de pygmee-inktvis

Foto: Marcus (Budak)- flickr.com.

Minuscule zeebewoners: ontmoet de pygmee-inktvis

Het is december 2015 en we bevinden ons op een boot in Noord-Halmahera. Onze Indonesische duikgids Demos kent ondertussen onze voorliefde voor macro-onderwerpen en weet steeds kleinere zeebewoners te vinden. Tussen twee duiken door zijn we in gesprek over onze interesses, wanneer hij zich laat ontvallen: "You know, we also have pygmy squid, maybe I can show you once".

Pygmee-inktvissen, dat is nieuw voor ons. Zouden we er eentje te zien kunnen krijgen? Pygmeezeepaardjes zijn er hier in overvloed, die kunnen we soms al zelf vinden als we maar lang genoeg zoeken in het juiste waaierkoraal. Dwerginktvisjes opsporen van amper 5 mm zonder vaste verblijfplaats lijkt me een heel ander verhaal. Maar kijk, heb vertrouwen in je duikgids en alles komt goed.

Enkele dagen later, tijdens een nachtduik, grijpt Demos me plots bij de arm en wijst met zijn stokje naar een schraal takje zee-gras op de zandbodem. En ja hoor, daar hangt mijn eerste 'pygmy squid' te bengelen in de stroming. Als je vindt dat een sepiola (Atlantische dwerginktvis – Sepiola Atlantica) reeds een hoge aaibaarheidsfactor heeft, dan geldt dit zeker dubbel voor dit wezentje.

Het is duidelijk dat hij me goed in de gaten houdt, terwijl ik mijn videocamera met macrolens voorzichtig in positie manoeuvreer. Het blijkt een niet zo eenvoudig karwei te zijn om onze vriend op beeld vast te leggen. De autofocus weigert om op iets scherp te stellen, zodat ik overschakel naar handmatig focussen. Omdat er een lichte stroming staat en de scherptediepte zeer gering is, moet ik mijn camera continu naar voor en achter verschuiven om het beeld scherp te krijgen. De videobeelden zijn dus niet zo geweldig. Ik kan nog net enkele foto's maken als het diertje besluit om te verhuizen. Hij komt los van zijn takje en zwemt voorzichtig achterwaarts op zoek naar een nieuwe schuilplaats, zonder me ook maar een moment uit het oog te verliezen. Ik blijf hem nog een tijdje observeren en verbaas me erover hoe zo een piepklein ding in hemelsnaam zijn weg schijnt te vinden in deze reusachtige oceaan.

Dwerginktvissen behoren tot de familie van de Idiosepiidae, die twee geslachten omvat: Idiosepius en Xipholeptos. Die laatste komt voor ten zuiden van Australië, dus is het exemplaar dat we tegenkwamen vermoedelijk een Idiosepius sp., misschien de Idiosepius pygmaeus die in deze wateren voorkomt. Hun habitat zijn kustwateren en mangroven, waar ze zich ophouden tussen zeegras op een diepte van 1 tot 4 meter. Deze zone is vaak onderhevig aan getijden en stromingen die het leven van een pygmee-inktvis knap lastig kunnen maken. De natuur heeft daar echter een oplossing voor bedacht. Deze leden van deze familie van inktvissen beschikken over een epitheliaal aanhechtingsorgaan achterop de rugzijde van hun mantel. Daarmee lijmen ze zich als het ware vast aan bijvoorbeeld zeegras. Dat kon ik ook heel duidelijk waarnemen tijdens

Foto: Richard Zerpe.

onze ontmoeting. Elke keer als het diertje zich verplaatste, eindigde het met zijn rug tegen een nabijgelegen stukje zeegras, als een mini-koelkastmagneet. Het 'kleeforgaan' bevat twee soorten kliercellen, waarmee de inktvis de lijm produceert om zich tijdelijk vast te plakken aan wieren en zeegras. Vanuit die positie ligt hij op de loer om zijn prooi, die bestaat uit kleine garnaal- en krabachtigen, te verschalken.

Net zoals zijn grotere familieleden kan hij ook inkt spuiten. In aquariumomstandigheden werd dit vaak gedaan net voor het grijpen van een prooi, zodat de inktvis als het ware vanuit een zwarte wolk aanviel. Zelf kon ik vaststellen dat het ook gebruikt werd wanneer ik echt te dicht kwam en hij zich bedreigd voelde.

De voortplanting van deze pygmeeën verloopt heel gelijkaardig aan het paringsproces van de sepia's in onze wateren. Het mannetje brengt zijn sperma in de mantelholte van het vrouwtje, die op haar beurt de eitjes stuk voor stuk vastkleeft aan het zeegras. De embryo's die hieruit voortkomen beginnen hun leven als plankton, waarna ze zich als volwassen exemplaren settelen in de getijdenzone. Net zoals onze sepia's, sterven pygmee-inktvissen na de paring.

Je kan je afvragen hoe zeldzaam deze soorten zijn. Waarschijnlijk helemaal niet. Het feit dat ze zo klein en goed gecamoufleerd zijn, maakt dat ze gemakkelijk over het hoofd worden gezien, tenzij je er specifiek naar op zoek gaat. Diezelfde vakantie deden we nog een waarneming en een jaartje later spotte ik er in 'Lembeh Strait' nog eentje, alhoewel dat eerder toeval was. Mocht je daar dus in de buurt komen, dan loont het de moeite om er eens naar op zoek te gaan of je lokale duikgids erover aan te spreken, succes!

Foto: Min - lazydiving.com.

Met het epitheliaal aanhechtingsorgaan achterop de rugzijde van de mantel lijmt de dwerginktvis zich als het ware vast.

STEF VAN UFFEL

Advertentie

AL1200 RAFO

UW FOTO’S NOG BETER BELICHT MET DE RAFO AUTO FLASH OFF

2h30 autonomie, 1200 lumen sterk, 55° stralingshoek