Anem Occitans ! n°158 revue de l'IEO (2016) by Institut d'Estudis Occitans

revista trimestrala de l'institut d'estudis occitans

Volèm viure e estar drechs!

una marca de territòri per l'occitan

navèra seccion regionau OPM : entrevista de Marlèna Bony

baissa de las subvencions ! CRIDA a donacion

n°158 dec de 2016 gen/fev de 2017 4€ issn 2105-620X

n°158

ENSENHADOR Editorial

Volèm viure, volèm viure / Volèm viure e estar drechs !

Abracadas

Rescontres Interregionaus dei Lengas e de las Culturas Regionalas 2016

Protocòle entà la garantida deus drets linguistics

Los 40 ans de l’IEO-06

Una femna a la presidéncia ! Marlèna Bony baileja la novèla seccion regionala de l’IEO

Parlem, la revista qui n’a pas paur !

Paginas occitanas - Òc per l’occitan

Lexicòt de la corsa landesa, un ligam entre las regions Nouvelle-Aquitaine e Occitanie Pyrénées-Méditerranée Bernat Dubarry, per passion ! (entrevista) Anna-Maria Lailheugue : ensenhar la lenga e la cultura (entrevista)

Actualitats

Projèctes

p9 p 10

Dorsièr

Òc Occitània : ua marca de territòri per l’occitan

Projèctes

L’emplec en occitan : bilanç 2015

p 15

Actualitats

Tederic Cahuzac : har bolegar Gasconha !

p 16

Projèctes

Petita enfancia, que de nau ?

p 17

Actualitats

Crida a donacion IEO 2016

p 18

Publicacions

Lo lop d’Irati : entrevista de Marcèu Abbadie Avèm legit : la langue mondiale Sortidas (libes, CD…)

p 19 p 20 p 21

Federacion

Las adreças de la Federacion

p 22

Tribuna liura

Retrach : Scrooge Mc Arrelorgh

p 23

An obrat per aqueste n°158 : Laurenç Gòsset, Pèire Brechet, AnaMaria Poggio, Thierry Kippeurt, Alexis Quentin, Marcèu Abbadie, Tederic Cahuzac, Joèu Boc, Marlèna Bony, Sebastian Pugin, Marc Vidal, Gèli Fossat, Josiana Guillot, Micheu Chapduelh. Crèdits foto : Andriu de Gevaudan, Ana-Maria Poggio, Laurenç Gòsset, Lidvina Kempf, Pèire Brechet, Marlèna Bony, JoanJacme Fénié, Marcèu Abbadie, Tederic Cahuzac, Fotolia. Tots drets reservats.

p 11-14

Institut d’Estudis Occitans Association reconnue d’utilité publique dep. 1949 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse - 05 34 44 97 11 direccion@ieo-oc.org / www.ieo-oc.org Éditeur et directeur de la publication : Pierre Bréchet Imprimeur : ALBEDIA Imprimeurs 26, rue Gutenberg BP 90449 15004 AURILLAC CEDEX Dépôt légal : décembre 2016 Date de publication : 14/12/2016 DT n°015/15/002-AN - SU INTEGRAL

Venètz sòcis de l’Institut d’Estudis Occitans en 2017 !

Nom, prenom :…………………………………………………….……………………………………….... Adreiça :……………………………………………………………...……………………………………… CP :………... Vila :………………………………… Corrièl :...…………………………………………….  Vòli prene l’adesion per l’annada (recebrai la revista Anem Occitans)  30 € - individual  12 € - estudiant e caumaire  38 € - cople e associacion  M’aboni unicament a la revista Anem Occitans !  4 n° l’an : 15 €  20 € fòra Estat francés (virament obligatòri, ref. bancàrias : CEMP 13135 00080 08106194919 56)  Abonament de sosten : a comptar de 25 €.  Vòli sostiéner l’IEO e far un don de ........ € (per 2016 : de mandar abans lo 31/12 ; per 2017 : datar après lo 01/01/2017) l’IEO es reconegut d’utilitat publica : lo vòstre don es deductible dels impòstes. Per exemple, s’avètz un revengut impausable de 1000 €, podètz faire un don d’un montant de 20% maximum siá 200 €. Auretz alara una reduccion d’impòstes de 66% de vòstre don siá 132 € de reduccion d’impòstes.

mandi un chèc de ...... € a IEO, 11 carrièra Malcosinat 31000 Tolosa

L’IEO es sostengut per :

n°158

EDITORIAL

En aquesta fin d’annada de 2016, poiriam èstre temptats de faire un còp de mai l’inventari de tot çò que siguèt nefaste dins aquesta temporada per la reconoissença dei drechs legitimes de nòstra lenga e de nòstra cultura… Cala la pluèia / Pareisse que darrier lo barri / L’i es bessai la mar Cala la pluèia / Cala sus nòstra vida / E lu sòmis maravilhós Mas ieu, enfant pichonet / Vòli viure, vòli viure, Mas ieu, enfant pichonet / Vòli estar drech

cantava lo niçard MAURÍS* dins leis annadas setanta…

Mai l’avèm viscut, alora basta ! Virem-se puslèu vèrs de positiu, regardem a l’endavant e fasem d’aqueste refrin un crit de resisténcia ! Un crit que giscle per raliar totei lei fòrças vivas (tant desparieras siguèsson) d’Occitània (la vertadiera, pas la mesquina Occitanie usurpada), per obrar en sinergia sus tot l’espaci occitan, fàcia ais enganas, engambis e

autreis embolhs e auvaris a venir… Volèm viure, volèm viure / Volèm viure e estar drechs ! Paraulas de fe, paraulas d’espèr ! Gardarem la fe dins l’an que vèn ! Vaquí que se sarran « Calendas », lo temps dei fèstas e coma se ditz au nòstre : « Calena vèn, tot vèn ben !! » Alo r a, obli dem p er un momenton pensaments, malan e autrei mauparadas per se rescaufar lo còr au regreu dau soleu e de la lutz, a la respelida de l’energia e ne’n tirar una fòrça novèla per resistir e entrainar leis accions a venir… L’IEO desira a totei sei sòcis, ais occitans (-istas), a totei lei benevòles, a totei leis actors dau reviudar de la lenga occitana deis Aups ai Pirenèus, de bònei Calendas e un bòn bot d’An dins la patz e la serenitat. A l’an que vèn ! Se siam pas mai, que siguem pas mens ! E que « la batèsta contunhe ! » Pèire Brechet President de l’IEO *MAURÍS « Viure Drech » 1974

n°158

ABRACADAS DE L’IEO

20-22/10/2016 - Pointe-à-Pitre 25au RILCR 2016 en Guadeloupe 05/11/2016 - Tolosa Conselh d’Administracion de l’IEO 19/11/2016 - Niça 40 ans de l’IEO-06 27/11/2016 - Hòrgas Jornada d’òbras au centre culturau Rogièr Solan 17/12/2016 - Donostia Signatura deu Protocòle entaus drets lingüistics

Rescontres Interregionaus dei Lengas e Culturas Regionalas 2016 Present per l’edicion 25na dei « Rescòntres Interregionaus dei lengas e dei culturas regionalas » en Guadeloupe lei 20-22 octobre 2016, l’IEO a escambiat sus lo tèma : « Equipament scientific dei lengas regionalas, seis organismes de regulacion linguistica e l’emplec de tecnologias inovantas per

la comunicacion e lo desvelopament Quineis evolucions per lei drechs dei lengas regionalas. » linguistics en França ? La gestion de la diversitat dins leis Una jornada foguèt consacrada a Americas insulàrias. faire lo ponch sus l’estatut juridic necessari per un manteniment de son patriUn ambient amistós e lo cadre mòni e mai un desvelopament de la prestigiós dau Memorial Act de Point-à -Pitre ajudèron a d’escambis fruchós. practica dei lengas regionalas.

Protocòle entà la garantida deus drets lingüistics Lo « Protocòle », qu’es aquò ?

Los objectius

societat civile entà la desfensa deus drets lingüistics. Vint ans mei tard, La creacion, mercés a un proce- que cau anar mei luènh, mercés au diment participatiu, d’un utis eficaç Protocòle de Donostia. per garantir l’egalitat de las lengas e desvolopar las lengas en situacion Alexis Quentin, desfavorablas, e enfin convertir Do- VP de l’IEO e nostia en vila de referéncia dens membre d’ELEN, aqueste domèni. que signarà lo Protocòle au nom de Ua referéncia : la Declaracion de l’IEO e de la soa Barcelona federacion.

Qu’es un document entà l’egalitat de las lengas que deu garantir lo desvolopament de las lengas en situacion desfavorablas. Qu’estó elaborat mercés a las contribucions deus actors sociaus e dab l’ajuda d’ua Comission scientifica. Que lista las mesuras que hèn necèra per garantir los drets lingüistics de l’ensemble deus estatjants. Las conclusions deu Protocòle que son presentadas a Donostia aqueste 17 de La Declaracion universau deus deceme, dens lo cadre de la Capi- Drets Lingüitics de 1996 qu’estó la tala europèa de la Cultura. resulta d’ua contribucion bèra de la

n°158

ACTUALITATS

Los 40 ans de l’IEO-06 Au parat de l’anniversari de l’IEO-06, en memòria, lu trobadors de la revico- perilh per nautres, un nom milenari. que’vs presentam un extrèit deu discors deu lada deis annadas 70, e finda toti S’empadronissèt dau bèu nom son President Joan-Pèire Spies. aqueli e toti aquelu que donèron de d’Occitanie. Marrida limonada, que

[…] Festejar l’anniversari de l’IEO-06, es metre en perspectiva aquesta istòria facha de partenariats. Es ren oblidar dau travalh d’edicion, de publicacion, d’ajuda a la creacion despí d’annadas, e qu’avèm amplificat despí lo 2012 mé la sortida de cinc libres. Es finda regraciar lu mieus predecessors a la presidença de l’associacion, lo paure Jòrgi Gibelin, de la sieu creacion en lo 1976 fins au 1986, Sénhers Gilbert Combe dau 86 au 91, Andrieu Saïssi dau 91 au 94, Jaume Pietri dau 94 au 2002, e Joan-Pèire Baquié dau 2002 au 2014, que son toi aquí dapé de ieu, mé nautres. Es onorar lu trobadors dau jorn d’ancuei que faguèron descurbir una lenga de la poesia, lo paure Alan Pelhon, sòci de l’IEO-06 despí la debuta, lo paure Maurís que metèt en música e cantèt tant de tèxtes que gardam

temps, que s’investissèron per la transmission de la lenga e de la cultura. Es tanben remembrar ai mai de 200 sòcis que son elu que son l’associacion, que son elu lu ambassadors de la lenga, son elu que si fòrman per au sieu torn difusir, son elu que bastisson l’IEO-06 de deman. Qu’aquò es la tòca granda de l’IEO. Transmetre. Transmetre la cultura, la lenga. Sensa repaus. Transmetre li valors que, despí que Berta filava, coma si ditz, pòrtan d’ideas de fraternitat porjudi au monde. […] La nòstra cultura es aquesta d’Occitània, dau nòstre espaci lingüistic e culturau. Sabètz qu’una entitat administrativa creada l’i a gaire s’es atribuït, a grand

pòu faire creire que si trovam, nautres que siam pas d’aquesta region administrativa, fòra de la nòstra cultura occitana. Mas la nòstra cultura non es embarrada dins de confins administatius, n’es ver ? Dau resta, quant de temps dureràn aquesti regions ? […] Siam urós de recampar la diversitat dau monde per si ralegrar de conóisser mai ben li cançons, li danças, la bòna coïna dau país, li bèlis pàginas de la nòstra literatura tant rica, de charrar, de si rire ensems, e de si donar la man quora lu àngels de la Prom’ si ploran. Siam urós d’anar de l’avant mé vos, fins que lu nòstres enfants sigon de trobadors dau monde a venir ; un monde que la diversitat rende bèu e frairau. Gramací.

Joan-Pèire Spies

n°158

ACTUALITATS

Resultat de la fusion de las regions Miègjorn-Pirenèus e Lengadòc-Rosselhon, la federacion que s’adapta a las navèras constrentas administrativas. Marlèna Bony que’ns presenta la seccion Occitanie - Pyrénées Méditerranée.

Anem Occitans : Adishatz Marlèna, e vos podètz presentar ? Marlèna Bony : Bonjorn, per far cort, soi nascuda fa 33 ans en Avairon. Ai un Master en drech social e gestion de las ressorsas umanas. Trabalhi coma consultanta bilanç de competéncias, VAE e formacion continua al CIBC Avairon. Dempuèi quauquas annadas, m’occupi del Centre cultural occitan de Roergue (ceucle IEO), participi a l’IEO Avairon e soi al burèu de l’IEO MP. Dempuèi lo 29 d’agòst de 2016, soi presidenta de l’IEO Occitanie PyrénéesMéditerranée.

- un clavaire : Michel Tayac (clavaire de l’IEO MP) ; - una secretària : Annie Wolf (secretària de l’IEO MP e presidenta de l’IEO d’Arièja) ; - una secretària-adjunta : Estelle Mazodier (IEO LR e presidenta de l’IEO del Gard). Avèm assajat de fargar un burèu dubèrt, representatiu de nòstras assoA.O. : Qu’èra una demanda de l’associacions : de monde experimentats e ciacion, una obligacion de cap a las maites mens al fial, de femnas e d’òmes, e tanben de monde de paisses collectivitats ? M.B. : La demanda venguèt pas de las geograficament diversificats. collectivitats. Las institucions, respectuo- A.O. : Quan e serà vertadèrament sas de la libertat associativa, an mani- efectiva la fusion entre las duas secfestat d’interès per nòstre projècte mas cions (e perqué n’estó pas dejà lo cas nos demandèron pas res. Es vertadièi- en 2017) ? rament una volontat de l’IEO MP, de M.B. : L’IEO OMP a decidit, çò prumièr, l’IEO LR e de lors malhums. Avèm vol- que l’IEO MP e l’IEO LR contunharián gut èsser en adequacion ambe l’auça- d’existir. Coma dins una entrepresa, da de la region novèla talament bèla una fusion se pòt pas far còp sec. Las per avançar eficaçament cap al nòstre modificacions se metràn en plaça daobjectiu : lo manten, la promocion, la passet. L’objectiu es de finalizar lo proreconeissença e lo desvolopament de jècte de fusion dins dos ans. Pasmens, cal veire que nòstra accion es polida e la lenga e de la cultura en occitan. A.O. : E nos podètz presentar los autes vertadièira. L’IEO OPM pòrta ja los dorsièrs de 28 associacions cap als membres deu burèu ? servicis de la Region, de l’OPLO e de M.B. : Lo burèu es compausat de : - dos vicepresidents : Pierre Loubè- la DRAC.

estructurar un malhum regional fòrt e equilibrat sus la region Occitanie Pyrénées-Méditerranée tota. Es important de manténer, crear e desvolopar de luòcs d’usatge de la lenga. L’usatge balha un sens a l’aprendissatge de la lenga. Per ieu, sens cap d’usatge, vesi pas l’interès d’aprene la lenga. D’aquí nòstra volontat de desvolopar e densificar lo malhum.

A.O. : Perqué la creacion d’una seccion regionau navèra ? M.B. : Amb la refòrma territoriala mesa en plaça pel governament, l’IEO MP e LR se son pausada la question de lor avenidor. Fargar un avenidor comun semblèt necessari per totes per afortir la legitimitat de las associacions. L’objectiu de la creacion de la seccion regionala novèla es de federar las associacions afiliadas a la region novèla per lor facilitar una reconeissença institucionala (Region, Ofici Public de la Lenga Occitana, DRAC, etc.) en desvolopant, al còp, lo malhum associatiu. re (president de l’IEO MP) e Albert A.O. : Entre MP e LR, que son duas L’IEO OPM a doncas la volontat de Arnaud (president de l’IEO LR) ; seccions dab politicas d’estructuracion coordenar, animar, assistir, presentar e

n°158

ACTUALITATS e nombre d’aderents hòrt desparièras ? Quins son los objectius de desvolopament de l’IEO, e sus quin modèle ? M.B. : Vertat es que las seccions IEO MP e LR an de biaisses de trabalhar e un nombre d’aderents diferents. Çò prumièr, avèm pres lo temps d’establir un dignostic general per identificar especialament çò que convergís e çò que divergís. Puèi, un trabalh comun es estat menat per metre en plaça un esquèma de foncionament coerent que correspònde als objectius de la seccion regionala novèla. Los membres del CA e del burèu son ja de MP e de LR. Aquò’s aital mai aisit per representar las doas regions ancianas. L’objectiu de l’IEO OPM es justament de desvolopar un malhum regional fòrt e equilibrat sus tot lo territòri, ambe d’accions e de modèls qu’an fach lor pròva, dabans, en MP e LR. Partèm pas de res, aquel malhum regional representa mai de 1200 aderents, 91 corses e 62 talhièrs culturals regulars.

evoluir, entà guardar un equilibre entre los territòris e assegurar la representativitat de tots en çò de l’IEO ? M.B. : Coma ai pas encara participat a un CA de l’IEO, ni mai parlat d’aquel subjècte en burèu o en CA de l’IEO regional, vos donarai pas qu’una sentida personala que ten còmpte a l’encòp de la dimension del territòri de lenga d’òc e de las constrenchas dels benevòls (al sicut de lor nombre o de lor implicacion dins las associacions e las reunions). Lo biais de trabalhar del CA de l’IEO ambe los nivèls departamentals me sembla pas bon. A mai d’un efècte negatiu. Aumentacion de l’absentisme en CA (quantes de benevòls i poiràn vertadièirament participar ?), missanta reparticion geografica (representacion fòrta de las regions bèlas e de la region ont se tenon los CA, doncas l’IEO OPM) e organizacion trebola (constitucion dels CA dels IEO regionals e de l’IEO federal). De mon vejaire, tant valdriá melhor una ligason A.O. : Los presidents de las seccions regio- mai bona dels nivèls nauts de nòstre naus que son membres de drets deu CA de IEO, una animacion mai confederala, l’IEO. Qu’es un modèle a conservar, o a har ambe l’IEO que maneja l’afar en demandant son punt de vista al nivèl naut.

Lo CA regional poiriá ramosar çò que tornariá montar del malhum territorial. Per çò que n’es de la dubèrtura que representariá un CA al nivèl departamental, farai la remarca qu’es bravament limitada : cada aderent de l’IEO a la possibilitat de se presentar al moment de las eleccions. Al sicut de las seccions MP e LR al dintre del CA de l’IEO, contunhan de trabalhar e los presidents i demòran presidents. Dins l’avenidor, se una s’atuda, l’IEO OPM poirà assegurar una representacion globala de las doas regions ancianas. Mas i sèm pas encara ! A.O. : De quina faiçon s’articula lo foncionar d’aquesta seccion navèra dab las 2 autas seccions regionaus (LR e MP) ? M.B. : L’IEO LR e l’IEO MP contunhan lors activitats costumièiras (fòrça edicions, corses, comèrci per l’IEO LR, Lo Diari, gestion de l’agrement de servivi civic per l’IEO MP, etc.). Per çò que n’es de la coordinacion, animacion e representacion del malhum, l’IEO OPM es ja a l’òbra. Per aquela reparticion de las missions, las tres associacions trabalhan ja amassa.

Josiana Guillot nos presenta lo foncionar e los objectius d’aquela revista occitanista.

Anem Occitans : Quan es vaduda la revista e qui son los son fondators ? Josiana Guillot : La revista Parlem es naissuda en 1975, le promèir numerò sortiguèt l’ivern de 1975. Aquel moment la redaccion èia faita par los administrators de l’IEO 63. A.O. : E nos poderètz explicar çò que se passé recentament a l’entorn de la revista e perqué ? J.G. : Quauques temps fuguèt par de rasons relacionalas localas menada par una associacion creada par aquò, de 2009 a 2015, Parlem de per aquí mei le Joan Pascal Godonesque coma redactor, e supervisada par le Tiène Codèrt que fàsia ‘ja partit de la promèira còla, mas a la prima de 2003, los numeros fuguèton compausats par quela còla. La revista es tornada venguda sos la responsabilitat de l’IEO 63, rason de questions de santat e de fatiga de los menaires. La mòrt dau Tiène que menava quò d’una man de maistre n’en fuguèt en partida la causa.

A.O. : Quau es la(s) particularitat(s) de la revista, qu’es 100% en occitan ? J.G. : Àvem vogut gardar la linha editoriala, quela de faire coniutre la cultura occitana, de mòstrar que nòstra lenga pòt s’escriure e que la creacion es viuva. Los autors son par la majoritat de monde que demoron dins la region ò que tenhon un lian mei le pais. Qu’es pas una revista departementala mas ben regionala. Bon nombre d’autors persègon de participar e de faire legir los lectors. Se pòt legir par le moment d’articles en auvernhat, velave, lengadocian e provençau, causa que los autors demoran dins la region.

Los lians familiaus de la Laura e ma plaça coma anciana directriça de publicacion que fuguèt un temps, la necessitat de persègre l’obratge nos a menat a tornar prendre l’iniciativa de l’edicion.

Par s’abonar (4 n° per an/ 13 E) : PARLEM Cercle Occitan Liuradès Forés Piaron Pinha. Salle 203. Maison des associations Place F. Faye 63 300 Thiers Corriel : revistaparlem@orange.fr

n°158

PROJÈCTES

Mei de 1500 adreças e contactes que son d’ara enlà disponibles suu site de la paginas occitanas (www.paginasoccitanas.org), un utis deus bons entà la lenga e la cultura occitanas !

Que vien de sortir l’annuari 2016 deus labellizats Òc per l’occitan. Que i poderatz trapar l’ensemble deus actors economics e culturaus qu’an causit de menar ua accion lingüistica. Los labellizats que son classificats per tèmes : comèrcis, productors, cultura, ensenhament (Calandreta), services, torisme e albergament, politica… Que i a tostemps, au bèth miei, ua mapa beròia d’Occitània, e quauques elements entà remandar los utilizators de cap a services perpausats per l’IEO : paginas occitans, l’emplec.com o lo site deus cors entaus adultes. Per l’IEO, tau qu’anonciat dens lo dorsièr d’aqueste numerò, que serà donc lo darrèr annuari publicat.

Dens lo n°157, qu’anoncièm la collaboracion entre l’IEO, la Federacion Francesa de la Corsa Landesa e l’inspeccion academica de la Lanas, signada lo 14 de julhet. 3 mes mei tard, au parat de la finau deu campionat de França deus escartaires e sautaires a d’Acs, los 3 partenaris qu’èran fièrs de presentar aqueste lexicòt, editat a 10 000 exemplars. Los partenaris que’s felicitèn de la rapiditat de l’edicion deu

lexicòt, qui poderà atau acompanhar la sason navèra deu projècte gascon, ua accion de sensibilizacion de cap a la cultura e a la lenga peus escolans de las Lanas e deu Gèrs. La FFCL que difusarà tanben lo document mercés aus diferents cèrcles taurins que son tanben situats dens los departaments de las Pirenèas Atlanticas, de Bigòrra, d’Òut e Garona e de Gironda. Com peus documents passats, lo lexicòt que presenta lo vocabulari de basa e las expressions utilizadas dens la corsa landesa. Que i a tanben ua mapa de l’ensemble de las arenas, dab los toponims en occitan. La novèltat qu’es la preséncia de l’oralitat, dab Flashcòdes que remandan los legidaires au hons aprestat per l’Educacion nacionau. Au moment que lo monde se mobilizan dens las Lanas a l’entorn de la sauveguarda de las tradicionaus, lo lexicòt que permet d’includir la lenga dens la revendicacion comuna

L’IEO qu’edita e difusa la màger part de las soas publicacions pertocant a las accions en favor de la socializacion de l’occitan a gratis. Com tot çò qu’edita, exemplars deus lexicòts qu’estón mandats a l’ensemble de las seccions departamentaus de la federacion. Particulars, associacions culturaus, cors d’occitan de

pertot en Occitània que demandèn exemplars per curiositat deu gascon e de la corsa landesa. Atau, los occitans de pertot que poderàn anar a la descobèrta d’aqueste espòrt tradicionau occi- Avossitz projèctes o demandas, qu’es tan e de mièlher coneisher lo dialècte possible de contactar l’IEO en tot esgascon. criver a comunicacion@ieo-oc.org

n°158

ACTUALITATS PROJÈCTES

Que hè tostemps plaser de poder contunhar a discutir, a escambiar dab lo monde e a portar projèctes, quitament quan ne son pas mei en « activitat ». Qu’estó lo cas dab Bernat Dubarry, que d’unes an plan coneishut deu temps que tribalhava au CD de Bigòrra. Entrevista !

Anem Occitans : Adishatz Bernat, que vos podètz presentat en quauques mots ? Bernat Dubarry : Que sòi bigordan, militant de l’occitan desempuish plan longtemps, e passionat de corsa landesa desempuish casi autant longtemps. Que sòi president deth club qui organisa corsas landesas a Semiac, en Bigòrra. Qu’em en dehòra de la zòna tradicionau de la corsa, e que hèm aquiu la pròba qu’aqueth espòrt, s’èra mes conegut e valorizat, poderé passionar plan mes de monde.

d’organizar cada un lo sué challenge, la competicion qui classa en fin de sason, las cuadrillas e ganaderias d’après los resultats de las corsas « formèlas ».

lexicòt e pòt ajudar a la la sosiclaizacion de la lenga (en Bigòrra per exemple) ? B.D. : Socializacion de la lenga per la corsa o de la corsa per la lenga, los dus que van amassa. E qu’ei ua plan A.O. : Quan lo projècte de lexicòt estó bona causa qu’un element pregond de perpausat, quin estó la reaccion deu la cultura populària viva de Gasconha Comitat regionau e de la FFCL ? e sia ligat atau a la lenga. Ua expeB.D. : Dab ua reponsa positiva autanlèu ! Lo co-president deu Comitat, Bernard Marque, que tribalha hèra entà hèr vàler la dimension gascona de la corsa landesa. Lo « projet gascon », qui liga corsa landesa e lenga occitana dens las escòlas, après èster estat lançat dens las Lanas per l’Educacion Nacionala, qu’ei ara portat peu Comitat en Armanhac. Lo projècte de lexic qu’ei donc estat tot viste presentat a la FFCL e qu’estè amassat a Nogarò lo hialat deu monde qui poscan tribalhar a la realisacion.

A.O. : Quin es lo ròtle vòste en çò deu Comitat regionau Armanhac de la FFCL ? B.D. : La FFCL, federacion esportiva reconeguda peu Ministèri deus espòrts, qu’ei despartida en 2 comitats regionaus : Armanhac e Lanas-Biarn. Lo ròtle d’aqueths comitats qu’ei la relacion dab los comitats organizators deu territòri. Mès la loa jòga principau qu’ei A.O. : De quina faiçon e pensatz lo

n°158

ENTREVISTAS riéncia qu’èra dejà estada realizada peus dus conselhs generaus deu Gèrs e de las Hautas-Pireneas dab ua aficha en gascon sus la corsa. La corsa landesa en occitan a l’escòla dab lo lexicòt que balharà la dimension occitana aus mainats e tanben, au travèrs d’eths, a las familhas.

B.D. : Plan segur que serà distribuït. D’autant mes que las hèstas on la corsa landesa ei integrada qu’an tanben ua dimension occitana. Tanben, cada annada, ua classa de CM2 qu’arreceb la visita de l’animator de la FFCL dens lo cadre deu « projècte gascon ».

FFCL, quauques tribalhs d’escolans en gascon que son dejà pareishuts. L’occitan que hè quauques còps quauquas « aparicions » puntuaus ena boca deus debisaires. E que cau notar que dempuish quauquas temporadas, lo mot de « debisaire » a remplaçat pertot « speaker ». Lo monde de la corsa lanA.O. : E pensatz la FFCL e poderé desa ei prèst, ce’m sembla, a avançar A.O. : Qu’organizatz cada anada ua anar mei luènh dens l’usatge de la len- en aqueth sens. Que’u cau ajudar,... corsa a Semiac ? E serà difusat lo lexi- ga (en corsa o dens la revista) ? com per exemple dab lo lexicòt. còt ? B.D. : Dens la revista oficiau de la

Lo lexicòt que resulta de la collaboracion entre 3 partidas. Anna-maria Lailheugue, regenta dens la Lanas, que portè lo « projècte gascon » e qu’èra a l’origina de la magèr part deu son contengut escrit e orau. Entrevista d’ua corsaira de Shalòssa !

Anem Occitans : Adishatz AnaMaria, que’vs podètz presentar en quauques mots ? Anna-Maria Lailheugue : Que soi ua regenta de las Lanas qui a entenut lo gascon a casa e que l’a après a l’entorn deus 25 ans dab Patric Guilhemjoan. Que balhavi cors entaus pairs deus coishes bilinguas de Monthòrt. Que tribalhi dens l’ensenhament especializat e en 2010, que prenói la mòla de conselhera pedagogica en lenga e culture regionalas arron lo Francis Dupéré. A.O. : De quina faiçon es vadut lo

apitar aqueste pròject. Qu’i avo 14 classas interessadas la purmera annada e de mei en mei las annadas seguentas. D’abord, n’i avó sonque l’intervencion de l’animator de la FFCL entà explicar e muishar l’espòrt dens las classas. Arron qu’organizavam los talhèrs culturaus e que calculavam a constituir ua maleta pedagogica... Per sensibilizar a la lenga que’i a adara lo repertòri de l’IEO dab ua version orau suu siti de formacion deus ensenhaires, cantas en gascon, comptinas, jòcs de dits... La FFCL qu’auheri CD d’escarts deu campionat de França deus escartaires, un diploma de l’escartaire ou sautaire gascon, un libe Lo 50 ans de la FFCL e un carrat dab lo Joanòt d’Adihatz qui’s hè a escartar.

projècte gascon ? Quin eran los utis disponibles dinc adara per sensibilizar a la lenga (dens la maleta pedagogica ?) A.-M.L. : Qu’ei lo Francis au començar deu pròject d’apprendissatge deu gascon a travèrs la corsa lan- A.O. : Quins son los enjòcs entà la desa. Qu’anava encontrar lo presi- lenga portats peu projècte gascon ? dent de la FFCL Michel Lalanne entà A.-M.L. : La lenga que’s parla chic mes qu’ei presenta. Dens las escòlas, qui a tostemps quauques coishes que tornan miar de casa expression en gascon. L’enjòc purmer que d’arrevitar la lenga o de la har descovrir. Qu’ei un mejan de la vader populara e los que ne la coneishan pas, que son curios.

e los parents au gascon ? A.-M.L. : Qu’ei complet maugrat un petit format. Los actors, las vacas, las arenas… mantuns tematicas que son abordadas. Mei qu’ei pratica pr’amor que’s hica aisidament dens la pòcha deu mantòl, deu sacòt... A.O. : Avètz projèctes autes entà la

lenga ? A.-M.L. : Tostemps. Que soi a apitar formacion a distancia sus la cultura regionau dab referenças en gascon a escotar a tornar diser dab ua version per la classa e ua auta entaus bilingües. Aus talhers, la contaire Isabelle Loubère de Sabres que hè A.O. : De quina faiçon lo lexicòt e encontrar Felics Arnaudin, aulhèrs e pòt ajudar a sensibilizar los mainats hadas...

n°158

DOSSIER

L’IEO que lança, a la debuta de 2017, la marca de territòri Òc Occitània. Que dedicam aqueste dorsièr a l’analisi de la situacion que decidè l’IEO a adaptar la soa estrategia en favor de l’integracion de la lenga e de la cultura occitanas dens l’economia, lo torisme e l’ensemble de la societat. Presentacion de la marca Desempuish quasi dètz ans, l’IEO que mena, de cotrilha dab l’ofici per l’occitan, ua operacion en favor de l’occitan nomenada « Òc per l’occitan ». Aquesta operacion qu’es bazada sus un nivèu de reconeishança de la presa en compte de la lenga occitana dens lo foncionar d’entrepresas, d’associacions,… Que son atau 3 nivèus de labellizacion qu’estón definits, en tot utilizar critèris hòrt precis. Lo desvolopament deu labèl « Òc per l’occitan » qu’estó hòrt important a la debuta a Tolosa, puis dens Tarn, pr’amor, a cada còp, de la preséncia d’un encargat de mission dedicat, a temps parciau, au son desvolopament. De mei, un objectiu afichat qu’èra l’auto-financar de l’operacion : mes quitament dab ua detzenat de navèths labellizats per mes, en tot préner en compte los frais, l’operacion n’estó pas jamei equilibrada ; que son los hons pròpris de l’IEO e las subvencions de l’Estat e de la collectivitats regionaus

que permetén de finançar los encargats de mission e autes salariats de l’IEO, com se passa sovent. Totun, lo vertadèr objectiu qu’èra clarament de har entrar e rénder mei visibile l’occitan dens l’economia, lo torisme… Qu’es dilhèu ací que lo bilanç es contrastat : - Pendent los quasi dètz ans de l’operacion, l’existéncia deu labèl que permetè de har parlar de l’occitan un chic de pertot en Occitània ; que i avó ua visibilitat mediatica, concentrada dens lo mitan militant. Los utis desvolopats, com lo site internet e l’annuari annadièr deus labellizats qu’èran a la dispausion deu public, e deus labellizats, tà har mièlher coneisher l’operacion. - D’animacion especificas qu’estón organizadas : per exemple, pendent 3 ans au Salon Internacionau de la Qualitat Alimentaria (SISQA) a Tolosa (prefectura de Garona Hauta) dab animacions bilingas, distribucion de documents (tastar lo vin en occitan, receptas bilingas), o a la hèsta deu vin de Galhac o enfin au parat deu mercat deu Avairones, tostemps a Tolosa. La volontat afichada qu’èra clarament de rénder visibles los labellizats, la lenga, e tanben de l’enténer. Que i avó tanben dus filmòts tornats, l’un dab los vinhairons deu Galhaguès, l’aute au parat d’un SISQA que son tostemps en

linha. - Participacion aus acamps deu Conselh departamentau de Tarn, collectivitat que gaviada lo projècte occitan, torisme e economia, au nivèu de la regiona defunta Miègjorn-Pirenèus. Etc. E au maugrat de tots los esfòrçs, la presa en compte de la lenga n’èra pas au nivèu esperat pr’amor los labellizats que se pòden classificar en 3 categorias : - Los que son militants, e que prénen lo labèl « Òc perl’occitan » entà ajudar. Que comptam atau fòrça associacions plan implicadas dens lo mitan occitanista. - Los qu’estón convinçuts de l’interés de la causa, dab dificultats per integrar l’occitan dens la lor activitat ; chic an despassat lo nivèu 1 d’un interés simple per la lenga occitana. - Enfin los qui èran sonque interessats per ua visibilitat a chic de frais. Qu’es donc un bilanç mei que contrastat : ua flaquessa a desvolopar l’ustage de l’occitan dens la realitat economica e toristica, mes d’auta part, ua difusion plan bona deu concept que permetè, alhors, d’autas iniciativas, com la deu Conselh departamentau de Tarn dab lo labèl toristic « Tarn cœur d’Occitanie » (sic).

Dab aqueste bilanç, shens renegar lo tribalh realizat e l’objectiu purmèr, l’IEO que decidè de modificar la soa estrategia entà rénder la question d’aparténcia a Occitània mei tangible, ua Occitània bèra, multipla, sus 4 regions, e que preni en compte la soa lenga e la soa cultura. Qu’s atau que vadè la marca « Òc Occitània » ! Quina seguida peu labèl ? L’Ofici per l’occitan qu’estó informada de la decision de l’IEO d’arrestar lo projècte a partir deu 1er de genièr de 2017. Aquesta associacion, damorada independenta de l’IEO, que portarà donc lo projècte d’ara enlà.

Vaduda d’ua marca L’IEO que menè la soa reflexion a partir de la fin de 2014, en tot préner en compte las dificultats d’estabilizar o de har aumentar las accions deu labèl. La question de l’emergéncia d’ua marca de territòri qu’èra tre la debuta pensada com la « solucion » a las dificultats encontradas. Lo nom, qu’estó despausat en 2015 a l’INPI ; que semblava important d’associar simplament duas causas que unen lo monde : « Òc » e lo nom deu territòri ont se parla la lenga occitana, e que prenó justament lo nom de la lenga. De mei, pr’amor de l’implantacion de l’IEO suu territòri, que semblava normau a l’IEO de despausar un nom atau, simple e dinamic, shens volontat de captar au son unic interés lo nom Occitània. Lo debat, a còps virulent, e que non sembla pas acabat, au parat de la fusion entre las ancianas regions Lengadòc-Rosselhon e MiègjornPirenèus, las reaccions militantas dens la region navèra, com deus occitanistas de Provenca-Aups-Còsta d’Azur, de Nouvelle-Aquitaine, d’Auvèrnhe e de Ròse-Aups, que se son sentits despossedits mei que simbolicament de lor territòri e de lor nom, lo procediment sancèr de causida deu nom na-

vèth per la region e las discutidas pendent e après la causida, que confortè en definitiva l’IEO dens la soa volontat de portar haut aquesta marca au servici de tots e de la lenga. La marca que deu atau poder tornar crear, unifiar lo monde e l’ensemble de las tendéncias, que sian dehens o en dehòra de la region Occitanie / Pyrénéés – Méditerranée, en empachar tota « balkanizacion » de la politica en favor de l’occitan en amassar, e non pas opausar, lo mon-

de. Qu’arribam atau petit a petit a la debuta de l’an 2017, que serà la vertadèra vaduda de la marca. Quinas dificultats a susmontar L’adaptacion a la riquessa de la lenga - la marca, lo lògo qu’estón causits pr’amor deu lor caractèri generic en occitan ; - los documents de presentacion

n°158

que son adaptats a cada varietat bèra de la lenga, mes la comunicacion globau, exteriora, qu’es unica pr’amor qu’utiliza sonque lo nom de la marca, o quasi (« l’unitat dens la diversitat ! »). - Parlar a tots e engatjar lo monde : En dehòra de la region Occitanie / Pyrénées-Méditerranée : la marca que permetarà d’engatjar tots los que se son sentits excludits per la decision de la collectivitat de préner per nom Occitània. L’enjòc qu’es simple : la marca Òc Occitània que permet de recampar tots los occitans, shens exclusion. La marca que s’adreça tanben au monde que militan en dehòra e que volen utilizar lo logo dens la lor comunicacion pròpia. Dens la region Occitanie / PyrénéesMéditerranée : lo monde que seràn mei assabentats deu mot Occitània, mes non pas de çò qu’es Occitània. Que calerà donc contunhar d’informar, d’explicar la diferéncia entre ua region administrativa francesa e çò qu’aperam Occitània. Que serà dilhèu mei simple d’estar entenut per la poblacion mes mei complicat de har compréner de quina occitània se

parla ací. La tòca de la marca, ací, sectors economics, toristics e associaque serà d’insistir suus objectius cultu- tius, per desvolopar ua dinamica gloraus e linguisticas, que ne seràn pas, bau. Los ambassadors que son persoo briga, portats per las collectivitats. nas benvolentas que volen ajudar a har coneisher la marca de pertot : Bastir e animar un hialat occitans de còr, d’adopcion o de çò que volètz, que volen portar l’idea Hòrt de l’experiéncia passada d’ua comunicacion sus Occitània, entà deu labèl « Òc per l’occitan », l’ob- ajudar au desvolopament d’accions jectiu purmèr de la marca que serà en favor de l’occitan dens la vida d’animar lo hialat deus aderents e vidanta. de har coneisher la marca mercés a campanhas de comunicacion. Que comptam donc sus tots entà utilizar la Lo site internet marca e la difusar. En desvolopament, que serà hicat en linha a la fin de genièr. La gestion de la marca Lo Comitat de la Marca que serà responsable de l’acceptacion deus dorsièrs e deu seguiment de l’usatge de la marca (sus d’afichas, sites internet, desplegants,… a la faiçon de la marca BRETAGNE) : los dorsièrs que seràn despausats en linha, e regularament analizats. La compausicion deu Comitat de la marca que deu perméter de conservar un equilibri entre l’ensemble deus territòris. Que son tanben membres de diferents

La vaduda oficiau Conferéncias de premsa ques seràn organizadas un chic de pertot en Occitània pendent lo purmèr trimèstre de 2017, estossi possible a ua data unica per insistir suu caractèri comun de l’operacion.

n°158

DORSIÈR

Occitània, qu’es aquò ? Lo territòri occitan, que s’espandís de Niça a Bordeu e de Foish a Clarmont d’Auvèrnhe, amb qualques incursions en territòri italian e espanhòl, es plan vast. Dispausa aital naturalament d’una plan granda riquessa culturala. Per lo temps, a sabut perennizar l’utilisacion de la lenga occitana e conservar son patrimòni e sas culturas sencers. Lo territòri occitan acòrda fòrça importància a las relacions umanas. Tradicionalament aculhent, lo territòri es embegut per de valors de partiment, de cooperacion e de collaboracion. Estacat a la fòrça del viure amassa, lo territòri rebofa de personas emprenhadas de solidaritat e de tolerància. Occitània engatja a una percepcion de region d’acuèlh amb de valors patrimonialas e culturalas fòrtas, ont la qualitat de vida e lo benestar son prioritaris. Las valors de la marca

sos amics sus las terrassas dels estanquets e sus las plaças de vilatge, ensolelhadas o illuminadas d’un rai de luna. Son lagui del benestar e del saber-viure es totjorn virat vèrs un despartiment entre amics, que ço sià amb sa còla de rugbi, de companhs de petanca, d’escòla o de trabalh ; • lo ligam : l’afeccion dels Occitans a la familha (limitada o alargada) e a lor terrador testimonia de l’importància dels ligams que animan lor còr. Mai largament, tre que i a d’enjòcs e de desfíses a relevar, los Occitans sabon se federar e defendre lors interès. Lo logotipe Es constituït del nom de la marca. Lo nom de la marca es revirat al debàs del logo « Òc Occitània ». Una tipografia especifica lo constituís. La tipografia del logotipe pòt esser utilizat per los títols e amòrsas, uniquament. Dins un tèxt, lo nom Òc Occitània s’escrich totjorn amb de majusculas e minusculas accentuadas. Las colors utilizadas, lo roge, lo jaune e lo negre, son emblematicas, simbolicas e se mesclan amb l’istòria de l’Occitània. De versions simplificadas o aug- poder, la riquessa, la calor, l’energia, mentadas del logotipe son disponi- la jòia, la poténcia, lo solelh, la lutz, blas. la dominacion, l’amistat, la coneissença, l’eternitat e la fe. Simboliza tanben la renaissenca primaverala, las Simbolica de las colors riquessas naturalas via lo blat, lo Lo jaune (aur) e lo roge son las colors milh, lo mèl e la màger part de las de la crutz occitana presa coma em- cerealas. Lo negre (sabla) : al sègle catorzen, blèma comuna. Lo roge (sang) : dins los tèxts sacrats la color negra se fa una color a la dels Crestians, dels Egipcians, dels mòda en çò dels eclesiastics. A compEbrèus e dels Arabs, aquesta color a tar del sègle dètz-e-nòu, es dins los totjorn estada associada al fuòc e a unifòrmes de los que fan autoritat : l’amor divenc, e a simbolizat la divi- doanièrs, magistrats, eclesiastics e nitat e lo culte. A sovent estada asso- pompièrs. Se democratisa e pèrd un ciada a la jòia, a la passion, a la part de sa simbolica ligada al ressensualitat e al desir, en tradusent pècte, a la temperància, a l’umilitat e a l’austeritat. Lo negre pòt atal s’astanben l’exuberància. Lo jaune (aur) : lo jaune es plan so- sociar, uèi, a l’estil e a l’elegància.

• l’obertura : terra de mixitat, de sociabilitat populara, d’espacis bèls e de fenèstras grandas sus las mars, los Occitans an sus l’autre e sul mond un agach curiós e tolerant ; • la libertat : l’istòria d’Occitània es mirgalhada de soslevaments populars, de revòltas païsanas e d’insurreccions urbanas. Resistants e dissidents, los estatjants d’Occitània an prigondament ancorat dins lor caractèr un besonh de libertat ; • lo progrès : la set de libertat e l’esperit refractari dels Occitans es al còr de lor dinamica de progrès social, artistic, esportiu, cultural, industrial e tecnologic. Lor saber-far dins aquestes domenis atal coma dins l’artesanat es butat totjorn mai lonh per los esperit d’innovacion ; • la convivialitat : profechar de la vida e del present es una prioritat. L’Occitan aima partejar de moments de festivitat ont benmanjar e benbeure son benvenguts. Aima retrobar vent associat a l’aur en simbolisant lo

n°158

PROJÈCTES

Analisi deu marcat de l’emplec • Lo nombre d’emplecs creats sus l’annada qu’ei de 141. Qu’arrepre« occitan » de 2015 senta ua evolucion positiva de 5% Despuish 2010, lo « Servici de per rapòrt a 2014. En 2015, l’eml’Emplec » que’s fixa l’objectiu de plec en occitan que torna créisher participar a l’integracion de l’occi- en valor absoluda peu permèr còp tan a l’economia en facilitar l’in- despuish 2012 (maugrat ua baisha termediacion suu marcat de l’em- significatiu de l’emplec ligat a l’enplec occitan entà favorizar l’ensenhament). contre de l’auhèrta e de la demanda d’emplec en « occitan ». L’an- • Un recors au CDI de 26% a l’ocanada 2015 constitueish la cincau sion de l’embaucha. La creacion annada civiu plea de fonciona- d’emplec en CDI qu’ei drin inferiora ment deu « Servici de l’Emplec ». suu segment de marcat « occitan » que suu marcat generau. Un còp analisat las chifras deu site www.emplec.com e interrogat Aquera dada que baisha d’un los emplegaires tradicionaus que’vs biaish important de (34% a 26%). podem presentar, com cada anna- Aquera evolucion que s’explica noda, ua sintesi de l’emplec en occitan tament per la baisha deus pòstes en 2015. creats dens lo sector de l’ensenha-

ment. • Ua manca relativa de candidats per rapòrt a l’auhèrta globau de tribalh en occitan, mes que mes, suus • Ua concentracion de l’emplec occipòstes qui demandan ua bona mes- tan plan hòrta sus pòc de sectors treja de l’occitan e ua vertadèra d’activitat. tecnicitat (e mes de las competénL’ensenhament e los servicis tà cias en lenga). las personas e tà las collectivitats Aquera tendéncia qu’ei notament (associacions de socializacion o de vegedera au nivèu deus pòstes de formacion) qu’arrepresentan 74% professors de las escòlas bilinguas deus pòstes perpausats. Totun de l’Éducation Nationale. Que son aquera concentracion que baisha a pòstes de qualitat, deu punt de vis- de bonas en passar de 91% a ta de la carrièra professionau, e 74%. Que correspon a l’arribada qui n’estèn pas tots pervesits en de 2 sectors d’activitat: los mèdias (16% de l’emplec creat, mes que 2015. mes emplecs creats en matèria de Qu’existeish doncas ua necèra d o b l a t g e a u d i o v i s u a u ) hòrta de formacion en occitan (per e l’administracion (5%, efèit de la rapòrt a la talha deu marcat) e ua creacion de l’Ofici Public de la Lennecèra importanta de comunicacion ga Occitana notament). Aqueths ligada a las formacions e las possi- « sectors navèths » qu’atestan drin de ua entrada de l’occitan en l’ecobilitats d’emplecs. nomia. En 2015, l’emplec en occitan que depen de mes que de l’aprenAquera manca relativa de cantissatge de la lenga. didats formats concerneish l’ensemble deu marcat deu tribalh, los • La mestreja de la lenga « sectors estables » deu marcat tan- qu’ei requesida dens 84% deus ben. pòstes perpausats. Aquera propor-

cion que torna créisher. Que podem establir un ligam dab lo creish de pòstes laguens deus mèdias e deu doblatge. • Lo recors au temps plen que baisha : 41% deus pòstes occitans contra 73% suu marcat de l’emplec nacionau. Aquera baisha que s’explica per mes d’un factor: baisha de la part de l’ensenhament, aumentacion deus doblatges audiovisuaus e aumentacion de l’emplec ligat a las associacions de socializacion o de formacion. • Ua disparitat geografica plan importanta favorabla a l’anciana Region Meidia-Pireneas (49% de las auhèrtas d’emplec) e a l’Aquitania (35%). L’occitan qu’ei doncas un avantatge entà trobar un emplec mes a condicion d’acceptar ua mobilitat. Entà concludir que podem observar que lo marcat de l’emplec occitan e’s divideish en 3 : - un marcat estable (<20%) : CDI, temps plen e remuneracion superiora a 1,3 SMIC autanlèu lo començament. - un marcat precari : CDD, temps parciau e salari baish. - un marcat dab activitats complementàrias (20%) : plan pagadas mes raras (pòc d’oras per setmana, o quauques missions a l’annada). Sovent emplecs de formators o de doblatge audiovisuau.

n°158

ACTUALITATS

La refòrma territoriau que hè necèra ua evolucion de l’IEO dens la region navèra Nouvelle-Aquitaine. Qu’entrevistam Tederic Cahuzac, President de l’Ostau occitan e de la seccion regionau Aquitània, quauque part entre Bordèu e d’Acs…

Anem Occitan : Que’vs podètz presentar en quauques mots ? Tederic Cahuzac : Pair de duas hilhas, atjat de 55 ans, que tribalhi au Departament de la Gironda a la direccion de la joenessa dempuish 10 ans, après 3 ans passats dens ua associacion nacionau de joens e 15 ans dens une centre sociau de la banlèga bordalèsa. Qu’estoi tanben elegit municipau a Blancahòrt (comuna medoquina au ras de Bordèu). Qu’èi ua formacion iniciau de psicològue clinician. Nascut a Dacs, que soi gessit dua familha bordalèsa per ma mair, de la Gasconha tolosenca per mon pair. A.O. : D’ont vien l’engatjament vòste entà la lenga occitana ? T.C. : Que vien de luenh. Quan èri joen, a Dacs, un concèrt de Los de Nadau estrambordant, un bal de Perlimpinpin que me permetó d’apréner quauquas danças dab mei vielhs que jo, dens un ambient convivau, l’opcion occitan en Terminala... Puish, mei de 20 ans après, l’anóncia de l’obertura d’un cors de gascon dens ma comuna, Blancahòrt, quauques mes après la mòrt de mon pair, ancian professor de letras classicas, que disèva per arríder : « que soi professor de francés, que soi professor de lenga estrangèra ! », pr’amor qu’avèva

aprés lo francés a l’escòla… mes ne m’a pas jamei transmetut la lenga, ailàs ! Qu’an seguit quauquas annadas de formacion a Blancahòrt e Bordèu, estagis de l’EOE e, en immersion complèta, dab l’associacion Silva Lata creada per Miquèu Grosclaude, a Seuvalada a costat d’Ortès... Apréner l’occitan qu’estó e que demòra per jo cada jorn un immense plaser, un mejan tanben per apregondir mon identitat vertadera, víver en armonia mei granda dab mon environament... Puish que son vienudas las manifestacions Anem òc, la descobèrta de l’IEO ad aqueth parat, quauques engatjaments associatius a l’IEO Gironda puish a l’IEO Aquitània, ua corta preséncia au conselh d’administracion de l’IEO « federau », dinc a un cambiament d’orientacion professionau : sensibilizat a la manca de candidats au concors de regents bilingues dens lo Rectorat de Bordèu, qu’obtienoi lo concors e ensenhèi un an deu costat de Vilanòva d’Òlt (en 2012-2013)… dab ua formacion d’un mes (!) e en un dialècte (lo lengadocian) que ne mestresèvi pas briga : las condicions èran amassadas per ua mauescaduda e ma demission au cap d’un an ! Se l’Esquèrra au govèrn a restablit, urosament, ua vertadèra formacion de

regents (suprimidi au temps de Sarkozy), que cau seriosament soscar aus critèris de nominacion deus regents bilingues : que pensi qu’es completament pèc d’enviar en sector lengadocian un gasconofòne, e l’invèrsa tanben.

A.O. : Que vivètz entre Gironda e Lanas, ua causida personau ? T.C. : Que demòri en setmana a Miòs dens lo País de Buc (lo Bacin d’Arcaishon) pr’amor de mon tribalh, e las dimenjadas dens las Lanas pr’amor que ma companha viu a Dacs e tribalha a l’espitau d’Acs… vila on soi nascut e on

n°158

ACTUALITATS viscó mas 18 purmèras annadas. Deu (IEO Lemosin, IEO Vinhan, IEO Charancòp, qu’i èi trobat tanben quauquas ta). Uei, la perpausicion qu’es hèita, e activitats (Cafè gascon d’Acs, Gascon esperam lors responsas. Lanas, ua peña taurina...). A.O. : Qu’ètz tanben president de la A.O. : Que vienètz tot just d’estar no- seccion departamentau de Gironda de menat president de la seccion regionau l’IEO, que vien d’acabar lo son hesteAquitània. E nos podètz resumir en nau annadièr Mascaret ; quau es lo quauques mots l’estructuracion recenta bilanç d’aqueste hestenau ? Quaus sons e los projèctes dilhèu entà ua seccion los projèctes de l’IEO en Gironda ? regionau elargida ? T.C. : L’IEO Gironda (l’Ostau occitan), T.C. : L’IEO Aquitània que vien de trau- que vien de pérder un deus sons foncar ua crisi de las granas aqueste estiu, dators, Robèrt Darrigrand, que desvone sei pas s’èra ua crisi de creishença... lopa mantunas accions en Gironda : Qu’es ua associacion regionau qu’a- qu’a tornat préner en carga 6 massa las seccions departamentaus IEO deus 12 cors per adultes que l’IEO de Dordonha (Novelum), d’Òlt e Garo- Aquitània assegurava dinc a junh, na (l’Escòla Occitana d’Estiu) e de Gi- que hica a disposicion de Maireronda (l’Ostau occitan). Dinc a l’anna- tats animators peri-escolars per tahèrs da escolara passada, l’IEO Aquitània dab l’occitan qu’assegurava cors per adultes en Gi- qu’ajuda los actors de l’ensenharonda e en Òlt e Garona, dab un fi- ment escolar (Òc Bi, Calandretas e nançament important de la Region : professors) aquò qu’èra son activitat màger e casí - que perpausa cada mes ua visita unica. guidada deu Bordèu gascon En junh, la professora qu’animava lo - que perpausa dempuish 5 ans un mei de cors, lo director e lo president hestenau culturau pendent un mes e demissionèn en quauques jorns ! Qu’èra miei hens l’aglomeracion bordalesa. ua associacion hòrt fragila, dab ua L’edicion 2016 qu’estó de qualitat de governància vertaderament tròp leu- las bonas au nivèu programacion, dab gèra. Los administrators decidín a l’u- quauquas escadudas a notar : mei de nanimitat a la debuta de seteme d’ar- 400 personas a la guingueta reputada restar tota activitat de formacion. E, « Chez Alriq » au bòrn de la Garona, abans de tronar pensar la mira de mei enlà de nòstas previsions (purmèr l’associacion, de perpausar a las autas concèrt de Du Bartas a Bordèu!), ua IEO de la navèra region « Navèra purmèra serada ròck a l’I Boat, sala Aquitània » d’i soscar tots amassas especializada, dab Artus, 2 navèras

Dens lo cadre de la soa accion en favor deu bilinguisme precòç occitan/ francés, l’IEO que vien de publicar lo Guida professionau per l’arcuèlh bilingüe dels nenons dinc a 4 ans. Aqueste libròt que compren mei d’ua seccion : lo ròtle deus adultes en qualitat de referent linguistic, la collaboracion dab los parents per las question linguisticas, los esveniments deu quotidian e l’environament materiau, las suggestions per observar e cosignar lo lengatge deus mainats, las proposicions d’activitats a realizar dens lo cadre d’un projècte tematic o d’un projècte pedagogic, lo desvolopament de l’expression orau de l’enfant per l’interaccion entre las convèrsas e las istòrias, las activitats

collaboracions dab Municipalitats e elegidas cargada de la cultura ahuecadas (Lo Boscat e Vilanava d’Ornon), l’inauguracion deus purmèrs panèus bilingües de l’aglomeracion au Telhan (enqüèra ua adjunta a la cultura e la Màger ahuecadas!), un « mercat occitan » sus ua plaça deu Bordèu vielh dab l’enregistrament en public d’ua emission d’Òc tele...

ludicas com mejan d’imprenhacion linguistic, la reflexion e las fichas d’activitats, Ne tornaram parlar dens lo n°159 d’Anem Occitans !

n°158

TECNOLOGIA

n°158

PUBLICACIONS

Marcèu Abbadie qu’es un autor bearnés, que sap la lenga e que la vau transméter a las generacions que vienen. Dab lo Lop d’Irati, que s’adreça subretot a un public d’adolescents , mes tanben aus adultes que ‘s pausan questions sus la plaça deu lop dens la societat nòsta.

Marcel Abbadie, l’autor, qu’ei vadut en 1941 a Rebenac, a l’entrada de la Vath d’Aussau, un vilatjòtbastida deu temps de Gaston Febus. Joen, qu’a donc coneishut l’ambient sociau deu demiei rurau d’aqueth temps on las tradicions èran enqüèra vitècas : las cantas bearnesas hens los estanquets, a l’esperoquèra o interpretadas per lo grop gavidat peu regent, las quilhas, los jòcs tradicionaus, las hèstas com la halhèra de la Sent Joan, etc... Com se hasèva lavetz, los pairans que demoravan au ras de la maison deus hilhs e petits-hilhs e atau que podèvan vesiar la mainadèra quasi to dia. Lo son gran-pair qu’èra shord, donc drin copat deu monde mes tau l’autor la soa granmair qu’èra com ua auta mair. Que

guarda d’era un sovier hèra hòrt qui ei per quauquarren dens l’implicacion tà la lenga mairana. Los pairans que parlavan lo bearnés mei que lo francés e atau l’autor qu’a podut popar la lenga dinc aus setze ans haut o baish, dab lo degrèu de non pas avut l’idea e la possibilitat de har enregistraments de quauques devís de la gran-mair quan batalava tot lo vrèspe dab vesins en díser drin de mau de los qui n’èran pas aquiu e aquò dab hèra d’esperit, pimentat d’expressions saborosas. Per estar mainat l’autor qu’èra conscient de la beutat de la lenga entenuda alavetz. Arribat aus quaranta ans, qu’avó l’enveja d’apréner a escríver lo bearnés. Que hasó duas UV d’occitan a l’universitat de Pau en tot anar a Per Noste d’Ortès, costejar

monde de gran qualitat com Roger Lapassada, Miquèu Grosclaude, Roger e Joan-Pèir Darrigrand e sustot Gilabèrt Narioo qu’estó com un professor particular. En efèit lo projècte de l’autor qu’ei d’escríver los libes en francés en purmèr puish de’n har l’arrevirada. Donc un vrèspe per setmana qu’anè ençò deu G. Narioo, portant l’arrevirada entà-la corregir e ameliorar lo tèxte. Atau, en arrevirant quate libes, qu’aprengó a escríver lo bearnés en grafia normalizada. E tà véder si los escriuts sons e valèvan quauquarren, l’autor aimador de poesia que presentè los tèxtes aus concors. Qu’estó premiat mantuns còps ( Xavier Navarròt, Ací Gasconha, Calams Bearnés...) e lo prèmi J. Marie Grangé tau recuelh de poesia bilingüe Com la gèira a las pèiras de la nueit, balhat per l’Academia deus Jòcs Floraus de Tolosa. Au dia de uei l’autor que hè partida de la jurada deus Calams Bearnés e lo tribalh navèth en rota qu’ei d’apréner drin la musica entà har cantas sortidas de las poesias soas. Qu’a donc compausat cinc cantas, paraulas e musica e qu’ei en cèrcas de cantaires tà véder si pòden estadas cantadas. En mei qu’a hèit las paraulas d’Amor d’Aussau cantat per mantuns grops, e qu’ajuda los qui demandan com las cantadoras « Las Mondinas » per la canta Suu camin deu CD En tot caminar.

n°158

PUBLICACIONS De mei, l’autor pintra e escultador, (véder lo siti « marcel.abbadie.info) que s’ei gahat a illustrar los libes sons. Lo darrèr projècte qu’ei un libe redigit per Hubert Dutech titolat Le béarnais expliqué aux enfants deu quau l’autor a hèit las illustracions. Per çò qui ei deu libe Lo lop d’Iratí, l’idea de l’autor qu’ei la medisha desempuish lo purmèr libe : magnificar los Pirenéus en contar istorietas

taus joens en tot esperar lo public de las calandretas, deu collègi occitan e deus adultes qui vòlen apréner la lenga noste. E en aqueste libe, la Sola Hauta, ua contrada corruda de tostemps per l’autor com son estadas corrudas las montanhas bearnesas. Donc drin de nostalgia, e per en darrèr tanben, drin d’ecologia. Los petits-hilhs, eròis deus libes dab lo deputat Joan Laplaça e l’ecologista Eric Pelentin, que sem-

– Dariús, entenes ? – Non… n’enteni pas arren… Craquets, huelhas trepilhadas, los pas d’ua bèstia qui arrodeja. Lo chalet qu’ei de husta e en la nueit que s’i enten bruts de tots. Dariús que tranquilliza a Lení : – N’ei pas que lo vent qui boha mei hòrt de quan en quan, tornam dromir, ven. – Mes totun qu’èi entenut… – Mes qu’as entenut donc ? – Com un uglament, qu’averén dit un lop. – Aquò n’ei pas possible, be i a longtemps los lops n’i son pas mei en la montanha noste. Qu’ei lo can pastor bissè, lo qu’avem vist ger quan arribèm. Anem, dromim adara. Los dus mainats que son en dus lheits superpausats, Lení au mei haut. La crampa escura qu’ei esclairada sonque per un hiu de lutz qui passa en devath de la pòrta e qui vien d’ua lutzòta deu colidòr. Dariús, nau ans e mieja e Lení ueit ans que son cosins. Que demoran a Tolosa e cada an en agost, que vienen AVEM LEGIT ! Marc Vidal, administrator de l’IEO, que vos conselha la lectura de La langue mondiale, traduction et domination (Seuil 2015, 144 p.,18.00 €) de Pascale Casanova. L’autor que constata ua organizacion entre las lengas segon un principi de dominacion, associat a enjòcs de poder. La soa analisi que’s desvolopa a l’entorn de tres lengas dominantas au nivèu mondiau a tres moments diferents de l’istòria mondiau : lo latin, lo francés e l’anglés. La soa observacion que’u permet de pausar com postulat que la lenga dominanta qu’es tostemps la mei prestigiosa, qu’es a díser la qu’ua majoritat de locutors e estiman mei importanta que las autas. La dominacion que seré subretot ligada a la nocion de « credença » qui aurà per consequéncia lo monde e causiran

blan préner lo partit de l’ecologista. Mes totun nat messatge definitiu : las nostas montanhas bearnesas e soletinas que son d’accès tròp aisit, ne son pas pro granas ni pro sauvatjas tà perméter ua cohabitacion enter l’òmi e lo lop. Mes lhèu possible tà ua orsa e au precisat Marcel Abbadie, autor de Pèir l’ors e Pèir l’ors viatge en la preïstòria...

en familha passar ua setmana de vacanças en çò d’Irati en capsús de Larrau. Que cau díser, Guislan lo pair de Dariús e Silvana la mair de Lení que son natius deu Bearn, au ras de la Sola e segur qu’aiman de quan en quan tornar véder las montanhas. Barbara era, la mair de Dariús qu’ei deu Lòt e Garona e Dàvid lo pair de Dariús que vien de las Charentas mes tots dus que son vaduts amorós deu noste país pirenenc. Dariús que s’adrom mes Lení que torna e que torna virà’s en lo plumon shens poder trobar lo som. Lo pastor… lo pastor… non pòt estar lo can pastor. Lo lairet d’aqueth can qu’ei sord « oao… oao… oao » e los espaçaments que’n son regulars. Çò d’entenut n’èra pas atau. N’èra pas un lairet qu’èra un uglament, un uglament long e planhós, lamentós. Mes averé lhèu saunejat ? Segur lo lairet qu’èra quasi inaudible pr’amor d’estar luenhèc. Be seré meilèu lo brut d’aqueras vielhas 4L enqüèra utilizadas peus aulhèrs tan bonas taus camins de montanha ? « Hautas sus patas que passan pertot » los avè dit un aulhèr encontrat quan arribèn. […]

ua lenga pr’amor que la consideran com la mei prestigiosa. E justament lo prestigi d’ua lenga que depen de mei d’ua causa :  la qualitat de la soa literatura ;  La capacitat a render compte de la modernitat, qu’es a díser a parlar de las tecnicas modèrnas, deus concèpts navèths, mes tanben deus sentis navèths. Quan duas lengas e son en concurréncia, la traduccion que pòt jogar un ròtla per ahortir o aflaquir l’ua o l’auta lenga… Enfin, entà non pas resumir tot lo libe, l’autor qu’explica l’evolucion deus locutors en foncion deu grad de contacte entre las lengas. Quan e son sovent en contacte, los locutors que van causir la lenga dominanta : diglòsia dens un purmèr temps (i.e causida de la lenga

dominanta entà parlar de las causas importantas, seriosas), puish bilinguisme, qu’es ua estapa de cap au monolinguisme dab la lenga dominanta. E las batèstas entre las lengas, dens aqueste esquème, ne s’arrestan pas jamei. Alavètz, quin prestigi peu latin, peu francés, per l’anglés, e per l’occitan, uei e doman ? Bona lectura !

n°158

PUBLICACIONS

— LIBES —

Marcel Abbadie Lo lop d’Irati IEO Edicions 2016, 100 p., 10 € Illustracions de l’autor Dariús nau ans e mieja e lo cosin Lení ueit ans que son en vacanças per ua setmana dab pairs e mairs aus cujalòts d’ Irati en Sola. Au parat de la purmèra sortida en montanha que creden d’aver vist un lop. E que vederam los mainats n’an pas saunejat pr’amor que tornaràn véder la bèstia... ———— Clamenç Còps d’uelh IEO Lengadòc 2016, 125 p., 15 € Recuelh dei quatre primiers espectacles de l’ um o ri st a : Aga ch s, Fintadas, Relucadas, Vist. ———— Matieu Poitevin Sus lei piadas de l’Absenta / Sur les pas de l’Absente Fotografias de S. Barbier Bilingue

Atelier Baie 2016, 49 p., 19 €. Lo personatge principau tòrna sus lei camins de son enfança, a Nimes. Lo fotografa a seguit sa dralha e nos liura d’imatges inspirats per aquesta caminada. ———— Antonin Perbòsc Fablèls calhòls Letra d’Òc 2016, 160 p., 20 €.

Racòntes erotics tirats d’escrichs medievaus. Tèxtes seguits d’un glossari occitanfrancés. ———— Faulas dau fabulós Esòp IEO-CREO Provença Ad. Gui Matieu 2016. 46 p., 10 €. Causidas de tèxtes dau fabulista de la Grècia antica. ———— Miquèla Stenta Marcelle Delpastre à fleur de l’âme Vent Terral 2016, 120 p., 22 € (francés) Estudi biografic sus l’escrivana lemosina (19251998), acompanhada de fotografias de la fin deis annadas 1970. ———— Camille Martel e Jordan Saïsset Musiques occitanes Le Mot et le reste 2016, 240 p., 20 € (francés) Un panorama de la musica occitana dins tota sa diversitat. ———— Wendy Pfeffer Le festin du troubadour : nourriture, société et littérature en Occitanie (1100-1500) La Louve éditions

2016, 400 p., 26 € (francés) L’autora, professora d’universitat is Estats-Units, porgís un estudi originau sus la cultura occitana de l’Atge Mejan a travèrs dos elements especifics : la literatura e lo manjar. ———— Nouveau Testament Occitan & Rituel Cathare, XIIIe siècle Transcripcion per Yvan Roustit 2016, 416 p., 42 € De comandar en cò de l’autor : 17 r. Ch.-Gounod, 81000 Albi. Edicion dau manescrich de Lion, amé comentaris, traduccion dau Rituau en francés e fotografias dei letrinas.

———— Daniel Loddo Totes a l’espèra / Tous à l’affût : traditions cynégétiques dans le Tarn. CORDAE-La Talvera 2016, 350 p., 25 €. Agachada antropologica sus la caça dins lo Tarn, dau s. XVIIIen a uèi. Per consultar las adreças deus editors e de las revistas, que podètz trapar las coordonadas e las tarifas suu : www.paginas-occitanas.com

— REVISTAS — Lo gai saber n°542 Estiu de 2016

Tèxtes de F. Carbona, A. Lagarda, J.-F. Brun, M. Pujol,... ———— Oc n°118 Seteme de 2016, 78 p. Convidada : Menna Elfyn, qu’escriu de poèmas en galés. Poesia e pròsa : tèxtes de F. Angelau, J. -P. Lacomba, D. Estèbe, L. Revest, F. Gardy. ———— Reclams n°839 abriu/junh de 2016 65 p. Estudis literaris. Estudi gramaticau de M. Romieu. Tèxtes de ficcion de S. Laurenç, M. Dupon, R. Toscano,… ———— Revue des langues romanes CXX, n° 1 2016, 297 p., 27 €. Dorsier : Les troubadours et l’Italie. Estudis recampats per G. Caiti-Russo. Revue des langues romanes CXX, n° 2 2016. 296 p., 27 €. Dorsier Leon Còrdas : « Canti per los quan perdut la cançon ». Estudis recampats per M.-J. Verny.

n°158

FEDERACION

INSTITUT D’ESTUDIS OCCITANS 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - direccion@ieo-oc.org www.ieo-oc.org IEO EDICIONS (IEO IDECO) 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - ieo-edicions@ieo-oc.org www.ieo-edicions.com IEO DIFUSION (IEO IDECO) Carrièra dels Ancians Combattents ZA Plana Sant Martin 81700 Puèglaurenç 05 34 44 97 11 - ieo-difusion@ieo-oc.org www.ieo-difusion.com SECCIONS REGIONALAS IEO AQUITÀNIA 171, avenguda de la Palhèira 33600 Peçac ieoaquitania@ieo-oc.org http://ieoaquitania.free.fr IEO AUVÈRNHE, BORBONÉS, VELAI 21, Car. Jean Richepin 63000 Clarmont d’Auvèrnhe ieoregionauvergne@gmail.com IEO LEMOSIN En çò de la Librariá Occitana 26, rua Viena Nauta 87000 Limòtges 05 55 32 06 44 - contact@ieo-lemosin.org www.ieo-lemosin.org IEO LENGADÒC 15, avenguda Amfós Mas BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91- ieolengadoc@ieo-oc.org www.ieo-lengadoc.org IEO MIÈGJORN-PIRENÈUS 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 09 62 56 09 91 - ieom-pireneus@ieo-oc.org www.lodiari.com IEO OCCITANIE / PYRÉNÉES - MÉDITERRANÉE 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa ieo-opm@ieo-oc.org IEO PROVENÇA-AUPS-CÒSTA D’AZUR (CREO PROVENÇA) Ostau de Provença 8 bis, avenguda Juli Ferry 13100 Ais de Provença ieopaca@ieo-oc.org IEO RÒSE-AUPS En cò de Miquèl Neyrolles Lòc-dit Martin 42560 Sant Joan Soleumielhs 04 75 23 02 71 - ieor-aups@ieo-oc.org SECCIONS DEPARTAMENTALAS IEO 04-05 "ESPACI OCCITAN DEIS AUPS" 21, charrièra de l’Estampariá 05000 Gap 04 92 53 98 40 - ieo04-05@ieo-oc.org www.espaci-occitan.com

IEO AUPS MARITIMS "JÒRGI GIBELIN" En cò de Joan loís Le Basson 2, avenguda Carles Fèlix Fracchia 06300 Niça 04 92 04 27 20 - ieo06@ieo-oc.org http://ieo06.free.fr IEO ARDESCHA En cò de Chantal Douxchamps Charrus 07230 Sant Andrieu lo Camp 04 75 64 87 74 - ieo07@ieo-oc.org IEO ARIÈJA Ostal occitan 11, carrièra Enric Fabre 09100 Pàmias 05 61 69 60 96 - ieo09@ieo-oc.org http://ieo-arieja09.blog4ever.org IEO AUDE BP 51042 11860 Carcassona 04 68 25 19 78 - 06 75 78 19 78 ieo11@ieo-oc.org http://occitan-aude.over-blog.com IEO AVAIRON Ostal del patrimòni Plaça Foch 12000 Rodés 05 65 68 18 75 - ieo12@ieo-oc.org www.ieo12.org IEO BOCAS DE RÒSE Ostau de Provença 8 bis, avenguda Juli Ferry 13100 Ais de Provença 06 15 89 59 38 - ieo13@ieo-oc.org IEO CANTAL 32, ciutat "Clar Viure" BP 602 15006 Orlhac 04 71 48 93 87 - ieo15@ieo-oc.org http://ieo-cantal.com IEO CHARANTA "CONVERSA OCCITANA" 13, carrièra Gaston Agard 16800 Soyaux 05 45 38 03 08 - ieo16@ieo-oc.org IEO DORDONHA "NOVELUM" Centre Social e Cultural 95, rota de Bordèu 24430 Marsac d’Eila 05 53 08 76 50 - ieo24@ieo-oc.org http://novelum.ieo24.online.fr IEO DROMA "DAUFINAT, PROVÈNÇA, TÈRRA D’OC" Ostal dels Servicis Publics Servici de la vida associativa 1, avenguda Sent Martin 26200 Monteleimar 04 75 46 86 52 - ieo26@ieo-oc.org www.ieo-droma.org IEO GARD 4, carrièra Ferrand Pelloutier 30900 Nimes 04 66 76 19 09 - ieo30@ieo-oc.org www.ieo30.org IEO GARONA NAUTA Ostal d’Occitània 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 61 11 24 87 - ieo31@ieo31.com www.ieo31.com

IEO GÈRS 5, carrièra Lamartina 32000 Aush 05 62 61 88 08 - ieo32@ieo-oc.org www.institut-estudis-occitans32.jimdo.com IEO GIRONDA Ostau occitan 171, avenguda de la Palhèira 33600 Peçac 05 56 36 30 27 - ieo33@ieo-oc.org www.ostau.occitan.org IEO ERAU 15, avenguda Amfós Mas BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91 - ieo34@ieo-oc.org IEO LÉGER NAUT "L’AURA" Centre Pèire Cardenal Charrièra Juli Vales 43000 Lo Puèi de Velai 04 71 06 17 42 - ieo43@ieo-oc.org IEO ÒLT Ostal Lassaca 46700 Sent Martin lo Redond 05 65 24 62 82 - 06 75 72 12 33 ieo46@ieo-oc.org - www.ieo-olt.org IEO ÒUT E GARONA "ESCÒLA OCCITANA D’ESTIU" 16, carrièra Pujòls 47300 Vilanuèva d’Òlt 05 53 41 32 43 - ieo47@ieo-oc.org IEO PUÈI DE DOMA Centre Joan Richepin (sala B12) 21, charrièra Richepin 63000 Clarmont d’Auvèrnhe 06 08 21 45 55 - ieo63@ieo-oc.org IEO HAUTAS PIRENÈAS "NOSAUTS DE BIGÒRRA" Ostal de Comuna 65350 Bolh Darrèr 05 62 93 04 65 - ieo65@ieo-oc.org IEO PARÍS En cò d’Alexis Quentin 31, carrièra Vandrezanne 75013 París ieo75@ieo-oc.org IEO TARN 3, carrièra de la Torque BP 14 81120 Reialmont 05 63 79 06 67 - ieo81@ieo-oc.org www.ieo-tarn.org IEO TARN E GARONA "ANTONIN PERBÒSC" 307, avenguda de Montech 82000 Montalban 05 63 03 48 70 - ieo82@ieo-oc.org IEO VAR "PROVÈNÇA TÈRRA D’ÒC" 147, quartièr La Roguiera 83143 Lo Vau 04 94 33 22 51 - ieo83@ieo-oc.org IEO VAUCLUSA 26, carrièra dels Tinturièrs 84000 Avinhon 04 90 67 16 90 - ieo84@ieo-oc.org IEO VINHANA En cò de Cristiana Carron Résidença dau Pitit Breulh 37, charrèra de la Valada 86000 Peitius - ieo86@ieo-oc.org

n°158

Retrach

TRIBUNA LIURA

Quò es pas dau famós jugaire de bag pipe que faguet dançar tota l’Escòcia que vos vòle parlar, mas d’un omonim, un reire-cosin benleu, o un nebot. Lo meu Mc Arrelorgh es un escocés escocista. E un òme d’afar. Quo es eu que a creat lo quilt identitari. Desbarrassat de son tartan folcloric, lo quilt Mc Arrelorgh es adornat d’eslogans militants e umoristics. Militant per qué ? Per la Causa.

de Nessie, la tarasca totemica de queu país. Nessie que, quo es probable, pòrta sus sa coa un pegasolet militant Mc Arrelorgh. (Lo que lo despegará fará un torn de loch a gratís.) Recentament, en estudiar los rapòrts de son comptable e los comptes renduts de sos botiquiers, Scrooge Mc Arrelorgh s’es apercebut que sos revenguts, dins lor granda majoritat, venián dau sud d’Escòcia. Quala era la rason de quelas ven-

Aquí quauques exemples d’eslogans umoristics e militants daus mai fins : Sus lo quilt la borsiqueta (e dejós tanben). Beurai dau lach quand las vachas ronharán dau malt d’òrdi. Dempuei, un escocista se reconeis non pas a sa practica de la lenga, que siá lo scòt o lo gaëlic, mas a la preséncia sus son quilt d’un eslogan Mc Arrelorgh. Quo es pas los estudis universitaris que vos balhan lo diplòma d’escocitud, mas lo mai o mens grand abonde dins vòstra limanda-pendariá de vestits Mc Arrelorgh. Sens comptar los pegasolets per la veitura, per la carriòla de l’ase, per lo batelon que floteja sus lo loch au rescontre improbable

das magrinelas dins lo nòrd ? De las explicacions, vos mai io n’auriam ben trobat. Podriam dire per exemple que los Escocés an la reputacion d’èsser un pauc sarrats de la borsicòta. E los dau nòrd enquera mai, çò que ne’n fariá los mai Escocés daus Escocés. Òm podriá pensar tanben que an un sense de l’estetica vestimentària un pauc diferent que lor fai rebutir los vestits Mc Arrelorgh. O que an un sense de l’umor mai pretenciós que los empacha de rire de l’umor pegat solet e prefabricat de Mc Arrelorgh. Que an un biais d’afortir lor identitat d’un biais autre qu’en portar una colhonada - que los fai pas rire sus lo pitre o dins l’eschina…

Mas Scrooge Mc Arrelorgh a un autre vejaire. Per eu, vòstra escocitud es ligada au nombre de punts que son portats sus vòstra carta de fidelitat a las boticas Mc Arrelorgh. Mai avetz de punts e mai setz Escocés. Los Escocés dau nòrd son per consequent de marrits Escocés, e mai sovent de pas Escocés de res. E lo país de quelas marridas practicas se merita pas lo nom d’Escòcia. Scrooge McArrelorgh es segur de quò : l’escocitud d’un individú se mesura a sa participacion aus revenguts de sa societat. Quo es entau que dins los rambalhs post-brexit que viu lo Reiaume Pus Tant Unit, afortís clarament que los Escossés dau sud – e mai los que son anglofòns exclusius – son los solets que an lo drech a la denominacion d’Escocés, que l’Escòcia s’arresta onte sos vestits se venden mens, onte lo monde an un autre gost vestimentari e onte sos eslogans fan pas tròp rire. Son complicats lo monde d’enlai. Per astre, en Occitània, tot es plan mai simple. Michael Mc CHAPDUELH