Kultura i przemysły kultury: możliwosci wsparcia 2007 by Instytut Bajki

Kolegium Zarządzania i Finansów Katedra Poziomu Życia i Konsumpcji

Kultura i przemysły kultury w polskiej gospodarce możliwości wsparcia w ramach funduszy europejskich

Raport z badania własnego

dr Rafał Kasprzak badanie własne nr 04/E/0038/07

Warszawa 2007

Wstęp Polska jest krajem, który posiada zasoby kulturowe o ogromnej wartości i dużym stopniu zróżnicowania, które w obliczu akcesji do Unii Europejskiej mogą się stać elementem przewagi strategicznej kraju i regionów, podstawą do budowania obywatelskiego społeczeństwa i szansą na aktywizację zawodową ludności. W erze wzrastającej konkurencji regionów i procesów integracyjnych kulturze przypisywana jest ogromna rola. Zgodnie z deklaracjami Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej kultura jest nie tylko wartością sama w sobie ale także wartością umożliwiającą budowę poczucia wspólnej odpowiedzialności, europejskiej tożsamości oraz postaw wzajemnego zrozumienia, tolerancji i jedności przy zachowaniu własnych wartości, symboli i tradycji. Według zapisów Artykułu 151 Traktatu Amsterdamskiego nadrzędnym celem działań Unii Europejskiej jest wspieranie współpracy kulturalnej w celu tworzenia wspólnej przestrzeni kultury europejskiej, rozwoju twórczości artystycznej i literackiej, zachowania i ochrony wspólnego dziedzictwa, inicjowania kulturowego dialogu, dążenia do społecznej integracji, wzmacnianiu współpracy pomiędzy krajami członkowskimi oraz wspierania i uzupełniania ich działań. Reformy ekonomiczne w Polsce wprowadzające gospodarkę rynkową ominęły sferę kultury i działalności kulturalnej, a potrzeba wprowadzenia jednolitej polityki kulturalnej była dyskutowana

praktycznie

początku

zmian

gospodarczych.

Jednakże,

dopiero

wprowadzenie Polski w struktury środków pomocowych Unii Europejskiej przyspieszyło prace nad opracowaniem spójnej strategii dla kultury i działalności kulturalnej. Celem niniejszego opracowania jest analiza dostępnych możliwości finansowania działalności związanej z przemysłami kultury w ramach funduszy europejskich możliwych do wykorzystania w polskiej gospodarce w latach 2007 – 2013. W opracowaniu przedstawiono możliwości wynikające z przyjętych programów operacyjnych jak również możliwości w ramach programów komisji europejskiej.

Spis treści 1. Kultura w funduszach strukturalnych wdrażanych w Polsce w latach 2007 – 2013 ............. 4 1.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko .......................................................... 4 1.2. Regionalne Programy Operacyjne .................................................................................. 6 1.2.1. Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego ........................... 6 1.2.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko–pomorskiego ............. 7 1.2.3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego ................................ 8 1.2.4. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubuskiego ................................. 9 1.2.5. Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego ................................. 10 1.2.6. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego .......................... 10 1.2.7. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego ........................ 12 1.2.8. Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego ............................... 12 1.2.9. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego ........................ 13 1.2.10. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego ............................ 14 1.2.11. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego ........................... 14 1.2.12. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego ................................ 15 1.2.13. Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego ................... 16 1.2.14. Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-mazurskiego........ 16 1.2.15. Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego..................... 17 1.2.16. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego .......... 17 1.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 – 2013 .................................................. 18 2. Kultura w programach Komisji Europejskiej....................................................................... 18 2.1. Program Kultura 2007 – 2013 ....................................................................................... 18 2.2. Pozostałe kluczowe programy wspierające sferę kultury i przemysłów kultury .......... 19 3. Analiza wpływu przemysłów kultury na gospodarkę – studium dobrych praktyk .............. 24 3.1. Mechanizm wpływu ...................................................................................................... 24 3.2. Turystyka kulturalna ..................................................................................................... 25 3.3. Rewitalizacja ................................................................................................................. 26 3.4. Studium Przypadku – Efekt Bilbao ............................................................................... 27

1. Kultura w funduszach strukturalnych wdrażanych w Polsce w latach 2007 – 2013 1.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko możliwe do sfinansowania stała się realizacja projektów o charakterze ponadregionalnym ochrony dziedzictwa kulturowego, budowy, rozbudowy i przebudowy infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym. W ramach realizacji programu operacyjnego przewidziano do uruchomienia Priorytet 12 o nazwie „Kultura i dziedzictwo kulturowe”, w ramach którego wsparciem będą objęte projekty z zakresu ochrony i zachowania zabytków nieruchomych o znaczeniu ponadregionalnym, w tym znajdujące się na liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO lub uznane przez Prezydenta RP za Pomniki Historii. Kolejny obszar wsparcia to dofinansowanie projektów przewidujących ochronę i zachowanie ruchomych obiektów dziedzictwa kulturowego, a także projekty z zakresu rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie zasobów bibliotecznych i archiwalnych oraz zasobów wirtualnych muzeów. Poza wsparciem infrastrukturalnym instytucji kultury planowane także jest dofinansowanie projektów z zakresu rozwoju oraz poprawy stanu infrastruktury kultury, w tym szkolnictwa artystycznego. Głównymi beneficjentami Priorytetu 12 w obszarze ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego będą: •

instytucje kultury (państwowe, samorządowe oraz współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego),

•

szkoły artystyczne dla których organem prowadzącym jest minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego lub jednostki samorządu terytorialnego,

•

uczelnie artystyczne nadzorowane przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, jednostki samorządu terytorialnego, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje pozarządowe ze sfery kultury działające w interesie publicznym, archiwa państwowe,

•

uczelnie publiczne w zakresie projektów z obszaru digitalizacji zabytkowych zbiorów, konserwacji zabytków ruchomych oraz ich zabezpieczenia przed kradzieżą i zniszczeniem.

Realizacja priorytetu zakłada realizację trzech działań scharakteryzowanych w tabeli:

Numer i nazwa działania 12.1. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym

Przykładowe typy projektów •

•

• •

• • 12.2. Rozwój oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym

•

12.3. Rozwój infrastruktury szkolnictwa artystycznego

• •

•

Minimalna wartość projektu

Rewitalizacja, rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, restauracja, zachowanie, a także adaptację na cele kulturalne obiektów wpisanych do rejestru zabytków i zespołów tych obiektów wraz z ich otoczeniem. Zakup i remont trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej w obiektach będących celem projektu (wyłącznie jako jeden z elementów projektu). Konserwację zabytkowych muzealiów, starodruków, zabytkowych archiwaliów, księgozbiorów, zbiorów filmowych oraz innych zabytków ruchomych. Zabezpieczenie zabytków przed kradzieżą i zniszczeniem. Rozwój zasobów cyfrowych w dziedzinie kultury, w tym: digitalizację zabytkowych zasobów bibliotecznych, archiwalnych, filmowych i muzealnych. Tworzenie wirtualnych muzeów, galerii, fonotek, fototek, filmotek, cyfrowych bibliotek, itp. (dot. wykorzystania w tym celu zbiorów zabytkowych). Przygotowanie kompleksowej dokumentacji niezbędnej do wnioskowania i realizacji przedsięwzięcia w ramach działania Budowa, rozbudowa, remont i przebudowa instytucji kultury. Zakup i remont trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej (wyłącznie jako jeden z elementów projektu). Przygotowanie kompleksowej dokumentacji niezbędnej do wnioskowania i realizacji przedsięwzięcia w ramach działania

•

• •

Minimalna wartość projektu wynosi 20 mln. Dla projektów, gdzie beneficjentami są instytucje kultury państwowe oraz współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz archiwa państwowe minimalna wartość projektu wynosi 4 mln PLN.

Budowa, rozbudowa i remonty szkół i uczelni artystycznych, Zakup i remont trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności edukacyjnej i kulturalnej w szkołach i uczelniach artystycznych (wyłącznie jako jeden z elementów projektu ), Cyfryzację zasobów bibliotecznych szkół i uczelni artystycznych (jako jeden z elementów projektu ) Przygotowanie kompleksowej dokumentacji niezbędnej do wnioskowania i realizacji przedsięwzięcia w ramach działania.

• •

Minimalna wartość projektu wynosi 4 mln PLN. Minimalna wartość projektu realizowanego przez partnerstwo wynosi 20 mln PLN.

•

Minimalna wartość projektu wynosi 20 mln PLN. Dla projektów dotyczących konserwacji zabytków ruchomych, rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie zabytkowych zasobów bibliotecznych, archiwalnych, filmowych oraz tworzenia wirtualnych muzeów, zabezpieczenia zabytków przed kradzieżą i zniszczeniem oraz projektów realizowanych przez instytucje kultury państwowe i współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego, archiwa państwowe oraz dopuszczone w działaniu typy szkół i uczelni artystycznych minimalna wartość projektu wynosi 4 mln PLN.

W ramach wsparcia przewidzianego w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko wyodrębniony został podział na wsparcie dla obiektów reprezentujących dziedzictwo narodowe, instytucji kultury oraz szkół artystycznych.

1.2. Regionalne Programy Operacyjne Specyfiką okresu 2007 – 2013 jest stworzenie indywidualnych szesnastu programów operacyjnych ukierunkowanych na rozwój regionalny. Podmiotami odpowiadającymi za opracowanie poszczególnych programów operacyjnych były samorządy województw. W przedstawionych poniżej podrozdziałach zaprezentowano alokację wsparcia dla kultury w ramach poszczególnych regionalnych programów operacyjnych.

1.2.1. Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego Priorytet 6. Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska („Turystyka i Kultura”) Głównym celem priorytetu jest wzrost konkurencyjności dolnośląskiej oferty turystycznej oraz wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa przeszłości dla podniesienia atrakcyjności regionu na rynku krajowym i międzynarodowym. Realizacja priorytetu przyczyni się do wzrostu znaczenia turystyki i kultury jako czynnika stymulującego rozwój gospodarczy i społeczny województwa. Działania prowadzone w ramach niniejszego priorytetu będą skoncentrowane na wspieraniu najważniejszych produktów turystycznych odnoszących się do: 1. Turystyki uzdrowiskowej – wsparcie projektów dotyczących odbudowy i renowacji architektury zdrojowej, w tym m.in. pijalni wód oraz rewitalizacji parków, promowania dolnośląskiego produktu uzdrowiskowego w kraju i za granicą poprzez przygotowanie materiałów promocyjnych i ich rozpowszechnianie z wykorzystaniem skutecznych kanałów dystrybucji i narzędzi marketingowych. 2. Turystyki aktywnej – wsparcie projektów dotyczących opracowywania i wdrażania koncepcji z zakresu rozwoju infrastruktury (w tym modernizacji i budowy obiektów rekreacyjnych i sportowych) niezbędnej do uprawiania aktywnych form turystyki, między innymi:

narciarskiej,

górskiej,

rowerowej,

pieszej

wodnej

oraz

przedsięwzięcia promujące infrastrukturę związaną z uprawianiem turystyki aktywnej. 3. Turystyki biznesowej – wsparcie tworzenia nowych oraz rozwój istniejących centrów wystawienniczych i kongresowych zdolnych obsłużyć imprezy o charakterze co najmniej regionalnym, promocja i marketing regionu jako atrakcyjnego miejsca dla

organizacji kongresów, konferencji, wystaw gospodarczych oraz innych imprez biznesowych. 4. Turystyki kulturowej – preferowane będą projekty będące impulsem do podejmowania kolejnych przedsięwzięć (np. związanych z adaptacją i wykorzystaniem zabytków do pełnienia nowych funkcji mających pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy regionu), które przyczynią się do tworzenia nowych miejsc pracy, przewidziane do realizacji na szlakach turystycznych o znaczeniu regionalnym, umożliwiające jak najszersze udostępnienie obiektów dziedzictwa kulturowego. W ramach priorytetu preferowane będą projekty związane z miejscowościami, obiektami i imprezami o znaczeniu regionalnym, zlokalizowanymi w otoczeniu szlaków, takich jak np.: szlak zabytków Światowego Dziedzictwa UNESCO, szlak cysterski, szlak zamków piastowskich, szlak rzeki Odry.

Priorytet 9. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska („Miasta”). Wsparcie Lokalnych Programów Rewitalizacji

1.2.2. Regionalny pomorskiego

Program

Operacyjny

Województwa

Kujawsko–

Priorytet 3. Rozwój infrastruktury społecznej Celami priorytetu są: -

poprawa jakości i dostępności usług społecznych poprzez inwestycje w infrastrukturę społeczną (edukacyjną, zdrowia, pomocy społecznej, kultury), w tym dla osób niepełnosprawnych

ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Dla wzmocnienia pozycji kulturalnej regionu, wspierane będą inwestycje rozwoju

infrastruktury kultury o znaczeniu regionalnym, zwiększające potencjał kreacji oferty kulturalnej

będącej

znakiem

rozpoznawczym

województwa

kujawsko-pomorskiego,

elementem jego wizerunku.

Priorytet 6. Wsparcie rozwoju turystyki Celem osi priorytetowej jest wzrost znaczenia turystyki jako czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego

województwa

poprzez

lepsze

wykorzystanie

dziedzictwa

przyrodniczego i kulturowego, wzbogacenie oferty usług turystycznych i poprawę ich jakości, rozwój nowych, zrównoważonych rodzajów turystyki.

W ramach priorytetu wspierane będą projekty z zakresu: 1. Rozwoju infrastruktury turystycznej i uzdrowiskowej - zakłada się wspieranie projektów wyposażenia terenów o walorach środowiska przyrodniczego atrakcyjnych dla wypoczynku i turystyki w odpowiednią infrastrukturę wzmacniającą ich użyteczność. 2. Rozwoju usług turystycznych – wsparcie uzyskają projekty inwestycyjne podmiotów sektora szeroko rozumianych usług turystycznych: noclegowych, gastronomicznych, handlowych, rekreacyjno-rozrywkowych, sportowych, informacyjno-recepcyjnych i innych. 3. Przygotowania i promocji produktów turystycznych - w szczególności eksponujących oryginalność i unikalność oferty turystycznej regionu.

Priorytet 7. Wspieranie przemian w miastach i w obszarach wymagających odnowy Celem osi priorytetowej jest ożywienie gospodarcze i społeczne oraz odnowa infrastrukturalna i architektoniczno-urbanistyczna zdegradowanych części miast, terenów i obiektów poprzemysłowych i powojskowych. Wsparcie programów rewitalizacji.

1.2.3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego Priorytet 2. Infrastruktura ekonomiczna Działanie 2.1. Strefy gospodarcze oraz rewitalizacja obszarów miejskich i poprzemysłowych Poddziałanie 2.1.3. Rewitalizacja miast i zdegradowanych obszarów zurbanizowanych Realizowane w ramach działania projekty mają przyczyniać się do przywrócenia zaniedbanym obszarom miejskim funkcji gospodarczych, turystycznych i społecznych oraz muszą wynikać z zapisów Programów Rewitalizacji.

Priorytet 5. Kultura, turystyka i współpraca międzyregionalna Działanie 5.1. Infrastruktura kultury i turystyki Celem działania jest poprawa atrakcyjności turystycznej regionu oraz zwiększenie dostępności do dóbr kultury. W ramach działania będą realizowane projekty infrastrukturalne z zakresu kultury i turystyki związane z: utrzymaniem i ochroną dziedzictwa kulturowego, ochroną historycznego

charakteru przestrzeni, tworzeniem

warunków powszechnej

dostępności do obiektów i dóbr kultury oraz obiektów turystycznych, rozwijaniem kompleksowego systemu informacji i promocji kulturalnej i turystycznej, podniesieniem 8

konkurencyjności regionalnych i lokalnych produktów kulturowych i turystycznych na rynku zagranicznym i krajowym, służących aktywnemu wypoczynkowi oraz łączących funkcje kulturalne i turystyczne z edukacyjnymi i ekologicznymi. Przedmiotem projektów realizowanych w ramach działania będą obiekty przeznaczone na cele publiczne. W ramach Działania planuje się wsparcie projektów obejmujących 3 grupy kategorii: Kategoria 1: Ochrona dziedzictwa kulturowego, prace konserwatorskie, restauratorskie, modernizacyjne, roboty budowlane obiektów zabytkowych; Kategoria 2: Infrastruktura kultury, m. in. prace modernizacyjne i budowlane sal koncertowych, wystawowych, amfiteatrów, ośrodków kultury, bibliotek publicznych; Kategoria 3: Infrastruktura turystyki, projekty z zakresu infrastruktury turystycznej przyczyniające się do upowszechniania aktywnych form wypoczynku. W ramach działania realizowany będzie projekt kluczowy „Budowa Centrum Spotkania Kultur w Lublinie” wpisany do Planu Inwestycyjnego RPO WL

Działanie 5.2. Promocja kultury i turystyki Celem działania jest wypromowanie atrakcyjnego wizerunku Lubelszczyzny jako miejsca o dużej atrakcyjności kulturalnej i turystycznej. Promocja i informacja kulturalna oraz turystyczna powinna stać się instrumentem aktywnej promocji i stałego kreowania atrakcyjnego wizerunku województwa lubelskiego w kraju i regionach europejskich. W ramach działania będą realizowane projekty informacyjne i promocyjne z zakresu kultury i turystyki związane z podniesieniem konkurencyjności oraz atrakcyjności regionalnych i lokalnych produktów kulturowych i turystycznych. Typ realizowanych operacji. Realizowane będą projekty lokalne o wartości całkowitej od 20 tys. PLN do 400 tys. PLN oraz projekty regionalne o wartości całkowitej powyżej 400 tys. PLN. Będą to projekty związane z: organizacją imprez i wydarzeń kulturalnych i/lub turystycznych; przygotowaniem i realizacją programów rozwoju i promocji regionalnych lub lokalnych produktów kulturowych i/lub turystycznych o szczególnym znaczeniu dla regionu; kultywowaniem i promocją tradycji regionalnych oraz tradycyjnych form rzemiosła i zawodów dla regionu; opracowaniem i wydaniem materiałów promocyjnych, filmów, multimediów itp. – jako element realizacji większego projektu.

1.2.4. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubuskiego Priorytet 4. Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej Wsparcie projektów z zakresu rewitalizacji

Priorytet 5. Rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej i kulturowej Głównym celem priorytetu jest wzrost konkurencyjności regionalnej oferty turystycznej oraz wykorzystanie potencjału kultury, a także podjęcie działań w celu zachowania obiektów dziedzictwa kulturowego dla podniesienia atrakcyjności regionu na rynku krajowym i międzynarodowym. Przykładowe typy projektów mogą obejmować między innymi: ochronę i zachowanie dziedzictwa kulturowego; budowę, rozbudowę i modernizację obiektów i miejsc przeznaczonych na działalność społeczno-kulturalną; pomoc w poprawie usług kulturalnych; promocję oferty turystycznej oraz produktów regionalnych.

1.2.5. Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego Priorytet 5. Infrastruktura społeczna Celem priorytetu jest zapewnienie dogodnych warunków do rozwoju zasobów ludzkich poprzez m.in.: -

poprawę bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców,

wzrost znaczenia usług pomocy społecznej w rozwoju gospodarczym regionu,

podniesienie wiedzy oraz dostosowywanie kompetencji do potrzeb rynku pracy,

kształtowanie i rozwijanie kulturowej tożsamości regionalnej. Rozwój województwa w obszarze kultury podnosi jego atrakcyjność i umacnia

wizerunek regionu jako dobrego miejsca do lokowania inwestycji. Wiąże się z tym także powstanie szerokiej oferty spędzania wolnego czasu i rekreacji. Przedsięwzięcia realizowane w zakresie kultury powinny być bezpośrednio nakierowane na udostępnianie ogółowi społeczeństwa oferty kulturalnej na wysokim poziomie oraz wprowadzanie nowych usług w tym zakresie o wyższej wartości dodanej. Wspieranie walorów dziedzictwa kulturowego regionu wpłynie na budowanie i kształtowanie tożsamości regionalnej. Co zamierza się zrealizować poprzez działania w zakresie budowy lub przebudowy lub wyposażenia obiektów kultury, umożliwiając mobilizację aktywności kulturalnej mieszkańców.

Priorytet 6. Odnowa obszarów miejskich. Wsparcie programów rewitalizacji.

1.2.6. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego Priorytet 3. Turystyka i przemysł kulturowy

Celem priorytetu jest podniesienie konkurencyjności turystycznej regionu. W ramach priorytetu będzie udzielane bezzwrotne dofinansowanie przedsięwzięć mających korzystny wpływ na rozwój gospodarczy regionu, w trzech głównych obszarach: -

rozwoju infrastruktury turystycznej - w ramach wsparcia rozwoju infrastruktury turystycznej realizowane będą wyłącznie operacje mające wpływ na ekonomiczny rozwój regionu (w tym projekty przedsiębiorców działających w branży turystycznej). Preferowane będą projekty, które przede wszystkim służą przyciąganiu turystów spoza regionu i są zgodne z celami Strategii Rozwoju Województwa, w obszarze dotyczącym rozwoju przemysłów czasu wolnego.

rozwoju produktów dziedzictwa kulturowego - w ramach wsparcia rozwoju produktów dziedzictwa kulturowego, realizowane będą w szczególności następujące grupy operacji: inwestycje w ochronę i ekspozycję zabytkowych obiektów i zespołów kulturowych, ruchomych i nieruchomych, mające na celu przywrócenie ich dawnej świetności, podjęcie niezbędnych kroków w celu uniknięcia ich degradacji w przyszłości oraz publiczne udostępnienie dla celów turystycznych; inwestycje w ochronę, zabezpieczenie oraz wyeksponowanie dla celów turystycznych obiektów dziedzictwa przyrodniczego ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000, jako ważnego elementu budującego atrakcyjność regionu. Znaczny nacisk zostanie położny na wspieranie projektów dotyczących nie tylko konserwacji i zabezpieczenia obiektów zabytkowych, ale również wzmacniających ich funkcje turystyczne poprzez kompleksowe produkty turystyczne lub kulturowe, stanowiące rozpoznawalną atrakcję województwa.

wsparcia instytucji kultury - w ramach wsparcia instytucji kultury, realizowane będą w szczególności następujące grupy operacji: inwestycje w infrastrukturę instytucji dbających o rozwój kultury oraz o ochronę dziedzictwa kulturowego w Małopolsce (m.in. bibliotek, muzeów, teatrów), w celu zwiększenia atrakcyjności regionu, a więc mające znaczenie ponadlokalne; projekty służące stworzeniu zintegrowanego systemu informacji o atrakcjach kulturalnych regionu oraz katalogu stałych i jednorazowych przedsięwzięć kulturalnych, a także ważne w skali regionalnej i ponadregionalnej wydarzenia kulturalne. Projekty wpisujące się tematycznie w zakres osi priorytetowej ale mające charakter

metropolitalny

planowane

realizacji

obszarze

Krakowskiego

Obszaru

Metropolitalnego mogą uzyskać wsparcie wyłącznie w ramach Priorytetu 5. MRPO.

Priorytet 5. Krakowski Obszar Metropolitalny (KOM) W odniesieniu do rozwoju funkcji metropolitalnych, wsparte będą grupy operacji realizowane przez podmioty mające siedzibę lub prowadzące działalność na terenie KOM, polegające na uzupełnieniu oferty usług publicznych o znaczeniu metropolitalnym, dotyczące między innymi: inwestycji w infrastrukturę kulturalną, kongresową i wystawienniczą (w tym w obiektach dziedzictwa kulturowego).

Priorytet 6. Spójność wewnątrz regionalna. Wsparcie programów rewitalizacji

1.2.7. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego Priorytet 5. Wzmacnianie roli miast w rozwoju regionu Wsparcie programów rewitalizacji

Priorytet 6. Wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych dla rozwoju turystyki i rekreacji Celem głównym jest wzrost znaczenia turystyki jako czynnika stymulującego rozwój społeczno-gospodarczy regionu poprzez: promocję i zwiększanie atrakcyjności turystycznej regionu oraz poprawę oferty kulturalnej i wzrost dostępności do kultury. W ramach priorytetu możliwa będzie realizacja przedsięwzięć mających na celu wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych dla wzrostu atrakcyjności regionu poprzez rozwój sektora turystyki i kultury w miastach i na obszarach wiejskich. Wspierane będą działania z zakresu ochrony i odnowy obiektów i zespołów zabytkowych lub historycznych służące poszerzeniu oferty turystycznej, w tym dotyczące obiektów sakralnych, zespołów fortyfikacyjnych, budowli i zespołów obronnych, parków zabytkowych oraz obiektów poprzemysłowych. Wspierany będzie rozwój infrastruktury dla działalności w obszarze kultury prowadzonej m.in. przez instytucje kultury, w tym muzea, teatry, biblioteki oraz domy i ośrodki kultury. Możliwa będzie digitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego w obszarze kultury. Projekty z zakresu kultury wspierane w ramach priorytetu powinny wykazywać bezpośredni lub pośredni wpływ na rozwój gospodarczy regionu.

1.2.8. Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego Priorytet 1. Wzmocnienie atrakcyjności gospodarczej regionu.

Wsparcie przedsięwzięć ukierunkowanych na rozwój turystyki.

Priorytet 5. Infrastruktura społeczna i szkolnictwo wyższe Celami priorytetu są m.in.: Ochrona obiektów dziedzictwa kulturowego oraz dziedzictwa naturalnego o znaczeniu regionalnym; Wzmocnienie roli kultury jako czynnika wpływającego na kształtowanie atrakcyjnego wizerunku regionu. Wsparcie projektów z zakresu kultury przyczyni się do rozwoju gospodarczego regionu, poprzez m.in. tworzenie nowych miejsc pracy, a ukierunkowane będzie na inwestycje materialne w publiczną infrastrukturę kultury, przyczyniające się do stworzenia oferty kulturowej na wysokim poziomie i zwiększenia aktywnego udziału społeczeństwa w kulturze. Realizacja projektów wpłynąć ma na unowocześnienie obiektów kultury poprzez poprawę ich wyposażenia, w tym m.in. w sprzęt wystawienniczy, magazynowy, techniczny i multimedialny, jak również w systemy podnoszące stopień bezpieczeństwa obiektów. Podniesienie potencjału kulturowego oddziaływać będzie na promocję Opola, w którym zlokalizowana jest większość regionalnych instytucji kultury, ale także na promocję całego regionu. Realizacja krajowych i międzynarodowych przedsięwzięć kulturalnych odbywać się będzie zarówno poprzez istniejącą, jak i proponowaną do realizacji infrastrukturę. Modernizacja obiektów kultury umożliwi uzyskanie najwyższej jakości dzieł i demonstracji artystycznych. Spowoduje to wzrost zainteresowania uczestnictwem w różnego rodzaju imprezach i wzmocni integrację społeczną ludności z obszarów miejskich i wiejskich w regionie. Wspierane będą projekty mające na celu udostępnienie kultury ogółowi społeczeństwa poprzez zniesienie barier architektonicznych w instytucjach kultury oraz systemowe rozwiązania dla osób niepełnosprawnych.

Priorytet 6. Aktywizacja obszarów miejskich i zdegradowanych. Wsparcie programów rewitalizacji.

1.2.9. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego Priorytet 6. Turystyka i kultura Celem jest wzrost udziału turystyki w gospodarce regionu oraz ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój instytucji kultury. W ramach niniejszego priorytetu wspierane będą przedsięwzięcia związane z

poprawa bazy lokalowej

i wyposażenia podmiotów

prowadzących działalność kulturalna, takich jak m.in. teatry, biblioteki, ogniska artystyczne, muzea, domy kultury, galerie sztuki. Wsparcie udzielane będzie także na przedsięwzięcia w 13

zakresie cyfrowej archiwizacji zasobów bibliotek, muzeów i innych placówek, w szczególności pod katem publicznego udostępnienia tych zasobów w formie cyfrowej i ułatwienia tym samym możliwosci korzystania z nich. Możliwe będzie ponadto tworzenie centrów i punktów informacji kulturalnej. Wspierane projekty powinny wiązać się z rozwojem gospodarczym. Przedsięwzięcia dotyczące infrastruktury kultury musza być spójne z Narodową Strategią Rozwoju Kultury na lata 2004-2013.

Priorytet 7. Spójność wewnątrz regionalna. Wsparcie lokalnych programów rewitalizacji.

1.2.10. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego Priorytet 3. Rozwój turystyki Celem priorytetu jest wzrost atrakcyjności i konkurencyjności turystycznej województwa podlaskiego. Projekty z zakresu turystyki wpisane w ramach osi priorytetowej powinny prezentować wpływ ekonomiczny; priorytetowo należy traktować te projekty, które przede wszystkim przyciągają turystów spoza regionu, które wpisują się w szersze ramy określone w strategii rozwoju turystyki województwa podlaskiego.

Priorytet 6. Rozwój infrastruktury społecznej Celem jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu poprzez poprawę jakości infrastruktury społecznej. W ramach priorytetu szóstego na wsparcie sfery kultury ukierunkowane jest działanie 6.3. Działanie 6.3. Infrastruktura z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego

1.2.11. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego Priorytet 3. Funkcje miejskie i metropolitalne. Wsparcie programów rewitalizacji.

Priorytet 6. Turystyka i dziedzictwo kulturowe Celem priorytetu jest efektywne i zrównoważone wykorzystanie potencjału przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki, co zamierza się realizować poprzez: Podniesienie jakości publicznej infrastruktury turystycznej; Rozwijanie systemu informacji turystycznej i kulturalnej oraz promocja sieciowych produktów turystycznych; Poprawa

atrakcyjności turystycznej miejsc o wysokich walorach kulturowych; Zrównoważone wykorzystanie walorów przyrodniczych regionu w rozwoju turystyki. Wsparcie w zakresie infrastruktury wzmacniającej potencjał turystyczny dotyczyć będzie budowy, rozbudowy i modernizacji publicznej infrastruktury turystycznej o znaczeniu regionalnym lub ponadregionalnym (np. trasy rowerowe, porty), w tym także infrastruktury służącej rozwojowi specyficznych form turystyki (np. turystyki zimowej) oraz urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego (np. tężnie, rehabilitacyjne baseny uzdrowiskowe). Wspierane będą

przedsięwzięcia

ukierunkowane

zrównoważone

wykorzystanie

potencjału

turystycznego regionu poprzez tworzenie warunków dla poprawy jakości, dywersyfikacji i zwiększenia dostępności usług turystycznych i okołoturystycznych. W ramach uzupełnienia realizowanych przedsięwzięć przewiduje się również inwestycje związane z poprawą dostępu do obiektów i atrakcji turystycznych.

Priorytet 8. Lokalna infrastruktura podstawowa Wsparcie projektów sprzyjających zwiększeniu atrakcyjności regionów nie miejskich.

1.2.12. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego Priorytet 3. Turystyka Infrastruktura zaplecza turystycznego będzie wspierana poprzez przedsięwzięcia w zakresie tworzenia bazy noclegowej i gastronomicznej. Rozwojowi regionalnych produktów turystycznych będą służyć inicjatywy m. in. w zakresie: aktywnych form turystyki (ścieżki rowerowe, trasy narciarskie, ściany wspinaczkowe itd.), bazy okołoturystycznej (parkingi, sanitariaty,

przechowywanie

sprzętu

itp.)

parków

tematycznych

(historycznych,

rekreacyjnych, architektonicznych i innych).

Priorytet 4. Kultura Dofinansowanie będzie obejmować projekty wpływające na wzbogacenie i podniesienie jakości oferty kulturalnej, a przez to również turystycznej województwa, m.in. poprzez inwestycje na rzecz poprawy stanu historycznych i zabytkowych obiektów poprzez ich konserwację, renowację, remont, przebudowę czy adaptację celem zwiększenia ich atrakcyjności i dostępności oraz utworzenie i modernizację szlaków dziedzictwa kulturowego, inwestycje w nową oraz istniejącą infrastrukturę służącą kulturze, polegające na budowie, a także niezbędnym wyposażeniu publicznej infrastruktury kulturalnej, w tym m.in. domów

kultury, muzeów, bibliotek, teatrów, a także digitalizację istniejących zasobów dziedzictwa kulturowego. Obecność na terenie regionu niewykorzystywanych już obiektów o charakterze poprzemysłowym sprzyja podjęciu działań mających na celu ich adaptację (rozumianą jako całość prac, obejmujących m.in. renowację, remont, przebudowę i adaptację wraz z ich otoczeniem celem przystosowania go do pełnienia funkcji kulturalnych).na cele kulturalne. Wspierane będą działania prowadzące do zabezpieczenia obiektów dziedzictwa kulturowego na wypadek zagrożeń. Podniesienie oferty kulturalnej województwa przyczyni się do zmiany jego wizerunku wśród pozostałych regionów kraju oraz poza jego granicami.

Priorytet 6. Zrównoważony rozwój miast. Wsparcie programów rewitalizacji.

1.2.13. Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego Priorytet 5. Wzrost jakości infrastruktury społecznej, oraz inwestycje w dziedzictwo kulturowe, turystykę i sport. W ramach realizacji priorytetu przewiduje się m.in. inwestycje w sferę dziedzictwa kulturowego, turystyki i sportu. Celem jest tworzenie warunków dla rozwoju kultury, sportu i turystyki jako elementów tożsamości regionalnej i form aktywności społeczno-zawodowej ludności oraz poprawa dostępu do obiektów dziedzictwa kulturowego, turystycznych i sportowych oraz zmniejszenie różnic w tym zakresie pomiędzy regionem świętokrzyskim a innymi regionami.

Priorytet 6. Wzmocnienie ośrodków miejskich i rewitalizacja małych miast. Wsparcie programów rewitalizacji.

1.2.14. Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińskomazurskiego Priorytet 2. Turystyka Działania zgrupowane wokół osi priorytetowej Turystyka będą skierowane przede wszystkim na wzrost potencjału turystycznego Warmii i Mazur i promocję województwa oraz jego oferty turystycznej.

Priorytet 4. Rozwój, restrukturyzacja i rewitalizacja miast. Wsparcie programów rewitalizacji.

1.2.15. Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego Priorytet 4. Rewitalizacja obszarów problemowych. Wsparcie programów rewitalizacji.

Priorytet 6. Turystyka i środowisko kulturowe Obszarem interwencji priorytetu będzie środowisko kulturowe, zarówno materialne, jak i niematerialne. Przekazywanie i ochrona dziedzictwa kulturowego oraz uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych mają wielki wpływ na formę i treść życia społecznego, gospodarczego, na wzajemne stosunki między ludźmi, a także na harmonijny rozwój regionu i wzrost jego konkurencyjności.

1.2.16. Regionalny Zachodniopomorskiego

Program

Operacyjny

Województwa

Priorytet 5. Turystyka W ramach osi priorytetowej wspierane będą projekty związane z budową oraz rozbudową infrastruktury turystycznej, m.in. w zakresie: turystyki wodnej, golfowej, biznesowej oraz infrastruktury służącej rozwojowi aktywnych form turystyki, turystycznej bazy uzupełniającej oraz bazy noclegowej.

Priorytet 6. Kultura i rewitalizacja Celem głównym osi priorytetowej jest rozwój kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz rewitalizacja. Stworzenie infrastruktury kulturalnej będzie możliwe dzięki programowi przebudowy i budowy placówek kulturalnych. Dla rozwoju kultury w regionie konieczne jest również ułatwienie dostępu do obiektów kultury oraz rozwijanie kompleksowego systemu informacji kulturalnej. Priorytet 6 wspierać będzie także przedsięwzięcia zmierzające do budowy i poprawy stanu nieruchomości i obiektów ruchomych wpisanych do rejestru wojewódzkiego konserwatora zabytków dotyczące: konserwacji, renowacji, ochrony, jak również adaptacji do pełnienia innych funkcji niż pierwotnie przewidziane oraz wsparcie programów rewitalizacji. Rewitalizacja obszarów traktowana będzie jako kompleksowy program remontów, modernizacji zabudowy przestrzeni publicznych, rewaloryzacji i zabezpieczenia zabytków, a także rewitalizacji zabytkowych obiektów poprzemysłowych oraz militarnych wraz z ich otoczeniem

wybranym

obszarze

powiązaniu

rozwojem

gospodarczym

i społecznym. Na obszarach miast niezbędna jest również rewitalizacja obszarów

zdegradowanych

umożliwiająca

zmiany

ukierunkowane

aktywizację

społeczną

i gospodarczą.

1.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 – 2013 Priorytet 3. Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej Działanie 3.1. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Działanie 3.2. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Wsparcie projektów z zakresu promocja działalności rękodzielniczej i rzemieślniczej

Działanie 3.4. Odnowa i rozwój wsi W ramach Działanie przewiduje się udzielenie pomocy podmiotom z tytułu inwestycji w zakresie: -

budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów: pełniących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, służących promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury

kształtowania obszaru przestrzeni publicznej;

budowy remontu lub przebudowy infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno-kulturalnych;

zakupu obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym budynków będących zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne;

odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników historycznych, budynków będących zabytkami lub miejsc pamięci;

kultywowania tradycji społeczności lokalnej oraz tradycyjnych zawodów.

2. Kultura w programach Komisji Europejskiej 2.1. Program Kultura 2007 – 2013 Program Kultura 2000 skończył swe funkcjonowanie w roku 2006. Działania Unii Europejskiej, mające na celu wspieranie współpracy kulturalnej państw członkowskich, będą kontynuowane od 1 stycznia 2007 roku poprzez nowy program Kultura (2007-2013). Jest to aktualnie główny program wspólnotowy skierowany bezpośrednio do instytucji kulturalnych w Europie. W dniu 12 grudnia 2006 roku został ostatecznie przyjęty tekst decyzji ustanawiającej nowy program oraz następnie opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 27 grudnia 2006 r. 18

Ogólnym celem Programu jest wzmocnienie przestrzeni kulturowej wspólnej dla Europejczyków, opartej na wspólnym dziedzictwie kulturowym oraz rozwój współpracy pomiędzy twórcami, uczestnikami życia kulturalnego oraz instytucjami kulturalnymi krajów uczestniczących w programie. Program nastawiony jest na trzy szczegółowe priorytety: 1. wspieranie ponadnarodowej mobilności osób działających w sektorze kultury 2. wspieranie ponadnarodowego obiegu dzieł oraz wyrobów artystycznych i kulturalnych 3. wspieranie dialogu między kulturami Tabela 1. Struktura Działań programu Kultura

Działanie 1. Wspieranie działań kulturalnych 1. Projekty długoterminowe (czas trwania: 3-5 lat) -

min. 6 organizatorów z 6 różnych państw dofinansowanie max. 500 000 euro rocznie

2. Projekty krótkoterminowe (czas trwania: max. 24 m-ce) -

29% 400 mln EUR

min. 3 organizatorów z 3 różnych państw dofinansowanie od 50 000 do 200 000 euro

3. Akcje Specjalne -

Proponowany Proponowany budżet wg Działań budżet całego (w %) programu 77% 32%

16%

m.in. Europejskie Stolice Kultury

Działanie 2. Wspieranie podmiotów działających w 10% dziedzinie kultury na poziomie europejskim Działanie 3. Wspieranie badań oraz gromadzenia i 5% rozpowszechniania informacji Zarządzanie programem 8% Źródło: opracowanie na podstawie informacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

2.2. Pozostałe kluczowe programy wspierające sferę kultury i przemysłów kultury Program Media 2007 – 2013 Główne cele programu to:

ochrona i akcentowanie narodowej i kulturowej różnorodności (m.in. ochrona i promocja

europejskiej

różnorodności

kulturowej

oraz

dziedzictwa

kinematograficznego i audiowizualnego, a także zapewnienie dostępu do tego dziedzictwa i wspieranie dialogu pomiędzy kulturami); -

zwiększenie cyrkulacji europejskich utworów audiowizualnych na terenie UE i poza nią;

podniesienie konkurencyjności europejskiego sektora audiowizualnego (w kontekście otwartego i konkurencyjnego rynku).

Priorytety programu to: 1. połączenie procesu kreacji

wartościami

europejskiego dziedzictwa

kulturowego; 2. wzmocnienie sektora produkcji kinematograficznej;zmniejszanie dystansu między krajami o wysokim i niskim poziomie produkcji filmowej; 3. digitalizacja sektora audiowizualnego. Program Media 2007 jest kontynuacją programów Media Plus i Media Training, które obowiązywały w latach 2001-2005, z przedłużeniem na rok 2006. Program Media 2007 został zaakceptowany przez Radę UE ds. kultury dnia 18 maja br., po czym został skierowany do drugiego czytania w Parlamencie Europejskim. Projekt programu Media 2007 zawiera propozycję tzw. "pozytywnej dyskryminacji", tzn. priorytetowego traktowania operatorów z krajów o mniejszej audiowizualnej zdolności produkcyjnej

lub

ograniczonym

zasięgu

językowym

konkurencji.

Ponadto,

dla

wnioskodawców z nowych krajów członkowskich przewidziano możliwość dofinansowania do 75 % kosztów związanych z doskonaleniem zawodowym. Należy podkreślić, że budżet tego programu w stosunku do jego poprzedniej wersji ma być dwukrotnie wyższy i wynosić 671 mln Euro.

Więcej informacji uzyskać można na stronie: http://ec.europa.eu/comm/avpolicy/media/index_en.html Program Młodzież w Działaniu Realizacja działań nowej edycji Programu ma za zadanie przyczyniać się przede wszystkim do propagowania aktywnej postawy obywatelskiej młodych ludzi oraz szerzenia solidarności i wzajemnego zrozumienia młodzieży Europy. Jednocześnie wzmocniona powinna zostać współpraca państw członkowskich w zakresie polityki ds. młodzieży między 20

innymi w wypracowywaniu systemów wspierających zdolności operacyjne społeczeństwa obywatelskiego w zakresie młodzieży. Krajami uczestniczącymi w programie są Państwa Członkowskie, państwa EFT-y, będące członkami EOG, Turcja i kraje kandydujące z Europy Środkowej i Wschodniej, kraje Bałkanów Zachodnich oraz Szwajcaria (pod warunkiem zawarcia umów dwustronnych). W ramach akcji „Młodzież dla Świata”, w programie uczestniczyć mogą kraje, które zawarły układy o stowarzyszeniu ze Wspólnotą Europejską. Jako potencjalnych wnioskodawców art. 6 dokumentu wymienia: młodzież (w zależności od realizowanych działań w przedziale wieku od 13 do 30 lat), grupy młodzieżowe, animatorów społeczno-młodzieżowych, organizacje młodzieżowe i innych partnerów zajmujących się młodzieżą. Działania programu podzielone zostały na 5 akcji: 1. Akcja „Młodzież dla Europy”- wspierająca aktywne zaangażowanie młodych ludzi w życie demokratyczne, wymianę pomysłów i rozwijanie inicjatyw transnarodowych poprzez: wymiany młodzieży, wspieranie inicjatyw młodzieży, projekty demokracji uczestniczącej. 2. Akcja „Europejski Wolontariat” – kontynuacja tradycji projektów indywidualnych i grupowych oraz współpracy ochotniczych służb ratowniczych. 3. Akcja „Młodzież dla Świata” – w ramach tej akcji możliwe jest realizowanie projektów z partnerami z krajów trzecich. 4. Akcja „Animatorzy społeczno-oświatowi i systemy wspierające” – ma na celu wspieranie struktur organizacyjnych instytucji wspierających młodzież, w tym jednostek lokalnych i regionalnych. Umożliwić ma ona wymianę i szkolenia animatorów społeczno-wychowawczych oraz rozwijanie innowacyjności działań z młodzieżą. Przewidziane środki to: wsparcie organizacji aktywnych na płaszczyźnie europejskiej w dziedzinie młodzieżowej, wsparcie dla Europejskiego Forum Młodzieży, szkolenie i zorganizowanie w sieć animatorów społeczno-oświatowych, projekty stymulujące innowacyjność i jakość, akcje informacyjne adresowane do młodzieży i animatorów społeczno-oświatowych, partnerstwo (w celu długotrwałych projektów), wsparcie dla struktur programu (krajowych biur, sieci Eurodesk, itp.). 5. Akcja „Wspieranie współpracy politycznej’ – skupiająca się na pogłębianiu współpracy państw członkowskich w dziedzinie polityki ds. młodzieży. Realizacja ma polegać na dialogu między kierownictwem ds. polityki młodzieżowej i młodzieżą.

Decyzja ustanawiająca program Młodzież w działaniu opiera się o art. 149 TWE. Przewidywany budżet wynosi 915 milionów EUR. Zintegrowany program działań w zakresie kształcenia ustawicznego Zintegrowany program ma przyczyniać się do rozwoju kształcenia ustawicznego na wysokim poziomie, propagowania innowacji i wymiany dobrych praktyk, które bez niego nie wyszły by poza granice pojedynczych państw. W porównaniu z poprzednimi edycjami, powinna wzrosnąć ilość i skala działań, jak również ich efektywność (większa ilość osób objętych wymianami, stażami, itp.). Krajami uczestniczącymi w programie są Państwa Członkowskie, państwa EFT-y, będące członkami EOG, Turcja i kraje kandydujące z Europy Środkowej i Wschodniej, kraje Bałkanów Zachodnich oraz Szwajcaria (pod warunkiem zawarcia umów dwustronnych). W ramach akcji „Młodzież dla Świata”, w programie uczestniczyć mogą kraje, które zawarły układy o stowarzyszeniu ze Wspólnotą Europejską. Programy szczegółowe: -

Comenius

Erasmus

Leonardo da Vinci

Grundtvig

Program Międzysektorowy

Program Jean Monnet

Decyzja ustanawiająca Zintegrowany program działań w zakresie kształcenia ustawicznego opiera się o art. 149 i art. 150 TWE. Planowany budżet na 7 lat funkcjonowania programu wynosi 13 620 mln EUR. Europa dla obywateli

Program mający na celu promowanie aktywnego obywatelstwa europejskiego w okresie od 2007 do 2013 roku, stanowiący kontynuację i innowację obecnych działań Wspólnoty na rzecz wspierania zaangażowania obywateli w życie publiczne i integrację europejską. Został ustanowiony na mocy decyzji nr 1904/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 12 grudnia 2006. Budżet programu w latach 2007-2013 wyniesie 215 mln EUR.

Ogólnym celem jest aktywne zaangażowanie obywateli w życie publiczne oraz proces integracji europejskiej i rozwijania ich poczucia przynależności do Europy. Inicjatywa ma przyczyniać się do poprawy wzajemnego zrozumienia między Europejczykami oraz rozwoju dialogu międzykulturowego. Krajami uczestniczącymi są Państwa Członkowskie UE, kraje EFTA, które są stronami Porozumienia EOG, kraje kandydujące, które korzystają ze strategii przedakcesyjnej oraz kraje Bałkanów Zachodnich. W ramach nowego programu znajdą się zarówno już funkcjonujące rozwiązania (np. partnerstwo miast, wspieranie organizacji pozarządowych) jak i nowe pomysły (np. organizacja dużych imprez medialnych). Podkreśla się potrzebę komplementarności niniejszych inicjatyw z innymi programami Wspólnoty uwzględniających kwestie obywatelstwa (np. Program Młodzież) oraz ponadnarodowy charakter przedsięwzięć. Skala i zakres projektów będą zależały od sytuacji społecznej, będą to między innymi: konferencje, seminaria, szkolenia, debaty ekspertów, publikacje, imprezy kulturalne, sondaże, i inne.

Tabela 2. Struktura działań programu Europa dla obywateli Działanie 1: Aktywni obywatele dla Europy - Miasta partnerskie - Projekty obywatelskie i środki wsparcia

47% budżetu

Działanie 2: Aktywne społeczeństwo obywatelskie w Europie 29% budżetu - Strukturalne wsparcie dla organizacji badających europejską politykę publiczną (think tanks) - Strukturalne wsparcie dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego na poziomie europejskim - Wsparcie dla projektów inicjowanych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego Działanie 3: Razem dla Europy - Wydarzenia medialne - Badania - Narzędzia informacji i rozpowszechniania

10% budżetu

Działanie 4:

około 4% budżetu

Działania związane z upamiętnianiem miejsc, archiwów i ofiar deportacji reżimu nazistowskiego i stalinowskiego Źródło: jw. Zarządzanie programem powierzone zostało Agencji Wykonawczej ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego, która odpowiada za informowanie o programie, przeprowadza

nabór wniosków i komunikuje się bezpośrednio z beneficjentami. Wszystkie dokumenty i formularze aplikacyjne dostępne są na stronie internetowej programu.

3. Analiza wpływu przemysłów kultury na gospodarkę – studium dobrych praktyk 3.1. Mechanizm wpływu Znaczenie sektora kultury oraz wpływ kultury i przemysłów kultury na rozwój miast i regionów można analizować z szeregu punków widzenia. Przyjmując szeroki zakres oddziaływania kultury do znaczących i głównych płaszczyzn wpływu kultury na rozwój ekonomiczno – społeczny można zaliczyć:1 -

bezpośredni wpływ na rynek pracy poprzez tworzenie miejsc pracy w publicznych instytucjach kultury, organizacjach non-profit oraz w przemysłach kultury,

tworzenie produktów dla innych działów / gałęzi gospodarki, co przyczynia się pośrednio do zwiększenia liczby miejsc pracy w sektorach komplementarnych wobec sfery kultury – turystyka, rekreacja, edukacja,

wzrost dochodów budżetu lokalnego bezpośrednio poprzez sprzedaż dóbr i usług kultury na rynku wewnętrznym i zewnętrznym oraz zysków pośrednich – podatki od nieruchomości, dochodowe od osób fizycznych i firm,

wzrost dochodu budżetu lokalnego poprzez zyski generowane w branżach komplementarnych,

czynnik atrakcyjności inwestycyjnej regionu / miasta,

element rewitalizacji przestrzeni miejskiej i wiejskiej oraz obiektów poprzemysłowych,

pomoc w tworzeniu pozytywnego wizerunku miasta / regionu

podwyższenie poziomu i jakości życia2 co przekłada się atrakcyjność miejsca zamieszkania, przyczynia się do przyciągania i zatrzymywania ludzi kreatywnych, posiadających wysokie kwalifikacje,

sposób walki z tzw. chorobami miejskimi – osłabienie więzi społecznych, patologie czy bezrobocie.

Za: M.Smoleń. Przemysły kultury – wpływ na rozwój miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003, s. 71. 2 Poziom życia – zespół obiektywnych wskaźników charakteryzujących środowisko, otoczenie człowieka, jakość życia – zespół subiektywnych ocen i wskazań charakteryzujących otoczenie człowieka.

Strategie rozwoju licznych miast w Europie zachodniej opierają się właśnie na wykorzystywaniu przedstawionych powyżej czynników, które trwale wpisują się w długoterminowe polityki rozwoju kapitału ludzkiego. Klasycznymi przykładami siły i znaczenia kultury i przemysłów kultury są przykłady rozwoju Rotterdamu – nacisk na promocję miasta, jako centrum festiwalowego Europy, Manchesteru – miasta, gdzie silny nacisk położono na rozwój przemysłu filmowego. Sieć przemysłów kultury najchętniej rozwija się w regionach charakteryzujących się silnymi funkcjami ekonomicznymi i administracyjnymi oraz o miastach o utrwalonych historycznych korzeniach kulturowych, funkcjach edukacyjnych i naukowych. Do cech charakteryzujących regionów o dużych możliwościach rozwoju branży usług kultury należą:3 -

duża koncentracja ludzi (zarówno lokalnych mieszkańców, jak i ludności napływowej – turyści) i wynikające z niej zróżnicowanie społeczne, co przekłada się w różnych stylach życia, wartościach, światopoglądzie,

funkcjonowanie odpowiedniej infrastruktury sprzyjającej edukacji i rozwojowi specjalistów niezbędnych do pracy w przemysłach kultury – sieć szkół artystycznych, bogata oferta kursów, szkoleń,

wystarczający poziom popytu na usługi kultury wynikający zarówno z uwarunkowań

ekonomicznych

(poziom

dochodu)

ale

także

pozaekonomicznych (czas wolny, poziom edukacji kulturalnej oznaczający odpowiedni poziom aspiracji i potrzeb kulturalnych), -

odpowiednie nasycenie terenu infrastrukturą kulturalną pozwalającą na rozwój sfery kultury.

W dalszej analizie wpływu kultury uwypuklone zostaną wybrane elementy wpływu kultury na rozwój regionu poprzez – wzrost atrakcyjności turystycznej, rewitalizację oraz zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej.

3.2. Turystyka kulturalna Wpływ sfery kultury na wzrost liczby turystów odwiedzających miast / region jest jednym z najczęściej poruszanych argumentów przemawiających za pozytywnym wpływem kultury na rozwój ekonomiczno – społeczny. Za archetyp turystyki kulturalnej uznać można tzw. Grand Tour4, współcześnie wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa oraz rozwojem

Patrz także: M.Smoleń, op.cit. s. 69 – 70. Grand Tour (Wielki Objazd) objazd po najciekawszych historycznie i artystycznie miastach południowej Europy (szczególnie Włoch) był, począwszy od wieku XVII, powinnością młodych brytyjskich szlachciców. Wiedza, której nabywali w trakcie obcowania ze sztuką tam spotykaną, uzupełniała ich całościowe

środków komunikacji obserwuje się dynamiczny wzrost wolumenu turystów. Sprzyja temu jednoczesny wzrost podaży i oferty miejsc dla turystów. Należy zauważyć, że wzrost konkurencji na rynku usług turystyki kulturowej wymaga wypracowania efektywnych metod promocji regionu. M.Smoleń podaje dwa charakterystyczne typy miast , w których kultura jest jednym z nadrzędnych elementów prowadzonej polityki kulturalnej:5 -

miasta o przewadze tradycyjnych przemysłów, które w turystyce widzą możliwość przekształcenia miasta w miasto ery postindustrialnej. Nowe inwestycje w kulturę zmierzają do stymulowania rozwoju przemysłów kultury, co ma przynieść wymierne efekty w rozwoju ekonomiczno – społecznym. Przykładami są tutaj: Glasgow, Sheffield, Liverpool, Bilbao, Manchester, Hamburg,

miasta postrzegane jako główne centra kultury, których kapitał kulturalny tworzył się na przestrzeni wieków – Londyn, Paryż, Rzym, Amsterdam.

Rozwój turystyki niewątpliwie przyczynia się do wzrostu ekonomicznego miasta – regionu, a liczne miasta prześcigają się w wypracowaniu różnorodnych mechanizmów przyciągających turystów, czy zwiększających atrakcyjność miasta – takich jak np. festiwale czy inicjowanie tworzenia miejsc o silnym oddziaływaniu kulturowym.

3.3. Rewitalizacja Rewitalizacja6 to proces przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych w zdegradowanych dzielnicach miast, przyczyniający się do poprawy jakości życia mieszkańców, przywrócenia ładu przestrzennego oraz do ożywienia gospodarczego i odbudowy więzi społecznych. Obejmuje ona kompleksowe działania techniczne, społeczne i ekonomiczne mające na celu przywrócenie dawnej świetności oraz zapewnienie rozwoju określonego obszaru: dawnych dzielnic miejskich, terenów poprzemysłowych, powojskowych oraz "blokowisk". Programy rewitalizacji obejmują najczęściej historyczne centra miast. Traktowane są także jako jedna z dróg rozwiązania problemu niskiego standardu mieszkaniowego w istniejących zasobach mieszkaniowych. Takie podejście jest zasadne, o ile nie wiążą się z nim oczekiwania, że poprzez programy rewitalizacji zlikwidowana zostanie w całości potężna

wykształcenie. Za: L.Michałowski. Turystyka i sposoby promocji miast. Studia Regionalne i Lokalne, nr. 4/2003. 5 M.Smoleń, op.cit. s. 74. 6 Za: http://www.zyrardow.pl/rewitalizacja

luka remontowa w polskim mieszkalnictwie oraz o ile nie są pomniejszane społeczne i ekonomiczne cele rewitalizacji. Programy te stwarzają wówczas realne perspektywy rozładowania kryzysu danego obszaru i danej społeczności lokalnej. Do istotnych, pozytywnych wyznaczników koncepcji rozwiązywania sytuacji kryzysowych poprzez rewitalizację należą:7 -

zachowanie walorów historycznych danego obszaru,

podkreślenie jego unikalności i kolorytu lokalnego,

działanie w zgodzie z potrzebami i wartościami danej społeczności, przy jej aktywnym udziale w przygotowaniu i realizacji programów rewitalizacji.

Wspólne inicjatywy i działania władz lokalnych i mieszkańców, instytucji zlokalizowanych na danym terenie oraz innych zainteresowanych partnerów, pozwalają na osiągnięcie większych efektów rzeczowych oraz większą akceptację społeczności lokalnej. Prowadzi to do rozkwitu społeczno-kuturalnego i gospodarczego rewitalizowanego obszaru i całego miasta. Interesującymi przykładami rewitalizacji są m.in. -

rewitalizacja Żyrardowa

Rewitalizacja obszarów dzielnicy Praga Północ w Warszawie (obszar ulicy Ząbkowskiej)

3.4. Studium Przypadku – Efekt Bilbao Interesującym przykładem8 wpływu instytucji kultury na rozwój gospodarczy miasta czy regionu jest przypadek miasta Bilbao. Otwarte w 1997 roku Muzeum Guggenheima w Bilbao dzięki nieszablonowej architekturze zaprojektowanej przez Franka O. Gehrego spowodowało, że prowincjonalne, baskijskie miasteczko zamieniło się z dnia na dzień w światową metropolię kulturalną. Muzeum zostało wybudowane na placu o powierzchni 32tys.m2 w centrum miasta Bilbao, było potraktowane jako kluczowy element strategicznego planu rewitalizacji centrum. Przyjęty w 1989 roku plan rewitalizacji miasta Bilbao został opracowany w wyniku pogłębiającego się kryzysu ekonomiczno – społecznego w regionie. Plan rewitalizacji zakładał stworzenie szeregu nowatorskich budowli zaprojektowanych przez światowej klasy architektów obejmujących między innymi: przebudowę miejskiego portu, lotniska, budowę nowego centrum konferencyjno – szkoleniowego, budowę kolei miejskiej, pieszego mostu nad rzeką Uribitarte oraz budowę wspominanego muzeum. 7

Ibidem Na podstawie: „The Economy of Culture in Europe” raport na zlecenie Komisji Europejskiej opracowany przez Global Alliance, Media Group, MKW GmbH. Bruksela 2006, s. 156-157. 8

Od czasu otwarcia w 1997 roku muzeum przyczyniło się do zmiany statusu miasta z prowincjonalnego i nieco zapomnianego miasteczka na światowe centrum artystycznych pielgrzymek. Efekt ekonomiczno – społeczny wygenerowany przez instytucję kultury był tak piorunujący, że w literaturze przedmiotu powstał termin „Efekt Bilbao”. Kluczowymi ekonomiczno – społecznymi wymiarami „Efektu Bilbao” były przede wszystkim: •

Dynamiczny wzrost liczby turystów – przyciągniętych atrakcjami miasta i możliwością przeżyć estetycznych. Szacunkowa wzrost liczby turystów od daty otwarcia obiektu to liczba ponad 8 milionów turystów, spośród których 60% stanowili obcokrajowcy (w 2005 roku liczba turystów wyniosła ponad 965 tys. osób, z czego 59% stanowili turyści zagraniczni.

•

Wysoka

stopa

zwrotu

inwestycji

przychody

muzeum

przewyższające

osiemnastokrotnie nakłady poniesione na budowę muzeum i zakup/wynajem kolekcji i eksponatów. •

Dywersyfikacja źródeł przychodów muzeum – odejście od finansowania muzeum ze środków publicznych (w 2005 roku, środki publiczne stanowiły tylko 22% przychodów, pozostałą część instytucja kultury uzyskiwała poprzez: sprzedaż biletów, aktywną współpracę z operatorami turystycznymi w celu pozyskiwania dużej liczby grup turystycznych zwiedzających kolekcje muzeum, szeroką ofertę pamiątek i książek sprzedawanych w sklepach, sponosorowanie).

•

Stworzenie i utrzymanie miejsc pracy – średnia stopa bezrobocia w mieście Bilbao spadła w okresie 1995 – 2005 z 14,5% do 9,5%. Od czasu otwarcia instytucja kultury stworzyła 4361 miejsc pracy.

•

Odegranie roli ośrodka stymulującego rozwój przemysłów kultury – przyczyniając się do wzrostu zainteresowania sztuką mieszkańców regionu, zachęciło do przebudowy licznych muzeów w regionie, przyczyniło się do otworzenia licznych galerii oraz sieci przedsiębiorstw o strukturze działalności uzupełniającej działalność kulturalną – hotele (20 hoteli w latach 1991 – 2004), przedsiębiorstwa o charakterze sportowo – kulturalno – rekreacyjnym (37 w powyższym okresie) oraz związane z grafiką i projektowaniem artystycznym (20) .

Zakończenie Przedstawione powyżej zestawienie kluczowych kierunków wsparcia rozwoju sfery kultury i przemysłów kultury w ramach dostępnych dla Polskie w latach 2007 – 2013 środków europejskich pozwala na przedstawienie następujących tez: 1. W

ramach

opracowanych

regionalnych

programów

operacyjnych

każdy z

samorządów wyraźnie zaznaczył rolę, jaką pełni kultura w rozwoju regionu. W wyniku analiz wyodrębnić można następujące kluczowe funkcje: -

Funkcja wspierająca atrakcyjność turystyczną,

Funkcja wspierająca atrakcyjność inwestycyjną,

Funkcja wspierająca spójność społeczną regionu.

2. W istniejącej strukturze regionalnych programów operacyjnych możliwe do sfinansowania są następujące grupy projektów: -

Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich,

Inwestycje w infrastrukturę instytucji kultury.

3. W ramach opracowanej przez samorządy struktury wsparcia wypracowane zostały warunki brzegowe odnośnie kwalifikacji projektów do poszczególnych programów operacyjnych, są to kryteria o charakterze finansowym (wielkość projektu) oraz geograficznym (miejsce realizacji projektu). 4. W ramach dostępnej w latach 2007 – 2013 struktury programów finansowanych i zarządzanych przez Komisję Europejską zauważalna jest kontynuacja kluczowych nurtów wsparcia działalności kulturalnej.

Cytowane strony internetowe: 1. Teksty dokumentów programowych – Regionalnych Programów Operacyjnych dostępne są na stronach internetowych Urzędów Marszałkowskich. 2. Dokumenty odnośnie Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko dostępny pod adresem: www.funduszestrukturalne.gov.pl 3. Dokumentacja Programu Operacyjnego Rozwoju Obszarów Wiejskich dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa 4. Informacje odnośnie programów Komisji Europejskiej dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod adresem: www.mkidn.gov.pl