1. Charakterystyka dramy jako metody edukacji dzieci i młodzieży
15
przejawem jest przyjmowanie w kontaktach społecznych, mniej czy bardziej świadomie, postaw fizycznych i psychicznych. Dla człowieka, który je przybiera, mają wartość jako jeden ze środków ekspresji jej najgłębszej istoty7.
Mechanizm ten pozwala mu „być w roli”. Dla dynamicznego przebiegu dramy jest ważne, aby rola proponowana dziecku miała jasno sprecyzowane cechy, istotne dla problemu, który dziecko będzie w dramie rozwiązywało. Drama nie opiera się na scenariuszu rozpisanym na role; dzieci rozwiązują dany problem przez swoje specjalne, indywidualne, niepowtarzalne „bycie w roli” i tworzą tym samym jedyny w swoim rodzaju scenariusz. Relacje między scenariuszem a dramą omawia B. Way, odróżniając teatr od dramy. Pisze on, że drama może robić pewien użytek ze scenariusza, ale w żaden sposób nie jest od niego zależna8.
W podobnym kontekście pisze o scenariuszu w swym historycznym już opracowaniu cytowany już Z. Kwieciński: Treści widowiska nie zapisuje się, ani nie układa dialogu, a grający niczego nie uczy się na pamięć 9.
Rola jest elementem wszystkich rodzajów dramy (m.in. dramy angielskiej i jej licznych odmian: polskiej, włoskiej, kanadyjskiej itd.). Elementem nadającym dynamikę dramie jest n a p i ę c i e-k o n f l i k t. Powinien on być zawarty w określeniu roli. Na przykład w roli zagubionego turysty, chorego kotka, pomagającego przedszkolaka itp. napięcie-konflikt tkwi w płaszczyźnie nieuświadomionej. W pierwszym przypadku jest to lęk, zagrożenie, niepewność turysty i chęć powrotu do domu; w drugim – ból, dyskomfort, ograniczenia spowodowane stanem choroby. Odmienny charakter ma napięcie w trzeciej przykładowej roli – tutaj jest ono spowodowane pragnieniem „pomagania najlepiej”. Jest ono tym czynnikiem, który stymuluje „dzianie się”. Chcąc „być w roli” tak określonej, dziecko uży7 Z. Kwieciński, Samorodny teatr w szkole. Rzecz o instynkcie dramatycznym u dzieci i młodzieży, Instytut Teatrów Ludowych, Warszawa 1933, s. 9. 8 B. Way, Drama..., dz. cyt., s. 18. 9 Z. Kwieciński, Samorodny teatr..., dz. cyt., s. 6.