Manual of Law on Local Self Governance

Manuali i Ligjit pĂŤr VetĂŤqeverisjen Vendore

Instituti i Politikave Publike dhe Private (IP3) www.institutip3.com / info@institutip3.com

Tabela e Përmbajtjes I.

Historiku I Përgjithshëm........................................................................................................................ 3 •

Qëllimi dhe Fusha e Studimit të Manualit......................................................................................... 3

•

Objekti dhe Natyra e qeverisjes vendore.......................................................................................... 4

•

Reforma Administrativo – Territoriale ............................................................................................ 11

II.

Korniza ligjore e Qeverisjes Vendore .................................................................................................. 12 •

Koncepti i vetëqeverisjes vendore .................................................................................................. 12

•

Korniza Ligjore................................................................................................................................. 13 

Karta Europiane për Vetëqeverisjen Vendore............................................................................. 13



Ligji 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” ............................................................................. 14



Aktet ligjore të bashkive ............................................................................................................. 18

•

Kompetencat e Bashkisë ................................................................................................................. 19 

Funksionet e veta ........................................................................................................................ 20



Funksionet e deleguara ............................................................................................................... 24



Funksionet e reja të decentralizuara .......................................................................................... 25



Funksionet e qarkut .................................................................................................................... 27



Autoriteti vendimarrës/ përfaqësues ......................................................................................... 27



Autoriteti ekzekutiv..................................................................................................................... 31

III.

Funksionimi i Strukturave Administrative të Bashkisë dhe i Strukturave Komunitare ................... 33

•

Detyrat e administratës së njësisë administrative.......................................................................... 34

•

Administrimi i lagjes ........................................................................................................................ 34

•

Struktura komunitare në qytet ....................................................................................................... 35

•

Detyrat dhe të drejtat e këshillit dhe ndërlidhësit komunitar ........................................................ 36

•

Struktura komunitare në fshat........................................................................................................ 36

•

Përbërja, krijimi dhe organizimi i këshillit të qarkut ....................................................................... 37

IV.

Financat e Pushtetit Vendor ........................................................................................................... 40

•

Manaxhimi Financiar Bashkiak........................................................................................................ 40

•

Sistemi i Menaxhimit Financiar të Bashkise: Konceptet Kryesore .................................................. 40 

Auditimi i Jashtëm....................................................................................................................... 40

1

V.



Auditimi i Brendshëm ................................................................................................................. 40



Huamarrja Vendore .................................................................................................................... 40



Taksat dhe tarifat vendore .......................................................................................................... 40



Transfertat ndër-qeveritare ........................................................................................................ 40



Të ardhurat ................................................................................................................................. 40



Buxheti vendor ............................................................................................................................ 40

Marrëdhëniet mes Qeverisjes Qendrore dhe Qeverisjes Vendore .................................................... 40 •

Marrëdhëniet mes qeverisjes qendrore dhe njësive të vetëqeverisjes vendore ........................... 40

•

Komunikimi dhe informimi ............................................................................................................. 40

•

Konsultimi midis qeverisjes qendrore dhe njësive të vetëqeverisjes vendore............................... 41

•

Mbikëqyrja dhe kontrolli................................................................................................................. 41

VI.

Bashkëpunimi mes Njësive të Vetëqeverisjes Vendore.................................................................. 42

•

Bashkëpunimi mes dy apo më shumë njësive të vetëqeverisjes vendore ..................................... 42

VII.

Komunikimi dhe Transparenca ....................................................................................................... 43 

Funksionet kryesore të nëpunësit për njoftimin dhe konsultimin publik................................... 46



Kartat e Përgjigjeve të Qytetarëve.............................................................................................. 47



Anketimet me Intervista Personale ............................................................................................ 48



Konferenca për Shtyp.................................................................................................................. 48



Mbledhjet e Hapura .................................................................................................................... 48



Rregullat bazë të takimeve të përgjithshme ............................................................................... 49



Takimi në lagje ............................................................................................................................ 49



Çështje praktike për pjesëmarrjen e qytetareve ........................................................................ 50



Elementet e nevojshëm për pjesëmarrjen konstruktive të qytetarëve..................................... 53



Pengesat për pjesëmarrjen e qytetareve.................................................................................... 54

2

I.

Historiku i Përgjithshëm • Qëllimi dhe Fusha e Studimit të Manualit

Në kuadër të reformës administrative dhe territoriale dhe reformës së decentralizimit që ka filluar me miratimin e Strategjisë së re Ndërsektoriale për Decentralizim dhe Qeverisje Vendore 20152020, u bë i domosdoshëm hartimi i një ligji të ri organik për pushtetin lokal në Shqipëri.

Miratimi i këtij ligji të ri ka krijuar një kuadër të ri normativ për organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore duke njohur funksione dhe kompetenca të reja të decentralizuara të pushtetit lokal, pas reformës së thellë administrative-territoriale.

Duke u bazuar në këto ndryshime që kanë ndodhur në sistemin e qeverisjes lokale, ky manual është hartuar për të ndihmuar kryetaret e rinj në krye te bashkive dhe stafet e tyre, të përballen me kërkesat e konsiderueshme të shërbimit publik që po hasin në një territor të ri. Zyrtaret e vjetër për nga eksperienca janë gjithashtu të inkurajuar për të filluar përdorimin e këtij publikimi për të rifreskuar njohuritë e tyre mbi pushtetin lokal dhe për të qenë të përditësuar me ndryshimet më të fundit deri tani.

Gjithashtu, ky manual ka për qëllim të furnizojë anëtarët e zgjedhur të këshillave bashkiakë me informacion të dobishëm në lidhje me punën dhe strukturën e njësive të vetëqeverisjes vendore për të ndihmuar ata në menaxhimin e përgjegjësive të tyre si përfaqësues të zgjedhur.

Si një anëtar i zgjedhur i qeverisjes vendore në Republikën e Shqipërisë, ju jeni përgjegjës për të siguruar një të ardhme të suksesshme për të gjithë popullsinë që jeton në komunitetin tuaj pa marrë parasysh nëse kanë votuar për ju dhe partinë tuaj.

Përgjegjësia për marrjen e vendimeve dhe zhvillimin e programeve thelbësore për mbarëvajtjen e jetës së përditshme në bashki është e juaja. Kjo është një ndërmarrje e rëndësishme, por në qoftë se ju dpu të lexoni këtë manual, do të jetë gati për të përmbushur detyrat qe ju janë caktuar. Qytetarët duhet të përfshihen në procesin e vendimmarrjes dhe përfshirja e tyre duhet të sigurohet nga ju, përfaqësuesit e zgjedhur. Kështu, besimi dhe legjitimiteti i dhënë për ju nga qytetarët do të jetë i justifikuar.

Ky manual është një manual i gjërë duke përfshirë në të kapitujt më të rëndësishëm të ligjit organik nr.139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”.

Manuali përfshin gjithsej shtatë pjesë.

3

Pjesa e pare, i dedikohet historikut të qeverisjes vendore në Shqipëri, reformave që janë ndërmarrë për këtë pushtet si dhe qëllimit të këtij manuali.

Pjesa e dytë, jep një pamje të qartë të kornizës ligjore të vetëqeverisjes vendore duke përfshirë të gjitha konceptet dhe parimet e trajtuara në Kartën Europiane për Vetëqeverisjen Vendore.

Gjithashtu në këtë pjesë evidentohen funksionet e njësive të vetëqeverisjes vendore, duke përcaktuar edhe autoritetin përfaqësues dhe ekzekutiv të njësive të vetëqeverisje vendore.

Pjesa e tretë, shqyrton funksionimin e Strukturave Administrative të Bashkisë dhe i Strukturave Komunitare si risi në ligjin nr. 139/2015.

Pjesa e katërt, i referohet Financave të Pushtetit Vendor si dhe koncepteve bazë të auditimit dhe huamarrjes vendore.

Pjesa e pestë, që flet për marrëdhëniet mes Qeverisjes Qendrore dhe Qeverisjes Vendore është gjithashtu një prurje e re e ligjit nr. 139/2015, e cili ka një lidhje kronologjike me pjesën e gjashtë të manualit që flet për bashkëpunimin mes Njësive të Vetëqeverisjes Vendore.

Pjesa e shtatë dhe e fundit e manualit trajton dy parime të rëndësishëm (komunikimi dhe transparenca) të demokracisë vendore për të cilat ligji nr. 139/2015 ka rezervuar për herë të parë një vend të vecantë në një kapitull të dedikuar.

Parimet e mishëruara në këtë muanual janë parimet bazë të barazisë, demokracisë dhe qeverisjes së mire të cilat mund të themi që janë parime të përhershme qeverisëse.

• Objekti dhe Natyra e qeverisjes vendore Nuk është e lehtë për t'iu përgjigjur pyetjes “çfarë është qeveria vendore”?

Qeveria vendore mund të përshkruhet si qeverisje nga organet e zgjedhura nga populli, të ngarkuara me detyra administrative dhe ekzekutive në çështjet që kanë të bëjnë me banorët e një vendi të veçantë. Qeveria vendor është përcaktuar nga këndvështrime të ndryshme. Ajo është përcaktuar edhe si “një autoritet për të përcaktuar dhe të zbatuar masa në zona më të vogla brenda shtetit”.

Termi “Qeverisje Vendore” do të thotë menaxhim i çështjeve vendore nga vetë njerëzit e komunitetit. Kjo është e bazuar në parimin se problemet dhe nevojat vendore mund të shqyrtohen më mirë nga vetë komuniteti se sa nga qeveria qendrore apo shteti. Administrimi i çështjes vendore i është besuar përfaqësuesve të zgjedhur nga vetë komuniteti në intervale të rregullta. Megjithëse institucionet vendore qeverisëse gëzojnë autonomi të operacioneve, kjo nuk do të thotë se nuk ka kufizime ligjore ndaj tyre. Qeveria qëndrore është e lirë të përcaktojë kufijtë brenda të cilëve do të veprojë një qeveri vendore dhe gjithashtu rezervon të drejtën për të nxjerrë 4

urdhëra në çdo kohë. Termi “Qeverisje Lokale” ose “Vetëqeverisje lokale” do të thotë qeverisje nga ana e organeve vendore të zgjedhura lirisht, të cilat kanë pushtet, liri dhe përgjegjësi që të ushtrohen dhe shkarkohen nga ata, pa kontroll mbi vendimet e tyre nga ndonjë autoritet tjetër më i lartë. Megjithatë, veprimet e tyre i janë nënshtruar epërsisë së qeverisë qëndrore.

Për të kuptuar më mirë konceptin e Qeverisjes Vendore dhe kuptimin, qëllimin dhe natyrën e saj, do të jetë e nevojshme të studiohen disa përcaktime dhe interpretime të rëndësishme nga burime të ndryshme.

“Pushteti Lokal/vendor është një pjesë e qeverisë e cila merret kryesisht me çështjet lokale, të administruara nga autoritete në varësi të qeverisë qëndrore, të cilat nuk janë të zgjedhura nga autoritetet e shtetërore por nga banorët e komunitetit”.

“Qeverisja vendore posedon shumicën e atributeve në vijim: një popullsi, një zonë të përcaktuar qartë, mundësinë për të paditur dhe për tu paditur, aftësinë për të bërë kontrata, një formë e vazhdueshme organizimi, autoritetin për të ndërmarrë dhe fuqinë për të kryer aktivitete publike dhe të drejtën për të mbledhur të ardhurat dhe për të përcaktuar një buxhet”.

Një analizë e përkufizimeve të qeverisjes vendore të përmendura mësipërm pasqyron se ka dy aspekte të qeverisjes vendore: 1. lidhja e organeve vendore me pushtetin qendror / shtetëror, 2. lidhja e tyre me komunitetin lokal, e cila duhet të përcaktohet nga parimet e mëposhtme: a) Synohen njësitë më të vogla të mundshme që mund të kryejnë një detyrë të veçantë në mënyrë efikase në mënyrë që të qeverisja vendore të jetë sa më afër njerëzve. Në qoftë se një njësi është aq e madhe sa anëtarët e pushtetit lokal nuk mund të marrin pjesë rregullisht në mbledhjet e saj, qeveria vendore do të humbë karakterin e saj përfaqësues; b) Kur është e mundur njësia të bazohet në karakteristikat natyrore vendore edhe pse ky parim shpesh sakrifikohet për shkak të efikasitetit ose ndryshe ne do të duhet të heqim dorë nga ideja e progresit.

Kështu, karakteristikat thelbësore të Pushtetit Lokal janë: 5

1. statusi i tij ligjor, 2. fuqia e tij për të rritur financimin nga taksat dhe tarifat në zonën nën administrimin e tij, 3. pjesëmarrja e komuniteteve vendore në vendimmarrje, në lëndë të caktuara dhe administrimi i tyre, 4. liria për të vepruar në mënyrë të pavarur nga kontrolli qendror 5. qëllimi i përgjithshëm i tij, në kontrast nga një qëllim i vetëm.

Koncepti i qeverisjes vendore është shumë-dimensional. Ai është në thelb një entitet i organizuar social me ndjenjën e unitetit.

Pushteti lokal është një pjesë e pandarë e mekanizmit politik për qeverisjen e një vendi. Si një trup korporativ me personalitet juridik, qeverisja vendore përfaqëson një koncept ligjor. Më tej, pushteti vendor është një koncept administrativ, jo i njohur në nivelet e tjera të qeverisjes, me këshilltarët e tij që përfshihen në marrjen, mosmarrjen dhe rimarrjen e vendimeve administrative për Këshillin bashkiak dhe komisionet e tij me ndikim të drejtpërdrejtë në shërbimet civile të popullsisë vendore dhe në aktivitetet e tjera me ndikim kombëtar.

Në mënyrë të ngjashme, gjeografia dhe demografia e një zonë vendore së bashku me faktorët ekonomikë ofrojnë dimensione të rëndësishme në artikulimin konceptual të pushtetit lokal. Jo vetëm kaq, por edhe mjedisi kontribuoi në lindjen, rritjen dhe zhvillimin e tij. Me një objektiv për të pasur njohuri të plotë në lidhje me koceptin e Pushtetit Lokal, do të jetë me vlerë diskutimi në detaj i dimensioneve të ndryshme të cilat janë paraqitur më poshtë:

Koncepti i Pushtetit Lokal Disa Dimensione Social

Politik

Ekonomik

Administrativ

Gjeografik

Ligjor

6

Qeverisja vendore në Shqipëri ka filluar të zhvillohet në shekullin e kaluar.

Fillimet e institucionit të bashkisë i gjejmë në Shkodër në vitin 1865 kur Porta e Larte po përpiqej të realizonte disa reforma. Beledija sic quhej në ate kohë intitucioni i bashkisë kishte kompetenca minimale dhe personel të kufizuar. Ajo merrej me ruajtjen e rendit dhe të pastërtisë së qytetit, kontrollin mbi cmimet e artikujve që tregëtoheshin dhe vjeljen e taksave. Pas mbarimit të luftës së I-rë botërore mori emrin “Perlimtare”. Para viteve 90’ ajo ishte një qeverisje e dekoncentruar, me organe të kufizuara vetëqeverisëse (Këshillat popullore).

Pas zgjedhjeve politike të 31 Marsit 1991 u formuan me ligj komitetet ekzekutive pluraliste të përkohëshme. Ato u bazuan në rezultatet e zgjedhjeve për deputet në kuvendin popullor dhe përgjithësisht u ngritën me konsensusin e partive politike.

Më 26 Korrik 1992 u zhvilluan për herë të parë zgjedhjet e lira shume partiake për organet e pushtetit lokal. Krijimi i një kuadri ligjor ne vitin 1992 bëri të mundur për herë te pare krijimin e një autonomie politike të Qeverisjes Vendore.

Në atë kohë mungonte një autonomi administrative dhe fiskale e organeve të qeverisjes vendore dhe për këtë ato filluan të merreshin me ofrimin e shërbimeve të ndryshme si: 1.

2.

3.

4.

5.

Furnizimi i popullsisë me ushqime, kryesisht me bukë dhe artikujt e shportës; Shpërndarja e ndihmave humanitare dhe mjekësore; Ruajtja e rendit dhe qetësisë publike; Furnizimi me energji elektrike dhe ujë të pijshëm; Ndarja e tokës bujqësore në fshatra.

Ndryshimi kryesor strukturor në këtë kohë ishte përvijimi i rolit të dy niveleve të qeverisjes vendore: 1. Bashkive, Komunave i’u shtuan funksionet, si organe të nivelit të parë të qeverisjes me përgjegjësi të drejtperdrejta dhe me më shumë autoritet; 2. Këshilli i rrethit si një organ me një rol me shume koordinativ.

Në atë kohë numëroheshin 44 bashki, 316 Komuna dhe 36 rethe. Në vitet e para të tranzicionit, vëmendja u përqëndrua kryesisht në reformat qëndrore për ngritjen e institucioneve kryesore të tre pushteteve (legjislativit, ekzekutivit, gjyqësorit) sipas modeleve demokratike, si dhe në reformat bazë ekonomike (stabiliteti makroekonomik, sistemi bankar, privatizimi, etj). Si rrjedhim, vëmendja dhe kujdesi për reformat në qeverisjen vendore qe më i ulët.

Në 1997 njohja me Kongresin e Autoriteteve Vendore dhe Rajonale të Europës (CLRAE) si dhe me Kartën Europiane së Autonomisë Vendore bëri të mundur që të kërkohet zyrtarisht nënshkrimin e Kartes. Këshilli i Ministrave mori Vendim për ta nënshkruar atë në vitin 1998.

7

Nënshkrimi i Kartës qe një fitore për autonominë vendore sepse solli krijimin e Komitetit të Decentralizimit si dhe Grupit Teknik të Ekspertëve për Decentralizimin të cilët hartuan Strategjinë e Decentralizimit e cila përcaktoi ndërmjet të tjerave synimet e përgjithshme dhe objektivat e decentralizimit. Produkt i saj ishte hartimi i ligjit Nr.8652, datë31.07.2000 “Për Organizimin dhe Funksionimin e Qeverisjes Vendore” i cili ishte një nga ligjet më të përparuara në fushën e decentralizimit të pushtetit krahasuar me vendet e Europës Lindore.

Këto ndryshime sensibilizuan opinionin publik për domosdoshmërinë e respektimit të autoritetit të të zgjedhurve lokal dhe shumë shpejt grupime politike u shprehën për bashkëjetesë të organeve qëndrore dhe vendore.

• Decentralizimi Vendor si një koncept Ligjor dhe rruga drejt decentralizimit Koncepti i decentralizimit i referohet decentralizimit të pushteteve nga qeveria qëndrore drejt asaj vendore. Ky koncept, i shprehur si transferimi i autoritetit nga qendra në skajet vartëse, është i rëndësishëm si për menaxhim më efektiv dhe produktiv të zonave jashtë organizimit qendror në administratën publike si dhe për forcimin e këtyre zonave për sa i përket konceptit të demokracisë. Për shkak të rritjes së interesit në të gjithë boten në çështje të tilla si sigurimi i pajtueshmërisë së shërbimit, rëndësia e marrjes së vendimeve nga njësitë më të afërta për publikun dhe reduktimi i burokratizmit kanë bërë të mundur që implementimi i një sistemi të decentralizuar të shihet si një domosdoshmëri në rajonet vendore.

Më poshtë paraqiten përkufizimet konceptuale lidhur me decentralizimin dhe informacioni në lidhje me aspektet e tij si dhe efektet e decentralizimit politik dhe administrativ në strukturat unitare.

Decentralizimi mund të përkufizohet si transferimi i autoritetit dhe përgjegjësisë për funksione publike nga qeveria qendrore në organizatat qeveritare vartëse ose pothuaj të pavarura ose në sektorin privat (Rondinelli, 1999: 2).

Në kuptimin klasik, ky koncept, i cili i referohet transferimit të autoritetit, përgjegjësisë dhe burimeve nga qeveria qendrore në qeveritë vendore, ka një rol vendimtar në marrëdhëniet e qeverisë qëndrore me atë vendore.

8

Decentralizimi, në kuptimin modern, mund të shprehet si transferimi i funksioneve të tilla si: planifikimi, vendimarrja dhe mbledhja e të ardhurave publike nga qeveria qendrore tek institucionet perfierike, qeveritë vendore, njësitë federale, institucionet publike gjysmëautonome, organizatat profesionale dhe organizatat vullnetare jashtë administratës.

Decentralizimi është një proces, është një grup i reformave shtetërore. Decentralizimi është një seri e reformave politike që synojnë transferimin e përgjegjësive, burimeve dhe autoritetit nga nivelet më të larta të qeverisjes në nivelet më të ulëta, por ky decentralizim për të cilin ne po flasim nuk përfshin transferimin e autoritetit drejt aktorëve jo-shtetërorë. Reformat e decentralizimit zënë vend si ne mjediset autoritare dhe ato demokratike, sepse decentralizimi dhe demokratizimi nuk kanë të njëjtin kuptim (Falleti, 2004: 3).

Edhe sistemet politike të përshkruara si të decentralizuara dhe autoritare mund të korrigjojnë strukturat dhe funksionet e tyre brenda kuadrit të decentralizimit. Decentralizimi ka 3 dimensione ate politik, administrative dhe financiar. Dimensioni politik përfshin transferimin e administrimit të shtetit, autoriteteve ligjore dhe autonomisë gjyqësore në qeveritë vendore. Dimensioni administrative i referohet transferimit të disa funksioneve klasike të shtetit drejt institucioneve publike autonome Dimensioni fiskal përfshin marrëdhëniet fiskale ndërqeveritare në vendet ku, kompetencat e mbledhjes se një sërë taksash, buxhetit dhe të drejtave të shpenzimeve i jepen njësive vendore, brenda territorit të tyre juridiksional (Köse, 2004: 6).

Gjatë 5 viteve të fundit në Shqipëri kanë ndodhur ndryshime të rëndësishme në kuadrin ligjor dhe filozofik për decentralizimin dhe qeverisjen vendore. Ȅshtë bërë një progres i rëndësishëm në këtë drejtim si nga qeverisja qëndrore edhe nga ajo vendore.

Me mbështetjen e USAID dhe donatorëve të tjerë të huaj është miratuar Strategjia Ndërsektoriale për Decentralizmin dhe Qeverisjen vendore, që do të shërbejë si udhërrëfyes për vitet e ardhshme.

Gjithashu në vijim të këtij progresi të rëndësishëm u miratua ligji organik nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” i cili hyri në fuqi në vitin 2016. Ky ligj konkretizoi decentralizimin e një sërë funksionesh dhe burimesh financiare të reja për bashkitë e vendit. Gjithashtu në këtë ligj përcaktohen qartë rolet dhe përgjegjësitë e njësive të vetëqeverisjes vendore.

9

Por nga ana tjetër procesi i reformimit territorial i ndërmarrë tashmë duhet të shoqërohet më hapa të qëndrueshëm të decentralizimit fiskal.

Struktura administrative shqiptare ka kaluar ndryshime radikale që nga fundi i viteve ’90, të cilat shënojnë dhe fillimin e reformës së decentralizimit. Një ndër vështirësitë më të mëdha të qeverisjes vendore aktuale është përmbushja e pritshmërive në rritje të qytetarëve për shërbime dhe qeverisje më të mirë.

Në këtë kuadër, qeverisja shqiptare ndërmorri paralelisht me Reformen Administrative Territoriale (RAT) edhe reformën e decentralizmit, e cila u konsolidua me aprovimin e Strategjise Kombëtare Ndërsektoriale për Decentralizimin dhe Qeverisjen Vendore (SKNDQV) 2015-2020. Kjo strategji paraqet vizonin e qeverisë në lidhje me forcimin e demokracisë vendore dhe përparimin e procesit të decentralizmit sipas standarteve më të mira europiane. Qëllimi dhe objektivat e strategjisë janë në pëputhje të plotë me vizionin dhe objektivat e Strategjisë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2015-2020 për zhvillimin social dhe ekonomik të Shqipërisë në rrugën e saj drejt Integrimit Europian. Kjo strategji u miratua në Korrik 2015.

Gjithashtu në kuadër të reformës së decentralizimit dhe reformës administrative terrritoriale u miratua ligji nr.139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”, i cila përfshin 56 funksione të qeverisjes vendore dhe 17 funksione të reja, nga ky 6 prej tyre janë tashme funksione ekskluzive të 61 bashkive.

Ky ligj regullon organizimin e njesive te vetëqeverisjes vendore në Republikën e Shqipërisë dhe përcakton funksionet, kompetencat, të drejtat dhe detyrat e çdo njësie dhe organeve të saj. Ligji mundëson një bazë të fortë për krijimin e një sistemi autonom të vetëqeverisjes vendore duke i lejuar bashkive një rol më të madh në vendimarrje, duke krijuar mundësi për një performancë më efektive të kompetencave, duke forcuar dhe strukturuar rregullimet ligjore dhe duke krijuar kushtet për rritjen e pjesëmarrjes së femrave në qeverisjen vendore.

Vëshirësia më e madhe me të cilën tashmë autoritetet shqiptare po përballen, veçanërisht pas reformës së decentralizimit, është procesi i realizimit të ligjit gjithëpërfshirës për Financat e Qeverisjes Vendore. Ligj, i cili pritet të sigurojë një kuadër ligjor logjik dhe konsistent, të qartësojë autoritetet fiskale dhe financiare dhe kapacitetet që rrisin të ardhurat e qeverisjes vendore, të përmirësojë dhe stabilizojë sistemin e transfertave ndërqeveritare, të forcojë menaxhimin e financave publike vendore dhe të përmirësojë dialogun dhe konsultimet ndërqeveritare.

10

• Reforma Administrativo – Territoriale Copëzimi i territorit gjatë viteve para 2014 – ës, kishte krijuar pabarazi të dukshme midis bashkive dhe komunave në Shqipëri, duke shkaktuar decentralizim asimetrik. Popullsia mesatare e njësive qeverisëse vendore kishte pësuar një rënie kështu që konfigurimi i këtyre njësive nuk reflektonte më shpërndarjen e popullsisë.

Strukturat e qeverive vendore nuk ishin në gjendje të qeverisnin me efiçencë dhe transparence dhe dështuan në një nga proceset më të rëndësishme atë të përfshirjes së qytetarëve në procesin e vendimarrjes. Në përgjithësi, qeverisja vendore ka qënë qeverisje e mbyllur dhe si pasojë dështoi në përfshirjen e komunitetit. Mungesa e llogaridhënies nga ana e autoriteteve vendore në lidhje me shpenzimet buxhetore uli besimin e konsumatorëve dhe bisneseve duke bërë që të mblidheshin më pak të ardhura nga taksat dhe tarifat. Copëzimi i madh i qeverisjes vendore deri në 2014, që nënkupton numër të madh të njësive lokale, rriti koston totale të adminstrimit dhe menaxhimit të përgjithshëm, duke vështirësuar realizimin e shërbimeve cilësore dhe efiçente. Për më tepër, bilanci i kostove dhe përfitimeve kishte ndryshuar që prej riorganizimit të qeverisjes vendore në 1992, si pasojë e migrimit të brendshëm masiv, progresit teknologjik dhe rritjes së pritshmërive të qytetarëve në lidhje me shërbimet publike.

Qeverisja e copëzuar e shumë njësive lokale, krijoi pabarazi dhe inefiçencë në sistem. Në lidhje me këtë, u aprovua ndërmarrja e Reformës Administrative Territoriale me Ligjin 115/2014 i miratuar më 31.07.2014 “Mbi njësitë administrative dhe territoriale të qeverisjes vendore në Republikën e Shqipërisë”.

Qëllimi kryesor i kësaj reforme ishte rritja e efiçencës së administrimit lokal, rritja e cilësisë dhe standarteve të shërbimeve, zhvillimi i duhur i territorit duke siguruar më shumë burime njerëzore dhe financiare, më shumë përgjegjësi dhe autoritet në nivelin lokal dhe orientim drejt një procesi transparent dhe pjesëmarrës në vendimarrje. Si pasojë e reformës, riorganizimi i qeverisë vendore siguroi efiçencë në shpërndarjen e investimeve, veçanërisht në edukim, infrastrukturë dhe furnizimin me ujë.

Në përputhje me hartën e re adminsitrative, territori është ndarë në 61 bashki të reja (nga 373 bashki dhe ish komuna që kishte përcaktuar reforma e mëparshme) dhe 12 qarqe. Ky konsolidim administrativ bashkoi 8 deri në 9 ish njësi në një njësi aktuale të vetme. NJQV-të e reja kanë përgjegjësi të plotë për menaxhimin e burimeve njerëzore dhe kapitalit financiar brenda territorit të përcaktuar. Për sa i përket qarqeve ato nuk patën një ndikim të drejtpërdrejtë të kësaj reforme prandaj nurmi i tyre nuk u zvogëlua.

Kjo reformë siguroi planifikim të mirë për zhvillimin lokal ekonomik dhe reduktimin e problemeve midis kufijëve administrativë dhe zonës së influencës të shërbimeve që sigurohen nga NJQV-ja fqinje.

11

Ajo gjithashtu po mundëson përdorim efektiv të fondeve nëpërmjet forcimit të qeverisjes vendore, menaxhimit më të mirë të shpenzimeve. Gjithashtu kemi tashmë një koordinim më të mirë të funksioneve të qeverisjes vendore me administrimin financiar.

Ndërsa, efektet pozitive në zhvillimin e qëndrueshëm, planifikimin strategjik dhe orientimin e investimeve, duke reduktuar kostot dhe barierrat për bizneset, modernizimin e shërbimeve publike, janë efekte të vërtetuara edhe nga shembujt e vendeve të tjera që kanë përjetuar këtë proces, këto efekte pozitive nuk mund t’i atribuohen plotësisht reformës territoriale, por ajo konsiderohet një bazë e rëndësishme për arritjen e tyre. Bashki më të mëdha kanë kapacitete më të mira se bashkitë e vogla dhe kapacitetet janë shumë të rëndësishme kur bëhet fjalë për planifikimin dhe zbatimin e investimeve.

Në vijim të kësaj reforme u ndërmorr edhe reforma e decentralizimit apo miratimi i ligjit nr.

139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” me një impakt pozitiv të padiskutueshëm në qeverisjen vendore manualin e të cilit po hartojmë.

II.

Korniza ligjore e Qeverisjes Vendore

• Koncepti i vetëqeverisjes vendore Pika startuese e këtij manuali i cili synon një zgjerim të njohurive teknike dhe zbatuese të ligjit nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” është pikërisht shpjegimi i asaj që është klasifikuar si koncepti i vetëqeverisjes vendore dhe kuptimi ashtu sic duhet i këtij koncepti që realisht është një koncept me përmasa të gjëra. Vetëqeverisja duhet parë në raport jo vetëm me qeverinë qëndrore por edhe në raport me qytetarët.

Rrjedhimisht lind pyetja: - Cfarë përfaqëson vetëqëverisja vendore në raport me qytetarët?

Vetëqeverisja vendore i mundëson qytetarëve që të marrin pjesë në procesin e vendimmarrjes për çështjet që ndikojnë në komunitetin e tyre.

Në ligjin nr. 139/2015 kjo arrihet përmes zgjedhjes së përfaqësuesve për të përfaqësuar organet që do të ndërmarrin vendimet. Në kontrast me organizimin e qeverisë qendrore, qeverisa vendore është më e përgjegjshme për nevojat vendore të popullsisë siç janë arsimi, mbrojtja sociale, kujdesi shëndetësor, shërbimet vendore bashkiake, mbrojtja e mjedisit, ose nxitja e zhvillimit ekonomik vendor.

Në raport me qeverinë qëndrore vetëqeverisja vendore promovon sjelljen demokratike, transparencën dhe llogaridhënien. Ajo duhet të sigurojë një sistem të kontrolleve dhe balancave vendore për të parandaluar abuzimin me pushtetin. Ky aspekt në ligjin nr. 139/2015 reflektohet në organizimin e bashkive në dy degë/ organe, në organin ekzekutiv dhe në organin përfaqësues 12

legjislativ/ vendimarrës. Organet përfaqësuese të njësive bazë të vetëqeverisjes vendore janë këshillat, të cilët zgjidhen çdo katër vjet me zgjedhje të përgjithshme, të drejtpërdrejta dhe me votim të fshehtë. Organi ekzekutiv i bashkisë është kryetari, i cili zgjidhet drejtpërdrejt nga populli. Pra, qeverisja vendore realizohet përmes funksionimit bashkarisht të këtyre organeve.

Ashtu sikurse kemi theksuar edhe më sipër fillesat e një vetëqeverisje vendore në Republikën e Shqipërisë, mund të gjurmohen në një numër instrumentash ndërkombëtare ku më të rëndësishëm përmendim Kartën Evropiane të Vetëqeverisjes Vendore.

• Korniza Ligjore  Karta Europiane për Vetëqeverisjen Vendore Shqipëria u bë anëtare e Këshillit të Europës më 13 korrik 1995, nënshkroi Kartën Europiane për Vetëqeverisjen Vendore (CETS Nr. 122, më poshtë “Karta”) më 27 maj 1998 dhe e ratifikoi atë, pa deklarata ose rezerva, më 4 prill 2000. Karta hyri në fuqi më 1 gusht 2000.

Karta ka patur një ndikim të konsiderueshëm në ligjet që rregullojnë vetëqeverisjen vendore në shumicën e vendeve anëtare të Këshillit Evropës.

Për Shqipërinë kjo Kartë është dokumenti më i rëndësishëm ndërkombëtar në lidhje me parimin e vetëqeverisjes vendore. Kjo Karte parashikon që parimi i vetëqeverisjes vendore duhet të jetë i mishëruar në ligjin e shkruar. Duke pasur parasysh rëndësinë e parimit, thuhet në kartë, është e dëshirueshme që parimi i vetëqeverisjes vendore duhet të parashiikohet në tekstin bazë që parashikon organizimin e shtetit, pra në kushtetutë.

Neni 3 i Kartës përfshin të drejtën e autoriteteve vendore për të rregulluar dhe menaxhuar një pjesë substanciale të çështjeve publike në interes të popullsisë vendore, brenda kufijve të ligjit.

Përveç kësaj, fusha e vetëqeverisjes lokale është shpjeguar në nenin 4, paragrafi 3 i Kartës, ku përcaktohet parimi i përgjithshëm që ushtrimi i përgjegjësive publike duhet të decentralizohet.

Dhe ky decentralizim nënkupton ushtrimin e këtyre përgjegjësive publike nga autoritete sa më afër qytetarit. Dhënia e një përgjegjësie një autoriteti tjetër (decentalizimi) duhet të bëhet duke patur parasysh rëndësinë dhe natyrën e detyrës dhe kërkesat e efikasitetit dhe të ekonomisë. Ky parim është i njohur edhe si parimi i subsidiaritetit.

Këto janë parimet e mishëruara në Kartë dhe që përbëjnë frymën e përgjithshme të qeverisjes vendore në të gjitha vendet anëtare të Këshillit të Europës.

13

 Ligji 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” Parimet e autonomisë vendore, vetëqeverisjes vendore dhe subsidiaritetit janë reflektuar jo vetëm në ligin bazë të vendit në Kushtetutë por edhe në kuadrin ligjor vendor që sot ekziston në Shqipëri.

Ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” është një ndër ligjet organike në të cilin këto parime janë reflektuar dhe inkorporuar në nenet e tij.

Ligji për Vetëqeverisjen Vendore duke pranuar Kartën, i jep autoriteteve vendore të drejtën dhe përgjegjësinë për të rregulluar dhe menaxhuar një pjesë substanciale të çështjeve publike në interes të popullsisë vendore brenda hapësirës juridiksionale të bashkive. Ky ligj në përputhje me Kartën përkufizon statusin ligjor të bashkive, funksionet dhe kompetencat e tyre, financat vendore, organizimin dhe funksionimin e organeve vendore/bashkiake, marrëveshjet dhe bashkëpunimin ndër vendor/bashkiak, bashkëpunimin ndërkufitar si dhe marrëdhëniet ndërmjet bashkive dhe pushtetit qendror.

Që në nenin 2 të tij ky ligj përcakton konceptet e disa prej parimeve bazë, si parimi i autonomisë vendore, parimi i konsultimit sipas të cilit qeversja vendore duhet të sigurojë një proces institucional, transparent dhe të drejtpërdrejtë këshillimi me qeverisjen qendrore për informimin, këshillimin dhe shkëmbimin e opinioneve për politikat, legjislacionin e normat që rregullojnë vetëqeverisjen vendore, dhe parimin e subsidiaritetit sipas të cilit kryerja e funksioneve dhe ushtrimi i kompetencave bëhet në një nivel qeverisjeje sa më pranë komunitetit, duke pasur parasysh rëndësinë dhe natyrën e detyrës, si dhe kërkesat e efiçencës e të ekonomisë.

Parimet themelore të vetëqeverisjes vendore sanksionohen në nenin 4.

Parimi i pare, sanksionon autonominë vendore. Respektimi i Kushtetutës, Kartës Europiane të Vetëqeverisjs Vendore dhe Strategjisë së re të decentralizimit miratuar në Korrik 2015 kërkon që të gjitha nivelet e qeverisjes të kuptojnë rëndësinë e përcaktimit ligjor dhe zbatimit të autonomisë vendore. Ky parim kërkon që pushteti vendor të mos konsiderohet më si një përfaqësues i pushtetit qëndror apo si një shtrirje e këtij pushteti në bazë. Tashmë është konsoliduar fakti i qeverisjes me dy nivele: qëndror dhe vendor. Këto pushtete bashkëpunojnë, ndërveprojnë por nuk kanë më asnjë lloj tutele ndaj njëri – tjetrit. Një kusht i rëndësishëm për realizimin e autonomisë vendore është një reformim i thellë i financimit të pushtetit vendor, themelet e së cilave përcaktohen në kapitullin përkatës të këtij ligji, duke pësuar ndryshim edhe formula e transfertës së pakushtëzuar. Gjithashtu pjesë kryesore e këtij reforimimi është edhe procesi i miratimit të ligjit të ri të financave vendore i cili pritet të miratohet në fund të 2016. Duhet mbajtur në konsideratë aksioma që “pa financa të mjaftueshme parimi i autonomisë vendore mbetet thjesht një slogan propogandistik”.

14

Parimi i dytë është ai i subsidiaritetit dhe bashkëpunimit. Ky parim eshtë një reflektim i Kartës Europiane të Vetëqeverisjes Lokale. Ky ligj ashtu si ligji i mëparshëm organik vendor nr. 8652/ 2000 “Për organzimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore” ka patur si bsht kryesor këtë parim duke i përcaktuar si funksione dhe kompetenca vendore të gjitha ato që mund të kryen shumë më mirë më afër qytetarit se sa të jenë të centralizuara. Kjo reflektohet edhe me transferimin nga pushteti qëndror në atë vendor të 6 funksioneve të reja.

Njëkohësisht ky ligj krijon cdo lloj hapësire dhe mundësie për bashkëpunim si midis vetë njësive vendore dhe mes pushtetit vendor dhe atij qëndror, duke theksuar nevojën e domosdoshme për bashkëpunim për realizimin e një qeverisje sa më të mirë.

Respektimi i këtyre parimeve bëhet dhe sigurohet nga ky ligj nëpërmjet: 1. njohjes së ekzistencës së identiteteve dhe vlerave të ndryshme të bashkësive; 2. respektimit të të drejtave dhe lirive themelore të shtetasve, të sanksionuara në Kushtetutë ose në ligje të tjera; 3. zgjedhjes së llojeve të ndryshme të shërbimeve dhe lehtësive të tjera publike vendore në dobi të bashkësisë; 4. ushtrimit efektiv të funksioneve, kompetencave dhe realizimit të detyrave nga organet e vetëqeverisjes vendore; 5. realizimit të shërbimeve në forma të përshtatshme, bazuar në nevojat e anëtarëve të bashkësisë; 6. nxitjes efektive të pjesëmarrjes gjithëpërfshirëse të bashkësisë në qeverisjen vendore; 7. realizimit të shërbimeve, në përputhje me standardet e kërkuara me ligj ose akte të tjera normative.

Kreu i III i ligjit përcakton të drejtat dhe përgjegjësitë e njësive të vetëqeverisjes vendore. Në nenet e këtij kapitulli i jepet organeve të njësive të vetëqeverisjes vendore e drejta për të ndërmarrë nisma me interes publik vendor për cdo cështje që nuk i ndalohet me ligj (vini re:jo që i lejohet / i jepet me ligj por që nuk i ndalohet me ligj, pra mjafton që mos të jetë e ndaluar me ligj ajo është e lejuar) apo që nuk i është dhënë eksluzivisht me ligj një organi tjetër.

Pra përvec funksioneve që i jepen shprehimisht me këtë lig, organeve të njësive të vetëqeverisjes vendore i jepet edhe e drejta që të dalë jashtë gamës të këtyre funksioneve dhe të ndërmarrë cfardolloj nisme me interes për qytetarët duke respektuar kushtet e mësipërme.

Neni 9 i këtij kapitulli është një nen themelor i sanksioimit të autonomisë vendore duke i dhënë njesive të vetëqeverisjes vendore një sërë të drejtash që i mundësojnë ushtrimin e autoritetit në interes të komunitetit.

15

•

Në ndryshim nga ligji i mëparshem nr. 8652/2000, të drejtën e parë të sanksionuar, ligji i ri 139/2015 nuk e etiketon më si “e drejta e qeverisjes” por si “e drejta e vetëqeverisjes” duke i dhënë një kuptim më të plotë parimit të autonomisë vendore.

Në shumë vende po ashtu edhe në Shqipëri kjo e drejtë ka qënë shumë e kufizuar. Pushteti vendor konsiderohej më tepër si një shtrirje e pushtetit qëndror në bazë.

Megjithatë që prej vitit 2000 pozicioni i bashkive si një qeveri vendore filloi të konsolidohet dhe me ligjin e ri nr. 139/2015 ky pozicion është forcuar.

Sipas këtij neni njësitë e vetëqeverisjes vendore marrin masat që i konsiderojnë të nevojshme për ushtrimin e funsioneve dhe komptencave. Ato kanë të drejtë të nxjerrin urdhëresa, vendime dhe urdhra (si instrumenta qeverisës) dhe të vendosin vetë për strukturat administrative, njësite ekonomike apo komitetet/ bordet për kryerjen e funksioneve të vecanta.

Psh. me propozim të kryetarit të bashkisë, këshilli përkatës vendos vetë sa drejtori/ departamente/sektorë/ borde etj, do të ketë, cilat do të jenë ndarjet administrative (lagjet) apo njësitë ekonomike për ushtrimin e kompetencave të ndryshme.

•

E drejta dhe përgjegjësia e pronësisë: Për herë të parë pushtetit vendor i shtohet përvec se e drejta për të qënë pronar i të gjitha tipeve të pronave që lidhen me ushtrimin e funksineve të tyre edhe përgjegjësia për ushtrimin e kësaj të drejte duke i bërë njësitë e e vetëqeverisjes vendore më të përgjegjshme për asetet që janë në pronësi të tyre.

Edhe pse një përpjekje e madhë eshtë bërë nga bashkitë për të marrë këto prona në pronësi të plotë (për ti regjistruar ato në emër të tyre në zyrat e rregjistrimit të pasurive të paluajtshme) përsëri ka bashki të cilat nuk e kanë realizuar ende procesin e plotë të inventarizimit të pasurive duke bërë që një pjesë e pronave të jenë ende “nën administrim”.

Njësitë e vetëqeverisjes vendore mund të fitojnë prona të tjera me blerje, dhurime, këmbime, ato kanë gjithashtu të drejtën që të shesin, të japin me qera dhe në përdorim pronën e tyre. Pra ato kanë cdo të drejtë (tagër) që gëzon cdo pronar mbi pronën e tij (te drejtën për të disponuar pronën e tij, te drejtën e gëzimit dhe të drejtën e posedimit).

Njësive të vetëqeverisjes vendore i jepet edhe e drejta e fitimit të pronësisë nëpërmjet shpronësimit për interes publik e cila rregullohet me ligj të vecantë.

E rëndësishme është të theksohet që vetëm Këshilli ka të drejtën e ushtrimit të së drejtës së pronësisë. Ai nuk mund t’ia delegojë këtë të drejtë askujt përfshirë edhe kryetarit të bashkisë. Me fjalë të tjera vetëm këshilli mund të vendosë për blerjen, shitjen, dhënien në përdorim etj, të pronave vendore.

16

•

E drejta dhe përgjegjësia e mbledhjes së të ardhurave (që njësitë e vetëqeverisjes vendore kanë apo krijojnë) dhe bërjes së shpenzimeve.

Asnjë prej funksioneve dhe kompetencave të njësive të vetëqeverisjes vendore nuk mund të ushtrohet nëse ato nuk kanë mundësi financiare. Njësitë kanë të drejtë të vendosin taksa vendore dhe tarifa për shërbime të caktuara si dhe nivelin e taksave që i’u janë dhënë atyre me ligj. Po kështu ato kanë të drejtë të vendosin për mënyrën se si do shpenzohen këto të ardhura, duke miratur buxhetet e tyre përkatëse.

Një risi është respektimi i parimit të transparencës në procesin e buxhetimit vendor duke ofruar informacione ose raporte financiare për qeverisjen qëndrore dhe shtetasit.

Në këtë ligj ashtu sikurse do të shohim më poshtë i është dedikuar një kapitull i tërë transaprencës në pushtetin vendor, ku përfshihet edhe transparenca dhe bërja publike edhe e llogarive dhe hartimit dhe zbatimit të buxhetit vendor të cdo bashkie.

•

Megjithësi roli kryesor dhe primar i njësive të vetëqeverisjes vendore është përmbushja e funksioneve publike, ky ligj ashtu si dhe ligji pararendës nuk e përjashton edhe mundësinë për kryerjen e aktiviteteve ekonomike.

Duhet theksuar se këtu nuk bëhet fjalë për ndërmarrjet që kanë të bëjnë direkt me kryerjen e shërbimeve vendore si ndërmarrja e ujësjellësit. Këtu bëhet fjalë për krijimin e kompanive me qëllim fitimi si kompani tregëtare, ndërtimi etj, gjithmonë nëse këto veprimtari nuk bien ndesh me orientimet themelore të politikave ekonomike të shtetit.

Të ardhurat që do të krijoheshin nga këto veprimtari ekonomike do të përdoren në pjesën më të madhe për mbështetjen dhe përmbushjen e funksioneve publike.

•

E drejta e bashkëpunimit është një e drejtë shumë e rëndësishme që kontribon në përmirësimin dhe rritjen e cilësisë së shërbimeve dhe jetës së qytetarëve.

Bashkëpunimi mes bashkive për kryerjen e funksioneve të tyre varet nga shërbimi që do të kryet në mënyrë të përbashkët. Psh. shërbimi i furnizimit me ujë mund të kryhet në mënyrë të përbashkët nga disa bashki. Ato mund të krijojnë një subjekt të kompetencve të përbashkëta, e thënë ndryshe mund të jetë një komitet/bord i përbshkët ose kompani ku të gjitha njësitë e vetëqeverisjes vendore janë pronare proporcionalisht. Ky subjekt i përbashkët do të jetë përgjegjës për kryerjen e shërbimit të furnizimit me ujë në territorin e të gjitha njësive vetëqeverisëse pjesëmarrëse në krijimin e subjektit të përbashkët.

Një shembull tjetër bashkëpunimi mund të jetë kur një njësi i delegon një njësie tjetër kompetenca dhe përgjegjësi të vecanta. Psh. bashkia A mund të hyjë në një kontratë me bashkinë 17

B sipas të cilës kjo e fundit do të bëjë edhe grumbullimin e mbeturinave në bashkinë A dhe bashkia A do t’i pagujë një tarifë të caktuar bashkisë B për kryerjen e këtij shërbimi. Kjo bëhet për të ulur koston e shërbimit, nëpërmjet ekonomive të shkallës. Nëqoftëse bashkia A do të vendoste ta kryente vetë këtë shërbim (me cfardo lloj mënyrë, me ndërmarrje të vetën apo me kompani private) do ta bënte me një kosto më të lartë se sa po t’i paguante një tarifë bashkisë B. Një aspekt tjetër bashkëpunimi është organizimin nëpër shoqata kombëtare apo rajonale.

Organizimi në shoqata është një element i rëndësishëm që ndikon në fuqëzimin e mëtejshëm të vetëqeverisjes vendore. Misioni bazë i shoqatave është shërbimi ndaj bashkive anëtare, informimi dhe lobimi për ndryshime ligjore në favor të pushtetit vendor.

Edhe bashkëpunimi me këshillin e qarkut është shumë i rëndësishëm gjithashtu duke u harmonizuar me logjikën e funksioneve të tij.

•

Si cdo person juridik edhe njësitë e vetëqeverisjes vendore gëzojnë të gjitha të drejtat e përcaktuara në Kodin Civil. Ato kanë të drejtën e lidhjes së kontratave, të hapin llogari bankare si dhe të krijojnë persona të tjerë juridik.

 Aktet ligjore të bashkive Ashtu sikurse përcaktohet në ligjin nr. 139/2015, njësitë e vetëqeverisjes vendore, bazuar në Kushtetutë, në ligje dhe aktet nënligjore, të nxjerra në bazë dhe për zbatim të tyre, për kryerjen e funksioneve dhe ushtrimin e kompetencave, kanë të drejtë të nxjerrin urdhëresa, vendime dhe urdhra. Këto akte zbatohen brenda territorit të bashkisë që i ka nxjerrë ato.

Këto akte, si akte administrative mund të jenë të natyrës të përgjithshme ose individuale. Të përgjithshme në kuptimin që rregullojnë një cështje të përgjithshme në të gjithë territorin e bashkisë që e ka nxjerrë si niveli i taksave ose tatimeve vendore në atë bashki ose e natyrës individuale në kuptimin që i referohet një rasti specific individual si psh dhënia e së drejtës së zhvillimit apo ndërtimit në një zonë për një subjekt konkret fizik apo juridik.

Aktet ligjore vendore duhet të jenë në përputhje me ligjet dhe aktet e tjera ekzistuese në vend. Në funksion të kësaj pike është parashikuar edhe e drejta e kryetarit të Bashkisë për të kthyer për rishqyrtim jo më shumë se një herë në këshill vendimet e marra nga këshilli bashkiak. Këto vendime kryetari ka te drejtë ti kthejë në ato rasate kur vëren se ato cenojnë interesa të bashkësisë. Në rastin e kthimit të vendimit të këshillit nga kryetari i bashkisë, këshilli mund të miratojë të njëjtin vendim vetëm me shumicën e votave, në prani të më shumë se gjysmës së të gjithë anëtarëve.

18

• Kompetencat e Bashkisë Njësitë e vetëqeverisjes vendore ushtrojnë funksione dhe kompetenca. Raporti i Kongresit të Autoriteteve Lokale dhe Rajonale (Rekomandime 349, 2013), theksoi se duhen përcaktuar më qartë funksionet e pushtetit vendor. Ky rekomandim u reflektua në ligjin e ri nr. 139/2015 në të cilin rishikohet në themel baza e funksioneve dhe kompetencave të njësive vendore duke krijuar një tipologji të re në ndarjen e funksioneve.

Krijohen 2 tipe funksionesh “funksione të veta dhe funksione të deleguara” duke suprimuar ndarjen në “funksione të përbashkëta”. Gjithashtu krijohet për herë të parë koncepti i “decentralizimit asimetrik” të funksioneve dhe kompetencave.

Funksionet e deleguara u transferohen njësive të vetëqeverisjes vendore me ligj ose me marrëveshje. Në çdo rast delegimi i funksioneve shoqërohet nga transferta e mjaftueshme e qeverisjes qendrore për të financuar koston e ushtrimit të këtyre funksioneve.

Njësitë e vetëqeverisjes vendore rregullojnë dhe administrojnë ushtrimin e funksioneve të veta në mënyrë të plote dhe të pavarur, në perputhje me Kushtetutën, Kartën Europiane të Autonomisë Vendore dhe ligjet në fuqi. Njësitë e vetëqeverisjes vendore ushtrojnë funksionet duke respektuar politikat kombëtare dhe rajonale. Është parashikuar në ligj që në raste kur nuk zotërojnë fondet ose mjetet e mjaftueshme për arritjen e standarteve dhe normave kombëtare, qeverisja qendrore ju jep atyre mbështetjen e nevojshme financiare. Njësitë e vetëqeverisjes vendore administrojnë ushtimin e funksioneve të deleguara. Në të tilla raste, qeverisja qendore siguron mjete dhe burime financiare të mjaftueshme për të ushtruar këto funksione në mënyrën dhe në atë nivel apo standard të percaktuar me ligj.

Në çdo bashki krijohet organi përfaqësues dhe organi ekzekutiv. Organi përfaqësues i bashkisë është këshilli bashkiak. Organi ekzekutiv i bashkisë është kryetari i bashkisë. Së bashku këto organe ushtrojnë funksionet dhe kompetencat e asaj që quhet njësi bazë e qeverisjes vendore.

Ligji nr. 139/2015 ka sansionuar funksionet dhe kompetencat në kreun e VII duke përcaktuar llojet e funksioneve. Ky ligj përcakton se funksionet u njihen njësive të vetëqeverisjs vendore vetëm me këtë ligj dhe vetëm në bazë të këtij ligji. Ndërsa funksionet e deleguara mund ti tansferohen njësive të vetëqeverisjes vendore me ligj ose me marrëveshje.

Ky ligj ka bërë të detyrueshme faktin që delegimi i funksioneve duhet të shoqërohet nga transferta të mjaftueshme të qeverisjes qendrore për të financuar koston e ushtrimit të këtyre funksioneve.

Parimet kryesore të ushtrimit të funksioneve janë parimet e përcaktuara në Kushtetutë, Kartën Europiane të Autonomisë Vendore dhe ligjet në fuqi.

19

Funksionet ushtrohen duke respektuar politikat kombëtare dhe rajonale si dhe standartet dhe normat specifike të përgjithshme, që mund të vendosë qeveria qëndrore me qëllim ruajtjen e interesave kombëtarë dhe ofrimin e shërbimeve cilësore.

Parashikimi i vendosjes së standarteve nga qeveria qëndrore nuk mund të përkthehet në kontroll të qeverisë qëndrore karshi asaj vendore por si një “kontroll” në funksion të rritjes së cilësisë së ofrimit të shërbimeve publike dhe jetesës së qytetarëve. Standarte të tilla mund të jenë standartet kombëtare për ruajtjen e mjedisit, standarte për menaxhimin e tokës, standarte për ruajtjen e vlerave kulturore etj. Këto standarte kanë si qëllim ruajtjen e interesave kombëtare. Megjthatë pushteti qëndror duhet të tregohet shumë i kujdesshëm në vendosjen e këtyre standarteve.

Standartet duhet të matin vetëm produktin, rezultatin dhe jo inputet që përdoren për kryerjen e shërbimit. Psh. një standart në fushën e grumbullimit të mbeturinave mund të jetë “Zhdukja e mbeturinave do të bëhet vetëm me Landfill ose me kompostim”, por standarti nuk duhet të hyjë në asnjë mënyrë në detajet se si kryhet shërbimi, me sa resurse, me sa fonde etj. Në asnjë mënyrë standarti nuk duhet të kufizojë autonominë e bashkive për të vendosur mënyrën se si do ti kryejnë shërbimet.

Gjithashtu, ashtu sikurse e kemi trajtuar edhe më sipër ky ligj ka sjellë risi për sa i përket parashikimit që në rastet kur njësitë e vetëqeverisjes vendore nuk zotërojnë fondet ose mjetet e mjaftueshme për arritjen e standardeve dhe normave kombëtare, qeverisja qendrore u jep atyre mbështetjen e nevojshme financiare, duke bërë të mundur sigurimin e një niveli të caktuar të ofrimit të shërbimeve.

Qeverisja qendrore siguron mjete dhe burime financiare të mjaftueshme për njësitë e vetëqeverisjes vendore edhe në rastet kur njësitë e vetëqeverisjes vendore ushtrojnë funksionet e deleguara për të bërë të mundur ushtrimin e këtyre funksioneve në nivelin apo standartin e përcaktuar me ligj.

 Funksionet e veta Ligji nr. 139/2015 përcakton funksionet e veta të njësive të vetëqeverisjes vendore si funksione që janë përgjegjësi vetëm e njësive të pushtetit vendor si dhe financimi i tyre bëhet nga pushteti vendor. Funksionet eskluzive për të cilat njësitë e qeverisjes vendore kanë autoritet ivestimi, shërbimi, administrimi dhe rregullatore në këtë ligj janëndarëjanë në varësi të fushës së shërbimit: 1. Në fushën e infrastrukturës dhe shërbimeve publike, 2. në fushën e shërbimeve sociale, 3. në fushën e kulturës, sportit dhe shërbimeve argëtuese, 20

4. në fushën e mbrojtjes së mjedisit, 5. në fushën e bujqësisë, zhvillimit rural, pyjeve dhe kullotave publike, natyrës dhe biodiversitetit, 6. në fushën e zhvillimit ekonomik vendor, 7. në fushën e sigurisë publike.

Një sërë funksionesh përkatësisht 6 funksione të reja janë transferuar nga pushteti qëndror në atë vendor. Decentralizimi i këtyre funksioneve është bërë për arsye që shërbimi i këtyre funksioneve të jetë më i mirë dhe më afër qytetarëve.

Kështu në fushën e infrastrukturës dhe shërbimeve publike, bashkitë ushtrojnë funksionet e mëposhtëme: 1. Prodhimin, trajtimin, transmetimin dhe furnizimin me ujë të pijshëm.

2. Mbledhjen, largimin dhe trajtimin e ujërave të ndotura.

3. Mbledhjen dhe largimin e ujërave të shiut dhe mbrojtjen nga përmbytjet në zonat e banuara.

4. Ndërtimin, rehabilitimin dhe mirëmbajtjen e rrugëve vendore dhe sinjalizimit rrugor, të trotuareve dhe shesheve publike vendore. Kyështë një funksion i ri i decentralizuar me ligjin 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”.

5. Ndriçimin e mjediseve publike.

6. Transportin publik vendor.

7. Ndërtimin, rehabilitimin dhe mirëmbajtjen e varrezave publike, si dhe garantimin e shërbimit publik të varrimit.

8. Shërbimin e dekorit publik.

9. Parqet, lulishtet dhe hapësirat e gjelbra publike.

10. Mbledhjen, largimin dhe trajtimin e mbetjeve të ngurta dhe shtëpiake.

11. Ndërtimin, rehabilitimin dhe mirëmbajtjen e ndërtesave arsimore të sistemit shkollor parauniversitar, me përjashtim të shkollave profesionale.

12. Administrimin dhe rregullimin e sistemit arsimor parashkollor në kopshte dhe çerdhe.

13. Ndërtimin, rehabilitimin dhe mirëmbajtjen e ndërtesave të shërbimit parësor shëndetësor dhe zhvillimin e aktiviteteve edukuese e promovuese në nivel vendor, të cilat lidhen me mbrojtjen e shëndetit, si dhe administrimin e qendrave e të shërbimeve të tjera në fushën e shëndetit publik, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj.

14. Planifikimin, administrimin, zhvillimin dhe kontrollin e territorit, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj Në fushën e shërbimeve sociale bashkitë kanë funksionet e mëposhtëme:

21

1. Krijimin dhe adminstrimin e shërbimeve sociale, në nivel qëndror, për shtresat në nevojë, personat me aftësi të kufizuara, fëmijët, gratë, gratë kryefamiljare, gratë e dhunuara, viktima të trafikut, nëna apo prindër me shumë fëmijë, të moshuarit, etj., sipas mënyrës së përcaktuar më ligj.

2. Ndërtimin dhe administrimin e banesave për strehim social, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj.

3. Ndërtimin dhe adminsitrimin e qendrave për ofrimin e shërbimeve sociale vendore.

Gjithashtu administrimi i disa qëndrave sociale nga bashkitë është një funksion i ri i transferuar nga psuhtet qëndror me ligjin nr. 139/ 2015.

4. Krijimin, në bashkëpunim me ministrinë përgjegjëse për mirëqënien sociale, të fondit socialpër financimin e shërbimeve, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj.

Në fushën e kulturës, sportit dhe shërbimeve argetuese, bashkitë kryejnë këto funksione: 1. Zhvillimin, mbrojtjen dhe promovimin e vlerave e të trashëgimisë kulturore me interes vendor, si dhe me administrimin e objekteve që lidhen me ushtrimin e këtyre funskioneve.

2. Organizimin e aktiviteteve kulturore dhe promovimin e identiteit kombëtar e lokal, si dhe administrimin e objekteve që lidhen me ushtrimin e këtyre funksioneve.

3. Zhvillimin, mbrojtjen dhe promovimin e bibliotekave e të ambienteve për lexim, me qëllim edukimin e përgjithshëmtë qytetarëve.

4. Organizimin e aktiviteteve sportive, çlodhëse e argëtuese, zhvillimin dhe administrimin e institucioneve e të objekteve që lidhen me ushtrimin e këtyre funksioneve.

Në fushën e mbrojtjes së mjedisit, kryen këto funksione: 1. Sigurmin, në nivel vendor, të masave për mbrojtjen e cilësisë së ajrit, tokës dhe ujit nga ndotja.

2. Sigurimin, në nivel vendor, të masave për mbrojtjen nga ndotja akustike.

3. Zhvillimin e aktiviteteve edukuese dhe promovuese, në nivel vendor, tëcilat lidhen me mbrojtjen e mjedisit.

Në fushën e bujqësisë, zhvillimit rural, pyjeve dhe kullotave publike, natyrës dhe biodiversitetit: 1. Administrimin, shfrytëzimin dhe mirëmbajtjen e infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit, të transferuar në pornësi të tyre, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj. Edhe ky funksion është funksion i ri për 61 bashkitë të cilat duhet të sigurojnë jo vetëm administrimin por edhe mirëmbajtjen e infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit.

2. Administrimin dhe mbrojtjen e tokave bujqësore e të kategorive të tjera të resurseve, si toka të pafrytshme etj, sipas mënurës së përcaktuar me ligj.

22

3. Krijimin dhe administrimin e sistemit vendor të informacionit dhe këshillimit bujqësor e rural, sipas legjislacionit në fuqi.

4. Krijimin dhe administrimin e skemave vendore të granteve për bujqësinë e zhvillimin rural, të financuaranga buxheti lokal dhe/ose me bashkëfinancim nga të tretët, duke garantuar akses të balancuar gjinor.

5. Administrimin e fondit pyjor dhe kullosor publik, sipas legjislacionit në fuqi. Po ashtu funksion i ri për bashkitë i transferuar me ligjin 139/2015.

6. Mbrojtjen e natyrës së biodiversitetit, sipas legjislacionit në fuqi Në fushën e zhvillimit ekonomik vendor, bashkitë kryejnë: 1. Hartimin e planeve strategjike të zhvillimit e të programeve për zhvillimin ekonomik vendor.

2. Ngritjen dhe funksionimin e tregjeve publike dhe të rrjetit të tregtisë.

3. Mbështetjen për zhvillimin e biznesit të vogël, nëpërmjet veprimtarive nxitëse, të tilla si panaire e reklama në vende publike.

4. Organizimin e shërbimeve në mbështetje të zhvillimit ekonomik vendor, si informacionet për bizneset, aktivitetet promovuese, vënia në dispozicion e aseteve publike, etj.

5. Publikimin e broshurave informative, krijimin e portaleve me profil ekonomik, etj.

6. Dhënien e granteve financiare për mbështetjen e aktiviteteve të biznesit të vogël e të mesëm, sipas mënyrës së përcaktuar në legjislacioni në fuqi, duke garantuar akses të balancuar gjinor.

Ligji hap hapësira të reja për bashkitë në mbështetje të zhvillimit ekonomik lokal, duke lejuar ngritjen e mekanizmave financiarë për mbështetjen e bizneseve lokale apo dhe për zbutjen e varfërisë nëpërmjet krijimit të fondit social lokal.

Në fushën e sigurisë publike, bashkitë kryejnë këto funksione: 1. Mbrojtjen civile, në nivl vendor, dhe administrimin e strukturave përkatëse, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj.

2. Garantimin e shërbimit të zjarrfikësve, në nivel vendor, dhe administrimin e strukturave përkatëse, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj. Një funksion ky gjithashtu i ri i cili do një përgjegjësi më të madhe, sidomos për ngritjen e strukturave përkatëse për ofrimin e këtij shërbimi në cdo bashki, dhe në një territor tashmë të rritur me ish komunat e bashkive.

3. Garantimin e mbarëvajtjes së marrëdhënieve në komunitet, parandalimin dhe ndërmjetësimin për zgjidhjen e konflikteve në komunitet.

4. Parandalimin e kundërvajtjeve administrative, forcimin, inspektimin dhe monitorimin e zbatimit të rregulloreve e të akteve të njësive të vetëqeverisjes vendore brenda juridiksionit të tyre vendor dhe në përputhje me përcaktimet ligjore.

23

 Funksionet e deleguara Neni 30 i ligjit nr. 139/2015 trajton funksionet dhe kompetencat e deleguara. Kjo është një pjesë shumë delikate jo vetëm e ligjit por edhe e marrëdhënieve të pushtetit qëndror dhe atij vendor, aq më tepër tani që funksionet e përbashkëta (funksionet që kryeshin edhe nga pushteti qëndror edhe nga ai vendor) janë suprimuar.

Nga ky nen del qartë fakti që këto funksione mund të jenë ose jo të të detyruershme. Nëqoftë se ato janë të detyrueshme duhet të jenë të përcaktuara si të tilla shprehimisht me ligj. Ligji që i delegon një funksion bashkive duhet të përcaktojë edhe fondet e nevojshme për kryerjen e këtij funksioni dhe mënyrën se si do të disbursohen këto fonde në llogari të bashkisë.

Në rastin e funksioneve të deleguara jo të detyrueshme duhet të kemi një marrëveshje të dyanshme me institucionit përkatës të pushtetit qëndror dhe bashkisë. Gjithashtu institucionet qendrore mund të autorizojnë bashkinë dhe/ose qarkun të ushtrojnë një kompetencë të vetme për një funksion të caktuar. Në këtë nen nuk janë dhënë në mënyrë specifike se cilat janë funksionet e deleguara duke e bërë këtë nen të përgjithshëm. Funksionet e deleguara do të përcaktohen në ligje të vecanta (të detyrueshme) dhe në marrëveshje përkatëse (të padetyrueshme).

Në çdo rast, qeverisja qendrore u garanton njësive të vetëqeverisjes vendore mbështetjen e nevojshme financiare për ushtrimin e funksioneve dhe kompetencave të deleguara. Bashkia ose qarku, me nismën e tyre, mund të përdorin edhe burimet e veta financiare për ushtrimin e funksioneve e të kompetencave të deleguara, me synim për ngritjen në nivel më të lartë të shërbimit në interes të qytetarëve.

Një nga funksionet që është konsideruar deri tani dhe që do vazhdojë të konsiderohet edhe me ligjin e ri nr. 139/2015 si funksion i deleguar është funksioni i gjëndjës civile.

Në cfarëdo rasti, sipas këtij ligji, njësia e vetëqeversjes vendore nuk është e detyruar të kryejë një funksion të deleguar nga pushteti qëndror nëqoftëse njëra nga kushtet e mëposhtëme nuk është plotësuar: • •

Nuk është dhënë me ligj Nuk parashikohen fonde përkatëse për kryerjen e këtij funksioni

24

 Funksionet e reja të decentralizuara Me anë të ligjit nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”, 61 bashkive u janë transferuar 6 funksione të reja ekskluzive, të cilat janë: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Personeli mbështetës i arsimit parashkollor dhe parauniversitar.

Menaxhimi i pyjeve dhe kullotave; Mirëmbajtja e rrugëve rurale; Administrimi i infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit; Mbrojtjes nga zjarri dhe shpëtimit; Administrimi i disa qendrave sociale nga Bashkitë

•

Ligji i ri “Për vetëqeverisjen vendore” përcakton të gjithë sistemin e arsimit parashkollor, kopshte dhe çerdhe, duke përfshirë edhe emërimin dhe shkarkimin e personelit mësimdhënës, autoritet ky i dhënë ekskluzivisht nga njësitë e qeverisjes vendore.

Për sa i përket arsimit parauniversitar, i gjithë stafi mbështetës do të punësohet nga bashkitë e reja. Kjo do të thotë se njësitë e reja bazë të vetëqeverisjes vendore do të paguajnë pagat e mësuesve parashkollorë dhe stafit mbështetës jo-pedagogjik të shkollave fillore dhe të mesme.

•

•

Ligji i ri nr.139/2015 gjithashtu rregullon transferimin e menaxhimit të pyjeve dhe kullotave në njësitë bazë të vetëqeverisjes vendore (bashkitë). Gjithashtu, transferohet në bashki edhe menaxhimi i institucioneve që shërbejnë për këtë funksion.

Një tjetër funksion i ri i shtuar për bashkitë është edhe mirëmbajtja e rrugëve rurale.

Me konsolidimin e fundit territorial, autorët kanë theksuar nevojën për një kategorizim të ri të rrugëve të përcaktuara si rrugë rurale me ndarjen e vjetër administrative dhe që tani janë bërë pjesë e një bashkie të vetme.

Hapat kryesore që kërkohen për këtë kategorizim të ri përfshijnë: − Inventarizimin e sistemit rrugor (për të definuar se cilat janë përcaktuar si rrugë rurale dhe cilat si rajonale); − Krijimin e një baze të dhënash me të gjitha të dhënat përkatëse financiare (gjendjen e rrugëve, amortizimit, investimet që janë bërë); − Analizën e kostos për sistemin e ri që do të zbatohet.

•

Bazuar në ligjinn e ri 139/2015 bashkitë do të jenë kompetente edhe për, mirëmbajtjen dhe administrimin e infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit. Kjo infrastrukturë do të transferohet në pronësi të tyre.

25

Në sistemet e mëdha, Bashkitë / Organizta e përdoruesve të Ujit do të jenë përgjegjës për kanalet e ujitjes sekondare dhe terciare dhe për kanalet e kullimit terciare.

•

Në bazë të ligjit të ri “Për Vetëqeverisjen Vendore”, shërbimi i mbrojtjes nga zjarri dhe administrimi i strukturave përkatëse, në mënyrën e përcaktuar me ligj, do të jetë një funksion ekskluziv i 61 bashkive të krijuara pas Reformës Administrative Territoriale (RAT).

Kjo do të thotë se bashkitë do të jenë përgjegjëse për të garantuar funksionimin e njësisë të Policisë të Mbrojtjes nga zjarri dhe të shpëtimit në të gjithë territorin e tyre.

•

Ligji i ri “Për Vetëqeverisjen Vendore”, ka një nen për funksionet ekskluzive të bashkive në fushën e bujqësisë, zhvillimit rural, pylltarisë dhe kullotave.

Ky nen përcakton se bashkitë janë përgjegjëse për: 1. krijimin dhe administrimin e sistemit vendor të informacionit dhe këshillimit buqësor e rural 2. administrimin dhe mbrojtjen e tokave buqësore e të kategurive të tjera të resurseve 3. Krijimi dhe administrimin e skemave të granteve lokale për bujqësi dhe zhvillim rural, të financuara nga buxheti lokal dhe / ose bashkë-financuar me palët e treta, duke garantuar akses të balancuar •

Ligji i ri "Për vetëqeverisjen vendore” përcakton një numër të konsiderueshëm kompetencash të reja për bashkitë në fushën e shërbimeve sociale.

Sipas këtij ligji, bashkitë janë përgjegjëse për kryerjen e funksioneve të mëposhtme: 1. krijimin dhe administrimin e shërbimeve sociale për të varfërit, personat me aftësi të kufizuara, fëmijët, gratë, të moshuarit, etj.; 2. ndërtimin dhe menaxhimin apartamenteve për banim social, në mënyrën e parashikuar me ligj; 3. ndërtimin dhe menaxhimin e qendrave për ofrimin e shërbimeve sociale lokale; 4. krijimin e një fondi për financimin e shërbimeve sociale në bashkëpunim me ministrinë përgjegjëse për mirëqenie sociale, siç përcaktohet me ligj.

26

 Funksionet e qarkut Neni 31 i ligjit 139/2015 trajton funksionet e qarkut. Ka patur një debat të madh gjatë zbatimit të reformës administrative dhe territoriale si dhe gjatë hartimit të ligjit të ri “Për vetëqeverisjen vendore” në lidhje me prekjen e qarkut nga pikpamja administrative, oraganizative dhe territoriale.

Ngërci i këtij debat ishte pikërisht Kushtetuta e Shqipërisë pasi, për të bërë të mundur ndërhyrjen dhe riorganizimin territorial dhe administrativ të qarkut duhej ndryshuar kushtetuta e cila ka përcaktuar që njësitë e qeverisjes vendore janë bashkite ose komunat (të cilat u shkrinë duke ju bashkuar bashkive) dhe qarqet.

Si rezultat qarku nuk u prek duke trashëguar funksionet dhe rregullimin administrativ që kishte me ligjin organik të vjetër.

Qëllimi i ligjit të ri nr. 139 është fuqëzimi i nivelit bazë – bashkive, sidomos pas ndryshimeve të ndodhura nga RAT. Edhe vetë fakti që këshilli i qarkut përbëhet nga të zgjedhur nëpër bashki tregon se qarku më tëpër është një nivel pushteti vendor që nuk mund të jëtë aq i fuqishëm sa bashkitë. Megjithatë qarku mund të shërbejë si një “forum” ku do të nxitet bashkëpunimi ndërbashkiak, dhe ku mund të bëhet harmonizimi i politikave vendore me politikat kombëtare, duke ndërtuar politika rajonale.

Qarkut mund t’i delegohen edhe funksione të tjera nga pushteti qëndror apo nga ai vendor.

Pushteti qëndror mund ti delegojë qarkut funksione vetëm duke respektuar parimet e përcaktuara nga ligji nr. 139/2015. Ndërsa bashkitë ose disa prej tyre mund t’i delegojnë qarkut me marrëveshje funksionet e tyre.

Në këtë kre (VII) të ligjt janë shtuar edhe dy nene që lidhen me administrimin e shërbimeve publike dhe instrumentat e përdorur nga bashkitë për administrimin e shërbimeve publike. Këto nene janë një vlerë e shtuar e ligjit duke parashikuar disa risi si: vendosja e një sistemi treguesish për matjen e performancës në ofrimin e shërbimeve publike. Përfshirja e aspektit gjinor në këta tregues si dhe krijimin e një njësie të posaçme në strukturën e njësisë së vetëqeverisjes vendore, e cila do të jetë përgjegjëse për prezantimin, mbikëqyrjen dhe monitorimin e performancës e të shërbimit, përfshirë edhe respektimin e aspektit gjinor

• Struktura e vetëqeverisjes vendore  Autoriteti vendimarrës/ përfaqësues Kreu IX i ligjit nr. 139/2015 i kushtohet autoritetit përfaqësues të bashkisë duke përcaktuar përbërjen e tij nga këshilltarë të zgjedhur.

27

Neni 45 përcakton mënyrën se si do të zgjidhen antarët e këshillave bashkiakë. Sikurse shihet kjo dispozitë është një dispozitë blankete që referon në Kodin Zgjedhor të Republikës së Shqipërisë, si ligji që përcakton në mënyrë të dedikuar dhe specifike mënyrën dhe zhvillimin e zgjedhjeve në Shqipëri.

Neni 46 jep kriteret që do të përdoren për përcaktimin e numrit të antëtarëve të këshillave bashkiakë. Kriteri i vetëm që përdoret për përcaktimin e numrit të këshilltarëve vazhdon të mbetet popullsia njësoj si ligji i mëparshëm nr. 8652/2000. Një njësi vendore me popullsi më të madhe ka më shumë këshilltarë se një njësi më e vogël. Para zgjedhjeve të radhës Prefekti në bazë të këtij neni përcakton numrin e anëtarëve të këshillit për çdo bashki nën juridiksionin e tij, mbi bazën e numrit të banorëve, sipas evidencave të zyrave të gjendjes civile të datës 1 janar të vitit kur zhvillohen zgjedhjet vendore.

Neni 47 prcakton rastet kur funksioni i këshilltarit është i papajtueshëm me një detyrë apo funksion tjetër. Anëtari i këshillit bashkiak nuk mund të jetë njëkohësisht pjesë e ekzekutivit të bashkisë qoftë ky kryetar, zëvëndëskryetar, sekretar i këshillit bashkiak apo nënpunës i administratës. Kjo është një pikë shumë e rëndësishme pasi pengon këshilltarët të emerojnë vetveten si nënpunës të bashkisë.

Gjithashtu edhe deputetët e Kuvendit Popullor nuk mund të jenë këshilltarë bashkiakë.

Një tjetër pengesë e këtij neni është fakti që një person nuk mund të zgjidhet në të njëjtën kohë në më shumë se një këshill bashkiak. Kjo do të thotë që neqoftëse një person është zgjedhur anëtar i këshillit bashkiak të Fierit nuk mund të zgjidhet njëkohësisht edhe anëtar i këshillit bashkiak të Vlorës.

Në të njëjtën kohë persona në lidhje të ngushtë farefisnore nuk mund të jenë anëtarë të të njëjtit këshill.

Neni 48 është një nen tepër i rëndësishëm pasi jep modalitetet e konstituimit të këshillit bashkiak. Është me vënd të theksohet se këshilli bashkiak i mëparshëm vazhdon të kryejë detyrën e tij deri në momentin e krijimit të këshillit të ri.

Jo më vonë se 20 ditë nga data e shpalljes së rezultatit nga organi kompetent sekretari i këshillit bashkiak thërret mbledhjen e parë të këshillit bashkiak. Në mungesë të sekretarit, mbledhja e parë thirret nga Prefekti përkatës. Subjektet e mësipërme njoftojnë zyrtarisht me shkrim të gjithë anëtarët e zgjedhur të këshillit për vendin dhe orën e mbledhjes.

Ligji ka krijuar mundësinë edhe të thirrjes së mbledhjes së parë nga vetë këshilltarët. Në ato raste kur për arsye të ndryshme as sekretari dhe as Prefekti nuk e kryejnë këtë detyrë, vetë këshilltarët

28

mund të organizohen dhe me pjesëmarrjen e më shumë se gjysmës së të gjithë anëtarëve të tij organizojnë mbledhjen e parë, brenda 10 ditëve. Është e rëndësishme të theksohet se mbledhja e parë e këshillit është e vlefshme kur në të marrin pjesë më shumë se gjysma e të gjithë anëtarëve të tij. Në rast se edhe pas tre tentativash nuk mblidhen më tepër se gjysma, atëherë këshilli konsiderohet i shpërndarë dhe do të zhvillohen zgjedhje të tjera. Funksionet e këshillit në këtë rast do të vazhdojnë të ushtrohen nga këshilli i vjetër deri në konstitutimin e këshillit të ri.

Mbledhja e parë e këshillit drejtohet nga këshilltari më i vjetër në moshë, deri në zgjedhjen e kryetarit të tij. Në mbledhjen e parë zgjidhet komisioni i mandateve i cili verifikon mandatet e këshilltarëve. Këshilli quhet i krijuar pas verifikimit të mandateve të më shumë se gjysmës së të gjithë këshilltarëve. Në mbledhjen e parë këshilli jo vetëm verifikon por edhe miraton mandatet e anëtarëve të tij si dhe zgjedh kryetarin, zëvendëskryetarët e këshillit, anëtarët që do të përfaqësojnë këshillin bashkiak në këshillin e qarkut, duke i pajisur me mandatin e përfaqësimit.

Më pas, pasi marrin mandatin këshilltarët bëjnë edhe betimin.

Neni 49 trajton cështje që kanë të bëjnë me mandatin e këshilltarit. Me vendim të këshillit cdo këshilltari i veifikohet dhe i jepet mandati. Dhënia dhe heqja e mandatit bëhen me shumicën e votave të numrit të përgjithshëm të anëtarëve të këshillit. Ky nen ka përcaktuar taksativisht edhe rastet kur një këshilltari i mbaron mandati përpara afatit. Një këshilltari i mbaron mandati përpara afatit kur ndryshon vendbanimin. Nuk është e mundur që një person të jetojë në Tiranë dhe të jetë anëtar i këshillit bashkiak të Sarandës. Mbarimi para kohe i mandatit deklarohet me vendim të këshillit bashkiak dhe me propozim të komisionit të mandateve.

Neni 51 përcakton të drejtat e këshilltarit bashkiak. Është me vënd të përsërisim që këshilli i bashkisë është në njëfarë mënyre pjesa “legjislative” e pushtetit vendor. Për këtë bazuar edhe në parashikimet kushtetuese, këshilltarët nuk mbajnë përgjegjësi për opinionet e shprehura lidhur me cështje zyrtare gjatë ushtrimit të detyrës. Këshilltarët kanë të drejtë të kërkojnë dhe të informohen nga kryetari i bashkisë në cdo kohë për cfarëdo lloj dokumentacioni për tu njohur me probleme të caktuara.

Gjatë hartimit të ligjit nr. 139/2015 është diskutuar shumë fakti nëse funksioni i këshilltarit do të ishte funksion me shpërblim apo pa shpërblim.

Ky ligj ka sjellë një risi në lidhje me këtë cështje duke parashikuar që Këshilltari kryen funksionin me shpërblim mujor të barabartë me 10 për qind të pagës mujore të kryetarit të bashkisë përkatëse. Pra këshilltarët do vazhdojnë të mbajnë të drejtën e shpërblimit.

29

Gjithashtu, punëdhënësit e anëtarëve të këshillit bashkiak janë të detyruar nga ky nen që të lejojë anëtarin e këshillit bashkiak të shkëputet nga puna për të marrë pjesë në mbledhjet e këshillit bashkiak, komisioneve të tij apo aktivitete të organizuara prej këshillit bashkiak.

Gjithashtu këshilltarët kanë të drejtën e kualifikimit profesional sipas programit të miratuar nga këshilli.

Neni 52 i ligjit flet për pengesat ligjore duke përcktuar që këshilltari nuk ka të drejtë të marrë pjesë dhe të votojë në ato raste kur vendimi që do të merret ka lidhje direkte interesash apo jo me persona të afërm të tij ose me atë vetë. Psh. nëqoftëse këshilli është duke shqyrtuar rastin e blerjes së një prone në të cilën një prej këshilltarëve ka interesa pronësie, ky këshillëtar nuk ka të drejtë të marrë pjesë në atë mbledhje. Në këtë nen parashikohet edhe detyrimi i anëtarit të këshillit bashkiak që në rast se vëren se ekziston ndonjë nga pengesat ligjore të përcaktuara taksativisht nga ky nen duhet të njoftojë menjëherë me shkrim kryetarin e këshillit bashkiak.

Gjithashtu me anë të këtij neni i njihet e drejta për të kërkuar përjashtimin e një anëtari të këshillit bashkiak nga pjesëmarrja në një procedurë edhe personave të tretë me anë të një kërkese me shkrim drejtuar kryetarit të këshillit bashkiak. Në këtë rast personi i tretë duhet të vertetojë rastin e pengesës ligjore të anëtarit të këshillit për të cilin kërkon përjashtim.

Neni 31 jep modalitetet e funksionimit të Këshillit. Ky nen sanksionon edhe njëherë faktin që këshilli ushtron funksionet e tij deri sa të jetë krijuar këshilli i ri pasardhës. Pra, edhe pas zgjedhjeve të reja, përderisa këshilli i ri të mos jetë krijuar, këshilli i vjetër mund të mblidhet dhe të marrë vendime për cështje të caktuara. Megjithatë si praktikë, pas zgjedhjeve të reja, këshilli i vjetër mblidhet vetëm në qoftëse duhet marrë një vendim për një rast emergjence që nuk mund të presë. Zakonisht mbledhjet e këshillit bëhen një herë në muaj, por mund të mblidhen edhe më shumë sipas përcaktimit që bën vetë këshilli. Thirrja e mbledhjes për një problem të caktuar është përcaktuese vetëm për njoftimin e mbledhjes dhe për organizimin e saj (e cila bëhet, si rregull, jo më pak se 5 ditë para datës së zhvillimit të saj). Kjo në asnjë rast nuk do të thotë që këshilli ka të domosdoshëm shqyrtimin e problemit. Është këshilli që duke miratuar rendin e ditës së mbledhjes, përpara fillimit të saj, do të vendosë nëse pranon kërkesën dhe nëse do të zhvillojë mbledhjen për problemin që kërkohet. Mbledhja thirret nga kryetari i këshillit dhe eshtë e vlefshme kur në të marrin pjesë shumica e anëtarëve të këshillit. E gjithë mbledhja pasqyrohet në procesverbalin e mbledhjes.

Neni 54 është një nen shumë i rëndësishëm pasi duke përcaktuar detyrat dhe kompetencat e këshillit, roli i këtij të fundit vihet në pozita më të qarta. Duhet thënë që këtu që fryma e këtij ligji ka qënë forcimi i rolit të kryetarit bashkiak në dallim nga ligji i mëparshëm që ka qënë forcimi i rolit të këshillit bashkiak. Këshilli ka për detyrë zgjedhjen e komisioneve të këshillit nga vetë përbërja e tij si dhe miratimin e rregullores së brendshme të funksionimit të tij. Kjo 30

rregullore përfshin të gjitha modalitetet e mënyrës së organizimit të mbledhjeve, votimit, mbledhjeve të hapura, konsultimeve, etj. Gjithashtu këshilli duke respektuar ligjin për barazi gjinore zgjedh dhe shkarkon kryetarin dhe zëvëndëskryetarët e këshillit. Kryetari dhe Zëvendëskryetarët duhet të jenë detyrimisht anëtarë të këshillit.

Një detyrë e rëndësishme është miratimi i akteve të themelimit të shoqërive tregëtare, ndërmarrjeve dhe personave të tjerë juridikë. Psh. në qoftë se ndërmarrja e ujësjellësit transformohet në shoqëri tregëtare, këshilli përkatës miraton aktin e themelimit, kapitalin si dhe emëron këshillin mbikqyrës të shoqërisë.

Detyra më e rëndësishme e këshillit është miratimi i buxhetit vjetor dhe i ndryshimeve të mëvonshme. Me fuqëzimin e autonomisë vendore dhe thellimin e procesit të decentralizimit buxhetimi vjetor dhe ai afatmesëm bëhen një instrument i rënësishëm qeverisës. Këshilli ndjek nga afër gjithë procsin e përgatitjes, miraton dhe ndjek zbatimin e buxhetit nëpërmjet komisionit të financës.

Gjithashtu, këshilli miraton shitjen apo blerjen e pronave si dhe dhënien apo marrjen në përdorim të tyre. As kryetari i bashkisë dhe as një person tjetër i administratës nuk ka të drejtë të vendosë për dhënien me qera apo përdorim apo shitjen e pronave të bashkisë, kjo bëhet vetëm me vendim të këshillit bashkiak përkatës.

Një tjetër kompetencë e rëndësishme është edhe vendosja e nivelit të taksave dhe tarifave vendore. Për ato raste ku pushteti qëndror ka përcaktuar një nivel tavan dhe një dysheme, këshilli vendos masën e taksës që do të aplikohet në bashkinë e tij. Gjithashtu këshilli vendos edhe për nivelin e tarifave, si ajo e pastrimit. Kjo do të thotë që nuk kemi një nivel të uniformizuar të taksave dhe tarifave në të gjitha bashkitë. Këshilli vendos edhe për nivelin e pagave dhe shpërblimeve të punonjësve, për marrjen e kredive, kontrollin e brendshëm dhe një sërë detyrash të tjera të përcaktuara nga ky nen.

Neni 55 trajton mënyrën e votimit në këshill ku një rëndësi të madhe ka shpallja e akteve dhe njoftimi i tyre duke u diferencuar aktet me natyre normative dhe ato me karakter individual.

Neni 58 trajton rastin kur shpërndahet këshilli bashkiak. Neni jep disa raste kur këshilli shpërndahet para kohe duke përcaktuar që në raste shpërndarje organizohen zgjedhje të reja.

 Autoriteti ekzekutiv Autoriteti ekzekutiv bashkiak është kryetari i bashkisë i cili me këtë ligj mund të ushtrojë deri në tre mandate të njëpasnjëshme me të drejtë për tu rizgjedhur përsëri. Ky mekanizëm në kushtet e Shqipërise garanton konkurrencë dhe hapje të garës për kandidatura të reja dhe alternative dhe përmirësim të qeverisjes demokratike në nivel lokal. Modeli i ndjekur në këtë ligj bazohet në 31

modelin italian, i cili kufizon mandatet e kryetarëve të bashkive në vetëm 2 mandate radhazi (mandati është 5-vjeçar).

Gjithashtu kryetari i bashkisë ka kompetencën për të emëruar dhe shkarkuar një ose më shumë zëvendëskryetarë duke respektuar barazinë gjinore.

Nenet 60, 61 dhe 62 trajtojnë cështje të fitimit, përfundimit para kohe të mandatit të kryetarit dhe shkarkimit të tij.

Meqënëse kryetari zgjidhet direkt, mandati i tij nuk varet nga konstituimi i këshillit por mandati i tij vërtetohet nga gjykata e rrethit gjyqësor, (dhoma civile) në juridiksionin e së cilës përfshihet bashkia përkatëse, brenda 20 ditëve nga data e shpalljes së rezultatit të zgjedhjes së tij.

Gjithashtu parashikohet edhe mundësia e shpalljes së pavlefshmërisë së mandatit të kryetarit duke referuar në shkeljen e nenit 45 të Kushtetutës që ka të bëjë me të drejtën për të zgjedhur dhe për tu zgjedhur.

Funksioni i kryetarit të bashkisë është i papajtueshëm me funksionin e deputetit të Kuvendit Popullor. Gjithashtu ai e humbet mandatin kur ndryshon vendbanimin e përhershëm të tij (dmth kur nuk është më banor i bashkisë ku është zgjedhur).

Raste të tjera janë dhënia e dorëheqjes, vdekja, mospranimi i bërjes së betimit etj. Për rastet e përfundimit të mandatit të kryetarit përpara afatit, këshilli bashkiak njofton Këshillin e Ministrave nëpërmjet prefektit.

Në rastet e përfundimit të parakohshëm të mandatit, organizohen zgjedhjet e pjesshme për kryetarin e bashkisë.

Në rastin e humbjes së mandatit, deri në zgjedhjen e kryetarit të ri, funksioni i kryetarit kryhet nga njëri prej zëvendëskryetarët. Vetëm në rastin kur vendi mbetet vakant në gjashtë muajt e fundit të mandatit nuk bëhen zgjedhje të tjera dhe këshilli përkatës zgjedh nga radhët e veta një kryetar të ri me shumicën e votave të numrit të përgjithshëm të anëtarëve të tij, i cili ushtron funksionet deri në përfundim të mandatit.

Për shkarkimin e kryetarit të bashkisë ligji ka parashikuar tre raste: a) kryen shkelje të rënda të Kushtetutës ose të ligjeve; b) dënohet për kryerjen e një vepre penale, me vendim të formës së prerë, nga gjykata; c) propozohet për shkarkim nga këshilli bashkiak përkatës për mosparaqitje në detyrë për një periudhë 3-mujore të pandërprerë.

Në dy rastet e para ai duhet të shpallet fajtor nga gjykata si i vetmi institucion që ka të drejtë të japë një verdikt për shkelje të ligjeve. Ai nuk mund të pushohet direkt nga Këshilli i Ministrave sepse nuk është strukturë administrative e varur prej tij. Por, sipas vendimit të gjykatës Këshilli i Ministrave formalizon aktin e shkarkimit me një vendim të vecantë.

Gjithashtu edhe këshilli bashkiak mund t’i propozojë Këshillit të Ministrave të vendosë shkarkimin e një kryetari i cili nuk është paraqitur në detyrë për një periudhë të pandërprerë prej 3 muajsh.

Neni 63 megjithëse në dukje simbolik ka rëndësinë e vet pasi përdorimi i simboleve me rigorozitet kontribon në përmirësimin e imazhit të institucionit të kryetarit të bashkisë.

32

Neni 64 përcakton kompetencat dhe detyrat e kryetarit të bashkisë. Në qoftë se për këshillin e bashkisë bëmë krahasimin me Kuvendin Popullor, roli i kryetarit të bashkisë është i ngjashëm me një kombinim të kryeministrit me presidentin e Republikës. Ai është përfaqësues i ekzekutivit të njësisë së pushtetit vendor.

Ashtu sikurse e kemi përmëndur edhe më sipër ky ligj ka forcuar së tepërmi rolin e kryetarit të bashkisë duke i lënë diskrecion dhe fleksibilitet të mjaftueshëm për të ushtruar funksionet e tij.

Kryetari ushtron të gjitha kompetencat në kryerjen e funksioneve të bashkisë, me përjashtim të atyre që janë kompetencë vetëm e këshillit përkatës.

Kryetari i bashkisë ka të drejtë të emërojë dhe shkarkojë punonjësit e administratës përfshirë edhe zv/kryetarët, si dhe drejtuesit e ndërmarrjeve dhe institucioneve në varësi të njësisë të vetëqeverisjes vendore. Gjithashtu kryetari emëron dhe shkarkon duke respektuar ligjin për barazinë gjinore, administratorët e njësive administrative dhe lagjeve.

Kryetari i bashkisë merr masa për përgatitjen e materialeve të mbledhjeve për këshillin bashkiak (pak a shumë si qeveria përgatit projekt ligjet për parlamentin).

Kryetari miraton strukturën, organikën e kategoritë e pagave për çdo pozicion të shërbimit civil dhe rregulloret bazë të administratës së bashkisë dhe të njësive e institucioneve buxhetore në varësi të bashkisë. Një tjetër funksion i shtuar i kryetarit është emërimi dhe shkarkimi i nëpunësit vendorë për barazinë gjinore.

Në njëfarë mënyre këshilli miraton politikat dhe objektivat e përgjithshme dhe miraton buxhetin si një instrument për arritjen e tyre, ndërsa kryetari merr të gjitha masat për arritjen e këtyre objektivave. Kryetari merr cfarëdolloj vendimi për aq kohë sa ai kontribon në arritjen e objektivave të përgjithshme.

Gjithashtu kryetari raporton cdo gjashtë muaj për gjendjen financiare dhe ekonomike të njësisë të vetëqeverisjes vendore.

Një kompetencë tjetër e rëndësishme që ky ligj i jep kryetarit, është që ai mund të kthejë për rishqyrtim jo më shumë se një herë vendime e këshillit kur vëren se ato cënojnë interesat e bashkisë.

III.

Funksionimi i Strukturave Administrative të Bashkisë dhe i Strukturave Komunitare

Në këtë kre trajtohen cështjet që lidhen me organizimin e brendshëm administrativ dhe territorial të njësive të vetëqeverisjes vendore. Ligji synon që ti japë një kuadër të përshtatshëm organizimit të strukturave të reja që krijohen në kuadër të ndarjes së re territoriale dhe shtimit të territorit të bashkive, duke i dhënë atyre mundësinë e përshtatjes me nevojat specifike të tyre.

Bashkitë ndahen në njësi administrative të cila do të funksionojnë si qëndra shërbimi me një ndalesë. Në njësitë administrative funksionon administrata që drejtohet nga administratori.

33

Nëndarjet admiistrativo territoriale janë një zbatim edhe më tej i parimit të subsidiaritetit, pra të kryerjes së shërbimeve dhe të marrjes së vendimeve sa më pranë komunitetit duke krijuar mundësinë për një qeverisje më efikase dhe më përfshirëse e transparente.

Struktura dhe organika e administratës së njësive administrative janë pjesë të strukturës dhe organikës së administratës së bashkisë. Administratori emërohet dhe shkarkohet nga kryetari i bashkisë dhe është përgjegjës para tij për funksionimin dhe veprimtarinë e administratës.

Administratori duhet të ketë vendbanimin në njësinë administrative përkatëse

• Detyrat e administratës së njësisë administrative Administrata e njësisë administrative ka të drejta të përcaktuara dhe kryen një sërë detyrash.

Ashtu sikurse e theksuam edhe më sipër administrata do të shërbejë si zyrë e shërbimit për të gjitha procedurat administrative që janë në kompetencë të bahkisë duke lehtësuar kështu ofrimin e shërbimeve.

Gjithashtu ajo mund të bëjë administrimin e parqeve, lulishteve, zonave të gjelbërta, këndet e lojërave, terrenet sportive, bibliotekat, shtëpitë dhe klubet e rinisë si dhe tregjet publike. Por këto mund ti bëjë vetëm bazuar në një vendimarrje të kryetarit të bashkisë përkatëse i cili mund tja delegojë këto kompetenca njësisë administrative.

Një tjetër kompetencë e njësive administrative është edhe përgatitja dhe propozimi te kryetari i planit për investimet nën juridiksionin territorial të njësisë.

Njësia administrative gjithashtu ndihmon, mbështet dhe mbikëqyr veprimtarinë e kryetarëve e të kryesive të fshatrave, duke u bërë kështu një hallkë lidhëse mes tyre dhe kryetarit të bashkisë.

Njësia propozon edhe marrjen e nismave në dobi të komunitetit me mundësi të barabarta dhe përfitime nga të gjithë brenda juridiksionit të saj territorial.

Ligji me pikën e fundit të këtij neni parashikon mundësinë e kryerjes së cdo funksion tjetër të deleguar nga kryetari i bashkisë duke lënë hapësirë për njësitë administrative të kryejë cdo funksion që kryetari dëshiron t’ia delegojë njësisë aministrative.

• Administrimi i lagjes Ligji nr. 139/2015 përcakton që qytetet mund të ndahen në njësi më të vogla që quhen lagje. Një lagje krijohet vetëm në territore me mbi 20 mijë banorë.

Si numri i lagjeve ashtu edhe struktura e aparatit administrativ të lagjeve në qëndrat urbane miratohet me vendim të këshillit të bashkisë, duke patur parasysh si nevojën e realizimit të disa 34

shërbimeve sa më pranë banorëve të lagjes ashtu edhe mundësinë financiare të bashkisë për përballimin e kostos së këtyre shërbimeve.

Në krye të administratës së lagjes funksion administratori i saj i cili emërohet dhe shkarkohet direkt nga kryetari i bashkisë. Pra administratori i lagjes ka epror direkt kryetarin e bashkisë cka do të thotë që nuk mund të ndryshohet bazuar në kritere politike apo sa herë që ndryshon kryetari i bashkisë.

Ligji përcakton qartë se punonjësit e aparatit të administratës së lagjes trajtohen si nënpunës civilë.

Lagjet janë një mundësi e zbatimit të tërheqjes në vete qeverisje të komuniteteve. Pra edhe pse lagjja është një pjesë e aparatit administrativ të bashkisë është bërë e mundur sikurse do të shohim më poshtë krijimi i strukturave komunitare sipas nevojës dhe mundësive në cdo bashki.

• Struktura komunitare në qytet Ligji vendos bazat juridike për një kapërcim cilësor dhe të qenësishëm në qeverisjen me pjesëmarrjen e komunitetit. Ligji krijon për herë të parë strukturat komunitare në qytete, në formën e këshillave komunitarë të lagjeve dhe mekanizmin e ndërlidhësit komunitar, duke plotësuar kështu një vakum që kishte në hapësirën urbane në raport me fshatin ku ligji në fuqi e parashikonte strukturën e kryetarit të fshatit dhe kryesisë. Qeverisja komunitare është një qasje e re në politikat lokale në Shqipëri sidomos në pjesët urbane dhe sanksionimi me ligj i kësaj strukture do t’i japë hov nismave qytetare për gjallërimin e jetës në komunitet dhe pjesëmarrjen e qytetarëve në punët e bashkisë. Është këshilli bashkiak i cili përcakton bazuar në nevojat e bashkisë rregullat e përgjithshme të organizimit e të funksionimit të këshillave komunitarë të lagjeve dhe marrëdhëniet që ato kanë me bashkinë dhe strukturat e saj.

Me ligjin nr. 139/2015 është shtuar funksioni i ndërlidhësit komunitarë i cili zgjidhet nga radhët e anëtarëve të këshillave komunitarë dhe drejton dhe organizon punën e këshillave.

Si rregull, është përcaktuar që në çdo lagje të krijohet një këshill komunitar, por këshilli bashkiak mund të vendosë që në një lagje të krijohen më shumë se dy këshilla komunitarë ose bashkimin e këshillave të dy apo më shumë lagjeve.

35

• Detyrat dhe të drejtat e këshillit dhe ndërlidhësit komunitar Këshilli dhe ndërlidhësi komunitar funksionojnë si mbështetës qeverisës të bashkive. Duke qënë një risi e këtij ligji ata mund të mbështesin funksionet qeverisëse të bashkisë në lagjen e tyre duke zbatuar projekte në dobi dhe përfitim të komunitetit.

Përvec kësaj këshillat komunitarë mund të kryejnë edhe funksione dhe kompetenca të caktuara që mund ti delegohen nga këshilli bashkiak. Këtë këshilli e vendos me anë të një vendimi në të cilin duhet të përcaktojë edhe masën e financimit apo bashkëfinancimit për kryerjen e funksionit apo kompetencës së deleguar, duke përcaktuar që këto financa nuk mund të përdoren në asnjë rast për shpërblime apo pagesa për anëtarët e këshillit komunitar.

Detyra më specifike për këshillin komunitar dhe ndërlidhësin komunitar duhet të përcaktohen në rregulloret dhe urdhëresat e këshillit bashkiak.

• Struktura komunitare në fshat Sipas nenit 6 të ligjit 139/2015 përcakton që njësitë administrative përbëhen nga qytetet dhe/ose fshatrat.

Përcaktmi i parë është që fshati në cështjet e tij qeverisëse drejtohet nga kryesia dhe kryetari.

Kryetari zgjidhet një nga anëtarët e kryesisë së zgjedhur dhe kryesia është organ këshillimor i kryetarit.

Anëtarët e kryesisë duke respektuar ligjin për barazi gjinore zgjidhen në mbledhjen e fshatit në të cilin duhet të marrin pjesë jo më pak se gjysma e banorëve me të drejtë vote.

Numri i anëtarëve të kryesisë së fshatit caktohet nga këshilli bashkiak në bazë të numrit të banorëve të fshatit dhe lagjeve përbërëse të tij.

Ligji ka përcaktuar qartë mënyrën e mbajtjes së zgjedhjeve për kryesinë e fshatit duke i dhënë kompetenca të gjëra kryetarit të bashkisë i cili në rast mosrespektimi të afatit zgjedhor, deri në zgjedhjen e kryesisë së fshatit, kryetari i bashkisë emëron përkohësisht kryetarin e fshatit.

Ndërsa këshillit bashkiak ligji i ka dhënë kompetencë mbikëqyrëse për procesin e zgjedhjes dhe veprimtarinë e kryesisë së fshatit nga detyrat dhe të drejtat e kryetarit dhe të kryesisë së fshatit.

Kryetari i fshatit është një zbatues i vendimeve të qeverisëse të organeve të zgjedhura të bashkisë. Pra si kryetari dhe kryesia e fshatit nuk janë organe të pavarura vetëqeverisëse.

36

• Përbërja, krijimi dhe organizimi i këshillit të qarkut Cështjet e përbërjes, krijimit, organizimit dhe kompetencave të këshillit të qarkut janë trajtuar duke patur parasysh funksionet e qarkut si një njësi vetëqeverisëse vendore që ushtron autoritetin e tij në një hapësirë administrativo territoriale në të cilën bëjnë pjesë bashki me të drejtë vetëqeverisëse të përcaktuar nga Kushtetuta dhe ligjet si dhe autonome në vendimarrje brenda kompetencave të tyre.

Nenet 72 – 75 përcaktojnë përbërjen, numrin dhe mandatin e këshilltarit të qarkut, konstituimin e tij në mbledhjen e parë dhe zgjedhjen e strukturave qeverisëse të tij. Funksioni i anëtarit të këshillit të qarkut është i papajtueshëm me cdo funksion të administratës së qarkut. Njëkohësisht, anëtarët e këshillit të qarkut janë njëkohësisht kryetarë të bashkive përbërëse ose anëtarë të këshillave të tyre, papajtueshmëria në raport me të qënit këshilltar bashkie ose kryetar bashkie sjell njëkohësisht papajtueshmërinë e të qënit anëtar i këshillit të qarkut.

Kriteri i përdorur (numri i popullsisë) për të përcaktuar numrin e përfaqësuesve të bashkive në këshillin e qarkut vazhdon të mbetet i njëtë me atë të ligjit të mëparshëm.

Në këto nene jëpët një përcaktim më i plotë i mandatit të këshilltarit të qarkut dhe i rasteve të humbjes së tij. Ndërsa kryetarët e bashkive e fitojnë menjëherë këtë mandat, anëtarët e tjerë që vijnë nga këshillat bashkiakë zgjidhen me votim liste shumëemërore nga këshillat përkatës.

Mbledhja e parë këshillit të qarkut është mbledhja konstituese e tij dhe si e tillë kërkon pjesëmarrjen e jo më pak se gjysmës së anëtarëve. Vërtetimi i mandateve të jo më pak se gjysmës së anëtarëve dhe gjetja e tyre e rregullt është një kusht i domosdoshëm për konsituimin e këshillit të qarkut.

Dështimi i vazhdueshëm e kryerjes së mbledhjes të parë të këshillit të qarkut nuk con në shërndarjen e tij. Gjithsesi mbas periudhën 90 ditore për sa kohë që këshilli i qarkut nuk është konstituar, kompetencat e tij ushtrohen nga prefekti. Kjo është një masë që nga anë siguron vazhdimësinë qeverisëse dhe nga ana tjetër do të shërbejë si motivim për pushtetarët lokalë të cilët normalisht duhet të jenë të interesuar ti ushtrojnë vetë kompetencat e këshillit të qarkut.

Në nenet 76 – 84 përcaktojnë disa cështje që lidhen me mënyrën e ushtrimit të funksioneve nga këshilli i qarkut të tilla si:      

Organizimi i mbledhjeve Detyrat dhe kompetencat e këhillit Mënyrat dhe rregullat e votimit Përbërja, mënyra e zgjedhjes dhe kompetencat e kryesisë së qarkut Mënyra e zgjedhjes dhe kompetencat e kryetarit të qarkut Mënyra e zgjedhjes dhe detyrat e sekretarit të këshillit të qarkut 37

Shumë nga cështjet apo nën/aspektet e tyre trajtohen në ngjashmëri me rastin e këshillave bashkiakë. Më poshtë do të trajtojmë disa anë specifike të qarkut.

1. Në dallim nga bashkia, qarku ka këshillin si organ i vetëm i qarkut. Për të një qeverisje efikase dhe ekzekutim të vendimeve, ligji ka parashikuar të ngrejë dy struktura: a) Strukturë kolegjiale – Kryesia e këshillit të qarkut Kjo strukturë ushtron kompetencat e një organi kolegjial në përiudhën mes dy mbledhjeve të këshillit të qarkut. Roli i kryesisë është të krijojë kushte dhe të marrë masa për për kryerjen e mbledhjeve të këshillit të qarkut dhe të zbatimit të vendimeve të tij. Me fjalë të tjera kryesia përgatit dhe provon projekt – vendimet e këshillit të qarkut. Këtu duhet të dallojmë këto cështje: i.

ii.

iii.

iv.

vendime të kryesisë që kanë të bëjnë me kompetenca që nuk janë dhënë shprehimisht këshillit të qarkut. Këto vendime janë të gjitha ato që kanë të bëjnë me cështje që nuk janë përcaktuar shprehimisht si kopetenca të drejtpërdrejta të këshillit të qarkut. Pra kemi të bëjmë me cështje të karakterit zbatues të vendimeve të vetë këshillit të qarkut. Këto cështje janë menjëherë të ekzekutueshme. Sidoqoftë në mbledhjen e arëdhshme të këshillit të qarkut ato duhet të paraqiten për miratim dhe humbasin fuqinë e tyrë në rast mosmiratimi. Në statutin e qarkut, këshillat e qarqeve mund të adoptojnë rregulla të tilla që nga një anë ti krijojë kryesisë mundësi veprimi dhe të shmangin nevojën e shqyrtimit nga qarku të cdo vendimi të kryesisë por nga ana tjetër vendimet e kryesisë të jenë në cdo rast të shqyrtueshmë nga këshilli.

Psh. mund të kërkohet që vendimet e kryesisë të jenë në dispozicion të cdo këshilltari dhe në rast se asnjë prej tyre nuk ka kundërshtime ato të mund të quhen të miratuara. Në rast tës kundërshtimit qoftë edhe të një anëtari, këshilli është i detyruar t’i shqyrtojë dhe votojë ato.

Vendime të kryesisë që kanë të bëjnë me cështje ose kompetenca që i janë dhënë shprehimisht këshillit të qarkut. Në këtë rast vendimet e kryesisë nuk janë asnjëherës të ekzekutueshme. Ato duhet të kalojnë me votim në këshillin e qarkut.

Kryesia e qarkut nuk mund të ushtrojë kompetenca të kryetarit të qarkut, psh. emërimin e personelit të administratës dhe as të rrëzojë vendimet e kryetaritnë ushtrim të kompetencave të tij.

2. Kryetari i këshillit të qarkut.

Kryetari duhet kuptuar si një person që ushtron si në mënyrë të bashkuar kopmetencat ekuivalente të kryetarit të këshillit bashkiak dhe të kryetarit të bashkisë në rastin e qarkut. (me 38

disa përjashtime si psh. emërimi i drejtuesve të ndërmarrjeve dhe institucioneve në varësi të tij nuk është kompetencë e kryetarit të këshillit të qarkut por e vetë këshillit të qarkut).

Statutet e cdo qarku duhet të rregullojnë në mënyrë më të qartë raportet mes këtyrecështjeve.

Neni 85 ëhtë një nen themelor pasi ai sanksionon edhe njëherë autonominë e vetëqeverisëse edhe mes y niveleve të pushtetit vendor si dhe përforcon edhe njëherë misionin e këshillit të qarkut si një organ në të cilin vendimarrja synon zhvillimin rajonal të harmonizuar dhe të drejtë.

Ky nen përcakton që vendimet e organeve të qarkut nuk mund të cenojnë autonominë e bashkive përbërëse.

39

IV.

Financat e Pushtetit Vendor

• Manaxhimi Financiar Bashkiak • Sistemi i Menaxhimit Financiar të Bashkise: Konceptet Kryesore  Auditimi i Jashtëm

 Auditimi i Brendshëm  Huamarrja Vendore

 Taksat dhe tarifat vendore

 Transfertat ndër-qeveritare o

Transferta e pakushtëzuar

o

Transferta e kushtëzuar

o

Transferta specifike

 Të ardhurat

 Buxheti vendor o

Plani strategjik

o

Buxheti vjetor

o

Programi Buxhetor Afatmesëm

o

Miratimi i Buxhetit

o

Monitorimi I buxhetit

o

Performanca buxhetore

V.

Marrëdhëniet mes Qeverisjes Qendrore dhe Qeverisjes Vendore

• Marrëdhëniet mes qeverisjes qendrore dhe njësive të vetëqeverisjes vendore Ligji nr. 139/2015 gjithashtu sjell risi në vendosjen e një raporti të qartë normativ të marrëdhënieve midis qeverisjes qendrore dhe vetëqeverisjes vendore, raport i cili ka hasur në vështirësi ndër vite, pikërisht se ka qenë një raport i papërcaktuar qartë dhe ka krijuar ekuivok.

Sanksionohen në orientimin dhe rregullimin e këtyre marrëdhenieve parimet e rëndësishme të Kartës si parimi i subsidiaritetit, i konsultimit dhe i bashkëpunimit për zgjidhjen e problemeve të përbashkëta.

• Komunikimi dhe informimi Ky nen ka përcaktuar mënyrën me shkrim të informimit mes autoritetit qëndror dhe atij vendor për për çdo çështje që hyn në fushën e tyre të përgjegjësisë dhe për të cilat kërkohet informacion.

40

Por kjo nuk do të thotë mënyrat e tjera të komunikimit apo dhënies së informacionit nuk mund të përdoren apo të jenë efektive. Mënyra e dhënies së informacionit me shkrim është përcaktuar si mënyrë që dokumenton cdo komunikim apo bashkëpunim mes organeve të dy autoriteteve, atij qëndror dhe atij vendor.

• Konsultimi midis qeverisjes qendrore dhe njësive të vetëqeverisjes vendore Përvec komunikimit dhe dhënies së informacionit, një tjetër mënyrë bashkëpunimi është përcaktuar edhe konsultimi mes dy autoriteteve. Konsultimi i përcaktuar në këtë nen duhet të jetë i dyanshëm nga lart – poshtë në poshtë – lart. − Kështu, qeverisja qëndrore duhet të konsultohet me njësitë e vetëqeverisjes vendore për politikat që ndërmerr, ligjet që miraton, si dhe cdo normë apo akt që ka ndikim të drejtpërdrejtë në ushtrimin e të drejtave dhe funksioneve të këtyre njësive. − Ndërsa njësitë e vetëqeverisjes vendore duhet të konsultojnë dhe t’i rekomandojnë nëpërmjet shoqatave përfaqësuese të vetëqeverisjes vendore dhe grupeve të tjera të interesit, prezantimin e opinioneve, komenteve dhe propozimeve të tyre për politikat dhe legjislacionin që ka ndikim të drejtpërdrejtë në ushtrimin e të drejtave dhe funksioneve të tyre.

• Mbikëqyrja dhe kontrolli Në këtë kre është parashikuar edhe mundësia e kontrollit të njësive të vetëqeverisjes vendore por ky monitorim është kufizuar vetëm në respektimin e normave dhe standarteve kombëtare.

Monitorimi do të ushtrohet nga ministritë, sipas fushave të përgjegjësisë të cilat do të monitorojnë veprimtarinë e organeve të njësive të vetëqeverisjes vendore si dhe zbatimin/ ofrimin e shërbimeve për funksionet e deleguara sipas standarteve kombëtare të përcaktuara me ligj.

Edhe aktet qeverisëse si vendimet, urdhërat dhe urdhëresat me karakter normativ të organeve të vetëqeverisjes vendore i nënshtrohen verifikimit të ligjshmërisë nga autoriteti i përcaktuar me ligj.

Edhe në aspektin e financave vendore njësitë e vetëqeverisjes vendore i nënshtrohen përvec kontrollit të brendshëm edhe kontrollit të jashtëm financiar nga organet e qeverisjes qendrore për përdorimin e fondeve të kushtëzuara dhe/ose të deleguara që financohen nga Buxheti i Shtetit dhe/ose fondet e ndihmës së huaj, të alokuara te njësitë e vetëqeverisjes vendore, sipas marrëveshjeve të nënshkruara nga qeverisja qendrore. Ky kontroll konsiston në faktin që fondet e 41

alokuara nga qeveria qëndrore për ushtrimin e një funksioni apo ofrimin e një shërbimi apo zbatimin e një projekti duhet të përdoren vetëm për cështjen për të cilën këto fonde janë dhënë dhe vetëm për implementimin e asaj cështje, duke mos lejuar përdorimin e tyre në funksion të ushtrimit të funksioneve të tjera.

VI.

Bashkëpunimi mes Njësive të Vetëqeverisjes Vendore

Në përputhje me parimin e Kartës, Ligji “Për vetëqeverisje vendore” përcakton mënyrat/modalitetet e bashkëpunimit ndërvendor.

Bashkitë në Republikën e Shqipërisëkanë të drejtë të bashkëpunojnë dhe për të vendosur partneritete me bashkitë e tjera të Shqipërisë, në mënyrë që të kryejnë funksione me interes të ndërsjelltë.

• Bashkëpunimi mes dy apo më shumë njësive të vetëqeverisjes vendore Bshkëpunimi mund të bëhet në forma të ndryshme si psh. Marrëveshje për të kryer së bashku një apo disa funksione dhe për të ofruar shërbime specifike në dobinë e përbashkët. Përshembull disa bashki mund të lidhin një marrëveshje ose kontratë për të organizuar një aktivitet kulturor për banorët e bashkive të tyre. Për të realizuar këtë ato duhet të hyjnë në një marrëveshje ku duhet të përcaktojnë qëllimin e marrëveshjes (organizimi i një festivali), funksionet që do të ushtrohen nga secila bashki ose në mënyrë të përbashkët, mënyra se si do të plotësohet qëllimi (kush do ta organizojë, si etj.), shkallën dhe kohëzgjatjen e marrëveshjes ose kryerjes së funksionit dhe mënyrën dhe masën e kontributit financiar të secilës bashki partnere.

Në fund kjo marrëveshje bashkëpunimi duhet të miratohet nga këshillat përkatës të secilës prej njësive të vetëqeverisjes vendore që janë palë në marrëveshje. Ndërsa detyrimi financiar për secilën prej njësive të vetëqeverisjes vendore, palë të marrëveshjes, do të miratohet çdo vit si zë i veçantë në buxhetin vendor të secilës bashki.

Një aspekt tjetër i bashskëpunimit është edhe në rastin kur dy ose më shumë njësi të vetëqeverisjes vendore, brenda një qarku apo midis qarqeve të ndryshme, si dhe me institucione të qeverisjes qendrore, lidhin marrëveshje të përbashkët për krijimin e një personi juridik të ndarë nga palët (subjekt i kompetencave të përbashkëta), të cilit i japin autoritet dhe kompetenca të caktuara.

Kjo marrëveshje duhet të përmbajë për secilën palë ndihmesa financiare, ndihmesa me shërbime, ndihmesa me pajisje dhe me punonjës të kualifikuar ose çdo aset tjetër i nevojshëm për përmbushjen e objektivave dhe brenda 30 ditëve nga data e nënshkrimit të marrëveshjes, subjekti i kompetencave të përbashkëta njofton zyrtarisht prefektin.

Ky njoftim duhet të përmbajë: 42

a) b) c) d) e)

Emërtimin e njësive të vetëqeverisjes vendore, palë në marrëveshje; datën e hyrjes në fuqi të marrëveshjes; qëllimi i marrëveshjes dhe funksioni që do të ushtrohet; vendimet e bashkive të përfshira në marrëveshje në lidhje me të; kontributi i palëve në këtë marrëveshje.

Për zbatimin e kësaj lloj marrëveshje një rol të rëndësishëm merr prefekti i cili duhet të shprehet për ligjshmërinë e saj.

VII.

Komunikimi dhe Transparenca

Administrimi publik ka qenë dhe mbetet një problem diskutimi në vendet e zhvilluara dhe ato në zhvillim midis qytetarit si taksapagues dhe pushtetarit qendror apo vendor si administrues i këtyre kontributeve.

Gjate viteve të fundit, në kuadër të reformës së decentralizimit, janë transferuar në nivel vendor shume funksione, kompetenca dhe burime financiare për te cilat përfaqësuesit e pushtetit vendor (te zgjedhurit) kanë autonomi në administrimin e tyre.

Vitet e fundit ka patur një tendencë të nxitjes së transparencës në nivelin lokal, për të garantuar kështu mirëqeverisjen e njësive të qeverisjes vendore.

Për pjesën më të madhe të qytetarëve, qeverisja vendore është përballja kryesore që kanë me sektorin publik, duke filluar nga prokurimet publike, proçedurat për lejet e ndërtimit apo liçencat e ndryshme, e deri në shërbimet thelbësore si shkollat apo strehimi.

Korniza ligjore për vetëqev erisjen vendore tashme është e plote dhe ne përputhje Kartën Evropiane te Vete-Qeverisjes Lokale, dokumente e standarde te Bashkimit Evropian si dhe te Kushtetutës se Republikës se Shqiperise.

Për herë të parë ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” i ka dedikuar një kapitull të tërë transparencës, konsultimit dhe pjesëmarrjes qytetare.

Mund të themi se legjislacioni ynë shërben bindshëm për të ndërtuar një vetëqeverisje vendore demokratike, pa mohuar nevojën e reflektimit në vazhdimësi të zhvillimeve me dinamikën në rritje. Në këto kushte, niveli i demokracisë vendore lidhet me shkallën e zbatimit në jetën e përditshme nga të gjitha strukturat e vetëqeverisëse vendore, por dhe atyre qendrore.

Pavarësisht nga arritjet në plotësimin e kuadrit ligjor dhe nënligjor, reforma e decentralizmit përsëri vazhdon te thellohet Kjo faze ka qene dhe është e rëndësishme për thellimin dhe konsolidimin e decentralizimit ne favor te zgjerimit te autonomisë vendore. Biznesi i vogël që është njeri nga promotorët e zhvillimit ekonomik ne nivel vendor tashme qe nga viti 2007 dhe ne vazhdim është transferuar ne pushtetin vendor, gjithashtu shërbimet baze publike janë transferuar dhe vazhdojnë te transferohen ne pushtetit vendor. Megjithatë, kjo reforme ka nevoje te vazhdohet nëpërmjet transmetimit të saj tek grupet e ndryshme komunitetesh dhe grupe te ndryshme biznesi.

43

Ne ketë kontekst, marrëdhëniet dhe komunikimi me publikun (komunitetin) merr një rëndësie te veçante dhe përben një hap shume te rëndësishëm te zbatimit te reformës se decentralizimit.

Ligji i ri nr. 139/2015 ka patur si qellim të ndihmojë bashkitë e reja dhe njësitë e tjera të vetëqeverisjes vendore në ndërtimin dhe konsolidimin e marrëdhënieve të pushtetit vendor me publikun (komunitetin).

Njësitë e vetëqeverisjes vendore kanë përgjegjësi ndaj banoreve të tyre dhe institucioneve qendrore përkatëse lidhur me shpjegime apo raportime te punës se tyre. Komunikimi i jashtëm shkon përtej detyrimit ligjor. Një plan i mire komunikimi përcakton dialogun midis bashkisë dhe qytetareve, partnereve apo institucioneve shtetërore për prioritetet, projektet dhe pozicionin politik.

Aktoret kryesor te cilëve ju drejtohet komunikim i jashtëm janë: Qeveria Qendrore, banoret, Institucione, homologe, Shoqata e Bashkive, Shoqata ose Organizata te tjera vendase apo ndërkombëtare me te cilat bashkëpunohet ose mund te vendoset bashkëpunimi si media etj.

Duke qene proaktive ne komunikimin e saj Bashkia do te kontribuoje ndjeshëm ne ndërtimin e demokracisë lokale. Ky mjedis ka nevoje për mbështetjen e drejtuesve te institucionit. Ne vijim te kësaj ideje dhe me qellim hartimin e një programi te suksesshëm komunikimi mund te përmendim katër faktor te rëndësishëm: 1. Drejtuesit janë te bindur për rendësinë e komunikimit 2. Drejtuesit duhet te jene dakord se komunikimi duhet planifikuar përmes strategjive.

3. Drejtuesit parashikojnë në buxhet dhe burime te tjera (ne disa raste dhe një pozicion me kohe te plote, si koordinatorin e transparencës) mbi veprimet lidhur me transparencënn e veprimeve të Bashkisë.

4. Se fundi, drejtuesi duhet te miratojë programin e transparencës dhe bëjë azhornime periodike pasi situata mund te jete në ndryshim, ashtu si dhe klima politike dhe financiare në Bashki. Çdo akt i organeve të vetëqeverisjes vendore duhet të publikohet në faqen zyrtare të internetit të njësisë vendore dhe afishohet në vendet e caktuara nga njësia për njoftimet publike.

Ndërtimi i marrëdhënieve te mira me publikun do ndikonte drejtpërdrejt ne përmirësimin e qeverisjes vendore, ne përmirësimin e eficiences dhe efektivitetit te mbledhjes dhe përdorimit të të ardhurave nga taksat dhe tarifat vendore, ne përdorimin efektiv te aseteve te bashkisë, ne krijimin e një klime miqësore me biznesin, ne inkurajimin e shoqërisë civile dhe te sektorit privat. Nëpërmjet mekanizmave te ndryshëm te buxhetimit me pjesëmarrje do te inkurajohen qytetaret ne përfshirjen e tyre ne vendosjen e prioriteteve, ne vlerësimin e nivelit te shërbimeve publike dhe ne rritjen e transparencës ne përdorimin e fonde publike.

Njësitë e qeverisjes se përgjithshme janë te detyruara te zbatojnë kuadrin ligjor ne lidhje me transparencën dhe informimin e publikut ne lidhje me tere veprimtarinë ekonomiko-financiare te njësisë vendore. Ne vijim te këtij detyrimi edhe njësit e vetëqeverisjes vendore si pjesë përbërëse e njësive te qeverisjes se përgjithshme respektojnë me rigorozitet procedurat ligjore te transparencës.

44

Në ligjin nr. 139/2015 është parashikuar që organet e vetëqeverisjes vendore janë të detyruara të garantojnë pjesëmarrjen publike në procesin e vendimmarrjes, duke siguruar akes nga të gjithë, veçanërisht nga shtresat më të varfra të komunitetit, Çdo njësi e vetëqeverisjes vendore është e detyruar të caktojë koordinatorin për njoftimin dhe konsultimin publik, në përputhje me dispozitat e ligjit në fuqi për njoftimin dhe konsultimin publik.

Kuadri ligjor për transparencën dhe njoftimin e publikut është: • • • •

Neni 157 pika 4 e Kushtetutës se Republikës së Shqipërisë ku përcaktohet se treguesit e të ardhurave dhe shpenzimeve bëhen publike si nga organet e pushtetit qendror ashtu edhe nga organet e qeverisjes vendore.

Ligji 119/2014 “Për të drejtën e informimit” Ligji i146/2014 “Për Njoftimin dhe Konsultimin Publik” Ligji 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”

Gjithashtu në ligj janë përcaktuar dy të edrejta të rëndësishme nëmbrojte të parimit të trqansparencës dhe demokracisë vendore, e drejta e cdo qytetari për të drejtuar kërkesa, ankesa apo vërejtje organeve të vetëqeverisjes vendore për çështje që lidhen me funksione dhe kompetenca në juridiksionin e njësisë së vetëqeverisjes vendore si dhe e drejta për paraqitur për vendimmarrje në këshillin bashkiak iniciativa qytetare për çështje që janë brenda juridiksionit të njësisë së vetëqeverisjes vendore. Mënyra dhe forma e paraqitjes së këtyre iniciativave, procedura e shqyrtimit dhe miratimit të tyre përcaktohet në rregulloren e organizimit dhe funksionimit të këshillit bashkiak.

Të gjitha propozimet e ardhura në këshill si iniciativë qytetare, kur kanë ndikim financiar në buxhetin e njësisë së vetëqeverisjes vendore, shqyrtohen në këshill, sipas rendit të ditës, dhe nuk mund të miratohen pa marrë më parë mendimin e kryetarit të njësisë së vetëqeverisjes vendore.

Gjithashtu, me mbështetjen e departamenteve te tjera te bashkisë, Zyra e informacionit harton, publikon dhe shpërndan buletine informative ne lidhje me veprimtarinë e ushtruar nga Bashkia, dhe çështje si prioritetet e zhvillimit te qytetit qe ndiqen nga Bashkia dhe buxheti i akorduar për to, ne lidhje me zyrat e taksave dhe marrëdhënien me publikun, licencimin,ndihmën sociale, etj.

Zyra e informacionit në bashki është një departament shumë i rëndësishëm për realizimin e parimit të transpar4encës dhe informimit të publikut. Më poshtë kemi identifikuar në mënyrë skematike subjektet me të cialt bashkëpunon zyra e informacionit.

45

SUBJEKTET me te cilat bashkëpunon Zyra e Informacionit e Bashkisë

Komunikim i Jashtëm

Komunikim i Brendshëm Zyrat e Bashkisë

1. Individ 2. Biznesmen

Këshilli Bashkiak

3. Gazetare 4. Organizata Jo-Qeveritare

Komunikimi mund te realizohet nëpërmjet telefonit, postes elektronike (e-mail), takimeve, publikimeve apo faqes se internetit te Bashkisë (detyrim i cili duhet të plotësohet nga të gjitha bashkitë)  Funksionet kryesore të nëpunësit për njoftimin dhe konsultimin publik a) Informimi për komunitetin qytetar. b) Marrja dhe ndjekja e kërkesë-ankesave. c) Asistence e drejtpërdrejtë për zgjidhjen e problemeve dhe sigurimin e shërbimeve për qytetaret.

Specialisti • Ben marrjen e kontaktit te pare me vizitoret e bashkisë.

• Ndihmon qytetaret për plotësimin e formularëve tip kërkese ankese.

• U jep qytetareve informacionin e nevojshëm për te cilin ata janë te interesuar ne lidhje me aktivitetin e bashkisë.

• Organizon kontakte te qytetaret me specialistet e bashkisë dhe kur është e nevojshme i pajis ata me flete hyrje.

• Bashkëpunon për përgatitjen e statistikave te zyrës dhe për materiale te ndryshme qe i kërkohen dhe qe ka lidhje me zbatimin e funksioneve te saj.

• Kontakton drejtpërdrejt me qytetaret duke dëgjuar prej tyre çdo kërkese ose ankese dhe i orienton ato për çdo rast konkret (ne se ata janë te paafte për te formuluar problemin i jep ndihme atyre për konceptimin e kërkese ankesës).

46

• • • • • • • • • •

Orienton dhe ndihmon qytetarin për te marre ose dhëne informacione te ndryshme ne Bashki me interes te dyanshëm.

Mban evidence për te gjithë ankesat, kërkesat e qytetareve ne sportelet e Bashkisë dhe është i interesuar për vajtjen e tyre ne destinacion dhe kthimin e përgjigjes tek qytetaret, brenda kohës se përcaktuar ne rregullore ose sipas përcaktimit me ligj.

Organizon përgatitjen e materialeve informative dhe afishimin e shpërndarjen e tyre për komunikim me publikun ne tenda te caktuara me pare për ketë qellim.

Organizon dhe koordinon punët me drejtoritë dhe zyrat e tjera ne bashki për ditën dhe mënyrën e pritjes se popullit nga Kryetari i Bashkisë.

Përgatit evidencat statistikore mujore te zyrës.

Përgatit analizën vjetore te zyrës dhe çdo material tjetër qe i kërkohet ne lidhje me informimin dhe pritjen e qytetareve.

Duhet te pranoje kërkesat dhe ankesat e qytetareve vetëm me shkrim. Çdo Drejtori apo zyre duhet t’u përgjigjet kërkesave te qytetareve, ne rast te kundërt, kjo zyre duhet te informoje Kryetarin e Bashkisë për personat përgjegjës.

Kjo zyre duhet te pajise me një flete hyrje te gjithë qytetaret ku do shënohet zyra qe e pret.

Ne përfundim te vizitës, flete hyrja dorëzohet pranë zyrës se informacionit.

Zbaton detyrat e ngarkuara nga eprori direkt dhe raporton periodikisht për ecurinë e punës dhe problemet e dala.

• Instrumentat që njësitë e vetëqeverisjes vendore duhet të përdorin për të siguruar transparencën me qytetarët  Kartat e Përgjigjeve të Qytetarëve Qëllimi: Përdoren për te siguruar një informacion te veçante rreth një çështje te komunitetit, për te përmirësuar një shërbim publik, për te planifikuar buxhetin e bashkisë, etj Përshkrimi:  Kartat e Përgjigjeve të Qytetarëve janë një metodë për grumbullimin dhe regjistrimin e komenteve të qytetarëve në lidhje me shërbimet bashkiake. Është e rëndësishme të kuptohet se nëse do të grumbulloni këto komente, do t’ju nevojitet një sistem për t’iu përgjigjur qytetarëve.  Kartat e Përgjigjeve të Qytetarëve zakonisht janë karta të vogla të cilat vihen në dispozicion te qytetareve në zyrat e institucioneve vendore, qendrat e informacionit të qytetarëve ne zyrën e Kryetarit të Bashkisë ose vende publike, të tilla si biblioteka, minimarkete apo shkolla. Karta mund të përmbajë një pyetje të caktuar, të tillë si “A do të paguanit më shumë për përmirësimin e shërbimit të grumbullimit të mbeturinave? Dhe ndoshta një pyetje të dytë që kërkon “Sa do të jeni të gatshëm të paguani?” Ose thjesht mund t’ë kërkojnë që qytetarët të komentojnë aty mbi cilësinë e shërbimeve publike te ofruara.

47

 Anketimet me Intervista Personale Qëllimi: Përdoren kur vetëqeverisja Vendore ka shumë pyetje në lidhje me shërbimet dhe dëshiron opinione të hollësishme prej qytetarëve në lidhje me shërbimet qe ajo iu ofron qytetareve. Për të prezantuar një politike te re ose për te zgjedhur një shërbim prioritar.

Përshkrimi: Intervistat personale janë një mënyrë anketimi për të grumbulluar opinione të hollësishme.

Anketimi personal mund të realizohet edhe nëpërmjet postës, kur një ose më shumë pyetje, në lidhje me cilësinë e shërbimit, i dërgohen qytetarëve me postë dhe qytetarët i postojnë përgjigjet e tyre. Sa më kompleks të jetë informacioni që kërkoni, (si për shembull grumbullimi i informacionit në lidhje me një plan të ri urban), aq më efikase janë intervistat pyetje-përgjigje, si metoda më e mirë për grumbullimin e të gjithë informacionit. Këto anketime përmes intervistave janë relativisht të shtrenjta, sepse kërkojnë shumë kohë të intervistuesve për intervistat dhe shpenzimet shtesë.  Konferenca për Shtyp Qëllimi: Kur një sesion pyetje-përgjigje përmbush më mirë nevojat e vetëqeverisë Vendore. Kur çështja nën trajtim kërkon një kontakt të drejtpërdrejtë dhe në të njëjtën kohë me disa media ose kur njësia vetëqeverisëse dëshiron të theksojë një mesazh. Në një gjendje krize kur njësitë e vetëqeverisjes Vendore duhet të veprojë shpejt ne lidhje me një ngjarje të rëndësishme dhe Qeveria Vendore nuk ka kohë për të kontaktuar me mediat një nga një. Për shembull në rastin e një katastrofë natyrore si përmbytjet, etj.

Përshkrimi: Një konferencë për shtyp u shërben dy qëllimeve: i ofron njësisë së vetëqeverisjes vendore një mundësi për t’u dhënë të njëjtin informacion të gjitha mediave në të njëjtën kohë dhe gazetarëve mundësi për të bërë pyetje e për të sqaruar informacionet.

 Mbledhjet e Hapura Qëllimi: Përpara miratimit të një akti të ri, miratimit të buxhetit dhe gjatë rishikimit të një plani.

Përpara zbatimit të një takse të re ose ngritjes së nivelit të taksës ekzistues. Kur kërkohet nga grupe te ndryshme interesash.

Përshkrimi:

48

Mbledhja e Hapur është një takim i kërkuar nga qytetarët ose nga njësia e vetëqeverisjes vendore. Mbledhjet e Hapura mund të kërkohen me ligj si për shembull gjatë procesit të buxhetimit ose mund të organizohen me kërkesë të Këshillit Bashkiak për të paraqitur një çështje dhe për të grumbulluar opinionet e qytetarëve mbi një çështje. Mbledhjet e Hapura organizohen për të prezantuar një çështje apo projekt të propozuar nga njësia e vetëqeverisjes vendore dhe vendimet që janë marrë apo mund të merren. Mbledhjet e Hapura gjithashtu mundësojnë grumbullimin e komenteve nga qytetarë ose grupe, të cilat mund të preken nga ky vendim.

Takimi zyrtar publik zhvillohet zakonisht kur është përcaktuar qartë një vendim dhe pritet vetëm të zbatohet.

Ligji nr. 130/2015 nenet 16 dhe 17 përmbajnë dispozita për zhvillimin mbledhjeve të hapura si pjesë e proceseve të veçantë. Pavarësisht nga arsyeja e zhvillimit të Takimit Publik, duhen marrë disa masa për t’u siguruar që qytetarët të kenë mundësi për të qenë të pranishëm dhe për të marrë pjesë.

 Rregullat bazë të takimeve të përgjithshme Qëllimi: Për çdo takim të organizuar nga njësia e vetëqeverisjes vendore Përshkrimi: Takimet formale fillojnë me një marrëveshje mbi sjelljen e pranueshme dhe mënyrën e zhvillimit të takimit. Këto i quajmë rregullat bazë. Rregullat bazë vendosin parametrat për një takim të rregullt, formal dhe të hapur. Këto rregulla mund të përfshijnë gjithë elementët për ta bërë atmosferën e takimit më komode për pjesëmarrësit. Rregullat bazë mund të caktojnë kohën gjatë të cilës një pjesëmarrës mund të flasë mbi një çështje, mund të përcaktojnë nëse të gjithë ata që dëshirojnë të flasin mund ta bëjnë këtë përpara sesa të flasë dikush tjetër për herë të dytë mbi këtë çështje. Rregullat bazë mund të ndalojnë telefonat celularë apo pirjen e duhanit gjatë takimit. Me një fjale, këto rregulla përmbledhin çdo gjë që lehtëson organizimin e takimit.

Përgjithësisht mbi Rregullat Bazë bihet dakord nga anëtarët e rregullt të takimit, të tillë si anëtarët e Këshillit Bashkiak ose anëtarët e përhershëm të një komisioni. Një deklaratë apo rregullore që paraqet këto norma të takimit zakonisht miratohet me mbështetjen e grupit.  Takimi në lagje Qëllimi: Kur njësia e vetëqeverisjes vendore dëshiron të japë informacion apo të grumbullojë opinione, ide dhe sugjerime në lidhje me një çështje, shërbim apo projekt të veçantë për një lagje. Kur pushteti vendor është kontaktuar nga një grup qytetarësh në lidhje me një problem në lagjen e tyre.

49

Përshkrimi: Takimet në lagje janë mbledhje/takime jo formale që organizohen për të diskutuar probleme, çështje apo projekte të veçanta për atë lagje. Megjithëse këto takime mund të zhvillohen në ndërtesën e bashkisë, kur organizohen në lagje tregojnë se drejtuesit e komunitetit kujdesen aq sa për të shkuar pranë qytetarëve për të diskutuar për çështje qe prekin interesat e veçantë të tyre.

Takimet në lagje janë të përshtatshëm për të diskutuar çështje të tilla si projektet për përmirësimin e infrastrukturës si p.sh. shtrimin e rrugëve, projekte të shkollave, ndryshime në planin urban të asaj zone ose plane për pastrimin e lagjes. Administrata e lagjes kryen të gjitha detyrat administrative të ngarkuara nga kryetari i bashkisë, si dhe kujdeset për zhvillimin ekonomik vendor, për përdorimin e burimeve të përbashkëta dhe sigurimin e harmonisë sociale në lagjen përkatëse.

 Çështje praktike për pjesëmarrjen e qytetareve

Çfarë është Pjesëmarrja e Qytetareve?

Pjesëmarrja e Qytetareve është një proces me baze komunitetin, ku qytetaret organizohen vete dhe punojnë së bashku nëpërmjet organizatave joqeveritare të komunitetit për të ndikuar në procesin e vendim-marrjes. Qytetaret përfshihen me shume në ketë proces kur çështja lidhet direkt me ta. Gjithashtu, pjesëmarrja e qytetareve ndodh kur te gjithë pjesëmarrësit bashkëpunojnë për te realizuar ndryshimet.

Drejtimet e pjesëmarrjes së qytetarëve në qeverisje janë: i) ii)

pjesëmarrja pasive që kufizohet në informimin e thjeshtë të komunitetit dhe pjesëmarrje aktive që nënkupton përfshirjen e qytetarëve në vendimmarrje dhe në proces të zbatimit.

Komuniteti duhet të jetë i përfshirë sa më gjerë në procesin qeverisës. Ai bëhet i dobishëm kur përfshihet aktivisht në procesin e gjetjes së zgjidhjeve më të mira, por në të njëjtën mënyrë ai mund të kontribuojë efektivisht në procesin e realizimit.

Pse duhet Pjesëmarrja Publike?

Gjate dekadës se fundit, Shqipëria ka pësuar ndryshime te mëdha ne sistemin ekonomik dhe politik. Shume shpesh qytetaret nuk i kuptojnë te drejtat dhe përgjegjësitë e tyre dhe si rrjedhoje nuk janë në gjendje të shprehin opinionet dhe shqetësimet e tyre.

50

Pjesëmarrja Publike është një element kyç për demokracinë. Pjesëmarrja publike rrit transparencën ne procesin e vendim-marrjes. Nëse qytetaret përfshihen në politikat e zhvillimit, ata do të jene të afte te nxisin nëpunësit e qeverise për te qene me të përgjegjshëm për vendimet e tyre. Individët mund te përfshihen ne procesin e vendim-marrjes, dhe kontributi i tyre mund të ndihmojë në gjetjen e zgjidhjeve të volitshme te problemeve, si strehimi ose arsimimi i komunitetit, te cilat janë pjese integrale e jetës se tyre te përditshme.

Kush duhet të marrë pjesë?

Individët dhe grupet që janë të përfshirë në proces ose që influencojnë ne procesin e vendimmarrjes janë quajtur aktore (pjesëmarrës). Këta janë persona qe kane interes ne politikat e zhvillimit dhe që duan të shprehin opinionin e tyre. Çdo qytetar duhet të marrë pjesë në procesin e vendim-marrjes në nivelin lokal, sepse, në një fare mënyre, ai ose ajo do të influencohet nga politikat e zbatuara nga qeveria.

Por qytetaret nuk do marrin dot pjese nëse ata nuk i njohin mjetet e format e pjesëmarrjes, janë drejtuesit ata qe kane vullnetin politik për te informuar e komunikuar me komunitetin. Këshilli i bashkisë për të qenë në gjendje t’i shërbejë qytetarëve të vet, me qellim që si organi përfaqësues i komunitetit të veprojë në dobi të tij, kërkohet të gjejë mjete, mënyra dhe mundësi për të përfshirë sa më gjerë komunitetin në qeverisje.

Duke qenë të njohur me veprimtarinë qeverisëse, duke qenë aktiv dhe sa më të përfshirë, ato janë njëkohësisht më të ndërgjegjësuar në angazhimet e tyre për plotësimin e detyrimeve qytetare.

Kur duhet të përfshihet pjesëtarja publike?

Pjesëmarrja e qytetareve nuk duhet kërkuar në situata të veçanta, por duhet të jetë pjesë e jetës se përditshme te qytetareve. Pjesëmarrja publike nuk është një ngjarje sezonale. Është e drejta dhe detyra e çdokujt të marrë pjesë në qeverisje jo vetëm gjatë periudhës së zgjedhjeve por edhe gjate kohës së qeverisjes midis zgjedhjeve. Shpërndarja e informacionit rreth politikave dhe heshtjeve në zhvillim mund te behet nga poshtë larte (qytetarët shprehin shqetësimet e tyre) dhe nga lart poshtë (nëpunësit informojnë qytetaret rreth politikave që po zhvillohen dhe mocionin e t drejtave dhe detyrave të tyre). Çfarë burimesh kërkohen?

Koha Qytetaret kane nevoje për kohe për tu njohur me një çështje dhe me mënyrën se si mund te ngerjnë ata zërin e tyre ne procesin e vendim-marjes. Duhet kohe për të beërë kërkime mbi një heshtje, për të zhvilluar një mbledhje dhe për te organizuar fushata. Qytetaret duhet të jenë të 51

duruar dhe nuk duhet të dekurajohen nëse nuk kanë rezultate të dukshme për pak jave. Në disa raste duhen muaj për të pare rezultate konkrete.

Aktoret (Pjesëmarrësit) Grupe të ndryshme, individë ose institucione në një komunitet që janë të interesuar për një heshtje të përbashkët duhet të mblidhen së bashku dhe të punojnë si një skuadër për të qenë pjesë edhe ata në procesin e vendim-marrjes. Njerëzit kanë nevojë të mblidhen së bashku nv mbledhje siç janë mbledhjet e hapura, takimet publike dhe debatet publike, dhe të kërkojnë konsulentë nga eksperte të ndryshëm (p.sh grupet e këshillimit) për të pasur rezultate e opinione sa më të mira.

Informacioni Me qëllim që të kemi pjesëmarrje efektive të qytetareve, duhet shpërndare informacioni i duhur.

Ky informacion duhet të vijë si nga publiku në përgjithësi ashtu edhe nga qeveria. Pa informacion, pjesëmarrja e qytetareve është e pamundur. Ka dy mënyra për shpërndarjen e informacionit: •

•

Shpërndarja e informacionit nga lart - poshtë –kur qeveria informon qytetaret rreth politikave të zhvillimit si dhe rolet dhe detyrat e tyre (duke përdorur teknikat e shprehura ne ketë manual), informacion merret në bashki nga takimet me nëpunësit publike ose dhe me mediat lokale) Shpërndarja nga poshtë – lart, kur qytetaret shprehin shqetësimin e tyre për heshtjen në fjale (p.sh mbledhjet e hapura, grupet e këshillimit, fushatat e ndërgjegjësimit publik ose mbledhjet publike mbi buxhetin).

Roli i Medias Media luan një rol te rëndësishëm ne pjesëmarrjen e qytetareve. Informacioni nëpërmjet medias mund ti jepet publikut të gjerë në një mënyre të thjeshte dhe eficente. Mediat lokale, veçanërisht, luajnë një rol të rëndësishëm në procesin e pjesëmarrjes se qytetareve në nivelin e vetëqeverisjes vendore.

Media është përçues i mesazheve, i shqetësimeve, prezantues i punës që kryhet, i gjendjes dhe masave që merren, i të kaluarës dhe perspektivës etj. Në këtë kuptim media ndihmon si mjet komunikimi i organeve të qeverisjes vendore me publikun në të gjithë dinamikën e jetës. Media përdoret për të komunikuar në paraqitjen e analizave e vendimeve, në pasqyrimin e veprimtarive investuese, të shërbimeve apo të aktiviteteve të tjera. Ndërkohë media ka mundësuar të bëhen mbledhje të hapura të organeve përfaqësuese, të jepen mesazhe nga mbledhja por edhe me transmetim të drejtpërdrejtë të të gjithë seancës me diskutime, propozime, vendime etj.

52

 Elementet e nevojshëm për pjesëmarrjen konstruktive të qytetarëve Iniciativa dhe dëshira për të bere një ndryshim Njerëzit mund të duan të marrin pjesë në proceset e qeverisjes vendore me qellim realizimin e ndryshimeve. Shumë shpesh iniciativa simulohet nga mbyllja e diskutimit, kur vendimi i marrë direkt ndikon në jetën e qytetarëve.

Përkushtimi ndaj çështjes Qytetarët duhet të jenë tv vendosur, të përkushtuar ndaj heshtjes dhe të mos heqin dorë pas dështimit të parë.

Njohuritë mbi metodat e pjesëmarrjes së qytetareve Të gjithë pjesëmarrësit duhet të jenë njohur me metodat e pjesëmarrjes së qytetareve, si të punojnë dhe cfarë mund të realizohet ose jo me anë të këtyre iniciativave.

Njohuritë / Ndërgjegjësimi Së pari shumë qytetarë duhet të njihen me të drejtat dhe detyrat e tyre në lidhje me qeverisjen dhe procesin e vendim-marrjes. Ata duhet të jenë të përgatitur për të punuar me qeverinë për të zgjidhur problemet, që i shqetësojnë.

Bashkëpunimi me autoritetet lokale Ata që janë në një pozicion me të fuqishëm pra autoritetet e vetëqeverisjes vendore vendore duhet të jenë të aftë të komunikojnë me qytetarët, të jenë të hapur, të kuptueshëm dhe aktivë. Çdo pjesëmarrës duhet të përfitoje Qytetarët do të marrin pjesë aktivisht në proces nëqoftë se një çështje qofte dhe indirekt ndikon tek ata ose ato në një fare mënyre do të përfitojnë prej saj. Përfitimi duhet ti shërbeje si qytetareve ashtu dhe autoriteteve të vetëqeverisjes vendore lokale.

Planifikimi dhe Zbatimi Të dy palët duhet të punojnë së bashku me qellim që në mënyre të vazhdueshme të planifikojnë dhe zbatojnë ndryshimet.

Transparenca

53

Të dy palët duhet të jenë të sinqertë dhe transparentë për hapat që po marrin me qëllim që të influencojnë për një çështje. Veçanërisht pala e pushtetit lokal, duhet të jetë transparente në veprimet e saj, me qëllim që të ngjallë besim te publiku e të vendosë me qytetaret urra më të forta bashkëpunimi.

Fleksibiliteti Fleksibiliteti është një komponent kyç i pjesëmarrjes konstruktive të qytetarëve. Të gjithë pjesëmarrësit duhet të jenë të aftë që të negociojnë dhe bashkëpunojnë me palën tjetër.

Bashkëpunimi me Ekspertë Metodat e pjesëmarrjes së qytetarëve përfshijnë bashkëpunimin me ekspertet profesionistet, si specialistë në arsimin publik, apo ekspertët e financave publike, mbledhjet e hapura dhe çështjet mbi buxhetin.

 Pengesat për pjesëmarrjen e qytetareve Kush janë ato?

• • • • • • • • • • • •

Mungesa e besimit Mungesa e bashkëpunimit midis pjesëmarrësve Informacioni i kufizuar Pak njohuri mbi të drejtat e detyrimet Frikë nga e panjohura Mungesa e vetëbesimit Mungesa ose kufizimi i strukturave Mungesa e aftësive, kulturës së pjesëmarrjes dhe eksperiencës në këtë fushë.

Mungesa e burimeve (eksperiencë, kohë, fondë, aftësi) Mungesa e njohurive Risku i dështimit Fokusi është në një çështje të vogël më shumë sesa në një çështje më të madhe.

Si ti kapërcejmë ato?

• • • • • •

Nëpërmjet; edukimit publik dhe trajnimeve Fushatave ndërgjegjësuese publike Strategjive të komunikimit Programeve të transparencës Komunikimit në rrjet Shkëmbimit të eksperiencave 54

•

Rritjes së aftësive menaxhuese

55