xa
Lexikoa
6. fitxa
Lexikoa
Atzizkiak (-gailu), makinen arlo lexikoa eta sinonimoak
Helburuak
1. Osatu hitzak, aditz hauei -gailu atzizkia erantsiz, eta azaldu zertarako erabiltzen diren. irabiatu zorroztu ordenatu grapatu txigortu xurgatu eten
• Eratorpen bidez hitzak sortzea eta haien esanahiak ezagutzea.
-gailu
• Makinen arlo lexikoa jorratzea.
■ Idatzi -gailu atzizkia duten beste hitz batzuk. ■ Nolako hitzak osatzen dira -gailu atzizkiarekin? a) aditzak b) izenak c) adjektiboak
• Sinonimia lantzea. • Hitz polisemikoen esanahiak bereiztea.
2. Adierazi. Zein dira makinen piezak? ●
uhal
●
ardatz
●
arrabol
●
aliketa
●
mailu
●
malguki
●
engranaje
●
zirrindola
●
torloju
●
bihurkin
●
zizel
●
kurrika
• Esapideen esanahiak ezagutzea eta zuzen erabiltzea.
Iradokizun didaktikoak Lehen ariketan, -gailu atzizkidun hitzak sortu, eta ariketan ageri diren eta aipatu dituzten tresnak zertarako erabiltzen diren azalduko dute ikasleek.
■ Zer dira aukeratu ez dituzun hitzak? Azaldu nola eta zertarako erabiltzen diren.
3. Adierazi. Hauetatik zein izan daitezke makina hitzaren sinonimoak? a) tresna
b) aparailu
c) trepeta
d) traste
Bigarren ariketan, makinen piezak aukeratuko dituzte eta aukeratu gabe utzitakoak nola edo zertarako erabiltzen diren azalduko dute. Ariketa hau eta aurrekoa ahoz egiteko aukera dago, nahi izanez gero (zati bat bederen).
■ Idatzi esaldiak hitz guztiak erabiliz.
4. Berridatzi esaldiak. Ipini jarri aditzaren ordez antzeko esanahia duena. idatzi ● ● ● ● ●
ohitu
kokatu
ipini
eseri
Makina bero-bero jarri zen eta kea atera zitzaion. Jar ezazu besaulkia leihotik gertu. Besaulkian jarri ginen biok, elkarren ondoan. Inprimakian eskatu zenidana jarri nuen. Lana gogorra izan arren, berehala jarriko zara horretara.
Hirugarren ariketan, makina hitzaren sinonimoak aukeratuko dituzte ikasleek.
5. Adierazi. Zer esan nahi du esapide honek?
Ondoren, jarri aditzaren antzeko esanahia duten aditzak kokatuko dituzte perpaus edo testuinguru egokian.
Makina bat lagun egin genuen oporretan! a) Oporretan lagunak egiteko makina bat egin genuen. b) Oporretan lagunekin makina bat egin genuen. c) Oporretan lagun mordoa egin genuen. ■ Idatzi best esaldi bat esanahi egokiarekin.
263 30/4/09
133106 _ 0258-0272.indd 10:24:51
263
30/4/09
Bukatzeko, makina bat esapidearen esanahia aukeratzeko esaten zaie ikasleei. Proposatu, gainera, esapide horren adiera bera duen besteren bat aipatzea; hala nola, 10:24:51 hamaika, pila bat, ezin konta ahala…
Erantzunak 1. Irabiagailu, zorrozkailu, ordenagailu, grapagailu, txigorgailu, xurgagailu, etengailu. ■ Erantzun librea. / ■ Izenak dira. 2. Uhal, engranaje, ardatz, zirrindola, malguki, torloju. ■ Erremintak dira. ■ Erantzun librea. 3. Tresna, trepeta, traste. 4. • Makina bero-bero ipini zen eta kea atera zitzaion. • Koka ezazu besaulkia leihotik gertu. • Besaulkian eseri ginen biok, elkarren ondoan. • Inprimakian eskatu zenidana idatzi nuen. • Lana gogorra izan arren, berehala ohituko zara horretara. 5. Oporretan lagun mordoa egin genuen.
227 133117 _ 0284-0295.indd 289
5/6/09 13:06:42