Prijzen LiedDuo Concours

1840 was het beroemde ”Liederjahr” van Robert Schumann en tevens het jaar waarin hij trouwde met zijn geliefde Clara Wieck. Deze twee dingen waren voor hem duidelijk met elkaar verbonden. Het was ook het jaar van de Franse dichter Charles Baudelaire die toen begon aan de poëtische verzameling die zou uitgroeien tot Les Fleurs du Mal. Toen de collectie in 1857 werd gepubliceerd, werd ze als schandalig beschouwd vanwege de meedogenloze veroordeling van het toenmalige Parijse leven en de ’immorele’ onderwerpen van verschillende van zijn gedichten. Maar de suggestieve taal van Baudelaires poëzie, de hang naar decadentie en erotiek en de constante interactie tussen geïdealiseerde beeldspraak en de teleurstellingen van het echte leven, maakten het tot een enorm invloedrijk werk onder de jongere generaties schrijvers zoals Paul Verlaine, Arthur Rimbaud en Stéphane Mallarmé. In Frankrijk had de vroege romantiek, die vergelijkbaar was met de eenvoudige vroege liederen van het einde van de achttiende eeuw, geleidelijk plaatsgemaakt voor de mélodie: composities gebaseerd op de poëzie van Alfred de Musset en Victor Hugo met een nieuw niveau van muzikale complexiteit. In heel Europa kregen liederen geleidelijk een plaats in de concertzaal. Waar het genre voorheen grotendeels in zichzelf was gekeerd en gericht was op de privéwoning en de salon, werden nu orkestbegeleidingen en virtuoze vocale composities mogelijk.

Tegen de tijd dat Fauré Après un rêve componeerde in 1870, was de ‘mélodie’ een volledig ingeburgerd en muzikaal verfijnd genre, en Fauré’s bijdragen markeren, naast die van Duparc, Chausson en Debussy, de gouden eeuw van Franse liederen met pianobegeleiding. In Duitsland en Oostenrijk was het Lied uitgegroeid tot een verzameling van kleine, ingewikkelde liederen van onder meer Hugo Wolf en de opvallende orkestrale creaties van Richard Strauss. Natuurlijk zou het Lied ook een cruciale rol spelen in de symfonische werken van Gustav Mahler. Amateurs konden toegang krijgen tot tal van stukken die geschreven waren met hun smaak en vaardigheden in het achterhoofd, terwijl professionals het publiek wisten te boeien met een relatief nieuw fenomeen, de Liederabend: een avondvullend programma, exclusief gewijd aan het Lied.

Maar hoe zeer de professionalisering het Lied en de mélodie bij nieuwe luisteraars onder de aandacht wist te brengen, de komst van nieuwe opname- en omroeptechnologie decimeerde de aandacht onder amateurs en het lied verloor veel van zijn oorspronkelijke territorium als een gezellige, huiselijke activiteit. Er bestaan nu helaas nog maar weinig familieverblijven waar geïmproviseerde informele uitvoeringen van liedjes van Johannes Brahms, Reynaldo Hahn of Clara Schumann plaatsvinden. Maar we kunnen ons in ieder geval troosten met de gedachte dat dit repertoire voortleeft, zowel in de vorm van opnames als - het belangrijkste van alles - in live-uitvoeringen. Zoals gelegenheden als het IVC LiedDuo 2021 duidelijk maken, blijft het een diep ontroerende en soms vreugdevol opbeurende ervaring om in de zaal te zijn met een zanger en pianist terwijl ze de meest intieme gedachten en emoties van dichters en componisten door de eeuwen heen verkennen. Na het sociale isolement van de afgelopen anderhalf jaar brengt zang ons samen in bezinning en viering van het leven in al zijn rijkdom.

Dr. Katy Hamilton is gespecialiseerd in het 19e-eeuwse Duitse repertoire. Zij publiceerde onder andere uitgebreid over het werk van Brahms. Ze is een veelgevraagd spreekster in het Verenigd Koninkrijk en op BBC Radio 3.