SAMEN IMPACT MAKEN Ivormatie magazine - December 2023
“ DE KRACHT ZIT HEM IN DE COMBINATIE VAN DE WOORDEN” 2
Samen impact maken: het thema van deze Ivormatie. Inspirerend, maar waar zit hem dat nu in? Afhankelijk van hoe je het leest, kun je deze woorden op verschillende manieren uitleggen: 1.
Samen impact maken. Met elkaar werken aan projecten om een beter resultaat te kunnen bereiken en successen te vieren. Samen is alles leuker.
2.
Samen impact maken. Een verschil maken, een verandering teweegbrengen die de wereld een stukje beter maakt. Iets nalaten voor de volgende generatie.
3.
Samen impact maken. Iets tot stand brengen, een idee uitwerken tot aan iets dat fysiek gerealiseerd wordt. Plannen zijn leuk, maar voor verandering is meer nodig.
Maar de echte kracht van deze woorden zit hem in de combinatie: samen impact maken. Met elkaar iets realiseren waar de wereld beter van wordt. Dat is onze ambitie bij Iv. Dit is waar wij blij van worden en waarom wij elke dag met plezier aan de slag gaan. En of het nou gaat om grote projecten in de wereldwijde energietransitie of een project dat lokaal een verbetering op het gebied van duurzaamheid oplevert: overal is behoefte aan veranderingen die impact maken. Dat biedt kansen! In deze Ivormatie staan weer een aantal mooie projecten waar we de afgelopen tijd bij Iv aan hebben gewerkt en nog mee bezig zijn. Projecten waarin wij samenwerken met onze collega’s, klanten en partners. Projecten die impact maken en de wereld weer een stukje verder brengen. En projecten die meer zijn dan plannen of studies. Er wordt ook echt iets gemaakt. Ik wens je veel leesplezier. Maarten van de Waal CEO
3
37e jaargang, nummer 2, december 2023 Redactie Iv-Groep, Afdeling Corporate Development & Marketing Ivormatie Een uitgave van Iv-Groep b.v. Redactieadres Iv-Groep b.v. Postbus 1155 3350 CD Papendrecht Nederland marketing@iv-groep.nl www.iv-groep.nl Afmelden Wil je de Ivormatie liever digitaal ontvangen? Of wil je je uitschrijven? Geef het door via marketing@iv-groep.nl. Copyright © 2023 Iv-Groep. Voor het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen is toestemming van de redactie vereist.
INHOUD 6 Optoppen van gebouwen als oplossing voor woningtekort 10 De grootste in zijn soort: 2 gigawatt in de Noordzee 14 Een unieke positie in de onderzeeboottechniek 20 Groen staal in een schone omgeving 28 Van het topje van de ijsberg naar een totaaloplossing 34 Omgaan met klimaatonzekerheden 40 Een collectieve aanpak kan de waterketen gezonder maken 44 Baanbrekende hijstechniek versnelt energietransitie
5
6
Burgmeester Feithplein in Voorburg Bron: Normteq
Optoppen van gebouwen als oplossing voor woningtekort Nederland wil tot 2030 maar liefst 900.000
nog wat groter, want waar vind je de ruimte om iets
woningen bouwen om het groeiende woningtekort
nieuws te bouwen? Het antwoord is: bijna niet. En dus
tegen te gaan. Een ambitieus aantal dat in de
wordt het ‘optoppen’ van gebouwen nu gezien als
praktijk moeilijk te realiseren blijkt. Om in de buurt
een van de oplossingen om tóch in stedelijk gebied
te komen van die ruim 100.000 woningen per jaar,
meer woningen te realiseren. Iv is als specialist op het
is het optoppen van bestaande gebouwen een van
gebied van constructies vaak betrokken bij dergelijke
de oplossingen.
projecten. Want het bedenken van een paar extra verdiepingen is weliswaar niet moeilijk, maar het
Het idee van het ‘optoppen’ is eenvoudig: plaats
constructief veilig, verantwoord en realistisch
een of meer verdiepingen bovenop een bestaand
uitvoeren, is dat vaak wel.
gebouw, dit kan bijvoorbeeld een kantoor of appartementencomplex zijn, zodat op hetzelfde
Zoals ook bij het Burgemeester Feithplein in
oppervlak meer mensen kunnen wonen. Het enige
Voorburg. Op beide kantoorpanden – inmiddels
dat – voor het zicht – verandert, is de hoogte. In
woningen – zijn drie extra woonlagen gebouwd.
Berlijn wordt dit al veelvuldig toegepast bij de
Daardoor hebben de panden samen niet 17, maar
naoorlogse ‘Plattenbau’.
23 woonlagen. Iv onderzocht de haalbaarheid en verzorgde daarna het constructief ontwerp van de
Met name in stedelijk gebied is de vraag naar
‘optop-plannen’.
woningen onverminderd groot. Nieuwbouwprojecten liggen vaak wel op de plank of worden zelfs uitgewerkt tot definitieve ontwerpen, maar dat wil
Dit is ontzettend leuk om te doen, als je van puzzelen houdt.
niet zeggen dat er daadwerkelijk gebouwd wordt. Geld (gestegen bouw- en grondkosten) en de
Ingewikkelde puzzel
stikstofcrisis, waar ook de bouw last van heeft, zijn
Hoewel het in theorie eenvoudig klinkt om
daar de voornaamste redenen voor.
gebouwen met platte daken te voorzien van een paar extra verdiepingen, is dat in de praktijk niet
Veilig, verantwoord en reëel
zo makkelijk, vertelt Rinske Daniëls-de Waard,
Toch zullen er linksom of rechtsom in korte tijd heel
projectleider bij Iv. “Een gebouw is qua fundering
veel woningen bij moeten. In de stad is die uitdaging
en qua draagstructuur zo gebouwd dat het de
7
constructie kan dragen. Vaak zijn die niet berekend op
je gebruik van iets bestaands en op basis daarvan ga
het dragen van extra verdiepingen. Dat heeft vooral met
je verder. Dat is ontzettend leuk om te doen, als je van
de kosten te maken. Vaak kan er wel één woonlaag op
puzzelen houdt. Gelukkig houden wij daarvan.”
worden gebouwd, maar dan nog is het een ingewikkelde puzzel om te kijken hoe dat constructief veilig kan.”
Kortom: het optoppen van gebouwen is niet zo eenvoudig als het klinkt. Vooral in onderzoek en
Het optoppen van een gebouw heeft met name
rekenwerk gaat veel tijd zitten en uiteindelijk zal er altijd
gevolgen voor de stabiliteit en de windbelasting op een
iets aan een bestaand gebouw moeten veranderen om
gebouw. Hoe hoger een pand, hoe meer wind het zal
de extra woonlagen te kunnen dragen.
vangen en hoe sterker de constructie dus moet zijn om die belasting op te vangen. Vaak stopt het werk daarom niet bij het ontwerpen van een extra woonlaag, maar zijn aan de bestaande constructie diverse aanpassingen nodig.
De politiek moet keuzes gaan maken. Rinske: “Wat je het liefst niet wil, is aan de fundering komen, want dat heeft veel impact en is heel duur. Daarom starten we met een haalbaarheidsstudie, waarbij archiefstukken van de fundering en het stabiliteitssysteem nodig zijn. Zelfs wanneer de fundering geschikt is voor een optop, zijn er in de rest van het gebouw bijna altijd verstevigingsmaatregelen nodig. Dit concentreert zich vaak in de kern van een gebouw, waar de liften, trappen en schachten zitten. Daar wordt meestal de windbelasting opgevangen. Ook in andere delen zijn altijd aanpassingen nodig, zoals vloer- en wandsparingen of doorbraken door dragende borstweringen zoals bij de nieuwe balkons van het Burgemeester Feithplein. Als constructeurs geven wij input over hoe je gegevens en berekeningen aan elkaar koppelt. In tegenstelling tot nieuwe ontwerpen, maak
8
Bron: Normteq
Herbestemmen
Ook is het voor huiseigenaren, met name diegenen
Niet alleen het optoppen, maar ook het herbestemmen
die in een wat ouder gebouw wonen, de ultieme
van gebouwen draagt bij aan het helpen oplossen
gelegenheid om een verduurzamingsslag te maken.
van het woningtekort. De Baumannkerk in Rotterdam-
Jeroen: “Je krijgt meer bewoners in eenzelfde pand. Vaak
Overschie is daar een goed voorbeeld van. De
zijn huiseigenaren in een Vereniging van Eigenaren
monumentale, naoorlogse kerk is getransformeerd tot
(VVE) verenigd. De kosten voor het plaatsen van
een uniek woongebouw. Iv is bij deze transformatie
zonnepanelen of andere duurzaamheidsinitiatieven deel
betrokken geweest vanaf de haalbaarheidsstudies
je dan door meer personen, waardoor verduurzamen per
tot en met de begeleiding tijdens de uitvoering. De
saldo goedkoper wordt.”
overeenkomst met optoppen: het maximaal benutten van bestaande gebouwen om meer mensen een
Geen tijd voor afwachtende houding
woning te kunnen bieden.
Samenvattend lijkt het duidelijk: het optoppen en herbestemmen van gebouwen lijkt een relatief
Verduurzamen wordt per saldo goedkoper.
eenvoudige en laagdrempelige manier om in korte tijd meer woningen te bouwen, zonder uit te moeten wijken naar buitengebieden. Toch gebeurt het nog
Een belangrijke voorwaarde voor pandeigenaren
niet massaal. Wat betreft Jeroen komt dat onder andere
om in aanmerking te komen voor het optoppen of
doordat de regering nog geen koers heeft uitgestippeld
herbestemmen, is dat de documentatie optimaal op
over het woningtekort en de rol van stikstofuitstoot in
orde is. Iv start daarom met het archiefonderzoek. Met
de bouw. “Daardoor zie je een groeiende afwachtende
name voor panden gebouwd vanaf de jaren tachtig is
houding binnen deze markt. En als er iets killing is, is
meestal al het benodigde papierwerk aanwezig, maar
dat het wel. De politiek moet keuzes gaan maken. Tot
we hebben ook veel ervaring met gebouwen uit de
en met 2030 moeten er 900.000 woningen bij. Vorig
jaren ’50-’60 of zelfs daarvoor. Dat betekent dat er in
kwartaal werden er 15.000 vergunningen verleend. Dat
stedelijk gebied héél veel mogelijkheden zijn om meer
geeft wel aan in wat voor vacuüm de bouwwereld zit. Er
mensen te kunnen huisvesten.
moet dus iets gebeuren. Optoppen en herbestemmen is een oplossing. De potentie is enorm en uiteraard
•
Duurzamer en goedkoper
zetten wij graag onze expertise in om deze potentie te
Volgens Jeroen Pahud de Mortanges, directeur van
verzilveren.”
Iv-Bouw, is creatief en slim omgaan met bestaande bouw dé manier om de (binnenstedelijke) wooncrisis tegen te gaan. “Enerzijds is het in verstedelijkte omgevingen handig, omdat er simpelweg niet veel ruimte over is. Daarnaast is het goedkoper dan nieuwbouw én veel duurzamer.”
9
10
De grootste in zijn soort: 2 gigawatt in de Noordzee Iv maakt het ontwerp van het 2 gigawatt (GW)
Voor Iv is het ontwerp van dit HVDC-platform
IJmuiden Ver Beta platform in de Noordzee. Dit
(gelijkstroom) bijzonder. Zowel gezien het vermogen
platform is het eerste in een serie 2GW platformen die
als het feit dat IJmuiden Ver een belangrijke bijdrage
Iv voor het consortium GE-Seatrium (GSC) voor TenneT
levert aan de groene energiedoelen van Nederland.
gaat ontwerpen. Iv heeft onlangs het contract met
De Rijksoverheid heeft als doel gesteld om rond
Seatrium getekend, de partij waarmee momenteel
2030 zo’n 21 GW aan opgesteld vermogen wind
ook wordt samengewerkt voor onder andere het
op zee te realiseren. Dit opgestelde vermogen aan
Sofia-platform.
windturbines kan ongeveer 75 procent van de totale elektriciteitsbehoefte van Nederland opwekken.
Iv neemt de detailengineering van het offshore
Momenteel staat in Nederland voor ongeveer 5 GW
converter platform voor zijn rekening, zowel voor de
wind op zee. De 2GW-platformen die TenneT straks
topside als het jacket en is daarnaast verantwoordelijk
in gebruik zal nemen, dragen dus fors bij aan die
voor de levering van 50 procent van de apparatuur en
doelstelling. Niet alleen in Nederland, ook in Duitsland
hulpsystemen.
zal de netbeheerder in de periode tot 2030 veel netaansluitingen verzorgen.
Nieuwe standaard Twee gigawatt: het IJmuiden Ver Beta platform is momenteel de grootste in zijn soort en dus is de engineering hiervan een bijzondere en belangrijke stap
Het gewicht van bijna 30.000 ton maakt zowel de bouw als de installatie een bijzondere operatie.
in de offshore energietransitie. Een windpark met een opgesteld vermogen van 2GW levert een hoeveelheid
De overgang naar schone energie in Europa is
elektriciteit die gelijk staat aan het jaarlijks verbruik van 2
een enorme uitdaging. Europa heeft de ambitie
miljoen huishoudens. Het platform zal zo’n 62 kilometer
uitgesproken het eerste klimaatneutrale continent ter
voor de kust van IJmuiden worden gebouwd. Met
wereld te worden in 2050.
een vermogen van 2GW zet het platform een nieuwe standaard neer binnen de energietransitie en het terugdringen van fossiele brandstoffen.
11
Gelijkstroom
‘Standard design’
Vanuit Iv wordt al een tijd gewerkt aan het ontwerp van
Ook het ontwerpproces is uniek en complex. TenneT
het 2GW-platform voor TenneT. Het platform maakt van
werkt met een ‘standard design’ aanpak voor de 14
66 kV wisselstroom 525 kV gelijkstroom. Dat zorgt ervoor
platformen die aan verschillende consortiums zijn
dat het energieverlies wordt geminimaliseerd. Omdat
toegekend. Dat wil zeggen: het ontwerp van het
IJmuiden Ver Beta het eerste is in een serie platformen,
IJmuiden Ver Beta platform vormt de standaard voor
zet het ontwerp van dit platform gelijk de standaard
de volgende platformen. Alles wat tussentijds in de
neer voor de vervolgplatformen in het portfolio van GE-
engineering verandert, moet ook in de ontwerpen van
Seatrium en Iv. Allen hebben een vermogen van twee
de andere dertien platformen worden doorgevoerd.
gigawatt en maken deel uit van TenneT’s ‘2GW Program’. Kunal Chopra is vanuit Iv de overall projectmanager. Momenteel werken er een kleine honderd Iv’ers dagelijks aan het project. Rond het voorjaar van 2024 zijn dat er zelfs nog meer. “Voor ons is dit het grootste platform waar we ooit aan hebben gewerkt. Het is echt een uniek project”, vertelt Kunal. “Het is heel mooi om hier onderdeel van uit te maken.”
In september 2024 staat een bijzondere mijlpaal te gebeuren: de first steel cut. Vanzelfsprekend is Iv wel gewend om offshore transformatorplatformen te ontwerpen, toch is dit platform anders dan anders. Dat komt door het vermogen en het daarmee gepaard gaande gewicht van bijna 30.000 ton. Dit maakt zowel de bouw als de installatie een bijzondere operatie.
12
Er werken ook andere ingenieursbureaus aan 2GW-
Horizon verbreden
platformen voor Tennet en daarmee is onderling veel
Zoals gezegd vormt 2GW een nieuwe standaard voor
contact dat via TenneT verloopt. Kunal: “Dat is ontzettend
offshore energieontwikkeling. Een hoeveelheid vermogen
uitdagend. Je werkt dus niet alleen aan dít platform,
dat tientallen jaren geleden niet tot de mogelijkheden
maar indirect aan allemaal. Elke wijziging vanuit ons
leek te behoren, alleen al omdat de bijbehorende
wordt gedeeld met de anderen, en andersom ook. Die
windmolens nooit zoveel energie zouden kunnen
afstemming is heel belangrijk.”
opwekken. Toch gebeurt het nu wel. Eerder werkte Iv al aan platformen als Borssele Alpha (700 MW/HVAC) en Dolwin Alpha (800 MW/HVDC). Huidige projecten als Thor (1.060 MW/HVAC) en Sofia (1.320 MW/HVDC) laten al een behoorlijke stijging in vermogen zien. Met IJmuiden Ver is duidelijk dat de ontwikkeling van offshore windenergie snel gaat.
Dit project zet Iv echt op de kaart. Kunal is er trots op dat Iv zijn trackrecord verder kan uitbouwen. Zeker met een project als dit. “Dat we hier als Nederlands ingenieursbureau aan werken, betekent dat we als Iv echt een unieke positie in de wereld kunnen innemen.” Planning Volgens planning zit het ontwerp van het IJmuiden Ver Beta platform er in januari 2026 op. Momenteel is ongeveer een kwart van het werk gedaan. Alle disciplines zijn inmiddels gestart: process, mechanical, structural (voor de topside en het jacket), layout, electrical, instrumentation, HVAC (heating, ventilation and air conditioning), piping, technical safety en RAMS (reliability, availability, maintainability en safety). “Als projectmanager heb ik dus met heel veel mensen en disciplines te maken”,
•
vervolgt Kunal. “Het is ontzettend leuk om te mogen doen. Dit project zet Iv echt op de kaart.”
13
De Walrusklasse 14
Een unieke positie in de onderzeeboottechniek Onderzeeboten zijn voor veel landen onmisbaar
Uitbouwen van onze kennis
en van strategisch belang in het waarborgen van
De bouw van de nieuwe vloot voor de Nederlandse
veiligheid op en vanuit zee. Ze worden ingezet voor
Defensie is een stip aan de horizon. “We hebben unieke
belangrijke missies. Van het ongezien verzamelen van
kennis in huis die van grote toegevoegde waarde is
inlichtingen tot het opsporen van vijanden en het
voor de realisatie en instandhouding van de nieuwe
bestrijden van piraterij en drugshandel. Het succes
onderzeeboten”, vertelt Bart. De afgelopen jaren heeft
van onderzeeboten is in zeer grote mate afhankelijk
Nevesbu die specialistische onderzeebootexpertise
van de techniek; alles moet kloppen.
nog verder uitgebouwd door nieuwe jonge en ervaren mensen aan te nemen die zich hoofdzakelijk met
Nederland staat aan de vooravond van een belangrijke
onderzeeboten hebben beziggehouden. Dit omvat
keuze. Naar verwachting wordt in 2024 bekend
enerzijds het verrichten van innovatieve studies, zoals
welke aanbieder de nieuwe onderzeebootfamilie
het conceptontwerp van een volledig elektrische
van Defensie gaat bouwen. Deze zal de huidige
onderzeeboot. Anderzijds hebben collega’s ervaring
Walrusklasse, die al vanaf eind jaren tachtig in de vaart
opgedaan in projecten en zijn masterclasses submarine
is, vervangen. Nevesbu werkte in de jaren zeventig mee
design georganiseerd om bekend te raken met alle
aan het ontwerp van de Walrusklasse onderzeeboten
principes van het ontwerpen van onderzeeboten.
en is betrokken geweest bij elk Nederlands onderzeebotenproject. “Aan elke Nederlandse
Alles moet in balans moet zijn.
onderzeebootfamilie hebben we een bijdrage geleverd”, vertelt Bart van Rijssen, algemeen directeur
“Onderzeeboottechniek is een niche. Het behouden
van Nevesbu. “Hierdoor kennen we de onderzeeboten
en uitbouwen van onze kennis op dit gebied, en het
door en door. Dat blijkt nu, bij de instandhouding van
klaarstomen van onze medewerkers voor de nieuwe
de Walrusklasse, van grote toegevoegde waarde te
onderzeeboten, is de afgelopen jaren een belangrijke
zijn. Er komt regelmatig een vraag van de marinewerf.
focus geweest. Ook om te kunnen zeggen: ‘in Nederland
Door de kennis die we de afgelopen decennia hebben
is Nevesbu dé partij waar je op onderzeebootgebied niet
opgebouwd, weten we precies aan welke specificaties
omheen kan.’ Daarvan ben ik overtuigd.”
een oplossing moet voldoen. De instandhouding is dagelijks werk voor ons.”
15
Die diepgewortelde kennis zit hem in de decennialange
Complexe engineering
ervaring. Al sinds de oprichting in 1935 werkt Nevesbu
Ook qua engineering moet die balans er altijd zijn.
continu aan onderzeeboten voor de Nederlandse en
Complex, want een onderzeeboot bestaat uit minstens
buitenlandse marines. Op dit moment werkt Nevesbu,
een half miljoen onderdelen. Ter vergelijking: een
naast de instandhouding van de Walrusklasse, in vier
passagiersvliegtuig heeft zo’n 100.000 onderdelen. “Als
landen aan nieuwbouw, instandhouding en modificaties
je ergens ruimte nodig hebt, gaat dat altijd ten koste
van onderzeeboten. Maar wat houdt die specifieke
van iets anders. Eén element veranderen, hoe klein ook,
kennis precies in en hoe passen we dat toe binnen
geeft een domino-effect op een onderzeebootontwerp.
projecten?
Alles moet kloppen. En dat in een ruimte die voor de volle honderd procent wordt benut. Er is geen
De drie expertisegebieden
centimeter ontwerpruimte over.”
Als het gaat om ontwerp en integratie van onderzeeboten, kunnen we de expertise van Nevesbu
Die extreme balans geeft gelijk aan hoe complex
opdelen in nieuwbouw, instandhouding en modificatie.
modificaties aan onderzeeboten zijn. Want iets
Ook wordt Nevesbu door verschillende landen gevraagd
veranderen op een onderzeeboot, heeft meteen invloed
voor advies op het gebied van zeewaardigheid.
op het volledige ontwerp. “Als je bijvoorbeeld een
Bart: “We adviseren landen die nieuwe onderzeeboten
periscoop zou moeten vervangen, dan zal die periscoop
willen aanschaffen of bestaande boten willen
niet precies even groot en zwaar zijn als degene die
modificeren, en helpen ze met het beoordelen van de
vervangen wordt. Dat betekent dat je continu naar de
aangeboden ontwerpen. Dat we die autoriteit hebben,
gehele boot moet kijken om een modificatie door te
vind ik een groot compliment voor Nevesbu. Het zegt
voeren.”
iets over hoe men naar ons kijkt.” Niet te detecteren
Een onderzeeboot bestaat uit minstens een half miljoen onderdelen.
De hamvraag is: waarom komt het ontwerp of het doorvoeren van modificaties juist bij een onderzeeboot zo nauw? Het antwoord is duidelijk: een onderzeeboot
De voornaamste ontwerpvoorwaarde voor een
moet muisstil zijn. “Dat is een van de belangrijkste
onderzeeboot is dat alles in balans moet zijn. Meer
eisen: hij moet niet te detecteren zijn. Anders kan hij
nog dan bij andere type boten. De warmte, energie en
zijn taken niet uitvoeren”, vervolgt Bart. “Alles moet stil
ruimtebalans moet perfect zijn. “Dat komt heel nauw”,
zijn. Dat betekent dat er hoge eisen aan apparatuur en
weet Bart. “Het is aan ons om te beoordelen of die balans
de integratie daarvan worden gesteld. Het mag geen
er ook echt is. Dat is ontzettend interessant werk.”
geluid uitstralen, het moet schokproef zijn en de huid van een onderzeeboot mag niet in direct contact staan
16
3D-model van een elektrische onderzeeboot
17
18
met equipment, anders straalt ook dat weer geluid
“De heilige graal is als een onderzeeboot volledig stil
uit.” Onderzeeboten worden zo ontworpen dat ze heel
en onvindbaar is. Dit is nooit helemaal mogelijk, want
lang zonder ondersteuning kunnen opereren, want
een onderzeeboot heeft machines en pompen nodig
anders worden ze detecteerbaar. Ze worden redundant
om te kunnen werken. Maar we kunnen wel zo dichtbij
uitgevoerd. Dat wil zeggen: wanneer systeem A uitvalt,
mogelijk komen. Met dit programma onderzoeken
kan systeem B het opvangen. Zelfs als een onderzeeboot
we hoe.” Met name de kennis die wordt opgedaan
serieuze schade heeft opgelopen tijdens een missie,
en gedeeld, is waardevol voor Nevesbu en de andere
kan hij nog ongezien blijven. Niet alleen de apparatuur,
aangesloten partijen. Kennisontwikkeling dus.
ook de vorm en het materiaal van een onderzeeboot spelen een grote rol om niet gedetecteerd te worden.
Zeewaardigheid
Een onderzeeboot moet zich zo soepel en geruisloos
Alles bij elkaar zorgt de expertise en de intensieve
mogelijk onder water bewegen, zodat hij weinig geluid
kennisvergaring (zoals in samenwerking met
maakt, zo min mogelijk geluid weerkaatst en niet door
kennisinstituten) ervoor dat Nevesbu een unieke
sonarapparatuur gelokaliseerd wordt.
positie in Nederland inneemt op het gebied van onderzeeboottechniek. Zo wordt Nevesbu door de
Doorlopende kennisontwikkeling
Zeewaardigheidsautoriteit (onderdeel van Defensie)
Samen met een kennisinstituut en industriepartners
gevraagd om te ondersteunen bij het oplossen
verricht Nevesbu ontwikkelingswerk op het gebied
van vraagstukken over de zeewaardigheid van
van de echodoelsterkte van onderzeeboten.
onderzeeboten. Bart: “Het zegt veel over ons dat wij
Het R&D-programma is gericht op zogenaamde
worden gevraagd om daarover te adviseren. Bij de
‘echodoelsterktereductie’: het mitigeren van
nieuwe vloot willen we ook die rol spelen. Dat als er
geluidsweerkaatsing (echo) wanneer een sonar wordt
een vraag komt, wij die kunnen beantwoorden omdat
toegepast om een onderzeeboot te vinden.
we deze niche-kennis hebben. We moeten en willen dé kennispartij zijn.”
De heilige graal is als een onderzeeboot volledig stil en onvindbaar is.
Volgend jaar wordt duidelijk wie de nieuwe onderzeebootfamilie mag gaan bouwen. Bart is er
“Dit zijn grote stappen die we zetten”, meent Bart. “Het
zeker van dat Nevesbu een rol gaat spelen, in navolging
gaat om de bekleding van en het materiaalgebruik voor
van de Walrusklasse. “Naast ontwerpen, leveren we
onderzeeboten. In dit R&D-programma ontwikkelen
ook de kennis die nodig is voor de instandhouding en
en integreren we samen met partners materialen die
modificaties van een betrouwbare en geavanceerde
ervoor zorgen dat geluid wordt geabsorbeerd en niet
vloot. Dat is ook voor Nederland goed.” Nevesbu hoopt
in dezelfde richting wordt weerkaatst.” Nevesbu zit al
dat er snel een volgend stadium in het project bereikt
jaren in dit programma en is hier ook de komende
wordt. Dat is goed voor de Marine en goed voor de
jaren, met een aanzienlijke club specialisten, zoet mee.
industrie. Nevesbu is er klaar voor!
•
19
20
TATA STEEL SPECIAL
Groen staal in een schone omgeving Tata Steel Nederland zit midden in een enorme
Daling van uitstoot
transformatie. De grootste en belangrijkste
Het is geen geheim dat het staalbedrijf, onderdeel
staalproducent van Nederland heeft het doel om in
van de wereldwijde Tata Steel Group, onder forse
2045 groen staal te maken op basis van waterstof,
maatschappelijke druk staat om in rap tempo te
in een schone omgeving. De plannen zijn groot
verduurzamen en de uitstoot van CO2 en andere
en ambitieus. Dat moet ook. Zoals het bedrijf uit
schadelijke stoffen zo snel mogelijk terug te dringen. Dat
IJmuiden zelf zegt: “We moeten nu actie ondernemen,
proces is nu al gaande. Door allerlei kleine en grotere
want de wereld kan niet wachten.”
maatregelen daalt de uitstoot al gestaag. Aannemelijk is dat sinds 2019 de uitstoot van PAK met 50 procent is
Om de doelen van 2045 te behalen, is het noodzakelijk
afgenomen. De hoeveelheid lood die wordt uitgestoten,
dat er een route naar schoon, groen en circulair staal is.
is zelfs gedecimeerd. In 2010 stootte het staalbedrijf nog
Die ligt er in de vorm van het HeraCless-programma.
bijna 30.000 kilogram lood uit. In 2019 werd nog 1300
HeraCless staat voor hydrogen era, carbonless (waterstof
kilogram uitgestoten.
tijdperk, minder koolstof ). Daarnaast wil Tata Steel de overlast door stof, geuren, geluid en PAK’s (stoffen
Het zijn duidelijke dalingen, maar om de laatste en
die ontstaan door onvolledige verbranding) voor de
grootste stappen te kunnen zetten, is meer nodig.
omgeving drastisch terugdringen via het Roadmap Plus
Het terrein van Tata Steel verandert de komende
programma.
jaren zichtbaar. De twee nog bestaande hoogovens, Hoogoven 6 en Hoogoven 7, doen nu nog dienst, maar
De milieu-installatie moet de uitstoot van fijnstof, lood en zware metalen met ongeveer 80% terugdringen.
ook dat is niet oneindig. Iv helpt Tata Steel bij het doel om groen staal te maken in een schone omgeving. Het mes snijdt dus aan twee kanten: zowel het productieproces van staal als de impact die het heeft op
Iv is al sinds de oprichting in 1949 actief bij Tata Steel,
de omgeving veranderen in positieve zin.
toen nog de Koninklijke Hoogovens. Driekwart eeuw later staat Tata Steel Nederland voor de grootste uitdaging uit haar geschiedenis. Iv is er ook nu bij. Zowel binnen de Roadmap Plus als het HeraCless-programma.
21
Twee verbeterprogramma’s
Ook de uitstoot van stikstofoxide (NOx) moet flink
HeraCless is gericht op het produceren van schoon, groen
worden gereduceerd. De ontstoffingsinstallatie
en circulair staal, waarbij de komst van een nieuwe DRI
wordt rechtstreeks aan de PEFA gekoppeld en vangt
(Direct Reduced Iron) plant het voornaamste onderdeel is.
door ‘filteren’ een groot deel van de zware metalen,
De milieu-installatie bij de pelletfabriek (PEFA) is één van
rookgassen en stoffen af. De DeNOx-installatie moet
de grootste stappen in dat andere programma: Roadmap
middels ‘wassen’ en ‘scrubben’ vooral de stikstofuitstoot
Plus, gericht op het terugdringen van de uitstoot van
verminderen. Het water uit de ontstoffingsinstallatie
fijnstof, lood en zware metalen, om zo een positief effect
wordt vervolgens naar een nieuw te bouwen
op de directe omgeving te realiseren. De milieu-installatie
waterzuivering getransporteerd.
bestaat uit een ontstoffingsinstallatie en een DeNOxinstallatie. Alleen al door zijn indrukwekkende omvang (circa 170 meter lang, 45 meter breed en 110 meter op het hoogste punt) is de milieu-installatie een letterlijk hoogtepunt. Halverwege 2023 is de ontstoffingsinstallatie op het terrein van Tata Steel in delen aangekomen. Deze wordt naar verwachting nog hetzelfde jaar in gebruik
-installatie
genomen. De milieu-installatie moet de uitstoot van
x
zware metalen, lood en stof bij de pelletfabriek met ongeveer 80 procent terugdringen.
De stip aan de horizon is staalproductie door middel van waterstof.
2025
Verwacht resultaat:
-80% uitstoot stikstofoxiden Geen geluidstoename
Iv heeft een grote rol binnen deze twee verbeterprogramma’s en heeft samen met Tata Steel de
80m
ontwerpen ontwikkeld en uitgewerkt voor de milieuinstallatie. De ontstoffingsinstallatie werkt vanaf 2025 samen met de DeNOx-installatie. De ontstoffer bestaat uit maar liefst 6.000 filterzakken van 10 meter lang,
35m
wat overeenkomt met 60 kilometer filterdoek. In de PEFA (pelletfabriek) worden ronde bolletjes (pellets) uit ijzererts vervaardigd. Deze pellets zijn een belangrijke grondstof voor de productie van ruwijzer. Bij het hele productieproces komt naast koolstofdioxide (CO2) ook veel stikstof (N2) vrij. 22
Pelletfabriek Bewerken erts voor productie vloeibaar ruwijzer
Reinigt rookgassen van zware metalen en stof
TATA STEEL SPECIAL Groen staal
IJmuiden is ongeveer gelijk aan die vraag: 7 miljoen ton
Dan de weg naar ‘groen staal’. Wat houdt dat precies
hoogwaardig staal, dat als rollen staal van het terrein
in? De grootste winst valt vooral te behalen aan de
komt.
proceskant van ruwijzer. Op een schone manier staal produceren, zonder uitstoot. Staal dat in grote rollen het Tata Steel-terrein afgaat en bijvoorbeeld wordt gebruikt bij het produceren van auto’s (automobielindustrie),
Er wordt een gigantische windbreker geplaatst van 18 meter hoog en ongeveer een kilometer lang.
batterijen (verpakkingsindustrie) en gebouwen (bouw). Staal zit overal. Directievoorzitter Hans van
De stip aan de horizon is staalproductie door middel
den Berg, CEO van Tata Steel Nederland, gaf eerder dit
van waterstof. De opkomst en ontwikkeling van
jaar aan dat elke Nederlander gemiddeld zo’n 1 kilo
waterstof is gaande, maar nog niet zóver dat een grote
staal per dag gebruikt. De jaarlijkse staalproductie in
staalproducent als Tata Steel volledig op waterstof over kan. Dat heeft jaren nodig. Tot die tijd wil Tata Steel vooral gebruikmaken van aardgas (LNG) en zo min mogelijk afhankelijk zijn van kolen: de grootste veroorzaker van de uitstoot. Ertsen (sinters en pellets)
DeNOx-installatie
en kolen (later aardgas en waterstof ) zijn nodig om vloeibaar ruwijzer te kunnen maken, waar staal uit vervaardigd wordt. Impact
50m
Net als Tata Steel zelf is Iv trots op deze grote ontwikkeling bij Nederlands belangrijkste staalproducent. Rick de Jong, programmadirecteur bij Iv: “Ook in de komende jaren wil Iv een nadrukkelijke
50m
rol spelen in de enorme verduurzamingsopgave van Tata Steel. Zowel bij de haalbaarheidsstudies als voor de detailengineering. En of het nu gaat om grote, complexe
Gaswasser Reinigt de rookgassen van zouten en stikstofoxiden
vraagstukken: beiden zijn vaak net zo belangrijk in de
15m
90m
engineeringsprojecten of om het oplossen van kleinere complete keten. Tata Steel wil en moet vergroenen
Waterzuivering Reinigt het waswater
en daar helpen wij graag bij. Hoe mooi is het om echt een bijdrage te leveren aan het verduurzamen van de staalindustrie in IJmuiden? Als we het hier gedaan krijgen, schieten we daar echt iets mee op. Verplaatsen of sluiten is altijd een slechtere optie.” 23
Momenteel is deze opgave niet alleen groot, maar ook bijzonder complex en uitdagend. Rick: “Zelf zie ik niet snel een probleem, ik pak het graag aan als een uitdaging. We zien het als kansen om het verschil te kunnen maken voor onze wereld. Nu en in de toekomst. Voor ons is het voornaamste dat we alert zijn en dat we keuzes blijven maken waar anderen mee verder kunnen. We moeten kritisch zijn en oplossingen bedenken die écht impact maken.’’
24
TATA STEEL SPECIAL
Iv en Tata Steel: de historie
Een greep uit onze werkzaamheden
De geschiedenis van Iv gaat terug naar 1949, toen ir.
Naast de komst van de ontstoffingsinstallatie bij de PEFA,
Henk Veth vanuit zijn zolderkamer in Rotterdam het
DeNOx-installatie en de Direct Reduced Iron plant in
Ingenieurs- en Architectenbureau H. Veth oprichtte.
2030, gebeurt er nog veel meer op het terrein van Tata
De eerste klant: staalconstructiebedrijf Van der
Steel. Veel van de meer dan 200 deelprojecten die Iv in
Cammen, een belangrijke leverancier voor Koninklijke
IJmuiden uitvoert, hebben een link met de Roadmap
Hoogovens. Koninklijke Nederlandse Hoogovens
Plus (een schone omgeving) en HeraCless (groen staal
en Staalfabrieken NV werd al in 1918 opgericht. In
maken).
1999 fuseerde het bedrijf met British Steel en ging het verder onder de naam Corus. Sinds 2007 is het
Bouwrijp maken van het terrein
staalbedrijf onderdeel van Tata Steel. In de beginjaren
Nog dit jaar wil Tata Steel starten met het plaatsen van
van Iv was de IJmuidense staalproducent verreweg
een gigantische windbreker aan de zuidzijde van het
de belangrijkste opdrachtgever. Iv maakte toen vooral
terrein. De afmetingen zijn indrukwekkend: 18 meter
werktekeningen voor het bedrijf.
hoog en ongeveer een kilometer lang. “De windbreker zorgt ervoor dat de snelheid van de wind afneemt, zodat
Ook na de overname in 2007 is de samenwerking
stoffen niet het strand opwaaien”, legt Joeri Polderman
onverminderd doorgegaan. Vanuit Iv werd er een
uit. Joeri is civieltechnisch projectleider bij Iv.
aparte tak opgericht die het gehele portfolio – van grondstoffeninname tot productuitgifte – kan bedienen. De laatste jaren is de samenwerking nog
Tata Steel heeft zo’n 130 kilometer spoor in eigen beheer.
intensiever door de grote duurzaamheidsprogramma’s zoals Roadmap Plus en HeraCless. Door de jarenlange
Om de enorme windbreker te plaatsen, zijn een
samenwerking, Iv viert in 2024 zijn 75-jarig bestaan,
aantal aanpassingen op het terrein nodig. Iv heeft dit
kennen we Tata Steel als geen ander én andersom.
voorbereid door het bouwrijp maken van het terrein.
Dat maakt dat we alle kennis van het terrein hebben,
Ruimte maken voor een object met deze afmetingen
zowel in de dertien fabrieken als daaromheen, weten
gaat verder dan het graven van wat gaten om de
hoe complex en uitdagend het terrein is en welke
windbreker vast te zetten. “Dat gaat om het verleggen
processen waar plaatsvinden en hoe alles met elkaar
van wegdelen waar we meteen onderhoud voor
verbonden is.
hebben gedaan, het verplaatsen van opvanggoten en het aanpassen en omleggen van het sproeisysteem”, vertelt Joeri. Ook zijn datakabels en leidingen verlegd en lichtmasten verplaatst. De windbreker is onderdeel van het Roadmap Plus-programma.
25
De kunst is om het gebied zo optimaal mogelijk ‘vrij
vervolgt Joey. “Het is echt ontwerpen op een postzegel.
te spelen’ voor het scherm. De ervaring vanuit de
De zichtlijnen voor de machinist moeten goed zijn,
civiele infra-tak van Iv is ingezet om daar zo efficiënt
wat met alle installaties en fabrieken niet eenvoudig is.
en doordacht mogelijk mee om te gaan. Joeri: “Het is
En daarnaast moeten bijna alle installaties bereikbaar
een mooi project in een unieke omgeving. Je moet
zijn per spoor. Allerlei krappe bochten en wissels
er rekening mee houden dat wat wij doen effect kan
aanbrengen wil je voorkomen; het moet zo robuust
hebben op de totale logistiek van de grondstoffen op
mogelijk worden ontworpen.”
het terrein.” Extra interessant is dat het spoornetwerk niet op Het spoor als rode draad van Tata Steel
zichzelf staat. Joey: “Je hebt daarnaast nog met wegen,
Over logistiek gesproken. Tata Steel heeft zo’n 130
duikers en andere infrastructuur te maken, waar we
kilometer spoor in eigen beheer. Hoewel het terrein
allemaal rekening mee moeten houden. Om binnen dat
groot is (grofweg 750 hectare, net zo groot als de stad
totaalplaatje die infrastructuur te verzorgen, is wel heel
Bussum), is dat een enorme hoeveelheid. Het sporenplan
leuk en bijzonder werk.”
van Tata Steel is volledig gericht op het logistieke bedrijfsproces. En dat bedrijfsproces is daardoor weer
Upgrade voor de waterzuivering
afhankelijk van het spoor. Vanwege de komst van onder
Door alle (duurzaamheids)aanpassingen op het
andere de ontstoffingsinstallatie en de nieuwe fabriek
terrein van Tata Steel zal niet alleen de infrastructuur
(de Direct Reduced Iron plant), moet het spoor worden
aangepast moeten worden, maar zijn ook wijzigingen
aangepast. Daarbij moet ook rekening gehouden
bij de waterzuiveringsinstallatie nodig. Omdat er straks
worden met de aanvoer van materialen die van buiten
meer stoffen zoals metalen, uitstoot en gassen worden
het terrein via het spoor worden aangevoerd.
gezuiverd in onder andere de ontstoffingsinstallatie, heeft ook de waterzuivering een upgrade nodig.
De waterzuiveringsinstallatie moet gefaseerd worden omgeschakeld.
Iv is verantwoordelijk voor het herbeoordelen van de basic engineering en de detailengineering van
“Na ProRail is Tata Steel één van de grootste
de werkzaamheden bij de zuiveringsinstallatie. De
spoorbeheerders van Nederland”, schetst Joey Kortlever,
nieuwe onderdelen zijn een PEFA-buffer (die stoffen
sectorhoofd van de afdeling Spoor bij Iv. Dat geeft
uit de pellet- en kooksfabriek verwerkt), BSV-reactor
direct aan hoe belangrijk dit is voor het staalbedrijf. Iv is
(Biologische Stikstof Verwijdering), twee nabezinktanks
gevraagd om het spoorwegennetwerk deels opnieuw in
en geurbehandeling. De bestaande zuivering wordt
te richten. Een enorme puzzel in een omgeving die niet
aangepast en verbeterd, onder andere met een
te vergelijken is met andere sporen in Nederland. “Voor
uitbreiding van de zandfilters.
een ingenieur is dit een heel interessante omgeving”,
26
TATA STEEL SPECIAL
In de BSV-reactor wordt, door denitrificatie, nitraat omgezet in stikstofgas, het enkelvoudige onderdeel van stikstof. Stikstofgas is niet schadelijk en wordt onder andere door mensen uitgeademd. Zo’n 80 procent van de lucht bevat stikstofgas (N2), niet te verwarren met stikstofdioxide (NO2). Ronald Schuilenburg is projectmanager van dit intensieve en bijzondere project. “Zoals we vaker bij dit soort projecten meemaken, moet deze waterzuiveringsinstallatie gefaseerd worden omgeschakeld: dus zonder dat het ook maar een minuut uit bedrijf is. Het is cruciaal dat we daar in het ontwerp al rekening mee houden, zodat het ook echt kan.” Net als bij veel andere werkzaamheden op het terrein van Tata Steel, heeft ook Ronald te maken met ontwerpen op de vierkante centimeter. “Als je vraagt of ik liever een heel groot, leeg veld heb waarop ik kan ontwerpen of dit, dan kies ik voor dit: het is heel uitdagend om te doen. Zeker omdat er vanuit Iv veel disciplines bij betrokken zijn, zoals collega’s met kennis van industrieel (afval)water, proces engineering, media (piping & apparatenbouw), mechanical, civiel (beton en staal) en E&I engineers. Die diversiteit is heel leuk.” Naar verwachting zit de engineering van de vernieuwde waterzuiveringsinstallatie er begin volgend jaar op,
•
waarna de installatie eind 2024 gereed is en in 2025 in bedrijf wordt genomen.
De huidige waterzuiveringsinstallatie krijgt een flinke upgrade.
27
Tata Steel Nederland zit midden in een enorme transformatie. De grootste en belangrijkste
is zelfs gedecimeerd. In 2010 stootte het staalbedrijf nog
staalproducent van Nederland heeft het doel om in
bijna 30.000 kilogram lood uit. In 2019 werd nog 1300
2045 groen staal te maken op basis van waterstof, in een
kilogram uitgestoten.
schone omgeving. De plannen zijn groot en ambitieus. Dat moet ook. Zoals het bedrijf uit IJmuiden zelf zegt:
Het zijn duidelijke dalingen, maar om de laatste en
“We moeten nu actie ondernemen, want de wereld kan
grootste stappen te kunnen zetten, is meer nodig.
niet wachten.”
Het terrein van Tata Steel verandert de komende jaren zichtbaar. De twee nog bestaande hoogovens,
Om de doelen van 2045 te behalen, is het noodzakelijk
Hoogoven 6 en Hoogoven 7, doen nu nog dienst, maar
dat er een route naar schoon, groen en circulair staal is.
ook dat is niet oneindig. Iv helpt Tata Steel bij het doel
Die ligt er in de vorm van het HeraCless-programma.
om groen staal te maken in een schone omgeving.
Daarnaast wil Tata Steel de overlast door stoffen, geuren,
Het mes snijdt dus aan twee kanten: zowel het
geluid en PAK’s (stoffen die ontstaan door onvolledige
productieproces van staal als de impact die het heeft op
verbranding) voor de omgeving drastisch terugdringen
de omgeving veranderen in positieve zin.
via het Roadmap Plus programma. Twee verbeterprogramma’s Iv is al sinds de oprichting in 1949 actief bij Tata Steel,
HeraCless is gericht op het produceren van schoon,
toen nog de Koninklijke Hoogovens. Driekwart eeuw
groen en circulair staal, waarbij de komst van een
later staat Tata Steel Nederland voor de grootste
nieuwe DRI (Direct Reduce Iron) plant het voornaamste
uitdaging uit haar geschiedenis. Iv is er ook nu bij. Zowel
onderdeel is. De milieu-installatie bij de pelletfabriek
binnen de Roadmap Plus als het HeraCless-programma.
(PEFA) is één van de grootste stappen in dat andere programma: Roadmap Plus, gericht op het
Daling van uitstoot
terugdringen van de uitstoot van lood, zware metalen
Het is geen geheim dat het staalbedrijf, onderdeel
en schadelijke stoffen, om zo een positief effect op
van de wereldwijde Tata Steel Group, onder forse
de directe omgeving te realiseren. Alleen al door zijn
maatschappelijke druk staat om in rap tempo te
indrukwekkende omvang (circa 170 meter lang, 45
verduurzamen en de uitstoot van CO2 en andere
meter breed en 110 meter op het hoogste punt) is de
schadelijke stoffen zo snel mogelijk terug te dringen. Dat
milieu-installatie een letterlijk hoogtepunt. Halverwege
proces is nu al gaande. Door allerlei kleine en grotere
2023 is de ontstoffingsinstallatie, als onderdeel van de
maatregelen daalt de uitstoot al gestaag. Sinds 2019
nieuwe milieu-installatie, op het terrein van Tata Steel in
is de uitstoot van PAK bijvoorbeeld met 50 procent
delen aangekomen. Deze wordt naar verwachting nog
afgenomen. De hoeveelheid lood die wordt uitgestoten,
hetzelfde jaar in gebruik genomen. De milieu-installatie moet de uitstoot van zware metalen, lood en stof bij de
28
TATA STEEL SPECIAL
Van het topje van de ijsberg naar een totaaloplossing Dagelijks werken honderden medewerkers
Meer impact maken
van Tata Steel rechtstreeks aan de grootste
Het staalbedrijf zette drie pijlers op om de problematiek
verduurzamingsopgave van het staalbedrijf
aan te pakken: geur, geluid en stof. “Onze eerste
ooit. Projectmanager Vincent Waanders en
gedachte was: dit roepen we een halt toe”, vervolgt
programmamanager Tjeerd Meenks vertellen over die
Tjeerd. Er werd een bedrag van 100 miljoen euro
enorme opdracht, de samenwerking met partijen als
vrijgemaakt om emissies van geur, stof en geluid te
Iv en het vergrootglas waaronder Tata Steel ligt: ‘Het is
reduceren. Dat budget was snel op. In 2020 maakte Tata
fijn om uit te kunnen leggen dat je er echt mee bezig
Steel de balans op van de eerste maatregelen. Tjeerd:
bent’.
“We hoopten voldoende impact te hebben gemaakt, maar het was in feite slechts het topje van de ijsberg.
Voor het ontstaan van de Roadmap Plus, het uitgebreide
Toen zijn we direct begonnen met het vervolg.”
programma om overlast van stoffen, geuren en geluid voor de omgeving terug te dringen, moeten we terug naar 2018. In dat jaar kwam het kustplaatsje Wijk aan Zee in het nieuws door zogenaamde ‘grafietregens’. De
De DeNOx-installatie moet zorgen voor een reductie van circa 30% van de uitstoot van stikstof (NOx).
naam zegt het al: grafietdeeltjes daalden neer op de omgeving, met onderzoeken van onder andere het RIVM
Dat vervolg kreeg de voor Iv bekende naam Roadmap
tot gevolg.
Plus. De milieu-installatie bij de pelletfabriek is daar het grootste onderdeel van. Deze installatie bestaat uit twee
Voor Tata Steel was dat het moment om in actie te
delen: de ontstoffingsinstallatie en de DeNOx-installatie.
komen, vertelt Tjeerd Meenks. Hij is sinds dat jaar
Die eerste wordt momenteel geïnstalleerd en zal tegen
programmamanager van de Roadmap. “Er kwamen
het einde van dit jaar in gebruik worden genomen. De
veel klachten uit de omgeving op ons af. En hoewel we
DeNOx-installatie is het laatste ‘kunstje’ uit de Roadmap
voldeden (én voldoen) aan wet- en regelgeving, wordt
Plus. Deze moet zorgen voor een reductie van circa 30
er hinder ervaren. De grafietregens waren daar een
procent van de uitstoot van stikstof (NOx) van het gehele
symbool van.”
29
terrein. De ontstoffingsinstallatie draagt bij aan een
Dat er veel gebeurt, zichtbaar en onzichtbaar, is duidelijk.
reductie van de uitstoot van fijnstof (circa 35 procent),
Dat de druk van buitenaf en de roep om nóg sneller
zware metalen (55 procent) en lood (70 procent).
te werk te gaan er is, is net zo evident. Vincent: “Op
Tata Steel zegt er wel bij dat deze percentages nog
verjaardagen gaat het er natuurlijk vaak over. Het is dan
gevalideerd zullen worden door externe metingen.
heel fijn om te kunnen uitleggen dat je er echt mee bezig bent. Engineers zitten heel dicht op het project
Een goede buur
en zien het met eigen ogen, maar als je er verder vanaf
Vanzelfsprekend zijn de reducties van de uitstoot
staat, komt het minder goed binnen. Daarom is het
een cruciale voorwaarde voor het rondkrijgen van de
belangrijk dat we de boodschap dat we met man en
business case. Want niet rendabel zijn, betekent sluiten.
macht bezig zijn om te vergroenen, schoner te worden
Dat scenario geldt ook wanneer niet verduurzaamd
en te verduurzamen, blijven herhalen. Op de lange
wordt en de uitstoot van gassen, geuren en stoffen niet
termijn zal dat werken. Op de korte termijn zullen we het
dalen. In die zin is het zijn van ‘een goede buur’ ook een
onbegrip en de frustratie moeten accepteren.”
vereiste in zo’n traject, stelt Tjeerd. “Dat is een standaard, hoewel dat moeilijk te vertalen is naar harde eisen en
Risico’s begrijpen
getallen. Maar wat we ermee bedoelen is: wat kan er
Stug doorgaan, dus. Dat is een uitdaging, want terwijl
over 5 of 10 jaar verplicht zijn, maar kunnen we nu al wel
het terrein zienderogen veranderingen ondergaat,
oppakken om de omgeving te helpen?”
moeten de processen door kunnen draaien. “De complexiteit van deze opgave zit in alle dimensies”,
Het totale project heeft een brownfield-karakter.
vervolgt Vincent. Het totale project heeft een brownfield-karakter. Dat wil zeggen: nabij operationele activiteiten waarbinnen Tata Steel alle veranderingen
Vincent Waanders is vanuit het ingenieursbureau van
door moet voeren. “Je kunt dus niet vrij klussen. Dat
Tata Steel (PTC) projectmanager van de Roadmap
heeft directe invloed op hoe je de engineering aanpakt
Plus. Het door Tjeerd geschetste pad wordt door hem
en voltooit. Dan is het heel fijn dat we samenwerken met
verder uitgestippeld. Daarbij is gekozen voor de weg
ingenieurspartijen zoals Iv, die snappen waar de risico’s
met een zo snel mogelijke impact op de omgeving.
zitten en hoe we dit samen tot een goed einde kunnen
“Het ontwerpproces en de levertijden voor de DeNOx-
brengen.”
installatie nemen veel tijd in beslag, daarom is deze in
30
2025 pas gereed. We hebben ervoor gekozen om de
Iv werkt al jaren op het terrein van Tata Steel. Die kennis
ontstoffingsinstallatie alvast te installeren om nu al effect
is noodzakelijk, meent Vincent. “Dat we al jarenlang
te zien.”
samenwerken, heeft invloed. We hebben een duurzame
TATA STEEL SPECIAL
relatie met Iv, waardoor ze aan een half woord genoeg
Hoogtepunt
hebben. Het is heel fijn als je met externe partijen
De ontstoffingsinstallatie wordt nog dit jaar in gebruik
werkt die het terrein op hun duimpje kennen, hier hun
genomen. Een mijlpaal voor Tata Steel en een zichtbare
eigen netwerken hebben en weten bij wie ze moeten
verandering op het terrein. Vincent: “De grootste
zijn. Dat scheelt ons gigantisch veel werk, voorkomt
voldoening komt met Kerst, als de installatie in werking
misverstanden en er zit een zelfcorrigerend vermogen
treedt. Dit is absoluut een hoogtepunt in de bijna 25
in. Gechargeerd zou je kunnen zeggen: al zouden wij
jaar dat ik in dienst ben.” Niet alleen voor de omgeving,
de verkeerde vraag aan Iv stellen, dan komen ze door
ook voor medewerkers van het staalbedrijf doet dit veel,
expertise en ervaring alsnog met de goede antwoorden.”
merkt de projectmanager. “Iedereen wil hier een succes van maken. Dit soort mijlpalen zijn echt gratis brandstof voor de teamspirit en loyaliteit. Je voelt dat dit bijdraagt aan de uiteindelijke oplossing.”
De impactie op de continuïteit van Tata Steel is gigantisch. Het Roadmap Plus-programma nadert hiermee voltooiing, maar het werk is nog lang niet klaar. Ook de Van topje naar de ijsberg naar totaaloplossing
komende jaren zal Tata Steel veel investeren in de weg
‘Het is geen optie om het maar half te doen’
naar groen staal met het HeraCless-programma, dat
inmiddels ook loopt. Ook daar speelt Iv een grote rol in, Dagelijks werken honderden Tata Steel-medewerkers rechtstreeks aan de met hetVincent gereed maken van het terrein en het treffen van grootste verduurzamingsopgave van het staalbedrijf ooit. Projectmanager om uiteindelijk een Direct Reduced Waanders en programmamanager Tjeerd Meenks vertellen over dievoorbereidingen enorme plant teTata plaatsen, waarmee groen staal wordt opdracht, de samenwerking met partijen als Iv en het vergrootglas Iron waaronder gemaakt. Steel ligt: ‘Het is fijn om uit te kunnen leggen dat je er echt mee bezig bent’. Voor het ontstaan van de Roadmap Plus, het uitgebreide programma om overlast Het zijn we trajecten van de lange adem. “Maar stoppen is van stoffen, geuren en geluid voor de omgeving terug te dringen, moeten nooit een optie”, vinden beiden. “Het gaat ons lukken. De impact op de continuïteit van Tata Steel is gigantisch. Niet alleen voor onze banen, maar voor de hele keten. Mensen leren hier een vak, de economie wordt gestimuleerd. Het behoud van kennis, opleiding en
•
vakmanschap is ontzettend belangrijk. Dit is veel meer dan het maken van plakken staal.” De toekomstige Direct Reduced Iron plant
31
WAT MAAKT IV EIGENLIJK ZO BIJZONDER? Laagdrempelige, open cultuur
Nuchter
Iv voelt als een echt familiebedrijf: je kunt altijd even bij collega’s langslopen om te sparren. Je krijgt veel vrijheid en ruimte voor ondernemerschap.
We gaan niet zomaar mee in trends, maar kijken altijd kritisch naar de inhoud. We innoveren omdat we écht iets willen bijdragen aan de wereld van morgen.
Unieke vraagstukken
Work hard, play hard
Bij Iv werken we aan projecten die ons uitdagen de grenzen op te zoeken van wat technisch mogelijk is.
Bij Iv houden we wel van een feestje. Zo is het bijvoorbeeld een traditie dat we naar het EK- en WK-voetbal gaan. Altijd een groot feest!
Diversiteit Van infra tot onderzeeboot: wij zijn het meest diverse ingenieursbureau van Nederland.
32
Een greep uit onze vacatures: ► Junior process engineer ► Senior piping designer ► Lead engineer instrumentatie ► Mechanical engineer ► Projectleider waterveiligheid
Op zoek naar een (afstudeer)stage? ► Bouwkunde ► Constructeur beton ► Elektrotechniek ► Process engineering
Bekijk alle vacatures op
werkenbijiv.nl
33
34
Omgaan met klimaatonzekerheden Het veranderende klimaat stelt ons wereldwijd
dalende trend vertoonde en dat de hoeveelheid
voor grote uitdagingen. Onder andere in het
sneeuw en ijs die de aarde bedekte met maar liefst
realiseren van een veilige, comfortabele en
12% was toegenomen in de periode 1967-1972. De
toekomstbestendige leefomgeving. Want hoe
Washington Post kopte op 9 juli 1971 zelfs ‘New Ice Age
richten we onze leefomgeving zo klimaatbestendig
Coming’ boven een artikel van dr. S. Ichtiaque Rasool,
en waterrobuust mogelijk in? En hoe houden we
de meervoudig bekroonde Chief Scientist for Global
bestaande infrastructuur zo lang mogelijk veilig en
Change bij de NASA. In dit artikel voorspelde hij dat de
verantwoord in stand? Dat antwoord is niet eenduidig.
toenemende uitstoot van fossiele brandstoffen tot een
Toekomstbestendig en duurzaam ontwerpen vraagt
substantiële daling van de gemiddelde wereldwijde
om maatwerk. In dit artikel leggen we uit hoe Iv met
temperatuur zou leiden. De modellen van het KNMI
klimaatverandering en -onzekerheden omgaat en
laten nu het tegenovergestelde zien: hittegolven met
hoe we ervoor zorgen dat onze infrastructuur – in
temperaturen boven de 40 graden zullen richting het
de breedste zin van het woord – op de toekomst is
einde van deze eeuw bijna jaarlijks voorkomen.
voorbereid. Onzekere toekomst “Voorspellen is moeilijk, vooral waar het de toekomst betreft” is een bekende quote van de beroemde natuurkundige
Bij adaptief ontwerpen, bereiden we de constructie voor op aanpassingen aan veranderende (klimatologische) omstandigheden in de toekomst.
Niels Bohr uit de vorige eeuw. Een uitdaging voor civiel ingenieurs; we ontwerpen immers infrastructuur die
Omgaan met onzekerheden
tientallen tot honderd(en) jaren veilig en betrouwbaar
Gelukkig leren we steeds beter omgaan met (klimaat)
mee moet gaan. Infrastructuur waar vaak grote
onzekerheden. Allereerst kijkt het Intergovernmental
maatschappelijke investeringen mee gemoeid zijn
Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde
en waarbij verkeerde beslissingen kunnen leiden tot
Naties genuanceerder naar de toekomst. Aan de hand
kapitaalvernietiging.
van verschillende Shared Socioeconomic Pathways (SSPs) en rekening houdend met het dynamische en
Om bovenstaande uitdaging te illustreren het volgende:
bijzonder complexe klimaatsysteem en de onzekerheid,
in de jaren ’70 constateerde men dat de gemiddelde
komen zij in hun meest recente Assessment Report 6
wereldwijde temperatuur al 30 jaar een structureel
(AR6) tot een breed scala aan mogelijke gevolgen in 35
termen van wereldwijde CO2-emissies, temperatuur,
Daarnaast maken we gebruik van het dynamische
zeespiegelstijging et cetera. De tweede verandering:
karakter van klimaatverandering door adaptief te
civiel ingenieurs kunnen inmiddels als de beste
ontwerpen en daarmee ‘tijd te kopen’. Bij adaptief
handen en voeten geven aan de vele onzekerheden.
ontwerpen, bereiden we de constructie voor op
Het omgaan met onzekerheden is namelijk de
aanpassingen aan veranderende (klimatologische)
essentie van (probabilistisch) ontwerpen. Hierbij
omstandigheden in de toekomst, waarmee we
kiezen we niet één toekomst, maar komen we tot
voorkomen dat we op dit moment de ‘verkeerde’
een optimale ontwerpoplossing, waarbij we op een
beslissingen nemen en daarmee onnodig hoge
afgewogen en rationele manier rekening houden
(levensduur)kosten maken en/of onnodig veel
met een breed scala aan mogelijke toekomstige
schadelijke stoffen uitstoten.
belastingen en hun waarschijnlijkheden in relatie tot de sterkte van de constructies en systemen. De ontwikkeling van deze ontwerpmethode heeft in de civiele techniek in Nederland sinds het ontwerp van de
Het is de bedoeling dat grondstoffen, onderdelen en producten zo lang mogelijk hun waarde behouden.
Oosterscheldekering in de jaren ’70 een grote vlucht genomen.
Klimaatakkoord en Nationale Adaptatiestrategie Het in 2016 door de Europese Commissie ondertekende
Probabilistisch ontwerpen
Klimaatakkoord van Parijs heeft zich in 2019 vertaald in
Bij probabilistisch ontwerpen wordt expliciet
het Nederlandse Klimaatakkoord. Een overeenkomst
rekening gehouden met risico’s en onzekerheden
tussen overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke
door voor alle constructieonderdelen de mogelijke
organisaties met als doel de broeikasgassen in
variatie in materiaalsterkte in kaart te brengen,
Nederland in 2030 met 49 procent terug te dringen
inclusief de waarschijnlijkheid van elk van deze
vergeleken met 1990. Hoewel de ontwikkelingen op
sterktes. Deze worden geconfronteerd met alle
het gebied van verduurzaming zich steeds sneller
mogelijke toekomstige belastingen als gevolg
opvolgen, is het maar de vraag of dit gehaald wordt.
van (veranderend) gebruik, klimaatverandering en
Daar komt bij dat klimaatverandering hoe dan ook
eventuele gebeurtenissen als brand, bliksem, storm,
plaatsvindt en dat we de gevolgen hiervan vandaag
overstroming, langdurige droogte et cetera - inclusief
de dag al ervaren. Nederland heeft, op aandringen
de kansdichtheid daartoe. Door vervolgens de
van de Europese Commissie, in 2016 haar nationale
constructie zodanig te ontwerpen dat de kans op
klimaatadaptatiestrategie (NAS) opgesteld, die eind 2017
overschrijding van de sterkte gedurende de beoogde
door de Tweede Kamer is vastgesteld.
levensduur (nog net) kleiner is dan de wettelijk toegestane kans op bezwijken, creëren we een optimale constructie die tegen minimale kosten met voldoende betrouwbaarheid haar functies vervult. 36
Onze visie op duurzaamheid en adaptatie
en reductie van grondstoffen. Daarbij kijken we ook naar
Het reduceren van de uitstoot van broeikasgassen
de herkomst van grondstoffen, zodat we zo circulair
en de hierboven beschreven probabilistische en
mogelijk ontwerpen.
adaptieve aanpak vormen samen de basis voor de duurzaamheidsvisie van Iv. We richten duurzaam
In onze duurzaamheidsvisie ligt de focus op de
(diagnostisch) assetmanagement en klimaatbestendig
technische rechterkant van het vlindermodel, waarin
ontwerpen in volgens het ‘vlindermodel’ van de
trapsgewijs onze infrastructuur wordt geïllustreerd
Ellen MacArthur Foundation. Dit model beschrijft
door de volgende cirkels: Gebruik → Onderhoud →
de continue stroom in een circulaire economie van
Hergebruik en herdistributie → Herstel en component
biologische (groene kant) en technische (blauwe kant)
hergebruik → Recycling → Afval. In onze ontwerp- en
materialen binnen ‘waardecirkels’. Het is de bedoeling
assetmanagementaanpak streven we naar de optimale
dat grondstoffen, onderdelen en producten zo lang
oplossing binnen de volgende set aan randvoorwaarden:
mogelijk hun waarde behouden. In ons werk zijn
► Houd de cirkel zo lang mogelijk zo klein mogelijk.
we daar dagelijks mee bezig: kunstwerken zo lang
► Geef invulling aan de doelstellingen van het
Klimaatakkoord.
mogelijk veilig in stand houden om materiaalgebruik te besparen. Nieuwe constructies ontwerpen we zo slim en
► Minimaliseer de (maatschappelijke) levensduurkosten.
duurzaam mogelijk, met de focus op klimaatadaptatie
RENEWABLES
FINITE MATERIALS
RENEWABLES FLOW MANAGEMENT
STOCK MANAGEMENT
FARMING/COLLECTION PARTS MANUFACTURER
BIOCHEMICAL FEEDSTOCK REGENERATION
PRODUCT MANUFACTURER
BIOSPHERE
SERVICE PROVIDER
REFURBISH/ REMANUFACTURE
SHARE
REUSE/REDISTRIBUTE BIOGAS
MAINTAIN/PROLONG
CASCADES
ANAEROBIC DIGESTION
CONSUMER
USER
COLLECTION
COLLECTION
EXTRACTION OF BIOCHEMICAL FEEDSTOCK
MINIMISE SYSTEMATIC LEAKAGE AND NEGATIVE EXTERNALITIES
Het vlindermodel: visualisatie van de circulaire economie. Bron: Ellen MacArthur Foundation, 2011
37
Duurzaam (diagnostisch) assetmanagement
Op basis van het Actueel Hoogtebestand Nederland,
Dit betekent dat we voor bestaande infrastructuur
de Klimaateffectatlas en eigen metingen, brengen
in eerste instantie inzetten op het verlengen
we alle kwetsbaarheden in kaart als het gaat om
van het gebruik, idealiter zonder substantiële
hittebestendigheid, neerslag en droogte.
levensduurverlengende aanpassingen. Dit doen we door het meten en monitoren, inspecteren, beproeven,
Ten aanzien van hittebestendigheid zetten we
analyseren en/of berekenen van de constructie of
de 3D-scanauto in om geautomatiseerd het
installatie. Een typisch voorbeeld hiervan is het door Iv
bomenbestand in kaart te brengen, inclusief aantallen,
ontwikkelde proefbelasten van bruggen. Hierbij brengen
hoogte, kroonvolume, stamomvang, CO2-opname
we gecontroleerd en stapsgewijs belasting aan en door
en bijvoorbeeld wateropslag. Zoals ook de scenario’s
het uiterst nauwkeurig monitoren en analyseren van het
van het KNMI laten zien, bereiden we ons voor op
(faal)gedrag van de brug bepalen we de daadwerkelijke
hevigere buien en langere periodes van droogte. De
capaciteit. Onze ervaring leert dat bruggen vaak sterker
watervoorziening komt daarmee verder onder druk te
zijn dan op basis van een gangbare, theoretische
staan. Onze bestaande infrastructuur, zoals riolering,
toets kan worden aangetoond en op basis waarvan
wateropslag en -beheer, zijn daar nog niet overal
bruggen vaak worden vervangen. Hiermee houden
voldoende op ingericht. Onze watersystemen moeten
we de cirkel zo klein mogelijk, minimaliseren we CO2-,
toekomstbestendig zijn, zodat regenwater goed wordt
fijnstof- en stikstofemissies en voorkomen we overlast
afgevoerd en opgeslagen, zodat we in periodes van
voor gebruikers tegen minimale kosten. We noemen dit
schaarste en overschot zo efficiënt mogelijk met onze
diagnostisch assetmanagement.
watervoorziening omgaan.
We onderzoeken slimme mogelijkheden voor adaptatie en reductie van de uitstoot van broeikasgassen.
Klimaatbestendig ontwerpen Bij het ontwerp van nieuwe en bestaande infrastructuur en gebiedsinrichtingen, werken we zoveel mogelijk probabilistisch: vanuit verschillende toekomstscenario’s.
38
In dit kader voert Iv bijvoorbeeld ook voor overheden
We onderzoeken slimme mogelijkheden voor adaptatie
de zogenaamde ‘stresstest’ uit, waarmee we de
en reductie van de uitstoot van broeikasgassen.
kwetsbaarheden met betrekking tot klimaatthema’s
In het kader van dat laatste streven we naar het zo
van een gebied in kaart brengen. Dit doen we met
integraal mogelijk hergebruiken van de constructie
state-of-the-art software, waarmee we onder meer
of installatie, eventueel in aangepaste vorm. Denk
afvoersystemen voor hemel- en oppervlaktewater of
hierbij aan het ‘doorschuiven’ van een brug naar een
grondmodellering hydraulisch kunnen berekenen.
andere locatie of het hergebruiken van brugliggers.
De laatste circulaire terugvaloptie is het recyclen
de realisatie en het gebruik van de constructie en
van de materialen, waarbij we onder andere het
minimaliseren we het benodigde onderhoud. Ook
beton, hout en staal terugbrengen naar bruikbare
ontwerpen we dijken met gebiedseigen grond om het
grondstoffen voor nieuwe toepassingen. In deze
aantal transportbewegingen te reduceren. Met deze
situaties zal vaak een vervangende oplossing moeten
duurzaamheidsvisie geven we als Iv op een rationele
worden gevonden voor de geheel of gedeeltelijk
en verantwoorde manier optimaal invulling aan het
ontmantelde constructie of installatie. Bij nieuwbouw
Klimaatakkoord en de Nationale adaptatiestrategie in de
en vervanging hanteren we dezelfde randvoorwaarden
civiele infrastructuur. Niet door de toekomst met precisie
als in het assetmanagement. Waar mogelijk kiezen
te voorspellen, maar door optimaal om te gaan met de
we voor herbruikbare materialen of onderdelen,
(toekomst)onzekerheden. We zijn immers liever goed
streven we naar een minimale CO2-voetafdruk tijdens
onzeker dan zeker fout.
Dynamische 3D-scan (puntenwolk) en analyse bomenbestand met scanauto.
•
39
Op het terrein van Heros Sluiskil komen verschillende afvalstromen binnen.
40
Een collectieve aanpak kan de waterketen gezonder maken De kwaliteit van water, in de breedste zin van het
door de mens zijn gemaakt en oorspronkelijk niet in
woord, staat onder druk. Dat betekent dat de natuur
de natuur voorkomen. PFAS-stoffen hebben handige
door ongewenste indringers zoals PFAS, stikstof,
eigenschappen. Ze stoten bijvoorbeeld vuil, vet en water
micro-organismen en medicijnresten uit balans is en
af en komen voor in kleding, textiel, anti-aanbaklagen
niet altijd zelfstandig kan herstellen. Maar er is goed
van pannen en voedselverpakkingsmaterialen.
nieuws: de watersector is er in groeiende mate van doordrongen dat de waterketen een handje geholpen
Niet afbreekbaar
moet worden. Hoe krijgen we dat voor elkaar?
Het grote nadeel van PFAS is dat wanneer het in de natuur terechtkomt, en dus ook in water, het moeilijk te
Wat is de waterketen nu eigenlijk?
verwijderen is. De natuur is niet in staat het af te breken
Met de waterketen wordt de keten voor menselijk
en de aanwezigheid ervan heeft negatieve gevolgen
gebruik bedoeld. De waterketen (kringloop) bestaat
voor het milieu en de gezondheid.
uit waterproductie (door drinkwaterbedrijven en individuele waterwinning), waterverbruik (huishoudens, bedrijven en instellingen), waterinzameling en -transport
We zijn samen verantwoordelijk voor de kwaliteit van de waterketen.
(gemeenten en waterschappen) en het zuiveren (waterschappen) van (riool)water. Kortom: productie,
Maar de aanwezigheid van PFAS in het water is niet de
verbruik, inzameling/transport en rioolwaterzuivering.
enige uitdaging waar waterschappen, de industrie en drinkwaterbedrijven voor staan. Ook stikstof is in water te
De keten wordt verstoord op het moment dat er
vinden. Gewassen zijn in staat om stikstof op te nemen
in één of meer van die processen iets misgaat. Het
dat bijvoorbeeld uit mest afkomstig is. Maar als er te
‘verstoren’ van die keten vindt al plaats op het moment
veel stikstof is, spoelt het alsnog, in de vorm van nitraat,
dat ongewenste stoffen, zoals PFAS, te veel op één of
rechtstreeks de waterketen in. Dit nitraat veroorzaakt
meer plekken binnen de keten aanwezig zijn. Dan moet
vermesting, met als gevolg algengroei, vertroebeling van
er worden ingegrepen. In het geval van PFAS is dat
het water en het verdwijnen van grotere waterplanten.
uitdagend. PFAS staat voor ‘poly- en perfluoralkylstoffen’;
Daardoor verdwijnen ook vissen die helder water willen
een verzamelnaam voor meer dan 6.000 stoffen die
en grotere planten als schuilplaats gebruiken.
41
Is het mogelijk om te voorkomen dat deze stoffen de
Stikstofverwijdering
waterketen in komen? Nee, is het stellige antwoord
Ook bij ATM in Moerdijk is Iv actief. ATM verwerkt
van Paul Kloet, adjunct-directeur van Iv-Water: “Dat is
gevaarlijk afval en produceert daar circulaire
misschien geen vrolijk bericht, maar het is onhaalbaar.
grondstoffen van. Daar zijn niet alleen PFAS, maar ook
Stoffen als PFAS zijn zover binnengedrongen in de natuur,
een te hoge concentratie stikstof het probleem. Door
dat je het er niet meer volledig uit krijgt. Dat gaat verder
middel van voorzuivering wil men stikstof tot een
dan wat je ziet drijven aan de oppervlakte of wat in
niveau terugbrengen waarbij de biologie niet wordt
onderstromen in oceanen en rivieren zit. PFAS zijn veel
verstoord en het water nu en in de toekomst naar een
kleiner dan dat en niet door de natuur afbreekbaar.”
waterzuiveringsinstallatie kan.
Efficiënter aanpakken van deelstromen Toch is de industrie hard bezig om PFAS uit hun (afval) waterstromen te zuiveren. Iv is actief bij de Zeeuwse afvalverwerker HEROS. Heros is een bedrijf dat een waardevolle bijdrage levert aan het opnieuw nuttig inzetten van afvalstromen. Deze afvalstromen kunnen in meer of mindere mate een gering aandeel PFAS bevatten en hiervoor is onderzoek naar PFAS-zuivering gedaan. Nu gaat het nog een stap verder. Paul: “Afval komt bij HEROS via veel verschillende deelstromen binnen. Als we weten in welke deelstroom de concentraties PFAS vooral aanwezig zijn, kunnen we ons richten op die specifieke deelstroom.” Voor bedrijven is dat positief: de technische mogelijkheden zijn er, maar kostbaar is zo’n behandelingstechniek wel. Hoe preciezer HEROS en andere bedrijven te werk kunnen gaan, hoe efficiënter.
Het gevoel van urgentie groeit, dat is goed. Momenteel wordt er een pilotopstelling gebouwd bij de afvalverwerker. Aan Iv de taak om de juiste behandelingstechniek toe te passen. “En vervolgens monitoren we hoe het zich ontwikkelt. Daar kunnen we weer veel van leren.” 42
Werk aan de kade bij Heros Sluiskil.
Het zijn voorbeelden van industriële partijen die actief
Drinkwaterbedrijven zijn daarnaast afhankelijk van
en doortastend op zoek gaan naar zuiveringstechnieken
de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater dat zij
en -toepassingen om de waterketen niet zwaarder
gebruiken voor de bereiding van drinkwater. Ook staat
te belasten dan nu het geval is. Daarnaast zijn er veel
de beschikbaarheid van voldoende zoet water onder
voorbeelden waar industriële partijen samenwerken om
druk.
gezamenlijk de uitdagingen aan te gaan. Bijvoorbeeld bij het bundelen van afvalwaterstromen zodat deze beter
Partner van het platform Industrielinqs
en meer efficiënt te behandelen zijn of bij het direct
Iv-Water heeft er een aantal jaar geleden voor
inzetten van gezuiverd effluent als proceswater.
gekozen om partner te worden van Industrielinqs: een (kennis)platform dat zich inzet voor het verbinden
Niets doen is zo’n beetje het slechtste idee.
van belanghebbende partijen in de industrie. Zij organiseren onder andere het event Watervisie, onder leiding van Wim Raaijen (medeauteur van het boek
Ook waterschappen en waterbedrijven investeren veel
‘Proactieve Coalities’). Binnen dit platform zoeken
in zuiveringsmethodes en behandelingstechnieken. Een
bedrijven elkaar op, delen kennis en ook kansen voor
goed teken, vindt Paul. “Het gevoel van urgentie groeit,
samenwerking. Door het vormen van een coalitie kan
dat is goed. We raken er steeds meer van doordrongen
worden ingezet op gezamenlijke doelen, ambities en
dat we allemaal een taak hebben en dat we die niet
verantwoordelijkheden.
bij één iemand kunnen neerleggen. We zijn samen verantwoordelijk voor de kwaliteit van de waterketen en
Paul: “Daar ben ik ook voorstander van. Als we door
het niet verstoren van de natuur.”
middel van samenwerking meer grote waterthema’s kunnen aanpakken, zou dat heel mooi zijn. We lopen af
De rol van waterschappen en drinkwaterbedrijven
en toe tegen de randen aan van wat we kunnen en wat
Veelal wordt industrieel afvalwater verder
de natuur aankan. De natuur kan niet harder werken.
nabehandeld op communale waterzuiveringen van de
Wij kunnen onszelf wel beter organiseren binnen de
waterschappen. Deze behandeling is zeer belangrijk als
watersector. En van daaruit problemen aanpakken. Want
laatste schakel naar lozing op het oppervlaktewater en
niets doen is zo’n beetje het slechtste idee.”
om te voorkomen dat schadelijke stoffen in het milieu
•
terechtkomen. Effluent polishing is hierbij ook een belangrijk thema.
43
De Heave Chief 1100 van Seaqualize. 44
Baanbrekende hijstechniek versnelt energietransitie De energietransitie is wereldwijd in volle gang. Het
Uniek in zijn soort
versnellen van processen om die transitie in een nog
Maar waarom is dit project en deze toepassing zo
hoger tempo te laten plaatsvinden, is ingewikkeld.
bijzonder? Allereerst: er is momenteel nog geen
Toch is dit nodig, want middelen, materialen en
andere hijstool die op deze manier zulke grote
mankracht zijn schaars en worden vaak al volop
windmolenonderdelen (of andere objecten) van drijvend
benut. Iv heeft het Nederlandse bedrijf Seaqualize
naar drijvend of van drijvend naar vaste objecten veilig
ondersteund bij het uitwerken van het ontwerp
en efficiënt kan hijsen. De komende decennia zullen
voor de Heave Chief 1100: een nieuwe hijstool die
er duizenden windmolens (of andere energiehubs) op
windmolenonderdelen van 1100 ton veilig, snel
zee worden geïnstalleerd. Waar normaliter maar in een
en eenvoudig van een drijvend schip kan hijsen
beperkt deel van het jaar – de zomermaanden – in hoog
én installeren. Hierdoor kan het werk op offshore
tempo offshore gebouwd kan worden, is de inschatting
windparken bij hogere windsnelheden en golven
van Seaqualize dat het werk in gemiddeld tachtig
gewoon doorgaan, wat met conventionele systemen
procent van het hele jaar door kan gaan, aangezien deze
niet lukt.
tool ook bij slechter weer met veel golfslag zijn werk kan blijven doen. De versnelling van de energietransitie
De Heave Chief 1100 (HC1100) van Seaqualize is wat dat
wordt daardoor dus in letterlijke zin gerealiseerd. Daarbij
betreft een doorbraak. Met de compacte hijstool kunnen
is de HC1100 volledig draadloos en hoeft de accu pas
objecten tot 1100 ton van boord worden gehaald en
na ongeveer 12 uur te worden opgeladen, waarmee ook
geïnstalleerd of juist rustig geplaatst worden op vaste
tijd wordt bespaard en uitstoot beperkt ten opzichte van
of bewegende objecten terwijl het kraanschip zelf op
huidige diesel aangedreven offshore machines.
en neer deint. De HC1100 is momenteel bezig aan zijn eerste klus op een offshore windmolenpark voor de kust van de Amerikaanse staat Massachusetts. De zogenaamde heave compensator komt in een haak van
De heave compensator compenseert bewegingen van schepen op zee door deining.
een bestaande offshore kraan te hangen op het schip dat de windmolenonderdelen aanvoert.
45
De werking
er schade ontstaat of dat er onderhoud moet worden
De HC1100 kan een belasting van 1100 ton, gelijk aan
gepleegd. Zomaar terugkeren naar land gaat namelijk
ongeveer twintig vrachtwagens met aanhanger en
niet. “Deze tool werkt in veel verschillende configuraties.
maximale belasting, stil laten hangen ten opzichte van
Er zitten heel veel werktuigbouwkundige onderdelen en
een bewegend schip. Daarmee kunnen de grootste
draaipunten in, die we in een relatief kleine omgeving
onderdelen voor windmolenparken van een schip
hebben uitgewerkt. In combinatie met de hoge eisen,
worden getild en geïnstalleerd. De heave compensator
was dit wel echt een mooi project voor ons”, vindt
is uitvoerig getest en in staat om bewegingen van
Xander. Het project werd zodanig positief ontvangen
schepen op zee door deining te compenseren, waardoor
door Seaqualize dat Iv ook de upgrade mocht verzorgen
installatie veiliger, sneller en makkelijker gaat. Enerzijds
van de HC600 naar 750 ton: de HC750.
is er door de werking relatief weinig kracht nodig. Anderzijds gaat dit proces gecontroleerd, zonder grote
Snelkookpan
stootbelasting en zonder dat de last meerdere keren
De Heave Chief 1100, die elf meter hoog is, is vooraf
op het schip landt. De HC1100 beschikt namelijk over
uitgebreid getoetst en getest. Het ontwerp werd
een ‘actieve volgmodus’, waardoor het elke beweging
door middel van het simuleren van de verschillende
van een deinend schip kan kopiëren tot een golfhoogte
belastingcombinaties getoetst, waarbij het
van 3,5 meter. Dat wil zeggen: door het kopiëren van de
spanningsverloop in de verschillende onderdelen
deining, maakt de HC1100 precies dezelfde bewegingen
is geanalyseerd. Vervolgens werd, na het definitieve
en wordt voorkomen dat een object tegen het schip
ontwerp, de hijstool gebouwd. Ook in die fase bleef Iv
botst.
nauw betrokken. Het tempo en de korte lijnen tussen de opdrachtgever, de bouwer en het ontwerpteam vanuit
In relatief korte tijd is de HC1100 gebouwd en succesvol getest.
46
Iv, zorgden voor een snelkookpan-effect: in relatief korte tijd is de HC1100 gebouwd en succesvol getest.
Hoge eisen op zee
Impact maken
Iv werd door Seaqualize meteen vanaf het eerste
De HC1100 draagt eraan bij dat de energietransitie een
ontwerp betrokken bij de ontwikkeling van het
stapje sneller kan gaan. Seaqualize heeft zelf het concept
mechanische gedeelte van de HC1100. Xander
van deze hijstool bedacht, inclusief de techniek erachter.
Verseveldt, projectmanager mechanical bij Iv: “Wij
Voor de mechanische engineering is Iv inmiddels een
hebben het conceptontwerp uitgewerkt tot het
vaste partner. Gjalt Lindeboom, algemeen directeur
definitieve ontwerp voor het structural en mechanical-
van Seaqualize zegt daarover: “Met name de kennis,
gedeelte.” De toepassing en de hoge eisen maken van
die nodig is voor het ontwerpen van bewegende,
dit project een flinke uitdaging. De HC1100 gaat zijn
zeer nauwkeurige en zware offshore tooling, is bij Iv
werk op zee doen en dus is het zeer ongewenst dat
aanwezig en beschikbaar. Ze zijn to-the-point, realistisch
en efficiënt in de communicatie en hebben alle
Niet-alledaags
expertise van structural design in huis. We beschouwen
Xander: “Er heerst wel een bepaalde trots dat we hieraan
Iv als een zeer sterke partner in de ontwikkeling van
hebben mogen meewerken”, vertelt hij. “Het proces
onze producten.”
was heel interessant en hij is écht goed gebouwd. Het is mooi dat we opnieuw gaan samenwerken.” Ook Jaco
Het ontwerp van de HC2000 is geen gevalletje ‘copy paste’.
van der Schans, managing director bij Iv-Consult, deelt zijn mening: “De schat aan kennis en baanbrekende ideeën van Seaqualize hebben een onuitwisbare indruk
Het werk voor Seaqualize zit er overigens nog niet op. In
op me gemaakt. We zijn trots op het aanpakken van niet-
navolging van de HC750 en de HC1100 zijn er al plannen
alledaagse projecten zoals deze. Ons team is getraind
voor de ontwikkeling van de HC2000. De naam zegt het
om met zulke uitdagingen om te gaan. We hebben een
al: deze grote broer van zijn twee voorgangers kan straks
fantastische tijd gehad en kijken uit naar een volgende
naar verwachting objecten en onderdelen van liefst 2
samenwerking.”
miljoen kilo installeren. Het ontwerpproces daarvan is
•
overigens geen gevalletje van ‘copy paste’. Vanwege de grotere hijscapaciteit vraagt dat in het ontwerp de nodige aanpassingen.
47
Ingenieurs met passie voor techniek Iv is een wereldwijd opererend multidisciplinair ingenieursbureau. Al sinds 1949 bedenkt Iv technische oplossingen voor vraagstukken van iedere omvang en complexiteit. Dit doen wij binnen de sectoren Bouw & Installaties, Industrie, Infra & Verkeer, Handling, Maritiem, Offshore & Energie en Water. Geen uitdaging is ons te moeilijk. We hebben échte passie voor het vak. Met onze kennis van techniek bereiken we het uiterste voor onze klant.