3 minute read

Pipiwharauroa

I tana hokinga mai ki Tūranga, ko te putanga tērā o tana ihu - āe mārika, te whiwhinga o tana tiwhikete whakangungu, ana, ko tērā te urunga atu ki Poverty Bay Electrical Power Board, mau ana mō te toru tekau tau.

I te tau 1972, ka moe ia i a Sharon, ā, ka puta ā rāua tamariki tokowhā. Nāwai, ka puta ngā mokopuna tokoono. E rua putanga he māhanga. Tino kaingākau tahi rāua a Fred me Sharon ki te taha mātauranga me te kaha whakatō i taua whakaaro me taua āhuatanga ki ā rāua tamariki, mokopuna me te hapori hoki

Advertisement

I noho a Fred hei heamana mō Te Reo Irirangi o Tūranganui ā Kiwa – Tūranga FM; nāwai, ka whakataungia a Fred hei kaiwhakahaere mō te teihana. Kātahi nei te tūnga tino pai rawa ki a Fred, ā, tino harikoa ko ia te kaiwhakahaere o Tūranga FM i te taonga i Te Pou Irirangi Toa o Te Tau 2016.

Ko Horouta te waka

Ko Puketapu, ko Mātiti ngā maunga

Ko Te Ārai te Uru, ko Maraetaha ngā awa

Ko Rongowhakaata, ko Ngāi Tāmanuhiri ngā iwi

Ko Ngāti Maru, ko Rangiwaho ngā hapū Ko Whakatō, ko Muriwai ngā marae.

Kātahi te tangata maha ngā tūmomo āhuatanga te kitea e te tangata, ko Fred. He tangata pono ki tana whānau, ki tana iwi me te hapori whānui.

He tangata koi te hinengaro, ka rangona tōna waha e hāparangi, e katakata ana ahakoa kei whea. Ka menemene tonu te tangata ki ana kōrero hīanga, ki ana kupu hātakēhi. He tangata hūmārie, ngākaunui, he tangata mahi ngākau pono, me te mahi tikanga pono, ka whakanuia e te tini, e te rahi puta noa i Te Tairāwhiti whānui.

Ko ōna mātua ko Hiwi Rori Maynard Jnr rāua ko Rina (Lena) Waipare Wyllie. Nā rāua, ka whai pānga a Fred ki ngā iwi o Rongowhakaata, o Ngāi Tāmanuhiri, o Te Aitanga a-Māhaki, o Ngāti Kahungunu me Ngāti Porou. I te matenga ohorere o tana pāpā, ka moea a Jack Robin e tana māmā, ā, ka noho pūmau, ngākau pono tonu a Fred ki a Jack Robin.

I kuraina a Fred i te Te Kura o Manutūkē me Te Kura Tuarua o Tūranga Tane. I te mutunga o te kura, i haere ia ki Tāmaki Makarau ki te Akoranga Mahi (Trade Training). I te mutunga o ana whakamātautau, ka eke panuku ki te taumata o taua akoranga o Aotearoa huri noa, kātahi ka tūtaki ki a Kāwana-Tianara Tā Arthur Porritt i Tūranga.

Pono mārika, kāre i tua atu, ko te whutupōro, ko YMP. Mai i te kaitākaro, ki te kaiako, pūmau taketake, hei kaiwhakahaere, tau tonu ana pūkenga hei whakahaere tikanga. I te tau 2015, i whakawhiwhia ia ki te Tohu Mema Toiora. He kaiwawao hoki ia mō Poverty Bay Rugby Referees mō te wā poto, ā, ka huri ki te āwhina i Te Kura o Manutūkē me ngā tīma whutupōro Māori o Tūranga.

I taua wā, ahakoa he nui ngā piki me ngā heke, i ārahi ia i Te Kura o Manutūkē ki te whakatū i te Rūmaki Reo Māori, ā, i noho ia hei mema kōmiti whakahaere mō ngā mahi whakanui i te rua tekau mā rima tau o te kura. He tangata patu, whakaweto ahi hoki i te Manutūkē Fire Brigade, ā, ka noho hoki hei mema komiti whakahaere o Maraetaha Incorporation; whai muri mai, i noho hei heamana mō Rongowhakaata Ngāi Tāmanuhiri Kōkiri.

I te tau 1986, ka noho ia hei kaitiaki, hei kaihautū mō Rongowhakaata i Te Rūnanga o Tūranganui ā-Kiwa, hei kaitohutohu i Cedenco, me te mahi mutunga kore i ngā komiti o te rūnanga i mua i te nohanga hei heamana. Pono tonu a Fred ki te wawata a Te Rūnanga mō te kaupapa o Te Tino Rangatiratanga

E ai ki a John Ruru, te heamana o mua, mā te tino tangata ka kitea te huarahi e puta ai te ihu i te raruraru, āe mārika, ko Fred tērā - te para huarahi e tau ai te puehu, e oti ai te mahi. He mema ia o te poari kaitiaki o Te Kura Tuarua o Tūranga Tane, he kaitautoko hoki i ngā kerēme a Tūranga ki Te Arawhiti. Mai i te tīmatanga o Rongowhakaata Iwi Trust, hiaroa a Fred e pono tonu ana ki te kaupapa.

E ai ki a Ronald Nepe, te Kaiwhakahaere Matua o Te Rūnanga o Tūranganui ā Kiwa, tika tonu kia whakanuia a Fred, te kaipara i te huarahi o te nuinga o ngā kaupapa puta noa i Te Tairāwhiti me ana mahi ki Te Whakaruruhau o Ngā Reo Irirangi Māori me te mōhio hoki e whai pānga ngā iwi o Tūranga ki ngā take ā-motu, ā-tōrangapū.

I te pō poroporoaki, ka whakapuaki ana kaimahi i tō rātou arohanui me tana taha maroke, tana tikanga ‘kaua e pā mai’. Ki ngā whakaaro o Fred, he tangata ia nā ngā tāngata, he tonotono. He tangata ngahau, he tangata atawhai, he tangata tino pono ki tana whānau, ki tana iwi me te katoa i tautoko i a ia i ngā tau kua pahure. I tua atu o ana hoa tata, ko Willie Te Aho tana hoa i kōrero mō ana pūkenga ki te ārahi, ki te tautoko, te tohu o te maire tū wao.

E kore te aroha

E maroke i te rā

Mākūkū tonu

I aku roimata e

Tūranga Tangata-rite

Tūranga Makaurau

Tūranga Ararau

Tūranga-a-Mua

Tūranganui-ā-Kiwa

This article is from: