Jean Paul Sartre’ın İzinde Sözcüklerin Peşinde Ayşe Bengisu AKDAĞ “Bir dışavurumdur şairlerin yaptığı da. Düzyazı yazarı düşüncelerini, duygularını ortaya döktükçe dile getirdikçe açıklar, aydınlatır oysa ozanlar “tutku”larını mısralara döktükçe onları tanımaz olur Sartre’a göre. Yani yazar konuşur, gösterir, ortaya koyar, açıklar; şairse hissettirir. “
Jean Paul Sarte “Edebiyat Nedir?” adlı deneme-tartışma türündeki eserine sözcükleri irdeleyerek başlıyor. Yazmanın ne olduğunu sorguluyor. Herkes “derdini anlatma derdinde” bu dünyada. Farklı şekillerde olabilir ama gaye aynı. Kimi bir fırça darbesiyle renklerle, kimi bir ezgiyle notalarla, kimi de sözcüklerle. Jean Paul Sartre burada önemli bir ayrım yapıyor ancak. Öncelikle ressamlar ve müzisyenler gibi boyaları veya sesleri kullananlarla yani sembolleri kullananlarla sözcükleri kullananları ayırıyor. Sonrasında ise sözcükleri kullananları da kendi aralarında ayırıyor: yazarlar ve şairler.
Sözcükler ne tuhaf… Onları bizler üretiyoruz, bizler var ediyoruz ama kendi düşünce dünyamız ve dilimizle ürettiğimiz bu sözcüklerin hepsini yaşayabilme gibi bir hakka sahip olamıyoruz. Mesela, insanoğlu adına “mutluluk”, “happiness”, “bonheur”, “saadet” demiş ama bu sözcüğü üretebilmiş olması onu yaşayabileceği anlamına gelmemiş. Jean Paul Sartre’ın dediği gibi “Bir yaşanan sözcük vardır, bir de rastlanan sözcük.” Belki buna “yaşanamayan sözcük” de eklenebilir.
Sartre’a göre bir ressam resminde bunalımı, mutluluğu, aşkı veya nefreti resmetmez. Örneğin Van Gogh “Yıldızlı Gece” tablosunda “Bunalımımı ifade etmek için şu ön kısma büyük ve karanlık bir selvi çizeyim, ruhumdaki girdabı birbirine geçmiş yıldızlarla dile getireyim” dememiştir. Bu gök bir bunalım göğü”, ya da “bunalan bir gök” değildir; nesneleşmiş bir bunalımdır bu. Bu bunalım, bizlerin “çıkarım” yoluyla izah getirdiği bir bunalımdır ve son derece öznel de olabilir. Ancak yazarlarda bu söz konusu değil.
İNCİR ÇEKİRDEĞİ | İnceleme