Literatura Helburuak • Baliabide literarioak aztertzen jarraitzea. • Baliabide literarioa den aldetik, pertsonifikazioa aztertzea eta lantzea. • Olerkiak errezitatzea.
Iradokizun didaktikoak Literatura-programan, hainbat idazle euskaldunen lanak, era guztietakoak, ezagutzeko eta aztertzeko modua izango dute ikasleek. Programaren xedea literaturako genero nagusiak eta baliabide estilistiko erabilienak ezagutaraztea da, betiere ikasleei literaturaz gozatzeko aukera emanez. Testuez gain, azterketan nahiz hausnarketan oinarritutako zenbait ariketa proposatzen dira, hain zuzen ere, neska-mutilen sormena bideratzea helburu dutenak. Ikastunitate honetan, aurrekoetan bezalaxe, testuetan sarrien ageri diren baliabide literarioak aztertzen jarraituko dugu. Oraingoan, pertsonifikazioa zertan den ikusi eta landuko dute ikasleek.
Lehen ariketan, olerkiaren egiturari buruzko galderak ageri dira. Formaren aldetik olerkia aztertuko dute ikasleek, bakarka, testuazterketak egiten ohitzeko. Emaitza, ordea, guztion artean eztabaidatuko duzue.
berri ●
Az
✔
Neke-sendalaria, buru-argitzailea, lanaren saria... Amestegi guria, nahigabeen ahazgaia, nagien nagusia.
✔ Oraintxe, bada, muturra zerbait atera daiket,6 berriketa jarrai. Zu goratzen, maitea, logurak hautsi arte ez dut isildu nahi.
Bitez agur nereak, afalondoon1 behintzat, guztiak zuretzat. Eta aitagure bat ere bihoa,2 zu asmatu zintuenarentzat.
✔
2. Azter ●
Xabier Lizardi (moldatua)
● ●
Afaldu det oparo. Betazalok, otoika, eskatzen zaudate.3 Aurrean zu, zabalik, elurra hainbat zuria, begiok zakuste.4
● ●
1
afalondo honetan joan bedi 3 zure eskea egiten didate 4 ikusten zaituzte 5 gozatu 6 dezaket 2
Horra barruan, jaunok, maindire leun artean bilduta, buru-oin. Sarrerako hotzikara, baina, samurtu5 arte, arren, pixkat itxoin.
Ze Ze Ze Ze No Ol Ze
3. Haus
Es pe ● Ze ah ■ A e ●
4.
IKAS
fitxat perts
■ Norekin ari da hizketan olerkaria? Nori idatzi dio olerkia?
EGILEA
Z
E .
Xabier Lizardi Jose Maria Agirre, «Xabier Lizardi», Zarautzen sortu eta umetan Tolosara aldatu zen. Zuzenbidea ikasi ostean, bertako enpresa batean aritu zen lanean gerente gisa.
A
Literaturako zenbait alor landu zituen: olerkigintza, antzerkigintza eta kazetaritza, baina olerkari gisa gailendu zen. Bi olerki-liburu idatzi zituen: Bihotz-begietan eta Umezurtz-olerkiak.
5. Idatz
■ Z o A k
■ Zer sari mota da Xabier Lizardi Saria?
72
30/4/09 10:40:57 133106 _ 0062-0075.indd
Erantzunak 1. • Sei bertso-lerro ditu ahapaldi bakoitzak. /• Silaba kopurua hauxe da: 7-7-6-7-7-6 (Lehen apaldiko seigarren lerroak 7 silaba ditu; bigarren ahapaldiko laugarrenak, zortzi silaba, baina aldaketa horiek ez dira esanguratsuak, baliteke jatorrizko testuan elisioak egotea). Neurri batekoak dira guztiak, beraz /• Badu errima, hirugarren eta seigarren lerroetan (haien hoskide diren beste zenbait hitz ere ageri dira batzuetan). 2. • Neke-sendalaria, buru-argitzailea, lanaren saria… Lehen ahapaldian aipatzen diren gauza guztiak. /• Aitagure bat esango duela harengatik. /• Hotzikara sentitu du (izarak hotz daudelako). / • Ohea. /• Zu, zabalik, elurra hainbat zuria… Izaren eta elurraren zuritasuna konparatzen dira: izarak elurra bezain zuriak dira.
72 133117 _ 0102-0117.indd 114
IKAS
OHEA
Lehenik eta behin, irakurri hasierako olerkia. Ziurtatu ikasleek modu adierazkorrean irakurtzen eta errezitatzen dutela, eta eman beharrezko laguntza hala izan da72 din. Ondoren, erantzun galderari eta eztabaidatu ikasleen erantzu133106 _ 0062-0075.indd nak. Testuaz gain, haren egileari buruzko oinarri-oinarrizko informazioa biltzen duen fitxa ere ageri da lehen orrialdean. Baliatu fitxan ageri den galderatxoa Xabier Lizardiri nahiz haren lanari buruzko informazio gehiago biltzeko eta hobeto ezagutzeko.
1.
5/6/09 12:44:58