BABAILER İSYANI
91
kabul edilen Baba İlyas'ın, biiyiik şeyh olarak bu iinvanı taşıdığına v e bu iinvanla çağında tanındığına hiç şiiphe olmamalıdır. Zaten yukarıda da belir tildiği gibi, İbn Bibi'nin dışındaki kaynaklar, "kendini peygamber ilan eden"şahsın baba iinvanı ile meşhur olduğunu naklediyorlar. Yine aynı kay naklar, iki kişinin adının karıştığı bir tek isyan olayından bahsediyorlar. Elvan Çelebi ise Baba İlyas'ı özellikle " el-müştelıir bi-Baba"(B aba diye meşhur) şeklinde anıyor 1 4. Baba İshak ise, bir tek İbn Bibi tarafından Baba iinvanıyla zikredilmekte, Elvan Çelebi onu İshak-ı Şam!, diğer tarihçiler ise ya Şeyh İshak veya doğrudan doğruya İshak diye anmaktadırlar1 5 . Böyle olunca, Arap tarihçilerinin de belirttiği iizere, Amasya'da ayaklanan B aba'nın, yani B aba Resül'iin, yalnızca Baba İlyas olması gerekir. O halde İbn Bibi'nin kayıtlarını nasıl yorumlamalıdır? B ize göre ta rihçi, ya Baba İlyas ile Baba İshak isimleri arasındaki berzerlik, veya daha biiyiik bir ihtimalle, kaynak olarak kullandığı rivayetlerdeki karışıklık yii ziinden iki ismi birbirine karıştırmış, bu yiizden de biri Kefersüd'da öteki Amasya'da bulunan bu iki babayı bir tek Baba İshak'ın şahsında birleştire rek onu B aba Resül yapmıştır. Ayrıca, Amasya'daki Baba probleminin ya rattığı uyuşmazlığı ise, Baba İshak'ı bir ara ortalıktan kaybedip sonra Amasya'ya yerleştirmek suretiyle halletmek istemiştir. İşte tarihçinin bu yanılgısı kanaatimizce, dönemin ve olayın geçtiği mekanın tek kaynağı sıfatıyla, başta Fuat Köpriilii olmak iizere, İbn Bibi'yi temel alan yerli yabancı hemen biitiin bilim adamlarını yanıltmış, B aba Resül olarak Baba İshak'ı kabul eden araştırıcılar, aslında farkına varmadan Baba İshak adı altında Baba İlyas'ı incelemişlerdir 1 6. Baba İshak'a gelince, hem Ebii 'l-Ferec hem de Elvan Çelebi, onun Baba İlyas'ın baş halifesi ve Giiney Doğu Anadolu'da ve Şam diyarında propagandacısı olduğunu belirt mek suretiyle gerçeğe daha çok yaklaşmışlardır. Böylece Baba İshak'ın, is yanının bir anlamda ikinci lideri olduğu meydana çıkmaktadır. Aslında adı geçen bu iki yazarı, yani Ebii 'l-Ferec ile Elvan Çelebi'yi, çok geç bir devrin (XVI. yiizyıl) tarihçisi olmasına rağmen, Osmanlı tarih çisi Mustafa el-Cenabi'nin ifadeleri de, desteklemektedir. Cenabi'ye göre, Selçuklu sultanı II. Gıyaseddin Keyhusrev zamanında Amasya'da İkarnet etmekte olup Baba adını taşıyan bir şahıs, kendini "Resülullah"ilan etmiş
1 4 Bk. Elvan Çelebi, vv. 8b-9a : " B ab-ı devvum: Ağaz-ı kıssa-i Hazret-i Şeyhu'l Kamilu'l-Mükemmil Ebu'I-Baka Şeyh İlyas el-müştehir bi-Baba ... . 1 5 Msi. bk. a.g.e., birçok yerde; Abu'l-Farac, II, 539. "
16 Böyle olunca, hem İbn Blbl tarafından verilen bilgileri, hem de o!la dayanan bütün , modern araştırıcıların Baba Resül üzerine yaptıkları tahlilleri Baba Ilyas'ı düşünerek değerlendirmek gerekecekir.