede adviezen te geven. Ga naar www.altenawoontslim.nl of bel naar 085-1303647 en vraag een consult aan. Het advies is gratis!

Er is hoop!

Pleitbezorgers voor schone energie lopen nogal eens op tegen ‘ verlamming’ in daadkracht van gemeente, bewoners en ondernemers. Er zijn veel te veel elkaar tegensprekende verhalen. Subsidies wijzigen veel te vaak. De overheid schuift de verantwoordelijkheid naar individuele bewoners waardoor deze transitie zwaar wordt vertraagd. Maar er is hoop! In dit stuk ga ik in op een aantal tegenwerpingen die vaak geopperd worden als het erom gaat een concrete eerste stap op het gebied van verduurzaming te zetten. Doe er je voordeel mee, verander je gedrag en ga aan de slag. De foto’s zijn van bewoners en ondernemers in Altena die de stap naar duurzaamheid recent of wat langer geleden hebben gezet.

Feiten en fabels

‘We moeten wel kernenergiecentrales bouwen omdat wind en zon niet genoeg zullen leveren en kernenergie constant stroom levert. ’

Stroom uit kerncentrales is 5x zo duur als stroom uit zon en wind1 . De meerkosten zullen door belastingbetalers opgebracht moeten worden. Zonnepanelen en windmolens zijn niet alleen veel goedkoper maar ook nog eens veel sneller te bouwen. Afval is snel op te ruimen of te recyclen.

Al eeuwen worden windmolens toegepast in bebouwde kommen. Deze molen in Woudrichem maalt nog steeds op windkracht. In de Noordwaard zijn tientallen Bosmanwindmolens gebouwd om het waterpeil op windkracht te regelen.

‘Als wij kolencentrales sluiten worden ze gewoon in andere landen in Azië en Afrika gebouwd. ’

Tijdens de COP26 in Glasgow hebben Indonesië, Filippijnen, China en India toegezegd geen kolencentrales meer te willen bouwen. Dit scheelt zeer veel CO2uitstoot wereldwijd (het alternatief wordt wind en zon).

‘Windmolens moeten we niet doen omdat ze niet te recyclen zijn. ’

De wieken geven heel veel afval. Dat klopt, de wieken vormen nu nog een probleem. Tot nu toe2 . 90% van de windmolen is trouwens wél vrij gemakkelijk te hergebruiken: de stalen pilaar, de generator en de elektronica. Voor de wieken, die gemaakt zijn van epoxy, is inmiddels ook een oplossing bedacht. Een klein Nederlands bedrijf maakt er lichtgewicht tegels van door ze te versnipperen. Vestas heeft een startup die over 3 jaar bladen kan hergebruiken in bijvoorbeeld nieuwe rotorbladen. Altena is zeer geschikt voor windmolens. Ze zijn niet mooi in het landschap maar dat kun je aankleden met bomen op de belangrijkste zichtlijnen. Ze moeten ook ver genoeg verwijderd staan van bewoning. Als er een andere oplossing komt, kunnen ze makkelijk afgebroken worden.

‘Bio-plastics zijn veel milieuvriendelijker dan “gewoon” plastic. ’

Bio-plastics zijn de oplossing voor al onze plastic verpakkingen? Niet dus! Allereerst is er een verschil tussen ‘biobased plastic’ (hernieuwbaar plastic) van met name suikerriet en mais. Die wordt geteeld met intensieve landbouw waarbij veel water, kunstmest, bestrijdingsmiddelen en schaars land gebruikt wordt. Daarnaast is er ‘biologisch afbreekbaar plastic’ . Dat breekt helaas nauwelijks af in het milieu, alleen onder speciale omstandigheden in een composteerinstallatie in maar liefst 12 weken. Het kan dus niet op je eigen composthoop, in zee breekt het nauwelijks af en draagt dus gewoon bij aan de plastic soep en moet volgens Milieu Centraal bij het restafval (!) in plaats van bij het plastic. Liever niet dus! Om het nog verwarrender te maken: Biobased mag bij het plastic afval en biodegradeable niet3 .

‘Plastic verpakkingen zijn niet erg, die kun je makkelijk recyclen. ’

Zachte plastics zijn in principe recyclebaar, harde plastics (ongeveer 8%) sowieso niet. In Nederland wordt op dit moment ongeveer 50% van het ingezamelde plastic gerecycled en dat is in vergelijking met de EU en de rest van de wereld best goed. De rest is te vies en wordt verbrand. De 50% die wel goed is, wordt vermalen tot een grondstof voor nieuwe plastics. De kwaliteit is door de vervuiling met andere soorten plastic echter altijd lager dan ' nieuw ' plastic en wordt dus weinig gebruikt. Geen plastic is dus het allerbeste4 .

‘Biomassa is toch CO2 neutraal?’

Dat is een discussiepunt. Nederlandse biomassacentrales worden gestookt met hout uit FSC gecertificeerde bossen. Als een boom gekapt wordt, duurt het een tijd voordat een nieuwe boom evenveel CO2 heeft opgeslagen als de oude boom die net opgestookt is. Gedurende die tijd zit er feitelijk een surplus aan CO2 in de lucht. Hout zou allereerst als grondstof ingezet moeten worden, bijvoorbeeld voor de bouw. Reststromen kunnen dan als biomassa dienen. De vraag is echter hoeveel reststromen we hebben om de biomassacentrales te voeden. Daarnaast geeft de verbranding van biomassa ook schadelijke rookgassen. Filterinstallaties kunnen deze rookgassen reinigen. Biomassa met CCS (carbon capture and storage, dit is ondergrondse CO2-opslag in lege gas- of olielagen) zou in de toekomst voor negatieve CO2 uitstoot kunnen zorgen5 .

‘De elektrische auto is vervuilender dan de olie-auto. ’

Drinkwaterbedrijf Evides heeft in de Biesbosch op haar terrein elektrische voertuigen en boten. In Rotterdam experimenteert zij met drijvende zonnepanelen. Mogelijk gaan deze ook toegepast worden op de drinkwaterbekkens in de Biesbosch. Die beslaan 1.000 hectare. Wij hebben 200 hectare zonneveld nodig voor Altena.

Nee, de e-auto stoot 40% minder CO2 uit, zelfs als hij op ‘kolenstroom’ rijdt. Dat percentage zal nog hoger worden als er meer schone energie zal worden

gebruikt. Nog beter: fietsen, OV en wandelen. De schone energie wordt in Nederland opgewekt (zon en wind). Met olie maken we vooral de Arabische landen en Rusland rijker6 . Bedenk dat bijvoorbeeld in Amsterdam in 2030 geen olie-auto’s of olie-boten meer in het centrum mogen komen. Voor jouw olie-auto zal je dan niet veel geld meer terugkrijgen.

‘Je kunt beter wachten op de waterstofauto want die heeft een veel groter bereik. ’

Dat klopt, maar je zult lang moeten wachten. Elektrische auto’s hadden tot voor kort een beperkte range (veelal tot 200 km) en waterstof zou met een grote tank voor 700-800 km kunnen zorgen. De prijs van waterstof auto’s is hoog. We zullen dus niet massaal op waterstof gaan rijden met e-auto’s. Waterstof moet worden opgewekt door middel van elektrolyse. Daar is energie voor nodig. Als we duurzaam willen rijden moet dat hernieuwbare energie zijn, zodat we groene waterstof krijgen. Daarvoor zijn windmolens en zonnepanelen nodig, meer dan er nu al zijn. Als we de industrie, alle mobiliteit en de verwarming bij mensen thuis willen vervangen door een waterstoftoepassing dan hebben we zoveel windmolens en panelen nodig, dat we simpelweg niet genoeg zee en land hebben om die groene waterstof te produceren. Daarnaast gaat bij de omzetting van energie naar waterstof, energie verloren (20-40%). Een waterstof auto is feitelijk een elektrische auto. Waterstof wordt in de auto omgezet in elektriciteit en die

De gemeente Altena is zelf ook aan het vergroenen. Ze heeft haar wagenpark geëlektrificeerd. In onze eigen omgeving heeft Holland Shipyards vijf elektrische ponten gebouwd voor Amsterdam en dit bedrijf zal ook twee nieuwe e-ponten voor ons eigen Riveer leveren.

drijft een elektromotor aan. Daarbij gaat nog eens 50% verloren. Een waterstof auto heeft daarmee een rendement van 30% ten opzichte van een elektrische auto met 95%. Bij e-auto’s wordt het bereik steeds groter, 400km is al niet ongewoon meer.

7

‘Waterstof verwarming voor woningen is het goedkoopste omdat de oude gasleidingen gebruikt kunnen worden. ’

Gaan we onze verwarmingstoestellen gewoon op waterstof laten branden? Niet dus: er is te weinig waterstof en de beperkt beschikbare groene waterstof moet allereerst gebruikt worden voor processen waar andere energievormen geen oplossing bieden. Hiervoor is de ‘waterstofladder’ ontworpen8 : een verdeelsleutel voor energie uit waterstof. Allereerst zal waterstof naar de zware industrie gaan, zoals chemie, raffinaderijen, staal en kunstmest. Dan wellicht naar wegtransport. Als we ooit aan woningen toekomen, worden die allang met een warmtepomp verwarmd.

Drinkwaterbedrijf Evides heeft in de Biesbosch op haar terrein elektrische voertuigen en boten. In Rotterdam experimenteert zij met drijvende zonnepanelen. Mogelijk gaan deze ook toegepast worden op de drinkwaterbekkens in de Biesbosch. Die beslaan 1.000 hectare. Wij hebben 200 hectare zonneveld nodig voor Altena.

‘Als het bewolkt is en windstil, zitten we helemaal zonder energie. ’

‘Dunkelflaute’ noemen de oosterburen dit weertype en dat komt ongeveer drie weken per jaar voor. Dit probleem is redelijk eenvoudig op te lossen door een aantal elektriciteitscentrales op gas of zelfs biomassa in de ‘ mottenballen’ te zetten. Dit is de laatste jaren al meerdere malen met gascentrales gebeurd. Het is veel beter deze centrales maar 10% van de tijd te laten draaien in plaats van een voorziening die het hele jaar moet werken.

Ten slotte…

De energietransitie gaat veel sneller dan gedacht. Het omslagpunt voor elektrische auto’s, bussen en veerponten is bereikt. Windmolens op zee zijn van subsidieontvangers veranderd in projecten waarbij geld aan de overheid wordt betaald om te mogen bouwen. Kolencentrales worden gesloten. Grote vervuilers willen nu zelf verduurzamen. Het is nu tijd om ook als bewoners en ondernemers gezamenlijk aan de slag te gaan. Praat met buren of dorpsgenoten en kijk op ‘Altena woont slim’ . Daar is alle informatie te vinden om je te helpen verduurzamen. Laat een energiecoach op bezoek komen, hij/zij maakt je veel wijzer in het duurzaamheidsoerwoud en geeft praktische tips. Let ook op de politieke partij waar je op wilt stemmen op 16 maart 2022. Zit duurzaamheid wel voldoende in het programma? Samen bereik je meer dan alleen. We kunnen het. Laten we het niet zo ver komen dat we een Greta Thunberg van Altena nodig zullen hebben! Als je meer wilt weten of mee wilt discussiëren kun je je opgeven bij altenatuur@gmail.com of bellen naar mij 06-28703838 (Goof van Vliet). Marjolein Verhoeven, Jan Derk Stegeman en ik organiseren begin 2022 een zoomsessie of een bijeenkomst op Fort Giessen over dit onderwerp. Meer info over dit onderwerp vind je ook als je googelt op ‘ energietransitie, feiten, fabels ’ . Ook de site www.milieucentraal.nl is een aanrader. ✤

Bronnen

1) lazard.com:

‘levelized energy costs’ . 2) https://www.wattisduurzaam.nl/34067/energie-besparen/consumptie/douze-points-voor-selectieveverontwaardiging-windmolenwieken/ 3) https:// www.greenpeace.org/nl/natuur/23226/5-mythes-rondom-bioplastic/ 4) https://www.natuurenmilieu.nl/themas/grondstoffen/projecten-grondstoffen/verpakkingen/recycling-vanplastics/ 5) https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/biomassa/#duurzaamheid 6) https://www.milieucentraal.nl/duurzaam-vervoer/elektrische-auto/alles-over-elektrische-auto/ 7) https://www.natuurenmilieu.nl/blog/waarom-onze-autos-niet-op-waterstof-zullen-gaan-rijden/ 8) https://www.natuurenmilieu.nl/themas/energie/projecten-energie/waterstof/waterstof-de-waterstofladder/