H
oe zijn de vooruitzichten voor biodiversiteit? ‘Alle studies en rapporten bevestigen dat de biodiversiteit afneemt. Het aantal soorten planten, dieren, paddenstoelen en micro-organismen gaat achteruit, en de soorten op zich slanken ook af. Een drama, want elke soort heeft zijn eigen functie in het ecosysteem: water en lucht zuiveren of zuurstof produceren. Bepaalde soorten leveren fundamentele diensten voor de landbouw, denk maar aan bestuivers, of aan micro-organismen die organisch materiaal afbreken en zo de bodem vruchtbaar maken. Of aan de biologische controle van pestsoorten door hun natuurlijke vijanden. Die functies moeten we dus absoluut zien te vrijwaren in de toekomst.’ Wat zullen de concrete gevolgen zijn van die verminderde biodiversiteit? ‘Zowel op ecologisch als op economisch vlak zijn die niet te onderschatten. De totale waarde van de diensten die de biodiversiteit ons levert, overstijgt ruimschoots het Bruto Wereld Product. Zo wordt de waarde van bestuiving door bijen, hommels en andere insecten voor de Europese landbouw geraamd op 22 miljard euro per jaar. Meer dan 80% van de plantensoorten wereldwijd, waarvan ook een heleboel landbouwgewassen, kunnen zich zonder bestuivers niet voortplanten. Als bijen uitsterven, zei Einstein al, dan sterven vier jaar later ook mensen uit. Dat is misschien een beetje karikaturaal, maar het idee klopt wel. Om een ander voorbeeld te geven: als de micro-organismen achteruitgaan die de bodem vruchtbaar maken, moeten we meer bemesten. Gevolg: meer kosten en meer watervervuiling. Dat water moeten we weer gaan filteren en ga zo maar door. Nog een voorbeeld: om bladluizen te bestrijden, is het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje ooit ingevoerd. Nu blijkt dat die niet alleen bladluizen eet, maar ook de larven van onze inheemse lieveheersbeestjes. Onze eigen soorten komen dus in het gedrang. Bovendien over-
wintert de exoot binnenshuis, in grote zwermen, en dat brengt heel wat hinder met zich mee.’ Wat is het aandeel van de landbouw in die evolutie? ‘Dat is dubbel. Bepaalde landbouwpraktijken zijn positief geweest voor de biodiversiteit. Dankzij de landbouw heeft België een gevarieerd landschap met heide, boomgaarden, hagen, graslanden. Die praktijken trokken planten- en diersoorten aan die er anders niet geweest zouden zijn. Maar de intensivering en de toegenomen eenvormigheid van de landbouw hebben de biodiversiteit onder druk gezet. Grootschalige monoculturen putten de bodem uit, en het onoordeelkundig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen is schadelijk voor bloemen, vlinders, bijen, voor de bodem, enzovoort. Ik begrijp landbouwers wel, want de marktsituatie en de lage productprijzen dwingen
‘ De totale waarde van de diensten die de biodiversiteit ons levert, overstijgt ruimschoots het Bruto Wereld Product.’ hen ertoe om zo veel mogelijk uit de grond te halen. Maar op termijn zal dat zich wreken, want de landbouw kan niet zonder de natuur en zonder de diensten die de ecosystemen leveren.’ Uw vooruitblik is niet rooskleurig. Nochtans bleek vorig jaar uit onderzoek dat maatregelen zoals beheerovereenkomsten en agromilieumaatregelen gunstige effecten hebben voor de biodiversiteit. ‘Het stemt me zeker hoopvol dat steeds meer landbouwers en beleidsmakers beseffen dat er iets moet veranderen. Maar het is te vroeg om echt van gunstige effec-
ten te kunnen spreken. Voor de biodiversiteit is een termijn van 10 jaar maar een peulschil. We moeten dat op lange termijn kunnen bekijken. Beheerovereenkomsten en agromilieumaatregelen zijn in elk geval een stap in de goede richting, maar het kan nog beter. Er moet over gewaakt worden dat het papierwerk voor de landbouwer beperkt blijft en dat de vergoeding die hij ontvangt, opweegt tegen de opbrengst die hij anders uit het land zou kunnen halen.’ Welke stappen moet het beleid nog nemen? ‘De huidige maatregelen moeten aantrekkelijker gemaakt worden en het papierwerk moet nog verminderen. Misschien moet er wel een soort EPC komen voor biodiversiteit. Zoals huizen nu moeten beschikken over een Energie Prestatie Certificaat, zo zou grond ook aan een aantal biodiversiteitsvoorwaarden moeten kunnen voldoen. Of er zouden afspraken kunnen komen om een bepaald percentage van braakliggende grond in te zetten voor biodiversiteitsingrepen. Onze inspanningen moeten in elk geval fors toenemen.’ Welke initiatieven in de landbouw kunnen biodiversiteit opnieuw stimuleren? ‘De toekomst is aan de duurzame landbouw. Omdat de ruimte zo schaars is, zullen we creatief uit de hoek moeten komen. Onlangs zag ik teelten op de muren en op het dak van een kegelvormig gebouw. Ik denk bijvoorbeeld ook aan het Europese netwerk van natuurgebieden, Natura 2000, waar extensieve vormen van landbouw en veeteelt niet uitgesloten zijn. Landbouwers kunnen hun dieren in die natuurgebieden stallen: de dieren vinden er voedsel én zorgen voor extensieve begrazing. Zulke voorbeelden tonen hoe landbouw en natuur hand in hand kunnen gaan.’ INFO
www.ikgeeflevenaanmijnplaneet.be 19