Dr. Nejat Kun
TÜRKİYE MERMER YATAKLARI ve CİNSLERİ
3
Şekil 1.1: 1991 yılından 2017 yılına kadar milyon $ olarak mermer ihracatı (Kun 2013 a) dan düzenlenerek).
Ülkemizde, doğal taş üretiminin tamamına yakın kısmı özel sektör tarafından yapılmaktadır. Türkiye’de 2013 yıl sonu verilerine göre yıllık doğal taş üretimi 11,5 milyon ton civarında olup işleme tesislerinin toplam plaka üretim kapasitesi 6,5 milyon m2 civarındadır. Mermercilikte, diğer maden sektörlerinde olduğu gibi, mermerin doğadan çıkarıldığı yere mermer ocağı adı verilir. Mermer ocakları açıldıkları bölgedeki kayacın jeolojik özellikleri hakkında en iyi bilgiyi veren noktalardır. Topografyanın altına inen üretim kademeleri, bu kademelerden üretilen blok ve molozlar, yöredeki kayaç özelliklerini tüm detaylarına kadar gösterir. Ocak ve üretim büyüdükçe elde edilen jeolojik bilgiler de artar. Mermer ocakları derinleştikçe yüzeyde görülemeyen jeolojik olayların ortaya çıkmasını sağlar. Kademeler artıp derinlere inildikçe gözlenen dip kesitler sayesinde birçok veri rahatlıkla izlenebilir hale gelir. Ocakların alt kademelerinden çıkarılan bloklar ve molozlar ise derinlerden alınan örnekler olarak algılanabilir. Bu örnekler; bazı hallerde yüzeyde gözlenemeyen veya açığa çıkmayan fosil, mineral gibi değişik jeolojik bulguları veya ilginç yapıları da ortaya koyabilir. Özellikle ocağın yakınında, kendi üretimini işleyen fabrika da mevcutsa, üretilen blok ve molozlar plaka ve levhalar halinde dilim dilim kesildikçe, kayaçlar içindeki tüm jeolojik özellikler (fosil, mineral oluşumları, kayaç içindeki yapısal özellikler vb) gözlenebilir hale gelir. Bazı hallerde işletilen ocakların, yöredeki dokanak ilişkisini, üç boyutlu olarak ortaya çıkardığı görülebilir. Yüzeyde sadece iki birimin, iki fasiyesin arasındaki ilişki iki boyutta, bir çizgi şeklinde gözlenirken, kademelerin açıldığı, derinlere inen bir mermer ocağında bu ilişki üç boyuta dönüşür. Öyle ki, yüzeyde görülmesi imkânsız olan dokanak ilişkileri bu üç boyutlu kesitlerde rahatlıkla gözlenebilir hale gelir.
3