Katalog wystawy Cargo/(nie)materialność by Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW

CARGO

CARGO/(nie)materialność. Katalog CARGO/(im)materiality. The Catalogue CARGO/(非)物质图录 Piotr Cichocki, Weronika Plińska

Tłumaczenie/translation: na angielski/English: Piotr Cichocki, Karolina Frank, Katarzyna Król, Patrycja Pendrakowska, Weronika Plińska na chiński/Chinese: Patrycja Pendrakowska Korekta tekstu chińskiego: 张素娟, Chang, Su-chuan Redakcja polska/Polish editing and proofreading: Aleksandra Kozuń, Maria Małanicz-Przybylska Redakcja angielska/English editing and proofreading: Karolina Frank Redakcja/Edition: Piotr Cichocki, Weronika Plińska Opracowanie graficzne/Book design: Dang Thuy Duong, Aleksandra Kozuń Projekt okładki/Cover design: Dang Thuy Duong Katalog wystawy CARGO/(nie)materialność, która odbyła się wiosną 2015 roku w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego i w Galerii 18A.

Wydawca/Publisher: Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie ul. Solec 24 Warszawa tel. 22 629 67 24 Warszawa 2016

ISBN 978-83-65160-02-7

CARGO/(NIE)MATERIALNOSĆ CARGO/(IM)MATERIALITY CARGO/(非)物质

KATALOG THE CATALOGUE 图录 Piotr Cichocki, Weronika Plińska

SPIS TREŚCI/TABLE OF CONTENTS/目录:

polski: .............................................................9 English:..........................................................42 中文:..............................................................74

polski

Podejmując w 2014 roku współpracę z wykła-

Istotną cechą wystawy „CARGO/(nie)materialność”

dowcami, studentami oraz osobami związanymi

było przenikanie się antropologicznych teorii i działań

z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej

artystycznych. Sztuka współczesna to, w moim prze-

Uniwersytetu Warszawskiego, zdecydowaliśmy się

konaniu, potrzebny dziś obszar eksperymentów, poli-

na pewien eksperyment. Jego polem stała się

gon doświadczalny społeczeństwa. Padają na nim

przestrzeń Muzeum — tu młodzi antropolodzy

różne strzały: trafne i chybione, ale do tego właśnie

oraz artyści zrealizowali istotną część wystawy

służy: do prób, ćwiczebnych idei, bojowych interpre-

i zarazem projektu badawczego „CARGO/(nie)

tacji. Przez chwilę te eksplozje — zarówno idei, jak

materialność”. Wybrane wspólnie przez uczestników

i bomb onirycznej gry wojennej, która była elemen-

oraz pracowników Muzeum eksponaty i archiwalia

tem wystawy — rozlegały się także pod naszym, muze-

w ramach projektu znalazły się w nowym, dla samych

alnym dachem.

muzealników po części zaskakującym, kontekście, jako

W ramach omawianego projektu równocześnie

że kwestionowana w tytule materialność nam samym

odbywały się jeszcze dwie wystawy w innych prze-

wydaje się niepodważalną i kluczową cechą muzeal-

strzeniach Warszawy; niniejsza publikacja jest zapisem

nych zbiorów. W projekcie „CARGO…” stały się one

całego przedsięwzięcia, a także refleksji, jakie w trakcie

jedynie pretekstem i punktem wyjścia do dyskusji

jego realizacji i funkcjonowania nasuwały się autorom.

o kwestiach niematerialnych, a więc o ludzkim życiu w obliczu konfliktu, wojny i, mniej dramatycznej, ale ciągłej i nieuchronnej społeczno-politycznej zmiany.

dr Joanna Wasilewska Dyrektorka Muzeum A zji i Pacy fiku w Warszawie

WSTĘP Idea społeczeństwa w rękach późniejszych „wyjaśniaczy społecznych” stała się jak wielki statek kontenerowy, na którego pokład nie ma zgody na wejście żaden inspektor, co pozwala badaczom społecznym przemycać dobra przez granice państw bez konieczności poddania się kontroli publicznej. Czy CARGO jest pełne czy puste, zdrowe czy nadgniłe, nieszkodliwe czy śmiertelne, właśnie zrobione czy dawno nieużywane? (Latour 2010, s. 96)

Od samego początku wystawa interdyscyplinarna „CARGO/(nie)materialność” była pomyślana jako wielo stanowiskowe przedsięwzięcie łączące metodologie etnografii, designu i sztuki. Projekt wynikał z chęci zorganizowania wystawy, która przełamie ekspozycyjne konwencje etnograficznej reprezentacji. Przemyślenia i dyskusje zaprowadziły kuratorów do konstatacji, że praca nad przygotowaniem takiej wystawy powinna być zorganizowana w ramach interdyscyplinarnego seminarium. Fragment instalacji Nhà w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie. Fot. Marek M. Berezowski

Z początkiem października 2014 roku grupę dyskusyjną zaczęli wspólnie prowadzić Weronika Pliń-

Teren graniczny pomiędzy antropologią kulturową

ska (Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszaw-

a sztuką współczesną, który zamieszkaliśmy w trak-

skiego) i Piotr Cichocki (Instytut Etnologii i Antropolo-

cie przygotowania i trwania wystawy „CARGO/(nie)

gii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego). W pra-

materialność”, jest na tyle słabo zaludniony, że cha-

cach wzięli udział studenci etnologii (Julia Drąg, Mag-

rakter naszej wyprawy i osiedlenia wymaga dokład-

dalena Karpińska, Małgorzata Panasiuk, Patrycja Pen-

niejszej relacji. Być może szumnie można byłoby ją

drakowska, Marta Sałyga, Tamara Pola Sawko, Julia

określić mianem manifestu, jednak w istocie jest raczej

Szawiel, Stefan Waliszewski, Jakub Walkowski, Patryk

zapisem stosowanej przez nas metody pracy, wyzna-

Zakrzewski, Katarzyna Zarzycka) oraz kulturoznaw-

czanych celów oraz podstaw teoretycznych.

stwa (Karolina Frank i Joanna Owczarek).1

1 Później do grupy dołączyły także Teresa Kutkowska i Magdalena Światłoń z Wydziału Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

W zdefiniowaniu koncepcji całego przedsięwzię-

znaczenia i roli towarów sprowadzonych na nowy

cia, a szczególnie w tworzeniu poszczególnych prac,

grunt przez kolonistów. Profesor Wojciech Bęben

od końca 2014 roku uczestniczyła także grupa arty-

niejednokrotnie przytaczał mit podzielany przez jedno

stów, którzy w różnych formach brali udział w semi-

z papuaskich plemion, w świetle którego "cargo"

nariach, a przede wszystkim objęli swoją kuratelą

(towary transportowane samolotem) to dar od

prace nad instalacjami. Marek M. Berezowski, Iza-

zagnionego dawno brata, które podstępnie prze-

bela Chamczyk, Dang Thuy Duong, Daniel Rycharski,

chwycili biali. W odpowiedzi praktyki religijne Papua-

a także Weronika Plińska oraz Piotr Cichocki stwo-

sów miały przywrócić właściwy bieg przepływu

rzyli wraz ze studentami kilka grup roboczych wyod-

towarów.

rębnionych ze względu na stosowaną metodologię,

Postanowiliśmy działać podobnie. Zamierzali-

które pracowały nad przygotowaniem poszczegól-

śmy dokonać reinterpretacji określonego rodzaju

nych obiektów . Opisy efektów działań każdej z grup

obiektów oraz ich relacji z ludźmi. Chodziło nam

znajdują się na kolejnych stronach niniejszej publika-

przede wszystkim o rzeczy i przestrzenie bliskie

cji. Warto dodać, że zarówno podczas prac seminaryj-

ciału, których działanie bywa zauważalne w niewiel-

nych, jak i tych prowadzonych w podgrupach, dążyli-

kim stopniu. Interesowały nas zarówno przedmioty

śmy — co mogę powiedzieć z perspektywy koordyna-

użytku codziennego (np. grzebienie, fajki, parafernalia

tora — do spłaszczenia hierarchii między uczestnikami

do praktyk religijnych), jak i wymykające się wszelkim

projektu, czyli do sytuacji, w której, jak ustalono na

kategoriom rzeczy efemeryczne (śmieci, papierosy).

pierwszym spotkaniu, „głos odpowiedzialnego przed

Zwróciliśmy uwagę także na przestrzenie powszednich

instytucjami koordynatora będzie jednym z wielu,

doświadczeń (mieszkania, sklepy spożywcze). Podą-

przy zastrzeżeniu, że, podobnie jak w procesie

żając za myślami Ulfa Hannerza (2006), Bruna Latoura

współpracy a nie — nauczania, nie będziemy unikać

(2010) i Sherry Turkle (2008) wyszliśmy z założenia,

twórczych spięć i konfliktów”, co zostało jednogłośnie

że interakcje z owymi przedmiotami i miejscami

zaaprobowane przez wszystkich.

stanowią czynniki konstytuujące ludzkie tożsamości,

W taki właśnie sposób wspólną pracę rozpo-

ale również formy wspólnotowości politycznych i

częliśmy od stworzenia koncepcji wystawy. Punktem

społecznych. Jak wskazywała Turkle, zwykłe sposoby

wyjścia stało się dla nas metaforycznie potraktowane

zauważania tego rodzaju rzeczy (jej analiza doty-

pojęcie „cargo”, pojawiające się często w antropologii

czyła urządzeń technicznych) i opowiadania o nich

kulturowej za sprawą tak zwanych kultów cargo, czyli

niemal zawsze przyjmują formę powtarzania stereo-

synkretycznych praktyk religijnych z terenów Mela-

typowo przyjętych oficjalnych narracji — przede

nezji. Kulty cargo, szeroko opisywane nawet poza

wszystkim tych reklamowych i medialnych (2008).

literaturą etnograficzną, a polegające między innymi

Tymczasem etnograficzne i artystyczne spojrzenie

na plemiennej mimikrze systemu bankowego, lotnisk

oraz słuchanie powinny dążyć do zrozumienia sposo-

czy zachodnich strojów, można rozumieć jako dyskur-

bów, w jakie rzeczy uczestniczą w wewnętrznym życiu

sywną i performatywną reinterpretację pochodzenia

używających ich ludzi (2008).

2 Należy również wymienić dwoje artystów: Antona Nikołotowa oraz Aleksandrę Kozuń, którzy zdalnie wzięli udział w przygotowaniu ekspozycji. 3 Warto dodać, że całkowicie oddolny projekt, jakim była wystawa, wymagał od uczestników również wielu prac koordynacyjnych — od reklamy przez zdobycie środków w ramach dofinansowań i zbiórek publicznych, po logistykę.

Za Brunonem Latourem (2010) postanowiliśmy sko-

dzące z okresu wojen w Wietnamie i w Afganistanie.

rzystać z takich strategii pokazywania przedmiotów

Grupa studentów biorących udział w projekcie praco-

(lub jak chciałby Latour: powodowania, by przedmioty

wała w Muzeum, dokonując wyboru zdjęć, przegląda-

przemówiły) i opowiadania o nich, które pozwolą na

jąc dokumentacje eksponatów oraz archiwalne zapi-

zauważenie ich sprawczej roli w konstytuowaniu się

ski z Wietnamu z lat 70. XX wieku autorstwa malarza

ludzkich wspólnot i tożsamości. Sięgnęliśmy po relacje

Janusza Eysymonta. Pod okiem kustosz Magdaleny

i obiekty historyczne upamiętniające momenty kry-

Ginter-Frołow studenci zapoznawali się także ze spe-

zysu, w których objawiała się mediacyjna rola przed-

cyfiką tworzenia muzealnych wystaw. Przeprowadzili-

miotów (tamże). Współdziałaliśmy z pracownikami

śmy również badania etnograficzne podczas których

Muzeum Azji i Pacyfiku, którzy udostępnili nam do

badacze przyjęli role laików tropiących zastosowa-

opracowania i zaprezentowania eksponaty pocho-

nia przedmiotów codziennego użytku (tamże). Wresz-

Performans Daniela Rycharskiego z udziałem Dang Thuy Duong podczas Nocy Muzeów w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, kadr z filmu Teresy Kutkowskiej i Magdaleny Światłoń Cargo/(nie)materialność (2015)

cie odwołaliśmy się do literatury science ficton, kon-

liśmy różnorodne obiekty, przygotowane zostały

struując własną dystopijną fikcję. Taka wielowymia-

we współpracy z artystą Danielem Rycharskim oraz

rowa metoda pracy pomogła nam ukonstytuować trzy

z dizajnerką i artystką wietnamskiego pochodzenia

odniesienia czasowe i trzy przestrzenie, w których

Dang Thuy Duong.

tematycznie i formalnie umiejscowiliśmy obiekty prezentowane na wystawie „CARGO/(nie)materialność”.

Część wystawy zatytułowana „Szara strefa” umiejscowiona została w Instytucie Etnologii i Antro-

Część ekspozycji w Muzeum Azji i Pacyfiku zbudo-

pologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.

waliśmy wokół muzealnych obiektów pochodzących

Zaprezentowaliśmy na niej etnograficzne instalacje,

Badania poprzedzające powstanie wystawy Szara strefa prowadzone na warszawskim targowisku Olimpia, kadr z filmu Teresy Kutkowskiej i Magdaleny Światłoń Cargo/(nie)materialność (2015)

z drugiej połowy XX wieku, przywiezionych z Wiet-

zdjęcia i materiały multimedialne. „Szara strefa” to gest

namu i Afganistanu. Wykorzystaliśmy także prywatne

oporu wobec dominacji rynku, reprezentowany przez

zdjęcia i etnograficzne relacje ilustrujące zderzanie się

przedmioty takie jak maszyna do skręcania papie-

codzienności z nowoczesnymi zmianami, rozpatrywa-

rosów, cukierki spoza strefy Schengen, czy „obiekty

nymi w kontekście indywidualnych biografii i kon-

znalezione” po zamknięciu niedzielnego targowiska.

fliktów zbrojnych. Dwie instalacje, w których zawar-

W tej części wystawy, oprócz studentów IEiAK UW,

Cyfrowy kościół w Galerii 18A w Warszawie. Fot. Marek M. Berezowski

wzięli udział: Marek M. Berezowski, Anton Nikołotow

cja z czasem została wzbogacona przez grupę mala-

i Weronika Plińska.

rzy z kręgu street art, którzy dodali wizualną warstwę

Ekspozycja w Galerii 18A zanurzała widza w dys-

interpretacji tematu zmediatyzowanej przyszłości.

topijnym terenie badań życia codziennego umiejsco-

Jak wynika z powyższego opisu, niemal roczna

wionym w bliżej nieokreślonej przyszłości. Zwiedza-

praca nad realizacją wystawy była cyklem dyskusji,

jący wcielali się w etnografów badających mieszka-

prowokacji i konfrontacji, prowadzących od antro-

nie futurystycznego człowieka. Ekspozycja opierała

pologicznej teorii, przez etnograficzne badania, aż do

się na spekulatywnej koncepcji uwikłania ludzkiego

z(de)materializowania obiektów.

doświadczenia w (nie)materialność. W przygotowaniu

Innowacyjne w zakresie formalnym i teoretycz-

ekspozycji wzięli udział artystka Izabela Chamczyk

nym podejście do materialności podczas przygoto-

oraz antropolog i muzyk Piotr Cichocki. Ekspozy-

wań do ekspozycji poszerzyliśmy o istotny aspekt

interakcyjny. Nie walczyliśmy z prawem obiektów

Dziękujemy wszystkim osobom, które wsparły

do zmiany i przeistoczeń w trakcie trwania wystawy.

czy wręcz umożliwiły zaistnienie wystawy. Należą do

Tym samym musieliśmy zrzec się roli twórców, jako

nich: prof. dr hab. Anna Malewska-Szałygin, dyrek-

tych nadających i hegemonizujących potencjalne zna-

tor Muzeum Azji i Pacyfiku dr Joanna Wasilewska,

czenia oraz praktyki wykorzystywania elementów

Jarek Wojtach, Justyna Jasionowska, Magdalena Gin-

ekspozycji. Dopuściliśmy do współtworzenia przy-

ter-Frołow, Monika Strzechowska, Zofia Rojek, Jacek

padkowość oraz negocjacji wielu aktorów zaanga-

Żukowski, Ewa Jaczewska, Wirgiliusz Wieczorek,

żowanych w działania (Cage 2010). Instalacje były

Nguyen Thi Thanh, Nguyen Hung Son, Ngo Hoang

niszczone przez artystów i widzów, a później odbudo-

Minh, dyrektor Teatru Powszechnego w Warszawie

wywane ("Nhà”, „Pokój” w Muzeum Azji i Pacyfiku),

Paweł Łysak, Karolina Kubik, Marcin Suliński, Bartosz

fragmenty

Świętek, Joanna Bligier, Tomasz Czuwara i pracow-

prac

dopisywano

lub

zamazywano

(„5102”, „Cyfrowy kościół” z Galerii 18A). Oprócz empirycznych badań etnograficznych ważną częścią naszych działań było bezpośrednie

nicy fundacji "Otwarty Dialog”.

Piotr Cichocki

zaangażowanie w fizyczny proces tworzenia ekspozycji. Dążyliśmy do przełamania tendencji występujących niekiedy w sztuce współczesnej, polegających na odizolowaniu pracy koncepcyjnej od tej angażującej własną cielesność. Sprzeciwiliśmy się

koncepcji artysty jako menadżera koordynującego fizyczny akt powstawania pracy, dążąc do poszerzenia interakcji z materialnością. Tym samym zanegowaliśmy różnicę pomiędzy wyidealizowaną pracą intelektualną a prozaicznym działaniem wykonawczofizycznym, odwołując się przy tym do zdefiniowanych przez etnografów, pozornie banalnych, a w istocie pełnych znaczenia, zwykłych praktyk przesyconych polityką codzienności (Herzfeld 2010). Właśnie te polityki, realizujące się w powszednich interakcjach z (nie)materialnościami, wyznaczyły drogi, które, zarówno

poprzez

interesującą

nas

problematykę,

jak i poprzez przyjętą metodę działań, przywiodły nas na teren pogranicza dwóch dziedzin: antropologii i sztuki.

Część 1

PRZESZŁOŚĆ

Miejsce ekspozycji: Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie

Fot. Dang Thuy Duong

NHÀ Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank, Teresa Kutkowska, Patrycja Pendrakowska, Daniel Rycharski, Magdalena Światłoń, Katarzyna Zarzycka

Fot. Dang Thuy Duong

obywateli Socjalistycznej Republiki Wietnamu, ale również proces budowania podmiotowości politycznej dekolonizującego się państwa. Pokazaliśmy tym samym paralelę między indywidualnym bytem a polityczną symboliką, nawiązując jednocześnie do kluczowej roli zamieszkiwania w tworzeniu podmioto-

„Nhà” (dom/ojczyzna) można rozumieć jako

wości, „bycia-w-świecie” (Benedyktowicz i Benedyk-

powtórzenie gestu budowania. W ekspozycji odtwo-

towicz 1990, Heidegger 1977) oraz do poetyckich

rzona została przestrzeń codziennych doświadczeń

i propagandowych metafor łączących pojęcie domu

Fot. Dang Thuy Duong

z koncepcją ojczyzny (jak w wierszu Władysława Bro-

wspominała budowę domu „drugiej klasy” w Hanoi

niewskiego „Bagnet na broń”: „Kiedy przyjdą podpa-

sprzed trzydziestu lat. Jej córka – Dang Thuy Duong

lić dom, ten w którym mieszkasz, Polskę”). Intere-

— odtworzyła zaś proces budowy w pomieszcze-

sowała nas łączność między przestrzeniami domo-

niach muzealnych. Materialny proces powstawania

wymi i obiektami codziennego użytku, a terytoriami

tej pracy był jej, nadającą znaczenie, integralną

nowoczesnego państwa, w ramach którego tworzą

częścią. Cegły, których używała artystka, zostały

się warunki formowania lub niszczenia materialno-

zaprojektowane w nawiązaniu do nurtu arte povera

ści. Ściany i wspomnienia podlegają procesowi ciągłej

i przygotowane oraz złożone przez grupę twórców.

rekonstrukcji i dekonstrukcji. Broń, wojny, technologie,

Wietnam lat osiemdziesiątych cieszył się względ-

tłumy, migracje — wszystkie te rzeczy raz formują,

nym pokojem, wtedy też następowała odbudowa kraju

a kiedyindziej „zgniatają” rodzinne wnętrza.

ze zniszczeń wojennych. Obok ocalałych, tradycyjnych

Instalacja „Nhà” to wspólny gest wielu zaangażowa-

domów w rejonie Phố cổ i bogato zdobionych budyn-

nych w proces jej powstawania ludzi. Daniel Rycharski

ków kolonialnych, takich jak Teatr Wielki czy Pałac

korzystał z biednych materiałów architektonicznych

Prezydencki w Hanoi, zaczęły powstawać budynki

w niemy sposób wyrażających narracje wykluczonych

w duchu architektury modernistycznej (Logan 2000).

w procesie kolonizacyjnym. Pani Nguyen Thi Thanh

Pod hasłem i w imię odbudowy kraju, miasta wypeł-

niały się blokami mieszkalnym i funkcjonalistycznymi

i płaskim dachem. Stanowił jednocześnie odwołanie do

budynkami użyteczności publicznej. Zgodnie z ide-

modernizmu, jak i taktyczne nieposłuszeństwo wobec

ologią modernizmu podkreślano użytkowe zadanie

modernistycznego

nowego budownictwa, czego wynikiem była surowość

posługując się podobnymi do oficjalnych formami

form architektonicznych. Beton stopniowo wypierał

i materiałami, uzależnieni od możliwości dostępu do

tradycyjną cegłę. Ten projekt rozwoju był jednocze-

budulca i kalkulacji kosztów, nie wznosili tym razem

śnie silnie ideologicznie skorelowany i infrastruktural-

żadnego publicznego gmachu, lecz prywatne domo-

nie kontrastujący ze skromnymi możliwościami ekono-

stwo, które przez lata nasiąkało osobistymi wspo-

micznymi zwykłych ludzi.

mnieniami.

zawłaszczenia.

Budowniczy,

Dom Pani Nguyen Thi Thanh, zbudowany bez profesjonalnego projektu w 1986 roku, był

niesy-

metryczny, pozbawiony ozdób, z otwartym planem

Fot. Dang Thuy Duong

EKSPONATY WCHODZĄCE W SKŁAD INSTALACJI: Grzebień metalowy Grzebyk wycięty z blachy aluminiowej, pochodzącej z amerykańskiego myśliwca zestrzelonego podczas wojny w Wietnamie. Wygrawerowane są na nim: para gołębi i motyw samolotu. „Cái răng cái tóc là góc con người” („Włosy i zęby to ważna część człowieka”). Socjalistyczna Republika Wietnamu, 1964-1975. Dar Pani Wandy Moniki Jelonkiewicz nr inw. MAP 20514 Fot. Dang Thuy Duong

Wazoniki ceramiczne Wazoniki ceramiczne z blachą srebrną i miedzianą. Metalowe oprawy szyjek są wykonane z metalu imitującego łuski z broni maszynowej. Używane na kwiaty ofiarne w ołtarzykach domowych. Północny Wietnam, połowa XX wieku. Dar Pani Haliny Eysymont nr inw. MAP 20653 and MAP 20652 Fot. Marek M. Berezowski

Zdjęcia Zdjęcia pochodzą z trzech kolekcji: 1. ofiarowanej Muzeum Azji i Pacyfiku przez panią Halinę Eysymont, będącej spuścizną malarza Janusza Eysymonta, 2. prywatnej kolekcji pani Nguyen Thi Thanh i 3. prywatnej kolekcji pana Nguyen Hung Son. Przedstawiają one życie codzienne w Wietnamie w latach 70. i 80. XX wieku. Odrębnym materiałem wizualnym jest kopia pozwolenia na handel złomem udzielonego pani Nguyen Thi Thanh. Fot. Marek M. Berezowski

Fot. Marek M. Berezowski

W latach osiemdziesiątych pracowała ona jako dyrektorka przedszkola; obrót złomem zapewnił jej możliwość zdobycia dodatkowych środków finansowych. Praktyka handlu złomem w bezpośredni sposób łączy się ze znaczeniami obiektów wytworzonych z powojennych, metalowych szczątków.

Filmy i dźwięk Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank, Teresa Kutkowska, Magdalena Światłoń, Katarzyna Zarzycka "Filmy i dźwięk" to praca będąca transmisją wspomnień wydobywających się z etnograficznych rozmów.

Wspomnienia te dotyczą budowy domów i zamieszkiwania. Opowieści stanowią jedynie echo doświadczeń wewnętrznych i zewnętrznych migracji, dążeń w kierunku awansu społecznego. O domach opowiadali: pan Nguyen Hung Son, pan Ngo Hoang Minh oraz pani Nguyen Thi Thanh. Twórcy wystawy zebrali narracje i na ich podstawie przygotowali projekt ekspozycji. Opowieści o przestrzeniach życia codziennego pozwoliły zaprojektować formę całej instalacji i skonstruować miejsce, w którym wspomnienia dają możliwość spotkania z przeszłością. Dzięki rozmowom „Nhà” było jednocześnie domem i pudełkiem pełnym wspomnień, z których część zmaterializowała się w postaci ekspozycji.

POKÓJ Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank, Joanna Owczarek „Pokój” to anonimowa przestrzeń zamieszkana przez gracza i konsumenta mediów. Rozkład obiektów w jej wnętrzu został uwarunkowany metodą dialektyczną i polegał na zestawieniu przeciwności, odsłaniających mechanizmy politycznych i międzykulturowych relacji. Główną oś wyznaczały telewizor i fotel, które poprzez fabułę gry i filmu, pozornie kontrolowanych przez odbiorcę, budowały obraz świata oraz innych kultur — w tym przypadku Afganistanu. Wygodny fotel zachęcał do przybrania komfortowej pozycji, utrudniającej jednak zauważenie obiektów umieszczonych z tyłu, za nim. W przeciwieństwie do zdematerializowanych komunikatów medialnych, muzealne obiekty sugerowały niewypowiedzianą historię materialnych połączeń warunkujących codzienne życie nie filmowych, lecz prawdziwych mieszkańców Afganistanu. Oni właśnie opowiadali o dwóch materialnych substancjach naznaczających współczesną historię kraju — o oil i słomie makowej. Staraliśmy się tym samym uka-

Fot. Dang Thuy Duong

ustalania poprzez hegemoniczną przemoc oraz miejsce gracza zajmującego centralną pozycję w swoim uniwersum. Praca nawiązywała zarazem do innych wątków

rozsianych

pozostałych

częściach

wystawy (jak choćby do imienia Boga ukrytego w instalacji „Cyfrowy kościół”).

PRACE I EKSPONATY WCHODZĄCE W SKŁAD INSTALACJI:

Fajka

zać infrastrukturalne więzi, dzięki którym dokonuje się międzykulturowe spotkanie. Te wirtualne połączenia (filmy, wiadomości, fotografie, narracje) determinują opinie i doświadczenia gracza, a materialne substancje (metal, ropa, słoma makowa) wciąż kształtują egzystencję mieszkańców Afganistanu, reprezentowanych w grze przez drugoplanowe postaci — boty. Całość instalacji nawiązywała do teologii islam-

Fajka do palenia opium zwana czilim, wykonana z drewna, taśmy klejącej, pleksi, nici i łuski naboju kalibru 26 mm z wyposażenia artylerii przeciwlotniczej. (Afganistan, początek XXI w., nr inw. MAP 20328)

Instrument rhodziak (autor: Czorszanbi)

skiej poprzez odwołania do dwóch imion Boga —

Dwustrunowy instrument smyczkowy wyko-

„Pokój” (As-Salaam) i „Upokarzający” (Al-Mudhill).

nany z wykorzystaniem blachy żelaznej po pojem-

Odnosiła się ona także do stanu politycznego — jego

niku z olejem roślinnym USAID, czyli Amerykańskiej

4 Bazujemy na anglojęzycznej wieloznaczności tego słowa łączącej spożywczy “oil” (po którym puszka posłużyła do stworzenia instrumentu) z substancją, która wyznacza energetyczny i ekonomiczny porządek współczesnego świata.

Fajka czilim i instrument rhodziak. Fot. Marek M. Berezowski

Agencji ds. Rozwoju Międzynarodowego, wspierającej państwa rozwijające się i wprowadzające reformy demokratyczne. Instrument stylem nawiązuje do tradycyjnych form chordofonów, które obecnie wykonuje się powszechnie z puszek i gotowych półfabrykatów. Afganistan, Korytarz Wachański, wieś Iszmerg, wykonawca: Czorszanbi (Afganistan, 2010 rok, nr inw. MAP 20327)

Oil Piotr Cichocki, Joanna Owczarek Instalacja muzyczna składa się z przetworzonych fragmentów nagrania utworu „Bangicha” na ghichak solo w wykonaniu Baby Nur Mohammada (z płyty „Afghanistan: A Journey to an Unknown Musical World”, Network, 1994), które połączone zostały z informacjami o spadających cenach ropy oraz pobycie oddziałów armii Stanów Zjednoczonych w Afganistanie (wiadomości pochodziły z kanałów: „Bloomberg Business”, „Fox News”, „Newsy World”).

AL-MUDHILL Piotr Cichocki, Karolina Frank, Joanna Owczarek „Al-Mudhill” to jednocześnie gra i sen docierające do widza za pośrednictwem zakłóconych i zniszczonych przekazów medialnych. Instalacja zachęcała do spojrzenia na świat oczami Rambo Al-Mudhilla („Upokarzającego”)

posiadającego

cielesne

supermoce,

absolutną przenikliwość oraz umiejętności kulturowe wyższe niż lokalni mieszkańcy. Akt jego łaski stawał się

Klatka z filmu

dla ułaskawionego aktem ostatecznej hańby i określenia nowych kolonialnych relacji władzy. Kolejne misje

Kolaż zawierał fragmenty niskiej jakości kopii

bohatera dawały mu okazję do niszczenia latających

filmu „Rambo III” w reżyserii Petera MacDonalda

ptaków. Rola zwycięzcy nie oznaczała jednak zrozu-

z 1988 roku, a także filmów z kanałów youtube zmiesz-

mienia pokonanych, a gra nie opowiadała o kulturze

czonych przez użytkowników o nickach Gabor Takacs

Afganistanu, lecz ukazywała moment politycznej

i Talbot1939, prezentujących gry „Rambo: The Video

kolizji z perspektywy hegemona.

Game” i „Rambo III – Genesis”

Klatka z fimu

Część 2

TERAŹNIEJSZOŚĆ

- SZARA STREFA Miejsce ekspozycji:

Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego

W ramach wystawy, we współpracy z Weroniką Plińską — doktorantką z Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, oraz z Markiem M. Berezowskim — fotografem i antropologiem, doktorantem z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, studentki i studenci przygotowali ekspozycję, której celem było postawienie pytań bez udzielania jednoznacznych odpowiedzi. Bezpośrednią inspiracją dla powstania ekspozycji było wymykające się możliwościom konkretnej Szara strefa. Fot. Marek M. Berezowski

oceny zjawisko „szarej strefy” (Knudsen i Frederikssen 2015), początkowo rozumianej przez nas jako gest

Część wystawy o nazwie „Szara strefa” umiej-

oporu wobec dominacji rynku. Na wystawie ów opór

scowiona została w korytarzu nieczynnego bufetu

reprezentowany był przez „nieposłuszne obiekty”

w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uni-

(Flood i Grindon 2014) takie jak maszyna do ręcznego

wersytetu Warszawskiego, w kamienicy znajdującej się

skręcania papierosów, cukierki spoza strefy Schen-

w bezpośrednim sąsiedztwie ważnych budynków

gen, „potencjalny” towar wyciągnięty ze śmietnika,

administracji publicznej. Korytarz, w którym pokaza-

czy podróżująca przez Polskę kuloodporna kamizelka.

liśmy „Szarą strefę”, w przeszłości pełnił funkcję woj-

„Nieposłusznych obiektów”, artefaktów używanych

skowej stołówki; obecnie znajduje się tam szatnia.

podczas protestów przeciwko dominacji globalnego

kapitalizmu, nie łączą żadne określone cechy formalne

pewien czas, zamiast sprzedaży papierosów, tytoniu,

czy konstrukcyjne, nie różnią się one od zwykłych

czy gliz, oferowano tam samą usługę skręcania. Praca

towarów. Znalezione lub przechwycone, przystoso-

wykonana wspólnie z Markiem M. Berezowskim pre-

wane i użyte do kontestacji, nie raz miały już doko-

zentowała dokumentację fotograficzną znikających

nać zmiany sytuacji określonych podmiotów (Flood

błyskawicznie sklepików.

i Grindon 2014).

„Kamizelka kuloodporna i cukierek z Doniecka” to plakat stworzony przez Marka M. Berezowskiego razem z Weroniką Plińską, przedstawiający kamizelkę kuloodporną kupioną na Ukrainie w ramach działań pomocowych z Polski prowadzonych przez fundację Otwarty Dialog. Na plakacie kamizelka zestawiona została z cukierkiem z nieczynnej fabryki w Doniecku, który trafił do Polski, drogą bagażowego handlu. Realizacja tego eksponatu odbyła się we współpracy z Małgorzatą Panasiuk i dzięki pomocy fundacji Otwarty Dialog. Praca pod tytułem „Olimpia”, autorstwa Weroniki Plińskiej i Marka M. Berezowskiego, komentowała podejmowane wciąż próby skutecznego oczyszczenia terenu Warszawy z nienowoczesnych i nieuporządkowanych targowisk, traktowanych jak miejsca brudne i chaotyczne, a więc zagrażające harmnijnemu rozwojowi. Częścią instalacji był film Magdaleny Światłoń i Teresy Kutkowskiej pod tym samym tytułem („Olimpia”). Wystawę komentowały efemeryczne działania w sieci podejmujące temat wszechobecności doświadczania „szarej strefy” w życiu współczesnej interOlimpia. Fot. Marek M. Berezowski

nautki (eksperymentalne interwencje „Szara strefa w internecie” i "Podkładka" JuliI Drąg i Tamary Sawko).

Instalacja pod nazwą „Maszyna do skręcania

Wystawę dopełniły dwie prace Marka M. Bere-

papierosów” to rezultat badań przeprowadzonych

zowskiego: „AWK wraca do domu” i wykonany

w budkach papierosowych na warszawskich osiedlach

wspólnie z Patrykiem Zakrzewskim i Oskarem Lu-

przez Julię Szawiel i Patryka Zakrzewskiego. Przez

bińskim „Raj podatkowy”.

Gościnnie zaprezentowaliśmy także „Dzień z życia

którymi się tam obraca, mają postać niematerialną,

sprzedawcy” i „Rynek: gorący i ciepły”, których auto-

a ich brak na wystawie odzwierciedlał bolesność nara-

rem jest Anton Nikołotow, artysta i antropolog, absol-

stających podziałów społecznych: między tymi, którzy

went Central Saint Martins na Uniwersytecie Arty-

posiadają kapitał i pomnażają go w sposób niejawny,

stycznym w Londynie, doktorant w Berlin Graduate

a tymi, którzy kontestują przemoc związaną z prakty-

School Muslim Cultures and Societies. Obie prace to

kami silniejszych. Całkowity brak reprezentacji niewi-

efekt badań terenowych prowadzonych przez autora

docznej „szarej strefy” związanej z działaniami posia-

na jednym z podmoskiewskich targowisk. Pierwsza

daczy "wielkiego kapitału" to jeden z najważniejszych

z nich stanowiła intymny zapis codzienności emigran-

wniosków, jakie można wysnuć z naszej wystawy.

Budki papierosowe. Fot. Marek M. Berezowski

tów-kupców z Azji Centralnej, której dźwiękowy pejzaż

Wystawa „Szara strefa” powstała jako wyraz

poprzecinany został komunikatami przechwyconymi z

inspiracji etnograficznym konceptualizmem — eks-

krótkofalówek ochrony. Druga z prac prezentowała

perymentalną metodologią opracowaną przez Niko-

wykonane w podczerwieni fotografie bazaru, kontra-

łaja Ssorina-Czajkowa (Ssorin-Czajkow 2013, Plińska

stujące zimną materię targowiska z ciałami „czynników

2012). Zaznaczona jedynie umownie w przestrzeni

ludzkich” zredukowanymi do roli barwnych, ciepłych

korytarza i pozbawiona z góry narzuconej narra-

plam.

cji ekspozycja nie była więc czymś, co miało służyć

Na wystawie udało się zgromadzić określoną

wyłącznie do oglądania, stwarzała raczej kontekst

klasę przedmiotów reprezentujących tylko tę „szarą

sprzyjający rozmowie — pozostawała otwarta: na

strefę”, która jest uchwytna, namacalna i w zasa-

krytykę, komentarz i osobistą refleksję. Co ważne,

dzie jawna. Mimo iż jej przedmioty znikają szybko,

przy okazji wystawy, przez dwa miesiące korytarz

są jednak odnajdywane — w szczelinach przepisów

obok nieczynnego bufetu stał się również tymcza-

i w lukach prawnych uregulowań. Zawsze już tylko

sową przestrzenią spotkania z tymi pracownikami

ledwie obecne, wciąż jednak udają się pochwycić

Uniwersytetu Warszawskiego, których codzienna,

i zamknąć w szklanej gablotce. Zupełnie inaczej jest z tą

fizyczna praca przy konserwacji powierzchni, obiek-

szarą strefą, do której zbadania nie mamy dostępu, tą,

tów, instalacji i urządzeń umożliwia codzienne funk-

która korzysta z przywileju bycia niewidoczną. Dobra,

cjonowanie instytucji.

Weronika Plińska

MASZYNA DO SKRĘCANIA PAPIEROSÓW Julia Szawiel, Patryk Zakrzewski Akcyza na używki takie jak tytoń i alkohol to spuścizna Napoleona Bonaparte, który zauważył, że za pewne towary konsumenci są skłonni przepłacać. Obecnie w Polsce ok. 85 % ceny papierosów stanowią podatki. Wprost proporcjonalnie do każdej podwyżki cen papierosów rośnie też zjawisko szarej strefy biznesu nikotynowego, na którą składają się takie praktyki jak przemyt gotowych produktów, zakładanie drobnych, półoficjalnych manufaktur tytoniowych czy — ujawniane przez organy ścigania — funkcjonowanie nielegalnych fabryk papierosów. Jednym z przejawów tego zjawiska, korzystającym z istniejącej do niedawna luki prawnej, był wysyp budek i sklepików z maszynami do skręcania papierosów, które pojawiły się na polskich bazarach i w osiedlach. Organy kontrolujące sprzedaż produktów tytoniowych zorientowały się jednak, że sprzedaż samej usługi skręcania stwarza możliwość omijania akcyzy,

Maszyna do skręcania papierosów. Fot. Marek M. Berezowski

co zresztą odzwierciedlała już sama cena papierosów — mniej więcej dwukrotnie niższa niż w obiegu oficjalnym. W styczniu 2015 roku wprowadzono więc zakaz komercyjnego używania maszyn do skręcania papierosów podgroźbą kary do trzech lat pozbawienia wolności. Małą skręcarkę otrzymaliśmy od sprzedawczyni w jednym z ostatnich w Warszawie nielegalnych punktów sprzedaży tanich papierosów. Stwierdziła ona, że skoro prawo się zmieniło i od stycznia 2015 roku maszyn nie będzie można używać w celach komercyjnych, skręcarka już się nie przyda. Kiedy jednak w innym sklepiku próbowaliśmy wypożyczyć maszynę większych rozmiarów, okazało się, że właściciel już ją sprzedał. Być może ostateczny los tego szczególnego wynalazku nie jest więc przesądzony.

OLIMPIA Weronika Plińska, Marek M. Berezowski Pretekstem do stworzenia pracy stała się likwidacja targowiska „Jarmark Europa” w centrum Warszawy, które w 2012 roku zamieniono na wyludniony Maszyna do skręcania papierosów. Fot. Marek M. Berezowski

i otoczony pustym terenem parkingów Stadion Narodowy (Góralska, Patzer i Winkowska 2015). Drugim

źródłem refleksji były rozmowy przeprowadzone z kupcami z targowiska „Olimpia”, znajdującego się na obrzeżach stadionu Wolskiego Robotniczego Klubu Sportowego. Handlarze skarżyli się na nieuzasadnione, wygórowane opłaty za jeden metr kwadratowy „handlu naręcznego”, polegającego na rozkładaniu towarów bezpośrednio na ziemi. Jednocześnie intencją pracy „Olimpia” było skłonienie do namysłu nad istotą zmiany społecznej, jaka dokonuje się za pośrednictwem obiektywizacji w postaci dóbr codziennego użytku (Mil-

DZIEŃ Z ŻYCIA SPRZEDAWCY Anton Nikołotow (8 min) Praca ma charakter work-in-progress i jest efektem długotrwałego uczestnictwa autora w życiu emigrantów: kupców i sprzedawców na jednym z półoficjalnych moskiewskich bazarów. Stanowiła ona skondensowany ośmiominutowy zapis, na który złożyły się fragmenty wybrane spośród godzin nagrań

ler 2005). Zdjęcia zrobione przez Weronikę Plińską powstały na terenie posprzątanego targowiska „Olimpia” w dniu, w którym bazar się nie odbywał. Autorka zwróciła uwagę na drobne pozostałości po towarach wciąż pokrywające teren i potraktowała je

jak

klientów,

materialne personelu

wskaźniki

działania

sprzątającego,

kupców,

administracji

stadionu/targowiska i przypadkowych przechodniów. Etnograficzne przyglądanie się obrzeżom stadionu

Olimpia. Kadr z filmu Teresy Kutkowskiej i Magdaleny Światłoń

pozwoliło dostrzec te nieusuwalne ślady splątanej sieci społecznych interakcji (por. Gell 1998). Na wystawie fotografie drobnych pozostałości niegdysiejszych dóbr codziennego użytku wyeksponowano w ramie dekoracyjnej wyprodukowanej przez firmę IKEA, która jest obecnie popularnym w Warszawie dostarczycielem wyposażenia domów, firm i lokali.

OLIMPIA Teresa Kutkowska, Magdalena Światłoń (1’33 min)

sporządzonych w terenie, gdzie autor zarejestrował zarówno dźwięki towarzyszące pracy, jak i odpoczynkowi sprzedawców oraz komunikaty przechwycone z krótkofalówek ochrony targowiska. Celem projektu była dokumentacja pejzaży dźwiękowych i dźwiękowych atmosfer bazaru, doświadczanych przez związanych z nim ludzi. Projekt zmierzał jednak do zaprezentowania również takich dźwiękowych mikropraktyk, które zwracają się ku innym, odległym światom, jak na przykład wspólne słuchanie bollywoodzkich piosenek

Film Magdaleny Światłoń i Teresy Kutkowskiej

miłosnych, żarty z klientów i z przechodniów, zasy-

oddawał dynamikę naprzemiennych aktów sprzątania

pianie podczas słuchania recytacji koranicznej sury

i przeszukiwania terenu targowiska „Olimpia” w War-

„Ya Sin”, czy palenie haszyszu. Jego ostateczną wersję

szawie już po godzinach pracy bazaru.

stworzy zmontowane nagranie opracowane wspólnie

z różnymi pracownikami bazaru zawierające również dyskusje i wywiady na temat specyfiki samego dźwięku i jego znaczenia w ich życiu codziennym.

RYNEK: „GORĄCY” I „CIEPŁY” Anton Nikołotow Instalacja fotograficzna podejmowała temat termograficznego obrazowania w podczerwieni, które ma szerokie zastosowanie w działaniach wojennych, w łowiectwie, w medycynie oraz w pożarnic-

Rynek „gorący” i „ciepły”. Fot. Marek M. Berezowski

twie i ochronie bezpieczeństwa. Proces zamiany ludzi i przestrzeni związanych z nieoficjalnym rynkiem

nicznej, czy „turystki handlowej” to sposoby radzenia

w obszary promieniującego „mięsa” i nieruchomej,

sobie z restrykcyjnością granic państwowych i

zimnej materii, pokazał miejsca związane z konsump-

wykorzystania

cją widziane za pośrednictwem technologii używa-

Nie tak dawno temu fundacja Otwarty Dialog z sie-

nych do pilnowania i kontroli.

dzibą w Warszawie zaangażowała się w pomoc ukra-

ich

ekonomicznego

potencjału.

ińskim uczestnikom protestów na Majdanie, które roz-

KAMIZELKA KULOODPORNA I CUKIEREK Z DONIECKA Marek M. Berezowski, Weronika Plińska Plakat zaprezentowany na wystawie przedstawia dwa „ruchome” przedmioty materialne, w różny sposób kwestionujące logikę stawiania granic ( — których celem jest zakreślenie i arbitralne odseparowanie jakiegoś fragmentu rzeczywistości od innego). Jak wiadomo, granica państwowa — definiowana jako „powierzchnia pionowa, przechodząca przez linię graniczną, oddzielającą terytorium, podziemie i obszar powietrzny jednego państwa od innych państw lub obszarów niczyich” (Wikipedia) — służy interesom instytucji państwowych i kontroli. Drobny przygraniczny handel, mały przemyt, zawód „mrówki” gra-

poczęły się w 2013 roku. Po krwawych zajściach, w wyniku których śmierć poniosło około setki demonstrantów, 22 lutego 2014 roku władzę przejęła opozycja, a premier Wiktor Janukowycz uciekł do Rosji. Radość ze zwycięstwa dość szybko przesłonił jednak wybuch konfliktu zbrojnego w Donbasie. Fundacja Otwarty Dialog starała się wówczas przekazać kamizelki kuloodporne żołnierzom. Jednak restrykcje dotyczące obrotu kamizelkami ściągnęły kłopoty na wolontariuszy fundacji, którzy nie zdołali przewieźć ładunku poza granice Polski (m. in. wszczęto przeciwko nim postępowania karne i zarekwirowano kamizelki). Stało się tak, gdyż polskie prawo pozwala na przewożenie przez granicę tylko pojedynczych kamizelek (z czasem wywalczona została opcja pięciu sztuk na osobę). Z braku możliwości zorganizowania legal-

Kamizelka kuloodporna i cukierek z Doniecka. Fot. Marek M. Berezowski

nego transportu, wolontariusze fundacji musieli więc

porne i dostarczać je żołnierzom oraz wolontariuszom

początkowo uciekać się do metod podobnych do

w Donbasie. Ich zakup dokonywany jest bezpośred-

tych, jakimi posługują się przygraniczne „mrówki”,

nio na Ukrainie.

które wielokrotnie przekraczają granice i kupują towar w handlu detalicznym. Kamizelkę zestawiliśmy na plakacie z ukraińskim cukierkiem pochodzącym z Doniecka. Fabryka cukierków „AWK” (АВК), która go wyprodu-

AWK WRACA DO DOMU Marek M. Berezowski (1’34 min)

kowała, została zamknięta w wyniku działań zbrojnych

Wideo „AWK wraca do domu” nawiązuje do pla-

prowadzonych w Donbasie. Wyprodukowane cukierki

katu „Kamizelka kuloodporna i cukierek z Doniecka”.

wciąż jednak pozostają w sprzedaży w jednym z przy-

„AWK” to nazwa znanej fabryki słodyczy, z której

granicznych miasteczek na południowym Podlasiu.

pochodzi umieszczony na plakacie cukierek. Słody-

Wędrując ze Wchodu na Zachód, trafiały do Polski,

cze z ogarniętego wojną Donbasu przewieziono do

z której nie udało się wyjechać kamizelkom.

Polski i tutaj je sprzedano. Cukierki wyruszyły jednak

Obecnie fundacja ma już pozwolenie, by za pie-

w podróż powrotną: przez Kijów zabrano je do

niądze zebrane w Polsce kupować kamizelki kulood-

Obwodu Donieckiego, a tam, w ramach transakcji

z ukraińskimi pogranicznikami, wymieniono na wielka-

terową, na której wydrukowana została grafika przed-

nocne ciasto. Tym samym cukierki pomogły w przejeź-

stawiająca popularny portal aukcyjny. Licytowane tam

dzie przez ostatni błokpost w drodze na linię frontu.

przedmioty to często rzeczy z pogranicza legalności,

SZARA STREFA W INTERNECIE Julia Drąg, Tamara Sawko To eksponat tajemniczy, raczej happening niż fizyczny obiekt. Można go interpretować jako artystyczną odpowiedź na irytujący problem okienek wirusów wyskakujących w przeglądarce internetowej, które przeszkadzają użytkownikowi komputera

takie jak chińskie podróbki popularnych ubrań, urządzenie mające chronić przed podsłuchem, tanie rozlewane perfumy, czy kaktusy, będące silnie odurzającym narkotykiem. Co ważne, ten eksponat może pełnić rolę użytkową, jeśli tylko zwiedzający się na to zdecyduje.

RAJ PODATKOWY Marek M. Berezowski, Oskar Lubiński, Patryk Zakrzewski (1’30 min) „Szara strefa” w potocznym rozumieniu tego słowa może kojarzyć się z bazarowymi interesami, pracą „mrówek” i przemytników na granicach, podrabianymi towarami oferowanymi w internecie, drugim obiegiem towarów. Chociaż w dużej mierze niejawne, przedstawione powyżej sytuacje są mniej lub bardziej

AWK wraca do domu. Kadr z filmu Marka M. Berezowskiego

w codziennej pracy-zabawie. Ale, sprowokowany ruchem sieciowego przechodnia, ten efemeryczny eksponat w formie wideo mierzy się z problemem nielegalności w sieci…

PODKŁADKA Julia Drąg, Tamara Sawko „Podkładka” jest obiektem, który pojawia się w miejscu dla niego nieprzeznaczonym. Niczym podrzucone przez kukułkę jajo, próbuje wtopić się w otoczenie. To nietypowa podkładka pod myszkę kompu-

dostępne, widzialne, znajome. Tymczasem świat ludzi naprawdę bogatych jest przestrzenią niedostępną, zamkniętą za wysokimi murami, ukrytą na zagranicznych kontach, zarezerwowaną dla posiadaczy złotych kart klubowych. Zarówno dla bogaczy jak i wielkich korporacji raje podatkowe stają się szansą na uniknięcie płacenia podatków, a tym samym umożliwiają dalsze bogacenie się. Wideo zatytułowane „Raj podatkowy” przedstawia próbę powieszenia "kontrowersyjnego" plakatu przy budynku Ministerstwa Gospodarki sąsiadującego z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej w Warszawie. Plakat, jak łatwo się domyślić,

Raj podatkowy. Fot. Marek M. Berezowski

wyraża sprzeciw wobec nieuczciwych praktyk finansowych, z których korzystają najbogatsi. Streetartowy opór przeciwko rajom podatkowym musi oczywiście być skazany na porażkę, tak samo jak los plakatu na elewacji budynku. Być może dzięki plakatowi, choćby przez krótką chwilę, problem stał się jednak bardziej widoczny dla przeciętnego przechodnia?

Część 3

PRZYSZŁOŚĆ

Miejsce ekspozycji: Galeria 18A w Warszawie

Przekraczając drzwi zaaranżowanego na wystawie mieszkania, zwiedzający wcielał się w rolę etnografa badającego sposoby egzystencji człowieka przyszłości oraz jego interakcje z obiektami codziennego użytku. Tym samym przestrzeń tej części ekspozycji określiliśmy jako fragment terenu badań spekulatywnej etnografii (można nazwać go również skansenem inscenizującym warunki życia w 5102 roku). Wykorzystując metodologię sztuki site-specific, dostosowując ją do przestrzeni mieszkania pod adresem Nowogrodzka 18A/1, skoncentrowaliśmy się na inscenizacji, która nabierała znaczenia i formy pod wpływem aktywności zwiedzającego. Opuszczone, zaniedbane wnętrze pozwoliło nam skonstruować rodzaj dystopii — wizji przyszłości, w której materialność zostaje zdegradowana, ograniczeniu ulega rola niewirtualnych technologii, rośnie zaś znaczenie niematerialnych mediatorów, modyfikujących granice indywidualnej i grupowej tożsamości. W tej wizji przyszłości ludzka egzystencja jest postępująco dematerializowana. Fizyczne potrzeby Prace streetartowe Bez tytułu, Simpson. Fot. Dang Thuy Duong

człowieka oraz dbałość o nie zostają ograniczone

cym poranny dialog głównego bohatera z cierpiącą na

do minimum i zastąpione pragnieniami wirtualnymi.

zaprogramowaną depresję żoną:

W przyszłości emocjonalność i duchowość zmedia-

„ — Jeżeli zaprogramujesz odpowiednio silny

tyzują się, a ich użytkownicy zdefiniują je jako część

impuls, będziesz zadowolona, że się obudziłaś. Na

swoich technologicznych ciał i osobowości.5

tym polega cała sprawa. Przy ustawieniu programu na

Całość ekspozycji była swoistą instalacyjną

pozycję C, impuls odblokowuje świadomość. Wiem to

refleksją powstałą na bazie antropologii technolo-

po sobie. - Przyjaźnie, bowiem czuł się życzliwie uspo-

gii i internetu oraz popkulturowych dystopii z nurtu

sobiony do całego świata (jego program ustawiony był

science ficton.

na D), poklepał jej nagie, nieopalone ramię” (2011, s. 4). Instalacja „Cyfrowy kościół” w sposób mniej

sobą wiele wspólnego. Tim Boellstorff zauważa, że

bezpośredni odwołuje się do opisu technologicz-

metodą antropologii technologii jest analiza zmienia-

nego sakramentu „zespolenia z Mercerem” z tej samej

jących się definicji granic i istoty człowieczeństwa w

książki:

Antropologia technologii i science ficton mają ze

obliczu nasilających się interakcji z elektronicznymi

„Czas, by ująć uchwyty, powiedział do siebie

mediami (2010). Autor ten odwołuje się przy tym do

i przeszedł przez salon do czarnej skrzynki empatycz-

koncepcji Philipa K. Dicka, o którym więcej za moment.

nej. Gdy włączył ją, z zasilacza wydobył się charakte-

Podobne

zainteresowanie

spekulatywną

rystyczny, słaby zapach jonów ujemnych. (…) Nabrał

wyobraźnią, rozumianą jako źródło wiedzy na temat

więc głęboko powietrza w płuca, by się uspokoić

roli przedmiotów, wykazuje również Bruno Latour

i ujął oba uchwyty. Obraz ustalił się. Zobaczył natych-

(2010). Sherry Turkle postrzega zaś rozwijające się

miast znajomy krajobraz, brunatne, nagie wzniesienie

szybko technologie jako projektujące „zarówno nasze

z kępkami wyschniętych na pieprz traw sterczących

intymne relacje jak i samotności” (2008, s. 29).

ukośnie w blade, pozbawione słońca niebo. Pojedyn-

Kulturowe teksty z nurtu science ficton, w szcze-

cza postać, mniej więcej o ludzkich kształtach, brnęła

gólności te Philipa K. Dicka, Jacka Dukaja i Stanisława

pod górę; stary człowiek odziany w wyszarzałą, bez-

Lema (a także Davida Cronenberga), zdają się pokazy-

kształtną szatę, okrycie tak nędzne, jakby urwane

wać podobne problemy. Odnosząc się do związków

z wrogiej pustki nieba. (…) Nastąpiło fizyczne zespo-

między antropologią i sztuką, przedstawiliśmy dwie

lenie, podobnie jak umysłowa i duchowa identyfikacja

instalacje będące swobodnymi wariacjami na temat

z Wilburem Mercerem. Podobnie działo się ze wszyst-

motywów zaczerpniętych m. in. z powieści Blade

kimi, którzy trzymali uchwyty czy to tutaj na Ziemi,

Runner. Czy androidy marzą o elektrycznych owcach

czy też na którejś ze skolonizowanych planet. Czuł

(Dick 2011) oraz filmów Videodrom i eXistenZ Davida

ich, łączył w sobie bełkot ich myśli, słyszał w swym

Cronenberga.

mózgu hałas ich wielu pojedynczych istnień” (tamże,

Pomysł instalacji „5102” narodził się w trakcie

s. 15-16).

dyskusji nad fragmentem książki Dicka, przedstawiają-

5 Przy zakreśleniu takiego pejzażu zainspirowaliśmy się filmem “eXistenZ” Davida Cronenberga (1999), przedstawiającego społeczeństwo przyszłości, którego otoczenie materialne zostało zdegradowane i zaniedbane, a rozwój przeniósł się w sferę wirtualną.

W odróżnieniu od twórców science fiction, nie zależało nam jednak na przedstawieniu fabuły, a raczej

CYFROWY KOŚCIÓŁ Piotr Cichocki, Katarzyna Król, Jakub Walkowski

na wytworzeniu kontekstów potencjalnych doświadczeń codziennego życia w przyszłości. Warto zaznaczyć, że ekspozycja w Galerii 18A przybrała bardzo dynamiczną formę. Dwukrotnie

Obok instalacji umieszczona została “instrukcja obsługi” zmediatyzowanego rytuału religijnego: I. Wysłuchaj wskazówek z pierwszego

zmienione zostało oświetlenie części „5102”, tak by

przesuwać stopniowo akcent na indywidualne aktywności zwiedzających sterujących światłem. Prace studentów na późniejszym etapie uzupełnili streetar-

II. Podejdź do słuchawek z nabożną czcią

przyszłości. Jeśli „5102” prezentowało prywatne przestrzenie doświadczenia, prace artystów zmierzały do zainscenizowania języka wizualnego zmediatyzowanych przestrzeni publicznych przyszłości i przedstawiały spekulatywne ikonografie odnoszące się do przyszłych społecznych fenomenów: skomercjalizowanej seksualności (Adam Walas), zerwania z fizycznością (Simpson), kontrolowanego doświadczenia religijnego (Anna Koźbiel) i estetycznego (SC Szyman).

Piotr Cichocki

i wsłuchaj się w dźwięk III. Odbierz błogosławieństwo z drugiego

towcy — Anna Koźbiel, Adam Walas, Simpson i SC Szyman — muralami i instalacją, które dopełniły wizje

głośnika

głośnika Pokój, w którym umieściliśmy instalację, nazwa-

liśmy kapliczką używaną przez mieszkańca do kontaktu z transcendencją. Często analizowana przez antropologów materialność (taka jak ołtarze czy relikwie) nie była gwarantem rytuału, jawiła się tu raczej jako forma efemeryczna. Główne role w doznaniach transcendentalnych przejmowały dźwięki i technologie mediujące, które wpływały na przyjmującego sakrament. Transcendencja wyrastać miała jednak w innym kierunku i za pomocą innych środków, niż możnaby przypuszczać na podstawie dzisiejszych fenomenologii religii. Zaprezentowaliśmy

technologiczno-biologiczny

projekt wykorzystujący binaural beats - psychoakustyczny efekt, który ma wywoływać medytacyjne lub transowe stany emocjonalne i psychicznie stymulować słuchaczy. Już dziś binaural beats, nazwane cyfrowymi narkotykami, stały się nielegalne w niektórych krajach Półwyspu Arabskiego, co wydaje się sugerować, że ich działanie dotyczy sfer doświadczenia zarezerwowanych obecnie dla stanów religijnych. Cyfrowy kościół. Fot. Marek M. Berezowski

Fale dźwiękowe binaural beats mają bezpośrednio

wpływać na umysł i ciało człowieka, zatem przyjmują

styczną wizją religijności rozumianej jako doświadcze-

rolę potężnego aktora modelującego doświadczenie

nie ucieleśnione (Csordas 2002), w tym przypadku na

ludzkie. Przedstawiliśmy wizję, w której technologie

sposób zmediatyzowany i połowicznie wirtualny.

zajęły centralną rolę w budowaniu kulturowych i religijnych praktyk oraz wyobrażeń. „Cyfrowy kościół” skłaniał do zastanowienia się, czy istnieje uniwersalna częstotliwość dźwięku doświadczenia religijnego? Czy media i technologie będą tworzyć naszą duchowość i przeżycia transcendentalne? Układ

5102 Izabela Chamczyk, Magdalena Karpińska, Marta Sałyga, Stefan Waliszewski „5102” była instalacją inscenizującą przestrzeń mieszkalną przyszłości.

przestrzenny

instalacji,

rozplanowany

Zamieszkująca

wnętrze

osoba

zdobywa

w niewielkiej sali i determinujący ruch zwiedzających,

informacje o swoich uczuciach, manipulując kolorem

zainspirowany został teorią Alfreda Gella, opisującego

światła, które umożliwia codzienne doświadczenie

pułapki łowieckie jako obiekty sztuki, w ramach których rozwija się społeczno-materialny dramat rywalizujących antagonistów (np. łowcy i zwierzyny) (1996). „Cyfrowy kościół”, jak wiele innych współczesnych instalacji, chwytał zwiedzającego w pułapkę, prowadząc go od niewiedzy, poprzez zmianę stanu świadomości, do oczyszczenia. Wszystkie powyższe elementy były jednocześnie symulacją i stymulacją technologiczną, będącą futury-

5102. Fot. Dang Thuy Duong

a zarazem je formatuje. Nakreśliliśmy w ten sposób wizję świata, w którym stany emocjonalne ( - i wiedza na ich temat), będą powszechnie dostępne dzięki skomercjalizowanym mediom. Ile skatalogujemy uczuć w 5102 roku? Emocje/afekty staną się przedmiotami handlu detalicznego, a ich zasób uzależni się od majętności klienta? Kolor i charakter światła decydowały o 5102. Fot. Marek M. Berezowski

tym, jaką wiadomość widział mieszkaniec/zwiedzający

a tym samym do jakiego uczucia otrzymywał stymulacje — uczucia niekoniecznie zrozumiałego dla nas, żyjących w 2015 roku. Jeśli teraz, kupując przedmiot, zyskujesz styl życia, filozofię, status, to co będzie można nabyć w szóstym millenium? Być może właśnie emocje: mieszkaniec/ zwiedzający dostanie je spakowane i skategoryzowane, musi je tylko zobaczyć. Plakaty znajdujące się na ścianach pokoju zawierały idiomatyczne emocjonalne/afektywne komunikaty przygotowane przez studentów, którzy pod kierunkiem artystki Izabeli Chamczyk zastosowali intuAbove us only sky. Fot. Piotr Cichocki

fot. Dang Thuy Duong

icyjne metody ich produkowania (takie jak rysowanie z zamkniętymi oczami czy lewą ręką). Plakaty wykonano z użyciem tylko dwóch kolorów — zielonego i czerwonego, co spowodowało, że w wyniku zmieniającej się iluminacji (zielonej i czerwonej) poszczególne elementy plakatów znikały lub pojawiały się.

ABOVE US ONLY SKY PROJEKT OPAKOWAŃ I ULOTEK INFORMACYJNYCH

Anna Koźbiel Odwrót od instytucjonalizacji religii może nastąpić szybciej, niż się spodziewamy. Religijność zostanie zredukowana do osobistego doświadczenia duchowego, które — jak wiele innych doświadczeń osobistych — stanie się dostępne od ręki dzięki rozwiniętej technologii. Środki pomagające osiągnąć określony stan świadomości będą szeroko dostępne. Czy ich dostępność, popularność, refundacja etc. uzależnią się od aktualnie panujących opcji politycznych? Czy będą dzielić się na ekskluzywne, przeznaczone dla bogatych obywateli i tanie zamienniki dla biedoty?

Fot. Dang Thuy Duong

PRACE STREETARTOWE BEZ TYTUŁU

nologia pozwalająca na naginanie limitów ludzkiego

Simpson, SC Szyman, Adam Walas

fantazji. Simpson pokazał możliwe rekontekstualizacje

ciała, w zależności od uwolnionej od tabu sfery powiązań pomiędzy ciałem a duchowością człowieka,

Zróżnicowane prace kilku autorów wpisały się

między jego wnętrzem a zewnętrzem, które mają w

narracyjnie w całość wystawy poprzez próbę nakre-

dalekiej przyszłości ulec znaczącym modyfikacjom. SC

ślenia wizji przyszłych modyfikacji ludzkiej cielesności,

Szyman zaprezentował niepokojące ornamenty, przy-

sensualności i społeczeństwa. Adam Walas przedsta-

wodzące na myśl zdobienia futurystycznych domów,

wił futurystyczną seksualność, w którą wkracza tech-

jak i wkraczające w te domostwa reklamy. Wszyscy

Fot. Piotr Cichocki

artyści zastosowali efekt połączenia kolorów zielonego i czerwonego, pozwalający na ukrywanie i pojawianie się określonych warstw prac w zależności od stale zmieniającego się oświetlenia we wnętrzu galerii. W ostatnim okresie trwania wystawy prace oświetlali sami zwiedzający, którzy otrzymywali przy wejściu własne, dwukolorowe latarki.

BIBLIOGRAFIA: Benedyktowicz, Danuta i Zbigniew Benedyktowicz 1990, Symbolika domu w tradycji ludowej, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, t. 44, z. 4, s. 3-16. Boellstroff, Tom 2010, Coming of Age in Second Life: An Anthropologist Explores the Virtually Human, Princeton: Princeton University Press. Cage, John 2010, Kompozycja jako proces: niezdeterminowanie, przeł. S. Wieczorek [w:] Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowoczesnej, red. C. Cox, D. Warner, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, s. 227-240. Csordas, Thomas J. 2002, Body, Meaning, Healing, London, New York: Palgrave Macmillan. Dick, Philip K. 2011, Blade Runner. Czy androidy marzą o elektrycznych owcach?, przeł. S. Kędzierski, Warszawa: Rebis. Flood, Catherine i Gavin Grindon 2014, Introduction [w:] Disobedient Objects, London: V&A Publishing, s. 6–44. Gell, Alfred 1996, Vogel’s Net: Traps as Artworks and Artworks as Traps, „Journal of Material Culture”, vol. 1, nr. 15, s. 15–38. 1998, Art and Agency. An Anthropological Theory, Oxford, New York: University Press. Góralska, Magdalena, Helena Patzer i Małgorzata Winkowska 2015, The Stadium as a Witness. A Story of a Changing Monument, „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej”, nr 9, tekst dostępny online: http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/271/542 [dostęp: 19.01.2016]. Hannerz, Ulf 2006, Powiązania transnarodowe, przeł. K. Franek, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Heidegger, Martin 1977, Budować, mieszkać, myśleć, przeł. K. Michalski [w:] Budować, mieszkać, myśleć, Eseje wybrane, Warszawa: Czytelnik, s. 316 - 334. Herzfeld, Michael 2011, Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym, przeł. M. Buchowski, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Knudsen, Ida Harboe i Martin Demant Frederikssen 2015, Introduction: What is a Grey Zone and Why is Eastern Europe One [w:] Ethnographies of Grey Zones in Eastern Europe: Relations, Borders and Invisibilities, London, New York: Anthem Press, s. 1-22. Latour, Bruno

2010, Splatając na nowo to, co społeczne, przeł. A. Derra, K. Arbiszewski, Kraków: Wydawnictwo Universitas. Logan, William Stewart

2000, Hanoi: Biography of a city, Sydney: UNSW Press. Miller, Daniel

2005, Materiality: An Introduction [w:] Materiality, Durham, London: Duke University Press, s. 1-51. Plińska, Weronika

2012, Ethnographic Conceptualism: Performing Methodological Experiments. Instytut Sztuki Courtaulda w Londynie (omówienie), „Rocznik Antropologii Historii”, nr 1, s. 388-392. Ssorin-Czajkow, Nikołaj

2013, Ethnographic Conceptualism: An Introduction, „Laboratorium” nr 5(2), tekst dostępny online: http://www.soclabo.org/index.php/laboratorium/article/view/336/864 [dostęp: 19.01.2016]. Turkle, Sherry

2008, Inner History [w:] Inner History of Devices, red. S. Turkle, Cambridge, MIT Press, s. 2-32.

English

INTRODUC TION The idea of a society has become, in the hands of ‘social explainers’, like a big container ship which no inspector is permitted to board and which allows social scientists to smuggle goods across national borders without having to submit them to public inspection. Is the CARGO empty or full, healthy or rotten, innocuous or deadly, newly made or long disused? (p. 68, Latour 2005)

From its very beginnings CARGO/(im)materiality (with an extended title: The interdisciplinary exhibition) was designed as multifaceted undertaking, combining cultural anthropology, design, ethnography, as well as museum and contemporary art methodologies. The project emerged from a hazy plan to create an exhibition that would challenge the visual and performative conventions of ethnographic representation. Heated discussions among the initiators of the project Installation "Nhà" in Asia Pacific Museum in Warsaw. Photo by Marek M. Brezowski

resulted in a conclusion that the work on the exhibition should be organized as an interdisciplinary seminar. From October 2014 the seminar group consisted

The liminal space between cultural anthropology

of curators Piotr Cichocki (Institute of Ethnology and

and modern art is relatively unpopulated, so our

Cultural Anthropology, University of Warsaw) and

exploration and eventual inhabitation of that area,

Weronika Plińska (Institute of Polish Culture, Univer-

which happened during the work on the exhibition

sity of Warsaw), and students: Julia Drąg, Magdalena

entitled “CARGO/(im)materiality” demands a more

Karpińska, Małgorzata Panasiuk, Patrycja Pendrakow-

elaborate reflection. Calling it a manifesto would

ska, Marta Sałyga, Tamara Sawko, Julia Szawiel, Stefan

perhaps be too pompous of a statement. It is more of

Waliszewski, Jakub Walkowski, Patryk Zakrzewski,

a detailed description of our methodology, aims and

Katarzyna Zarzycka (from IEiAK UW) with Karolina

theoretical basis.

Frank and Joanna Owczarek (from IKP UW)1.

1 With the time the group was extended to Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń - students from Faculty of Art, Pedagogical University of Cracow

Not long after establishing the seminar group, a

long missing brother which was believed to be stolen by

group of contemporary artists also joined the project,

deceitful colonists. Thus getting involved with religious

taking art in both defining the concept of CARGO and

practices was aimed at restoring the appropriate

co-curating the exhibition. Marek M. Berezowski, Iza-

circulation of goods.

bela Chamczyk, Dang Thuy Duong, Daniel Rycharski,

We decided to act similarly. Our aim was to

Weronika Plińska and Piotr Cichocki became coordina-

reinterpret certain kinds of objects and their relations

tors of workgroups2 dedicated to the preparation and

within the social world. We were interested especially

analysis of particular parts of the exhibition through the

in the kind of objects and material structures that work

use of various methodologies3. The following pages

closely with human bodies, but remain unnoticeable,

contain the descriptions of the workgroups’ efforts.

because of being „blindly obvious”. In this category we

During the project we aimed to flatten the hierarchy

include to this category objects of everyday usage

dictating the traditional relationship between students

(such as combs, pipes, and religious paraphernalia),

and professionals or teachers by adopting the motto:

objects from in-between categories and/or ephemera

„any opinion voiced by the coordinator is equal to other

(such as trash, sweets or cigarettes) and material

participants’ voice; moreover, we will not try to avoid

structures that shape everyday life experience (such as

conflicts or frictions, since from now on we are in the

household and grocery stores). Following the work of

process of cooperation, not in education”. The new rule

Ulf Hannerz (2006), Bruno Latour (2010) and Sherry

was expressed and collectively agreed during our first

Turkle (2008), we made an assumption that human

meeting.

interactions with those kinds of objects play a substan-

The above mentioned arrangements created a

tial part not only in the process of constructing social

basis for further work. The theoretical point of depar-

identities, but they also shape political communities.

ture was a metaphor of CARGO, the notion present in

Following the argument previously made by Sherry

the field of anthropology since the early descriptions of

Turkle, the usual acknowledgement of the ordinary,

syncretic religious practices from Melanesia, widely

everyday life objects (in her writings the technological

known as the „cargo cults”. The concept of CARGO be-

object takes the central role) often relies merely on the

came used also outside the academic world, although

repetition of „the corporate line” or popular slogans

originally it designated practices such as the mimicry of

(2008). However, both ethnographic and artistic gaze

Western banking systems, airfields or clothing. We

should concentrate more on the ways in which the

decided to make a reference to the term CARGO as to

commonly used objects impact inner life of their users.

the discursive and performative reinterpretation of the

In accordance with Bruno Latour, we decided to

role and meaning of the Western commodities. As Pro-

use certain tactics of the representation (or as Latour

fessor Wojciech Bęben once argued, one of the Papua

wrote “occasions of momentary visibility”, p. 80) to

New Guinea groups defined CARGO as a gift from their

underline the active role of materiality in process of formation of different communities.

2 3

Remarkable contributions to the exhibition were also made by artists Anton Nikolotov, Aleksandra Kozuń, and in later phases of the work, by Anna Koźbiel, Adam Walas, Simpson and SC Szyman. Since CARGO was a project built from the ground up, it demanded from all its participants a lot of coordinative work. It encompassed everything from public relations and advertisement to the administration of crowd-funding campaign and logistics.

We used historical narrations that referred to the

The first part of our exhibition was located in the

states of crisis in which material objects usually appear

Asia Pacific Museum in Warsaw. It included historical

as triggering mediators (p. 81). Here, we cooperated

objects made in Vietnam and Afghanistan, private

with the Asia Pacific Museum in Warsaw which owns

collections of photographs and fieldwork materials

exhibit items made during times of war in Vietnam and

taken from our ethnographic research on the collision

Afghanistan. We also conducted ethnographic field-

of everyday life routines with the process of moderni-

work, placing ourselves in the position of laymen who

zation and violence caused by armed conflicts. The

simply “use” everyday life objects (p. 80). Finally, we

two installations were prepared in cooperation with

referred to the science-fiction genre, or to the counter-

artists Daniel Rycharski and Dang Thuy Duong and

factual history, to construct a dystopian fiction (p. 82).

with anthropologist and artist Piotr Cichocki.

This method allowed us to represent three temporal

The second part of the exhibition, „The Grey

and spatial realms in which we placed all the parts

Zone”, was situated in the Institute of Ethnology and

of the CARGO exhibition.

Cultural Anthropology, University of Warsaw. It con-

Performance by Daniel Rycharski featuring Dang Thuy Duong in Asia Pacific Museum in Warsaw. Shot from the film “Cargo/(im)materiality” directed by Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń (2015)

sisted of ethnographic installations, photographs and

was (im)materiality. This part of CARGO was pre-

multimedia. „The Grey Zone” was planned as a subver-

pared by two groups of anthropology students coordi-

sive gesture against the domination of the global market

nated by visual artist Izabela Chamczyk and Piotr

economy. The bottom-up “disobedience” practices

Cichocki. With the passing of time, the final shape of

were represented through objects such as the machine

the exhibition was complemented by a group of street

for rolling home-made cigarettes. Among the con-

artists – Anna Koźbiel, Adam Walas, Simpson and

tributors of the “Grey Zone” were Marek M. Bere-

SC Szyman – who added their visual interpretations of

zowski, Anton Nikolotov and Weronika Plińska along

what will become the mediatized future.

with students from University of Warsaw.

The nearly year-long work on the CARGO exhibition

The third part of the exhibition placed in

became a cycle of provocations and confrontations

Gallery18A immersed visitors in dystopian fieldwork

deriving from anthropological theories and leading to

conducted in unspecified “future”. The visitors were

ethnographic research combined with the construction

Fieldwork conducted at the Warsaw flea market Olympia which preceded opening of “The Grey Zone” exhibition. Shot from the film “Cargo/(im)materiality” directed by Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń (2015).

invited to become ethnographers who explore the

of (im)material objects. We aimed to introduce both

dwelling inhabited by future humans. The exposition

innovative and theoretical approach to the question

was inspired by the speculative concept of future

of materiality, expanded through the interactive

entanglement of human experience and technical

character of the project. We did not deny the

“Digital church” presented in Galeria 18a in Warsaw. Photo by Marek M. Berezowski

objects a right to change during the exhibition,

Some elements were added during the course of

which meant that we also diminished our role as

the project, while others disappeared (“5102”, “The

the creators supposed to be “in charge” of all potential

digital church”). Apart from the empirical, ethno-

meanings drawing from our work. We allowed for

graphic fieldwork, we also engaged ourselves in the

contingency (Cage 2010) instead, as well as for the

physical process of constructing the exhibition.

negotiation of identities of all agents involved

We strove to overcome the sometimes visible

in the process. The installations created for the

tendencies to separate the conceptual work and

purpose of exhibition happened to be destroyed

physical labour of making an artwork. We opposed

by artists and visitors, as well as occasionally rebuilt

the concept of an artist as manager, who only

(“Nhà”, “Pokój”).

coordinates the development of his/her future work.

Instead we insisted on the widening of interactions

CARGO exhibition: professor Anna Malewska-Szałygin

with the sphere of materiality, also through the nega-

from the Institute of Ethnology and Cultural Anthro-

tion of the disparity between the idealized intellectual

pology, University of Warsaw, dr Joanna Wasilewska

work and the mundane, everyday physical labour. By

the director of Asia Pacific Museum in Warsaw,

doing so, we addressed to the ethnographic definition

Jarek Wojtach, Justyna Jasionowska, Magdalena

of seemingly trivial but, in fact, meaningful practices of

Ginter-Frołow, Zofia Rojek, Jacek Żukowski, Ewa

everyday life saturated with the politics of mundane

Jaczewska, Wergiliusz Wieczorek, Nguyen Thi Thanh,

(Herzfeld 2010). These politics, realized in everyday

Nguyen Hung Son, Ngo Hoang Minh, the director

interactions with (im)materiality, established the ways

of Teatr Powszechny in Warsaw Paweł Łysak,

that drove us to the liminal space between disciplines.

Karolina Kubik, Marcin Suliński, Bartosz Świętek,

We would very much like to acknowledge the

Joanna Bligier, Tomasz Czuwara and the Open

persons who supported us during our work on the

Dialog Foundation. Piotr Cichocki

Part 1

PAST

Exhibition space: Asia Pacific Museum in Warsaw

Photo by Dang Thuy Duong

NHÀ Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank, Teresa Kutkowska, Patrycja Pendrakowska, Daniel Rycharski, Magdalena Światłoń, Katarzyna Zarzycka

Photo by Dang Thuy Duong

of Vietnam, as well as the construction process of political subjectivity within the decolonized state. Through it we present a parallel between the individual being and the political symbols. At the same time we refer to a key role of dwelling in creating the subjectivity of ‘being-in-the-world’ (Benedyktowicz

"Nhà" may be understood as a repetition of the

D., Benedyktowicz Z. 1990, Heidegger 1977) along

building gesture. It restores the space of everyday life

with poetic and propaganda metaphors connecting

experienced by citizens from the Socialist Republic

the notion of home with the fatherland (as in the

Photo by Dang Thuy Duong

poem "Bayonet on a gun" – "When they come to

now lives in Poland, recalled the story of how her

burn your home, where you live – Poland").

second-class house in Hanoi was being constructed

What inspired us the most was the connection

30 years ago. Her daughter, Dang Thuy Duong,

between domestic spaces, objects of everyday life

repeated the same building gesture by arranging

and the territory of the modern state in which the

the space of the museum in a way similar to her

framework for the conditions of formation and

family house. As the material process of creation

destruction of values is also being created. Walls and

was meant to become an integral part of the work’s

memories undergo the same cycle of continuous

meaning, the cardboard bricks were collectively

reconstruction and destruction. Modern policies and

prepared and assembled by a group of contribu-

technologies, weaponry, crowds and migrations both

tors, including the above mentioned artists and

shape and crush family ties and households. The

anthropologists: Karolina Frank, Joanna Owczarek,

installation is a collaborative gesture of many con-

Patrycja Pendrakowska, Katarzyna Zarzycka and

tributors, engaged in the process of its construction.

Piotr Cichocki.

Daniel Rycharski used modest (povera) building

Vietnam during 1980s enjoyed relative peace and

materials, silently narrating the stories of those

started recovering from the structural damage caused

excluded in the process of colonialism, to create

by the war. In the Hanoi’s Phố cổ region, modern

the cardboard walls. Mrs. Nguyen Thi Thanh, who

architecture started to appear next to the traditional

Photo by Marek M. Berezowski

houses and richly decorated colonial buildings, such as

The original house of Mrs. Nguyen Thi Thanh

the Grand Theatre or the Presidential Palace (Logan

from 1986 was built unofficially. It was asymmetrical,

2000). Cities filled up with apartment blocks and

lacked decoration, had an open plan and a flat

public utility buildings as part of the program of the

roof. At the same time it was a reference to the

restoration of the country. The ideology of modernism

prevalent modernism and a tactical disobedience

led to a new type of architecture specifically designed

towards the official appropriation. The builders of

for basic utility, which expressed itself in the

Mrs. Nguyenâ&#x20AC;&#x2122;s house used materials and methods

construction of raw buildings. Concrete was gradually

of construction very similar to the one from the

replacing the traditional brick. This development

official buildings. However over the years and in

project was simultaneously strongly correlated and

contrast to public buildings, her house filled up

contrasted with the modest economical possibilities

with personal memories.

of an ordinary person.

EXHIBITS: Metal comb The comb is cut out of an aluminum sheet which originated from a fighter aircraft from the United States Air Force. "Cái răng cái tóc là góc con người" ("Hair and teeth are the main part of a human being"). Vietnam, 1964-1975. A gift of Wanda Monika Jelonkiewicz; catalogue number from Asia Pacific Museum MAP 20514 Photo by Dang Thuy Duong

Vases Ceramic vases with silver and copper sheet. The metal integuments of the bottles’ necks are shaped from a machine gun shells. They held sacrificial flowers in house altars. Vietnam, second half of the 20th century. A gift of Halina Eysymont; catalogue numbers from Asia Pacific Museum MAP 20653 and MAP 20652 Photo by Marek M. Berezowski

Photos Photos come from three collections: the archive offered to Asia Pacific Museum by Mr. Janusz Eysymont (1), the private collections of Mrs. Nguyen Thi Thanh (2) and Mr. Nguyen Hung Son (3). The pictures illustrate everyday life in Vietnam in 1970s and 1980s. Additional visual material is Mrs. Nguyen Thi Thanh’s copy of license for scrap Photo by Marek M. Berezowski

metal trade (in the 1980s she was a principal of the

The work transmits memories emerging from

kindergarten, but received an opportunity to earn

ethnographic interviews. The stories are only an echo

supplementary income). The sudden appearance of

of internal experiences and external migrations, as

the license corresponds with the character of the

well as the pursuit of social advancement. Curators

other objects which we exhibited, created from

gathered narrations of Mr. Nguyen Hung Son, Mr.

military metal wreckage.

Ngo Hoang Minh and Mrs. Nguyen Thi Thanh who told them about their family homes. The narrations about domestic space in Vietnam were

Film and sounds Piotr C ich ock i, Dang Th u y Du ong, Kar olin aFrank, Ter esa Ku t kow ska, M ag dalena Św iat łoń, K atarzyna Zar zy c ka

used as an inspiration to design and construct the place (“Nhà”) where memories encounter with the past. As an effect of discussions, “Nhà” became a box full of memories, some of which materialized in the display.

Photo by Dang Thuy Duong

POKÓJ

dition everyday life of inhabitants of "real" Afghanistan,

Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank, Joanna Owczarek

different from the stories of the fictional characters. The exhibits embody the story of two material substances essential to the contemporary history of

"Room/Peace" (pokój) is a geographically un-

Afghanistan — oil4 and poppy straw. Through them we

defined space inhabited by a player and media

are representing infrastructural links and ties, whereby

consumer. The arrangement of objects inside the

an intercultural meeting can takes place. The virtual

room relates to the dialectical method and sets

ties (films, messages, photographs, narrations) deter-

oppositions side by side revealing the mechanics of

mine opinions and experiences of the player. The

political and intercultural relations. The main axis of

material ties (metal, oil, poppy straw) shape the lives of

the room is designated by television and armchair,

the inhabitants of Afghanistan who in the game are

the tools for constructing the image of the world

represented only by dehumanized, tangential figures

and various cultures, like Afghanistan. The storyline of

— bots. The installation alludes also to the Muslim

both game and the film screened on the TV are only

theology as it refers to the two names of God: ’Peace’

seemingly controlled by the player. The cozy armchair

(As-Salaam) and ‘Abaser’ (Al-Mudhill). At the same

encourages to sit down comfortably, but makes it more

time it refers also to the political situation established

difficult to notice the objects placed behind the arm-

through a hegemonic power and safe position of the

chair, on a perpendicular axis. In contrast to demateria-

player, who occupies the central place in his universe.

lized media, the gathered objects suggest thatthere is

The work is linked to other threads scattered through

an unspoken history of material connections that con-

the exhibition (for example to the name of God hidden in the installation called “Digital church”).

EXHIBITS: Pipe Opium pipe “chilim”, made of wood, adhesive tape, plexiglass, thread and a cartridge shell caliber 26 mm from anti-aircraft artillery. (Afghanistan, beginning of the 21st century, catalogue number MAP 2032) Photo by Dang Thuy Duong

We connected the meaning of oil as goods (a can of oil) which constituted the basis for the instrument, and as a substance that designates the energetic and economical order of the contemporary world.

Opium pipe “chilim” and musical instrument called “rhodziak”. Photo by Marek M. Berezowski

Musical instrument rhodziak

Oil

Author: Chorshanbi

Piotr Cichocki and Joanna Owczarek

Two-stringed bowed instrument made from a tin

Musical installation consists of processed

can previously containing vegetable oil from USAID.

fragments of: Baba Nur Mohammad, Bangicha,

The United States Agency for International Deve-

Ghichak solo (from a CD Afghanistan: A Journey to an

lopment is an organization supporting developing

Unknown Musical World, Network, 1994) and infor-

countries, which introduce democratic reforms. The

mation about the dropping prices of oiland the

instrument is called a rhodziak in the dari language. Its

presence of U.S. Army in Afghanistan fromchannels:

style is linked to traditional forms.

Bloomberg Business, Fox News, Newsy World.

(Afghanistan, 2010, catalogue number MAP 20327)

Screen Shot

AL-MUDHILL

of Rambo the Al-Mudhill (Humiliator), who possesses physical superpowers, an absolute acuity and higher

Piotr Cichocki, Karolina Frank, Joanna Owczarek

cultural competencies than the local inhabitants. His pardon is an act of ultimate dishonor to the pardoned and the definition of new colonial power relations.

"Al-Mudhill" is simultaneously a game and a dream

The subsequent missions of the hero allow him to

that reach the viewer through distorted and destroyed

destroy flying metal birds. The role of the conqueror

media transmission. We see the world through the eyes

does not imply an understanding of the defeated. The game also does not tell the viewer anything about the "culture of Afghanistan", but it rather shows the moment of a cultural collision from the perspective of the hegemon. The collage consists of low quality fragments of a copy of Rambo III (director Peter MacDonald, 1988) taken from youtube videos from the channels of Gabor Takacs and Talbot 1939 presenting the games Rambo: The videogame and Rambo III â&#x20AC;&#x201D; Genesis.

Screen Shot

Part 2

PRESENT

- THE GREY ZONE Exhibition space: Institute of Ethnology and Cultural Anthropology, University of Warsaw

military canteen, and then it was rearranged for a student buffet (in 2014 already closed) and a cloakroom. The final shape of the exhibition illustrated some of the findings drawing from the collectively undertaken research on the so-called East European grey zones (Knudsen and Frederikssen 2015). The phenomenon in question was approached as a metaphor of collective resistance against the domination of global market economy. The authors “The Grey Zone” by Marek M. Berezowski

applied various measures to select their collection of “disobedient objects”. The term, which originally

The aim of the "Cargo/(im)materiality" exhibition

refers to the activist art, was proposed by Catherine

was to trace the enmeshed nexus of social relation-

Flood and Gavin Grindon to name the artifacts that

ships involving both human and non-human agents

“ordinary people always used to exert counterpower”

mediated by material objects (Gell 1998: 7). One part

(Flood and Grindon 2014: 9). What inspired the

of the exhibition called “The Grey Zone” was located

authors was the fact that boundaries between

at the lower corridor of the Institute of Ethnology and

the disobedient objects and ordinary commodities are

Cultural Anthropology, University of Warsaw, in the

often arbitrary and fluid. According to Flood and

nearest vicinity of the most prominent government

Grindon who wrote about disobedient objects, it is by

buildings. In the past, the corridor used to serve as a

chance only that some of them have been found,

appropriated and used during protests against the

industry. The making of an installation called "Machine

global domination of capitalism.

for rolling cigarettes” was preceded by ethnographic

One of the disobedient objects presented at

fieldwork conducted by Julia Szawiel and Patryk

our exhibition was a device used for rolling home-

Zakrzewski who visited a number of tobacco stalls

made cigarettes. With the rising number of tobacco

located in different parts of Warsaw. The work was

stalls, Polish petty manufacturers started using similar

prepared in collaboration with anthropologist and

machines to offer a service of rolling the cigarettes

documentary photographer Marek M. Berezowski. Another work presented at the exhibition, a poster entitled “Bulletproof Vest and Candy from Donetsk”, was made together by Marek M. Berezowski and Weronika Plińska who depicted a bulletproof vest sponsored by a Warsaw NGO called the Open Dialog Foundation. Polish law did not allow for transporting a number of vests to Ukraine so the organization struggled to organize humanitarian aid. The vest was depicted together with candy from the Ukrainian region of Donetsk where military activity took place. Despite the fact that the factory was shut down, the candies were still unofficially being sold in Eastern Poland. The poster was created in cooperation with Małgorzata Panasiuk and thanks to the courtesy of the Open Dialog Foundation. What could be described as former commodities — the already discarded tats and domestic goods — was found back in stock at one of the Warsaw flea markets located at the outskirts of a socialist stadium. The work entitled “Olympia” was created by Weronika Plińska and Marek M. Berezowski in response to the policy of “clearing” the capital city

“Olympia”. Photo by Marek M. Berezowski

of Warsaw from its “remote”, “dirty” and “chaotic” bazaars. A short documentary entitled “Olympia”

instead of selling factory-made products. The artifact

by Magdalena Światłoń and Teresa Kutkowska

was exhibited as an objectification of the ambivalent

presented the complementing acts of cleaning and

and semi-official cigarette-making business located

searching through the area after the Sunday flea

somewhere at the margins of the global tobacco

market was over.

The exhibition also presented selected works

economic practices granted with the privilege of

of Anton Nikolotov, artist and anthropologist, the

staying invisible. It was the lack of such representation

Central Saint Martins’ graduate and a PhD student

that served to address the question of the rising

of the Berlin Graduate School of Muslim Cultures

class and economic division represented by the

and Societies. These were the result of the author’s

gap between those who can multiply the capital

long-term fieldwork conducted at one of the sub-

in a clandestine way and the petty manufacturers,

Moscow urban markets in 2014 and 2015. The sound

smugglers and vendors whose semi-official economic

installation entitled "A day of a vendor" recorded

practices express the disobedience.

Tobacco stalls. Photo by Marek M. Berezowski

everyday life of migrant vendors intersected with

The

exhibition

was

the

methodological

work of Nikolotov, “Market: hot and warm” presented

conceptualism proposed by Nikolai Ssorin-Chaikov

a collection of infrared photographs which contrasted

(Ssorin-Chaikov 2013, Plińska 2012). Its main goal

the cold materiality of the market stalls with bright

was therefore to open up a space for discussion. What

traces of warmth emitted by human bodies. Finally,

remains crucial is that while being located at the lower

the exhibition included experimental intervention

corridor of the Institute of Ethnology and Cultural

prepared jointly by Julia Drąg and Tamara Sawko on

Anthropology, The Grey Zone was co-hosted by

the topic of cyber grey zones and two works by Marek

those University of Warsaw employees whose daily,

M. Berezowski (“AVK returns home” and “Tax haven”

physical labor of cleaning the surfaces and maintaining

prepared in cooperation with Patryk Zakrzewski and

devices and installations guarantees daily functioning

Oskar Lubiński).

of the institution.

research on the artifacts which all belonged to the

called

sounds of the security radio communication. Another

The exhibition was preceded by ethnographic

approach

inspired

ethnographic

Weronika Plińska

physical, tangible and thus visible Eastern European grey zones. The authors did not address the unofficial

MACHINE FOR ROLLING CIGARET TES Julia Szawiel, Patr yk Zakrzewski Excise for stimulants like tobacco and alcohol is the legacy of Napoleon, who realized that for some consumer goods people are willing to overpay. Today, in Poland, around 85% of the price of cigarettes consists of taxes. Proportionally to each tax increase, the phenomenon of the grey zone tobacco business

“Machine for rolling cigarettes”. Photo by Marek M. Berezowski

also grows in scale. The semi-official economic

for controlling the sale of tobacco products soon

activates include smuggling cigarettes from abroad

realized that offering solely the “service of rolling

and establishing petty tobacco manufactures. In the

cigarettes” gives the shopkeepers an opportunity to

recent years, law enforcement also reported on single

elude excise. That is why, in January 2015, a ban for

cases of illegal cigarette factories.

the commercial usage of machines for rolling cigarettes

One of the examples of this phenomenon, which took advantage of the gap existing in legal regulations

was introduced under the penalty of three years of imprisonment.

until recently, was the inundation of booths and

We received a small cigarette rolling machine

stalls with machines for rolling cigarettes. The stalls

from a saleswoman from one of the last stalls offering

appeared both in Polish bazaars and in housing

cheap cigarettes in Warsaw. The lady said that since

estates. The price of cigarettes rolled “on the spot”

the law has changed and from January 2015 the

was nearly two times lower than that of those in the

machines cannot be used for commercial purposes,

official circulation. However, the officials responsible

she will no longer need the device. However, when we tried to rent some bigger machine at another shop, it turned out that it had already been sold. Perhaps the ultimate fate of this particular invention is not yet preordained…

OLYMPIA Weronika Plińska, Marek M. Berezowski This photo-object was made in response to the public policy of “clearing” the capital city of Warsaw “Machine for rolling cigarettes”. Photo by Marek M. Berezowski

from its “messy” bazaars. The work was initially inspired

by a shutdown of the „Jarmark Europa” — an openair market located at the semi-neglected, socialist, national stadium located near the center of Warsaw (Góralska, Patzer and Winkowska 2015). Before the

OLYMPIA Teresa Kutkowska, Magdalena Światłoń (1’33 min)

Euro 2012 football championship, the stadium was rebuilt and the whole area drastically transformed into a depopulated territory surrounded by unused parking lots. In 2014, Weronika Plińska conducted interviews with vendors who worked at the Sunday flea market called “Olympia” located at the outskirts of another socialist stadium of the Worker’s Sport Club in the Wola district. The interviewees complained about being constantly charged with double fees for using square meters of the stadium outskirts to improvise their stalls. What they considered unjustified, enhanced the uncertainty regarding the future of their business. The work entitled “Olympia” intended to reflect on social change objectified by common goods (Miller

“Olympia”, a shot from the short film made by Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń

A short documentary made by Magdalena Światłoń

and

Teresa

Kutkowska

presents

the

complementing acts of cleaning and searching through the area after the Sunday flea market had ended.

2005). Photographs presented at the exhibition were taken by Weronika Plińska on the day when the stadium outskirts were already cleared from what used to be a Sunday “messy” bazaar. Nevertheless, the author spotted tiny remains of commodities still covering the

A DAY OF A VENDOR Anton Nikolotov (8 min)

ground that were impossible to remove them — the

This sound composition is the result of

indexes of past activities performed by traders, custo-

a collaboration with the migrant traders and vendors

mers, cleaners, administrators and random passers-by

from a semi-formal market in Moscow. It compresses

(Gell 1998: 13). The ethnographic investigation revea-

into eight minutes hours of field recording material

led the visible traces of this enmeshed network of

including the sounds of work and leisure, as well as

social relations. To highlight the social change, the bare-

the radio communications of the security guards. The

ly visible pieces of the already discarded domestic

project documents the soundscapes and background

goods were exposed in a decorative frame made by

atmospheres of the places occupied by the precarious

IKEA, which is nowadays the most popular supplier

workers. It also registers the instances when certain

of house and company equipment in Warsaw.

sonic micro-practices point away, towards utopian

worlds elsewhere. Sometimes such moments can involve singing Bollywood love songs, making fun of the customers, falling asleep while listening to the Quranic recitations of the Ya-Sin Surah or smoking hashish.

MARKET “HOT” AND “WARM” Anton Nikolotov The thermo-graphic, infrared imaging is widely used in warfare, hunting, medicine, firefighting, and security. This technology is playfully employed in this piece to create impressionist portraits and panoramas of some of the migrant workers and customers at an informal market in Moscow. Instead of being an instrument of surveillance and control, the tool is appropriated to become the technology of anonymous aesthetic.

BULLETPROOF VEST AND C ANDY FROM DONETSK: Marek M. Berezowski, Weronika Plińska

Market “hot” and “warm”. Photo by Marek M. Berezowski

The activities of travelling traders enhance both the economic and the subversive potential of the border zones by transforming them into grey zones. To give an example: after one of the Ukrainian factories producing candies, the AWK (АВК) in Donetsk, was closed in 2015, due to the military actions taking place in the region, the candies remained in stock in one of the Polish borderland towns: they travelled from the East to the West transported by a local travelling trader in her private luggage. The Open Dialog Foundation with headquarters in Warsaw provided aid for the Majdan protesters in

The reason why the boundaries are being set

Ukraine. After bloody disturbances, during which one

is to arbitrarily isolate one aspect of reality from

hundred of the demonstrators were killed, on the 22nd

another one. In popular imagery, the national border

of February 2014 the political opposition took over

is often described as a vertical line which separates

and president Yanukovych fled to Russia. However,

the territories of two countries (Wikipedia). Border

the joy of their victory was soon overshadowed by

regimes, introduced by nation states and transnational

the Donbas armed conflict. Open Dialog Foundation

organizations, usually serve the purpose of sustaining

continued organizing aid for Ukraine by passing

and naturalizing the boundaries. From this point

bulletproof vests along to the soldiers. However,

of view, the phenomenon of trader tourism can be

the restrictions concerning the turnover of vests

seen as a strategy of coping with the restrictions.

caused many troubles to the Foundation, including

“Bulletproof vest and candy from Donetsk”. Photo by Marek M. Berezowski

vest confiscation and criminal charges against its volunteers. Polish law allows a person to carry only single pieces of bulletproof vests across the border — with time it was secured to five pieces per person.

AV K R E TU R N S H O M E Marek M. Berezowski (1’ 34 min)

The restrictions resulted in the necessity of applying

The video "AVK returns home" bears reference to

“coping strategies” similar to that of the travelling

the poster and exhibit entitled "Bulletproof vest and

traders. Nowadays, the Open Dialog Foundation

candy from Donetsk". AVK is the name of a well-known

collects money in Poland to equip soldiers and

candy factory in Donetsk where the sweet shown on

volunteers in Donbas and it buys bulletproof vests

the poster (together with the bullet-proof vest) was pro-

directly in Ukraine. The photograph was made in

duced. The AVK sweets from war-ridden Donbas were

cooperation with Małgorzata Panasiuk and thanks to

brought across the border into Poland and sold there.

the courtesy of the Open Dialog Foundation.

The sweets, however, were taken back on a journey to

the Donetsk Oblast via Kiev. There they were exchanged for Easter cake with Ukrainian border guards thus opening the way to the front line through the last blokpost.

GRE Y ZONE ONLINE Julia Drąg ,Tamara Sawko

PAD Julia Drąg ,Tamara Sawko "Pad" is a material object which appears where it was not intended to be. Like a chick planted by a cuckoo, it blends with the surroundings… The "Pad" is an unusual computer mouse pad covered with graphics taken from a very peculiar, yet popular

A happening rather than a physical object, the

auction portal. The bizarre collection of bargains

video was introduced as an artistic response to the

available there included Chinese counterfeits of

problem of pop-up windows opening in the web

popular clothes, devices designed to protect from

browsers and to the viruses disturbing computer

wiretapping, cheap perfumes and the cactus (peyote)

users in their everyday work and leisure. Activated by

which is a highly intoxicating drug. It is important to

the movement of a random passer-by, the ephemeral

note that the "Pad" is usable! And whether to use it

exhibit dealt with the problem of online illegality…

or not, is up to the user…

Shot from the film “AVK returns home” made by Marek M. Berezowski (2015)

“Tax haven”. Photo by Marek M. Berezowski

TAX HAVEN Marek M. Berezowski, Oskar Lubiński, Patr yk Zakrzewski (1’30)

deposits on secret foreign bank accounts, reserved for exclusive club card holders. For them and the big corporations there are tax havens that help to avoid taxes and further multiply their wealth. The video shows an attempt at hanging a poster

Most often, the grey market is associated

on the side of the Ministry of Economy building in

with street vendors, informal cross-border traders,

Warsaw which is adjacent to that of the Institute

smugglers, counterfeit goods sold on-line and trading

of Ethnology and Cultural Anthropology. Street art

in illegal goods. Though many of these activities are

resistance to tax havens is, of course, doomed to

hidden, grey market services are by and large easily

failure, just as the fate of the poster on the side of

available, commonplace and observable.

the building is sealed. Will the problem become more

At the same time, the world of the truly rich is off-limits, concealed behind high walls, protected by

apparent to the average passerby because of the poster, if only for a short while?

Part 3

THE FUTURE

Exhibition space: Gallery 18A, Warsaw

Upon entering the flat, the viewer becomes an ethnographer researching manners of existence and interaction with everyday life objects of the future human. Thereby, we described this part of exhibition as a fragment of the research area of the speculative ethnography (which can be also understood as an open-air ethnographic museum staging living conditions in 5102 reconstructed, for example, in the year 6000). By using methodology of site-specific art, adjusted to the space of the flat at Nowogrodzka 18A/1, we focused on the staging, which would gain meaning and form during its interaction with the visitor. The abandoned apartment, uninhabited for years, enabled us to construct the dystopia of degraded materiality. It shows the limitation of the role of non-virtual technology and an increase in the role of nonmaterial mediators, which modify boundaries between individual and group identity. Human existence will be progressively dematerialized, physical needs and their upkeep limited to a minimum, replaced instead by virtual needs. â&#x20AC;&#x17E;Untitled graffitiâ&#x20AC;? by Simpson. Photo by Dang Thuy Duong

Human sensibility and spirituality will be mediatized

“— If you set the surge up high enough, you’ll be

and will be defined by its users as parts of their

glad you’re awake; that’s the whole point. At setting

technologic bodies and personalities

C it overcomes the threshold barring consciousness,

The exhibition can be seen as an installation —

as it does for me.” Friendlily, because he felt well-

reflection based on the anthropology of the tech-

disposed toward the world his setting had been at D

nology and the Internet, as well as pop-cultural

— he patted her bare, pate shoulder. (p. 4)

dystopias from the science-fiction genre.

The “Digital church” installation refers less

Moreover, those two areas are not completely

directly to the technological description of the

disjunctive. Tom Boellstorf notices that the anthropo-

“anastomosis with Mercerer” sacrament from the

logy of technology often analyses the changing

same book:

definitions of the boundaries and the essence of

"Time to grasp the handles, he said to himself,

humanity in the face of increasing or even permanent

andcrossed the living room to the black empathy box.

interactions with electronic media (2010). He refers

When he turned it on the usual faint smell of negative

to Phillip K. Dick, to whom we will return later.

ions surged from the power supply(…). So, taking

Similar interest in speculative imagination as a

a deep breath to steady himself, he grasped the twin

knowledge resource about the role of things are

handles. The visual image congealed; he saw at once a

also emphasized by Bruno Latour (2010), Sherry

famous landscape, the old, brown, barren ascent,

Turkle, in turn, believes technology to be “as much an

with tufts of dried-out bonelike weeds poking

architect of our intimacies as our solitudes” (p. 29,

slantedly into a dim and sunless sky. One single figure,

2008).

more or less human in form, toiled its way up the

The science-ficton genre, especially works of

hillside: an elderly man wearing a dull, featureless robe,

Phillip K. Dick, Jacek Dukaj, Stanisław Lem and

covering as meager as if it had been snatched from

movies by David Cronenberg discuss similar issues.

the hostile emptiness of the sky. (…) physical merging

In reference to these relations between literature and

— accompanied by mental and spiritual identification

anthropology we presented two installations that

— with Wilbur Mercer had reoccurred. As it did for

were loose variations on the themes taken from

everyone who at this moment clutched the handles,

“Blade Runner. Do androids dream of electric sheep”

either here on Earth or on one of the colony planets.

(Dick 2011)

and films like “Videodrome” and

He experienced them, the others, incorporated the

“eXistenZ” by David Cronenberg. The idea of the

babble of their thoughts, heard in his own brain the

“5102” installation was born during the discussion

noise of their many individual existences". (p. 15-16)

inspired by the excerpt of “Blade Runner” book.

Unlike the science fiction authors, we did not aim

The fragment describes an early morning dialogue

to present a story. Instead we wanted to create the

between the protagonist with his wife suffering

speculative vision of future in context of everyday

from programmed depression:

life experiences. It is worth pointing out that

III. Receive a blessing form the second

exposition in the Gallery 18A took on very dynamic

loudspeaker

form. Lightning in the 5102 has been changed twice, gradually moving the emphasis on individual activities of viewers controlling the light source. The works of

The materiality (such as altars and relics often

the CARGO seminar group were later complemented

analyzed by anthropologists) is not a necessity of

by street-art artists — Anna Koźbiel, Adam Walas,

the ritual. It is ephemeral and the main roles

Simpson and SC Szyman. While the “5102” repre-

are played by sounds and mediating technology,

sented paces of private experience, the latter artists’

which influence recipient of the sacrament. The

works attempted to stage the visual language of

transcendence is about to develop in different

the mediatized public spaces of the future and to

directions and through different means than the

show speculative iconographies of futuristic social

contemporary

phenomena:

commercialized

sexuality

phenomenology

religion

may

(Adam

Walas), the renouncement of corporeality (Simpson), controlled religious experience (Anna Koźbiel) and aesthetics (Szymon SC).

Piotr Cichocki

DIGITAL CHURCH “Digital church”. Photo by Marek M. Berezowski

Piotr Cichocki, Katarzyna Król, Jakub Walkowski

have predicted. We presented a techno-biological project using binaural

At the entrance to the room, called “the chapel”,

effect claimed to induce desirable mental states

where our sound installation was presented we placed

through their direct physical stimuli. Some call

an “operating manual” of the mediatized religious ritual: I. Listen to the from the indicators first loudspeaker

binaural beats digital drugs, distributed on-line and illegal in some countries of the Arab Peninsula Saudi

II. Come over to the headphones with devotional worship and listen intently to the sound

beats, a psycho-acoustic

Arabia, Oman) or sources of moral panic in Lebanon, which might indicate that their influence concerns areas of experience restricted to the sphere of religion. Sound waves of binaural beats claim to

directly inﬂuence a mind and body, taking on the role of the powerful agent molding the human experience. We present the vision in which the technology occupies a central role in building cultural and religious practices and ideas. Is there an universal sound frequency of religious experience? Will the media and technology create human spirituality and transcendental experiences? “5102”. Photo by Dang Thuy Duong

5102 Izabela Chamczyk, Magdalena Karpińska, Mar ta Sał yga, Stefan Waliszewski "5102" is a staging of the future living space. The dweller of this interior consumes information about “5102”, Photo by Marek M. Berezowski

his/her emotions by manipulating colour of the light, which simultaneously enables and formats the every-

The spatial arrangement of the installation, laid

day experiences. We illustrate a vision of the world,

out in the small room and determining visitors’ moves

in which the emotional states and self-understanding

was inspired by the Alfred Gell’s theory, describing

will be available through commercialized media.

hunting traps as art objects through which develops

How many feelings will there be in 5102? Emotions

the socio-material drama of competing antagonists

will become objects of the retail trade; their number

(for example of the hunter and prey animal) (1996).

will depend on a client’s budget. According to the

Similarly, the visitor is being entrapped by the digital

colour of lights (green or red) and the illuminance, the

church, which leads them from ignorance, through a

dweller sees different information and experiences

change of the state of consciousness, to purification.

different feelings, not necessarily comprehensible for

The work also refers to the technological simula-

us of 2015.

tion and stimuli, understood as an embodiment of the

If currently a person obtains the desired lifestyle,

experience of religion (Csordas 2002), in this case

philosophy and status by purchasing things, what will

in a mediated and semi-virtual way.

it be possible to buy in the sixth millennium?

Perhaps emotions/affective statements — the inhabitant receives them packed and categorized, all they have to do is look and see. The posters exhibited on the walls include idiomatic emotional/affective statements, were prepared by students working under the direction of artist Izabela Chamczyk. The students used intuitive methods of production, such as drawing with eyes closed or with the left hand. The images were created with only two colours (green and red). The colours interacted with the lighting, fluctuating between green and red, which resulted in the appearance and disappearance of particular parts of posters (and slogans) in the light. “Above us only sky”. Photo by Piotr Cichocki

“Above us only sky”. Photo by Dang Thuy Duong

ABOVE US ONLY SK Y A DESIGN OF PACK AGES AND FLYERS

Anna Koźbiel The decline of institutionalized religion may come sooner than we expect. The religion itself may be reduced to an individual spiritual experience, that will become accessible off-the-shelf as a mediated product, just like many experiences are becoming more available nowadays. Means to experience the particular religious state of mind will be made easy to acquire. Will their availability, popularity, reimbursements, etc. be related on current politics? Is there going to be price discrimination with religious medicaments, placing the high-end products in the hands of the wealthy and leaving the poor with substitutes?

UNTITLED GR AFFITI Simpson, SC Szyman, Adam Walas The group of painters authorized artworks seen as the elaboration of the “5102” presenting the modifications on future human embodiment and sensuality. Adam Walas presented futuristic sexuality, mediated by technology, which allows one to surpass the limits of his/her human body through a realization of unrestrained fantasies and perversions. Simpson suggested possible recontextualization of the

Photo by Dang Thuy Duong

connection between body and spirit and the relation within the internal and external aspects of the human nature. SC Szyman presented disturbing ornaments, which connoted both futuristic household decorations and advertisements invading homes.

Photo by Piotr Cichocki

All three artists used the effect of green-red colours, resulting in the disappearance and emergence of certain layers of the graffiti, according to changing lighting. During the last part of the exhibit, the visitors had an opportunity to use two-coloured flashlights to control the illumination themselves.

"Untitled graffiti" by Adam Walas. Photo by Piotr Cichocki

REFERENCES: Benedyktowicz, Danuta i Zbigniew Benedyktowicz 1990, Symbolika domu w tradycji ludowej / Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1990 n.44, vol. 4. Boellstroff, Tom 2010, Coming of Age in Second Life: An Anthropologist Explores the Virtually Human, Princeton: Princeton University Press. Cage, John 2010, Kompozycja jako proces: niezdeterminowanie, in: Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowo-czesnej, ed. by C. Cox, D. Warner, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria. Csordas, Thomas J. 2002, Body, Meaning, Healing, Londyn, Nowy Jork: Palgrave Macmillan. Dick, Philip K. 2011, Blade Runner. Czy androidy marzą o elektrycznych owcach?, Warszawa: Rebis. Flood, Catherine i Gavin Grindon 2014, “Introduction” in Flood and Grindon eds. Disobedient Objects, London: V&A Publishing. Gell, Alfred 1996, Vogel’s Net : Traps as Artworks and Artworks as Traps, in: Journal of Material Culture, n. 1, vol 15. 1998, Art and Agency. An Anthropological Theory, Oxford and New York: University Press. Góralska, Magdalena, Helena Patzer i Małgorzata Winkowska 2015, „The Stadium as a Witness. A Story of a Changing Monument”, View. Theories and Practices of Visual Culture, issue 9, published online: http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/271/542 accessed: 19.01.2016. Hannerz, Ulf 2006, Połączenia transnarodowe, Kraków: Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Heidegger, Martin 1977, Budować, mieszkać, myśleć, in: Eseje wybrane, wybrał, opracował i wstępem opatrzył K. Michalski, Warszawa: Czytelnik. Herzfeld, Michael 2011, Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Knudsen, Ida Harboe i Martin Demant Frederikssen 2015, “Introduction: What is a Grey Zone and Why is Eastern Europe One” in. Knudsen, Frederikssen eds., Ethnographies of Grey Zones in Eastern Europe: Relations, Borders and Invisibilities, London and New York: Anthem Press. Latour, Bruno

2005, Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory, New York, NY: Oxford University Press. Logan, William Stewart

2000, Hanoi: Biography of a city, Sydney: UNSW Press. Miller, Daniel

2005, Materiality: An Introduction [w:] Materiality, Durham, London: Duke University Press. Plińska, Weronika

2012, “Ethnographic Conceptualism: Performing Methodological Experiments. Instytut Sztuki Courtaul-da w Londynie (omówienie)”, Rocznik Antropologii Historii, II 1 (2). Ssorin-Czaikov, Nikolai

2013, “Ethnographic Conceptualism: An Introduction”, Laboratorium 5(2), published online: http://www. soclabo.org/index.php/laboratorium/article/view/336/864 accessed: 19.01.2016. Turkle, Sherry

2008, Inner History in. Inner History of Devices, ed. by Sherry Turkle, Cambridge: MIT Press.

中文

引言「后来『社会现象解说员』手上的社会意见就像是一艘巨大的货柜船。然而任何一个在甲板上的监察员都无法进入船内，这讓社会學家能跨境走私商品，却不用受到公众的监督，而这些CARGO（貨物）是多是少、是好是坏，无害或致命，刚被製成或长久未被利用？」 (Latour 2010, s。96)

兴趣要举办一个改变民族志概念表现方式的展览会。经过反复的思考和讨论，我觉得要举办这样的展览应该要透过举办每个展览准备的部分进行跨学科的演讲。 10月初Weronika Plińska（I K P）以共同领导人身份加入我们的团队。参加的学生有华沙大学民族及文化人类学学院的：Julia Drąg, Magdalena Karpińska, Małgorzata Panasiuk, Patrycja Pendrakowska, Marta Sałyga, Tamara Pola Sawko, Julia Szawiel,, Stefan Waliszewski, Jakub Walkowski, Patryk Zakrzewski, Installation called "Nhà" in Asia Pacific Museum in Warsaw Photo by Marek M. Berezowski

在准备”CARGO／（非）物质“展览及展出时我们所居住的文化人类学和现代艺术之间的界线是非常荒凉的。我们旅行和居住的特色需要更准确的关系。如果把它强调得像宣言也许就太夸张，但是它反而是我们工作的方法，目标和理论基础的文字表现。一开始”CARGO／（非）物质。跨学科的展览“ 是以多方

Katarzyna Zarzycka，及华沙大学波兰文化学院的 Karolina Frank, Joanna Owczarek）。在观念的定义和各别的工作创作下从2014年末艺术团体开始加入。他们用不同的方式参加了我们的演讲，尤其是负责安装品的工作。Marek M。Berezowski, Izabela Chamczyk, Dang Thuy Duong, Daniel Rycharski，Weronika Plińska 和 Piotr Cichocki 跟一些学生们成立了工作团队。

面的事件。跨学科的展览“ 是以多方面的事件为题材。设

这些工作团队以准备不同的东西来分组。各个组负责的

计是根據人类学物品及博物馆研究中心的Piotr Cichocki

任务标示在下一页。值得一提的是在准备演讲和分组工

博士于2014年中所写的字开始执行的。他结合自己的

作时，大家都没有等级制度。在第一个聚会我說了：“我

“Digital church” presented in Galeria 18a in Warsaw. Photo by Marek M. Berezowski

的话只是多数之一，但是我不会上逃避创意的紧张和冲

和人们之间的特定关系。我们想要表达的是邻近我们身

突”。团队同意了。

体不容易的行动很难被发现的物品和空间。最令我们

这样子我们从展览的工作观念开始。我们从隐喻的

感性趣的每天日常使用的东西，例如梳子，烟斗，每日在

CARGO观念开始。这个概念常常在人类学的货物崇拜观念中出现，就是所谓的美拉尼西亚融合主义具体化。它甚至在民族志文学外被广泛的描述。它主要是模仿部落的银行系统，飞机站和西方服饰。可以被理解为叙事和翻译的发源，意义和殖民地的货物角色。Wojciech Bęben 教授描述一个巴布亚人部落的神话。这个神话定义货物为从很久以前消失的兄弟得到的礼物。这些礼物就是暗中被白人藏起来的。宗教的实践在于回复货物正常的交流。我们考虑类似的行动。我们打算再一次解释物品的种类

宗教方面使用的私人物品）。还有一些无法分项的（如垃圾和香烟）和每日接触的空间（如房子和商店）。我们以Ulf Hannerz (2006), Bruno Latour (2010) i Sherry Turkle (2008) 为基础，和这些东西的接触构成人们的同类化，也构成政治和社会的共同体。就像Turkle告诉我们的，看这些东西的普通方法（她的分析包括技术的机器）和关于它们的描述。它们总是包括广告和媒体重复的刻板印象（2008），这时民族志和艺术的视觉和听觉应该参与人门生活使用的物品内在。

以Bruno Latour (2010)为基础我们决定利用这样的方

些时间和空间中所表达的主题和形式的物品。

法表现物品（或者如Latour想要的,让物品会说话）和讲

在亚洲与太平洋博物馆中展览的部分物品是我们根据

述这些东西，让我们了解这些在人们的共同体和同类化

20世纪下越南和阿富汗来的历史物品建立的：私人的照

的实践角色。我们利用关系和纪念危机时刻的历史物

片，民族志的报导。它们在个人的专记和战争的冲突中

品。在危机时刻表现物品的媒体角色（115）。我们跟亚

表现日常的和新时代改变的撞击。两个装置品包含了不

洲与太平洋博物馆合作。他们让我们工作和展览越战和

同的国家，其中物品是由Daniel Rycharski艺术家，越

阿富汗战争时期的东西。我们进行了民族志的研究,研

南艺术设计师 Dang Thuy Duong 共同合作完成。

究期间我们使用了无知者的角色使用这些日常的物品

展览上一部分命名为”灰色地带“曾在华沙大学民族及

（114）。终于我们提交科学幻想的文学。我们建立自己

文化人类学学院展览过。它介绍了人类学的装置，照

反乌托邦的幻想（116）。这个方法帮助了我们构成三个

片和多媒体。”灰色地带“是抵抗市场优先的表示，展示

时间和空间的参考。在展览CARGO中我们呈现了在这

的东西包括卷香烟的机器，申根区外的糖果，或在星期

日市集后“被找到的东西”。在展览的这部分除了华沙大

而提高非物质技术的角色，走进并修饰个人和群体意识

学民族及文化人类学学院学生以外，还有 Marek M。

的边界。

Berezowski, Anton Nikolotov 和 Weronika Plińska。

将近完成展览的一年工作引发了周期性的针锋讨论和

18A号展览室的展览品让参观者感受未来世界的每日生

对质，从人类学的理论开始，民族志的研究，到物品的

活的反乌托邦空间。参观者成为研究公寓的民族志学研

（非）物质化。

究者。展览品是以推理观念纠结人类（非）物质经验为

形式化和理论化方面的物质新说法，让我们在准备展

依据。展览准备的人包括艺术家 Izabela Chamczyk,人类学者／音乐家 Piotr Cichocki 展览时因为街头艺术家的加入让展览更丰富。他们加了媒体未来主题来诠释视觉部分。

览时丰富了重要的交流观点。我们不争论在展期时间物品的变化和转型。这些态度让艺术家放弃自己的霸权角色，他们放弃为作品下定义，容许偶然的共同发明（Cage

2010），并且许多受聘艺术家进行讨论。一些

通过使用定点方法论，我们调整了在Nowogrodzka

装置品被艺术家和参观者弄坏，然后又再一次修建（家”

18A/1的公寓空间，我們专注于展示效果，并赋予意像和

Nhà”和房间从亚洲与太平洋博物馆），一些作品也被

格式，以感染参观者。废弃凌乱的公寓使得我们能够建

增改或擦掉 (5102, Cyfrowy kościół, Galeria 18A)。

造出落败的物质主义社会形象和非虚拟技术的缺陷，从

除了人类学的实证研究，也在于加入物质的空间，很重要的活动是在制作展览品时直接密集的体力。我们打算打破现代艺术上的倾向，就是说分开构想和物质的工作。我们反对艺术家是经理人的观念。这样我们否定理论活动和普通劳力完成工作的差别。我们宣示人类学者定义每日饱和的政策的实践。就是在每日和（非）物质的交流中体认这些政策。它们用可接受的行动方法和我们感兴趣的问题论来表明道路，这些道路带领我们到各种境界. 感谢支持实现展览的人： Anna Malewska Szałygin 教授, Joanna Wasilewska 亚洲与太平洋博物馆馆长, Jarek Wojtach, Justyna Jasionowska, Magdalena Ginter - Frołow, Zofia Rojek, Jacek Żukowski, Ewa Jaczewska, Wergiliusz Wieczorek, Nguyen Thi Thanh, Nguyen Hung Son, Ngo Hoang Minh, Dyrektor Teatru Powszechnego w

Warszawie

Paweł

Łysak 华沙普通剧院院长,

Karolina Kubik, Marcin Suliński, Bartosz Świętek, Joanna Bligier, Tomasz Czuwara 和开放讨论基金会。

Piotr Cichocki

过去展览地点：亚洲与太平洋博物馆

Photo by Dang Thuy Duong

NHÀ Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank, Teresa Kutkowska, Patrycja Pendrakowska, Daniel Rycharski, MagdalenaŚwiatłoń, Katarzyna Zarzycka 家 ”Nhà” 是一种姿态建筑的重复。真正被重新创建的是越南社会主义共和国人民的日常经历和去殖民主义化阶段构建其国家政治主体性的过程。由此我们联想到个人和政治用途标志之间的共生性。同时我们指住

Photo by Dang Thuy Duong

宅其中一个关键角色在于创建主体性“存在感”（来自 Benedyktowicz D。, Benedyktowicz Z。 1990,

海

德格尔1977），以及和祖国这种家的观念紧密联系的诗化的隐喻宣传（正如在“步枪上的匕首”诗里所描述的----“当他们来烧毁你生活的家园-波兰”）。我们感兴趣的是内部空间和日常物品之间的联系，以及现代国家领土框架形成和破坏的条件。城墙和回忆正在经历这种持续的重建和毁灭的过程。现代政策，科学技术，大众，移民和枪支影响着和冲刷着家庭。

Photo by Dang Thuy Duong

这种装置是从事施工的许多人的一种协作姿态，Daniel

国家重建为名义的公共设施建筑。现代主义精神产生了

Rycharski用劣质的建筑材料静静地讲述着被殖民进

一种新的建筑类型，特别应用于基础设施，在原始建筑

程排除在外的人们的故事。Nguyen Thi Thanh 夫人回

的构建中展现着自身魅力。混泥土逐渐代替了传统的砖

忆起30年前河内的劣次的房子。她的女儿 Dang Thuy

石。这一发展项目与一个普通人的适度经济可能性同步

Duong 在博物馆里重新建造了这个房子。材料不断提升

紧密相连，同时形成鲜明的对比。

的过程是建筑作品意义的重要部分。砖石被设计应用于

Nguyen Thi Thanh 夫人在1986修建的房子就建造得不

反贫穷运动。

是很正式。这房子不对称，有着开阔的平台和平整的屋

20世纪80年代的越南有了相对的和平，开始渐渐从战争

顶，缺少装潢。同时它也是对流行的现代主义和一种对

的创伤中复苏过来。在 Phố cổ 区域，现在建筑开始在

比例的巧妙打破。她的房屋建造者用了一种跟正式建筑

传统的房屋和类似总统大剧院这样装饰得富丽堂皇的

很类似的建筑风格。经年几何，和公共建筑相比，她的

殖民地建筑旁出现（洛根2000）。城市充斥着公寓群

房子充满了个人的回忆。

和以

物品: 这个梳子是由一块来自于一架被击落的美国空军战斗机的铝板裁剪而成。越南，1964-75 Wanda Monika Jelonkiewicz 的礼品号设备: 20514 Photo by Dang Thuy Duong

花瓶这些瓷花瓶包含银色，铜色铁片。花瓶瓶颈处的金属外皮渐渐程式化形成机枪弹壳的形状。它们是用于住家祭坛的祭花。越南，20世纪后半叶 Halina Eysymont 的礼品号设备: MAP 20653 和 MAP 20652 Photo by Marek M. Berezowski

照片照片的来源有三处，分别是：亚洲与太平洋博物馆 Janusz Eysymont 先生的旅游珍藏, Nguyen Thi Thanh 小姐和 Nguyen Hung Son 先生的的私人收藏。这些照片说明越南在二十世纪70和80年代日常生活方式。不同的视觉材料是 Nguyen Thi Thanh 小姐以前买卖废弃金属的贸易许可证的副本(在1980 年代她曾是幼儿园负责人，靠着这样的买卖她赚取一些额外的钱)。这个展品符合了利用战时金属物品 Photo by Marek M. Berezowski

再生的特点。

电影和声音

陈有关于这个空间中的日常生活，透过这样的设计让人将过往和回忆交织在一起。经过讨论后， Nhà同时将这

Piotr Cichocki, Dang Thuy Duong, Karolina Frank, Teresa Kutkowska, Magdalena Światłoń, Katarzyna Zarzycka

个房子和充满回忆的盒子放入展览中。

房间

这部作品是根据回忆所制作，其中以人类学为主，探讨房屋建筑以及居住模式。故事是在地经验及外来移民的心声，诚如社会进步的进程， Mr。 Nguyen

Hung

Son, Mr。Ngo Minh and Mrs。Nguyen Thi Thanh 将会告诉我们关于家园的故事。展场的作者试图用铺陈的方式来准备这个展览，这个铺

房间／场所是一个由使用者或是媒体消费者所使用的一个隐匿空间。空间内部的物件摆放是透过演绎法以及试误法来设置，于此透露出了其政治结构与跨文化的关系。整个主轴是根据游戏和影片由电视和扶手椅来进行分界，这只是表面上由他们操作者所控制的故事情节，建构出一幅不同文化及世界的图像。以阿富汗为

Photo by Dang Thuy Duong

Photo by Marek M. Berezowski

例，一张舒服的扶手椅能够给人一种舒适座位的感受，

用者的定位所建立，更甚而影射了其他的概念，像是展

进而让人忽略了其他的物件，像是在扶手椅后面放置在

览中零星呈现的部分（隐藏在数位教堂中的神的名字。

另一条主轴线上的物品，对比于抽象的媒体渲染，博物馆中的装置连结行成了一种无法言喻的历史观，而这样的装置正真实呈现于阿富汗。他们阐述了两个东西的故事，这是源自于这个国家近代的故事，罂粟子油和罂粟。

大烟管大烟管，Czilim由木头，胶带，玻璃，线以及26ｍｍ对空

透过基础的连结，这些虚拟物件（影片、讯息、照片及纪

机枪子弹的弹壳所组成。

录）透过一个为不足道的小东西-

阿富汗, 21世纪初，号设备：20328

bots定义了使用者的

意见，经验以及实体（金属、油以及罂粟花）。而这整体的设备影射了穆斯林的理论以及两个神所拥有的名号’Peace’ (As-Salaam) and 'Humilator' (Al-Mudhill)，同时，这是他们根据政治情势，透过宰制权以及核心使

Opium pipe “chilim” and musical instrument called “rhodziak”. Photo by Marek M. Berezowski

乐器：rhodziak (发明者：Czorszanbi) 由废弃的USAID油桶所切割出的铁片而制成的双弦弦乐器。USAID就是美国的国际发展组织，是一个协助发展中国家民主化的机构。这个乐器在达利语里被称为 rhodziak，它的造型源自于传统设计。阿富汗，2010年 Nr inw。 MAP 20327 Photo by Dang Thuy Duong

Oil Piotr Cichocki, Joanna Owczarek 音樂裝置包含有幾個录制的片段，其中有Baba Nur Mohammad, Bangicha, Ghichak 独唱 (阿富汗光盘: A Journey to an Unknown Musical World, Network, 1994)，以及石油价钱滑落，美軍駐阿富汗的消息，从这些频道：Bloomberg Business, Fox News, Newsy World 报导的消息。

AL-MUDHILL Piotr Cichocki, Karolina Frank, Joanna Owczarek Al-Mudhill 是一个游戏，也是一个梦，透过被干扰和被破坏的媒体转播来呈现。我们透过Rambo Al-Mudhill。这位圣人的视野来观察这个世界。他所谓的恩典事实上像一个很严重的污辱以及新殖民文化的表现。不断的英雄事迹让他有机会去摧毁飞行中的鸟。这个征服者的角色并没有让人更容易理解，同时也没有太多关于「阿富汗文化」的诠释，但它成功地展现了两个霸权的冲突。

Screen Shot

现在

– 灰色地带华沙大学民族及文化人类学学院

M。 Berezowski （华沙大学民族及文化人类学学院博士生）和学生们，他们一起准备了这个展览，用来激发没有回答的问题。展览创立的直接动机是没有一个评价的灰色地带现象，起初我们理解它是对霸权市场的抗议手势－

在展览上

我们这个灰色地带被用不适当的物品标示，如卷香烟的机器，申根区外的糖果，从垃圾桶拿出的潜在货品或在波兰旅游的防弹背心。名为“卷香烟的机器”的装制品是Julia Szawiel和 Patryk “The Grey Zone”. Phot by Marek M. Berezowski

”CARGO／（非）物质“ 这是一个人类学的展览，它的目的是研究临近在社会动态中媒体物品的复杂社会关系。展览的一部分称为灰色地带，它位于华沙大学民族及文化人类学学院的一间没营业的餐厅的走廊。它也包含挂衣间而且就紧邻在重要的公共行政大楼旁边。在我们展示灰色地带的走廊就像过去的军事餐厅。展览的合作对象包括人类学家 Weronika Plińska（华沙大学波兰文化学院博士生)，摄影师和人类学家Marek

Zakrzewski的研究结果。他们研究了在华沙的住宅区卖香烟的小店。经过某些时间,取代卖香烟和尼古丁，他们进行卷香烟的服务。这个和 Marek M。 Berezowski 合作的作品纪录这些小店快速的消失，和他们如何应对因法律改变而导致他们的行业被快速淘汰。 ”防弹背心和顿涅茨克甜点 “ 是一张 Marek M 。 Berezowski 和 Weronika Plińska 创作的海报，它介绍在乌克兰买的由波兰开放讨论基金会提供协助的防弹背心。防弹背心一起和从顿涅茨克一间不营业的工厂出来的糖果在同一张海报上。糖果被”后车厢贸易“带到了

波兰南部的波德拉。因为 Małgorzata Panusik 的合作和开放讨论基金会的帮助，使作品能够完成。名为“奥利匹亚”的作品（作者：Weronika Plińska 和 Marek M。 Berezowski）评论尝试净化城市的效果，这些地方是指非现代化的和乱的市集。他们认为这些地方非常肮脏和吵杂，所以它们阻碍和谐发展。Magdalena Światłoń 和

Tamara Sawko 所准备的试验性的干预。特邀的两个作品： “卖货者的一天 ”和 “市场： ”炎热“ 和 ”温暖“。它们的作者是 Anton Nikolotov （艺术家，人类学家，伦敦艺术大学毕业生, Berlin Graduate School of Muslim Cultures and Societies 的博士生）。作品的成果来自于作者在莫斯科郊外的市集进行研究的结果。作品的第一部分是每日的移民者和商人的隐私和声音的记录。它的声音氛围是警卫用短波联系工作的声音剪接。作品的第二部分标示市集的热成像仪照片。这些照片对比冰冷的市集和被浓缩到成温暖色系的人类活动的身体。不适当的物品被用来反对全球资本主义霸权，它们没有任何正式的特点，和一般货品没有两样。被找到的或被抓到的，都被用来作为沉思，几乎变成了主题的特定的情况。在展览上我们成功的收集了各种不同表达灰色地带的东西。这个灰色地带是物理，可抓住的和清楚的。虽然灰色地带的东西很快消失，但是它们在法律漏洞被找到了。每次几乎就快能抓住它，并且把它放在玻璃柜里。这完全和灰色地带不同，我们無法研究它，因为灰色地带是盲人利用的特权。在那边买卖的货物时非物质的。它们的缺乏标示不同阶层的痛苦的上升。这个阶层的不同：有资本的人用黑暗的方法累计越来越多的资本，而没有的却经历这中情况的暴力。最重要的结论就是看不见的灰色地带的人没有代表权。灰色地带展览是由 Nikolai Ssorin-Chaikov 以民族概念化动机的实验方法研究出的。这个展览品没有可以看的东西，只是讨论的，所以它对批评，评论家和个人直觉反应是开放的，因为它只在约定的走廊地带和没有加入的

“Olympia”. Photo by Marek M. Berezowski

Teresa Kutkowska 的电影标示清洁和寻找的韵律。展览评论网路上的易逝的活动，它描述在现代网路使

意义。重要的是，因为展览的关系，两个月没营业的餐厅的走廊，成为华沙大学员工见面讨论的空间。他们每日费力地清洁保护地面，展览品，装置和器件，使得这个学院每日能正常运作。

用者生活中到处存在的灰色地带。这是 Julia Drąg 和

卷香烟的机器 Julia Szawiel, Patryk Zakrzewski 烟酒税从拿破仑时代开始。他发现消费者愿意对某些货品付更多的钱。现在在波兰的香烟价钱有85%是税。每

胁到发展的和谐性。其中的说辞包括两个，一是要清除华沙市中心的“欧洲市集”，这个靠近国家体育馆的地方在2012年变成了荒芜的，空的停车场。二是经过几个月和在“奥利匹亚”市集（靠近沃拉工人运动俱乐部）做买卖的商人们的谈话，他们投诉非法收取每平方米双倍的

一个提高价钱的比率都是尼古丁商业的灰色地带：从成

地摊费。

品的走私到建立小的和半官方工厂，甚至是被稽查单位

同时这个作品的目的是要思考社会变迁的本质，这个本

发现的非法的香烟工厂。利用刚取消的法律出现了一个

质由日常生活使用的东西变成物质化媒介。由Weronika

现象，很多有卷香烟的机器的小店出现了。这些小店都

Plińska 小姐做的照片是在这个“奥利匹亚”市集被清

Tobacco stalls. Photo by Marek M. Berezowski

在波兰的市场和住宅区。监督买卖尼古丁的单位发现这

洁干净，消失的那一天。作者特别注意到那些留在当地

些卷香烟的服务会有逃漏税的可能，从香烟的价钱就可

的货品，她将它们视为是商人，顾客，清洁工，行政人

反映出来－它们的价钱比官方的便宜两倍。从2015年1

员，路人的活动的痕迹的证据。那些人类学的观察让

月开始禁止使用卷香烟机器，违法者可处3年罚刑。从在

我们看到复杂的社会交流痕迹。展览上一些以前每天

华沙最后的一间非法贩卖便香烟的小店我们得到了这个

生活使用的东西的小照片是装在 IKEA 公司生产的相

小小的卷香烟的机器。她认为既然从2015年1月开始法

框里。IKEA是目前在在华沙很有名的家具公司。

律改变了，机器不能用在商业方面，所以卷香烟机器不再需要了。但是当我们在其它的商店试着借比较大的机器时，店家已经把它们卖了。也许这样特别的发明还不能预测它最后的命运。

奥利匹亚 Weronika Plińska, Marek M. Berezowski 这个作品评价尝试清洁城市中非现代和狼藉的市集, 效果，这些地方被认为是肮脏及混乱的。人们觉得它们威

卖货者的一天 Anton Nikolotov (8 min) 作品的特质是半成品，是作者长时间参与移民者生活的结果：商人和卖货者在一个非官方的莫斯科市场。将一小时现场录制的录音凝缩成八分钟的录制品。这个录制品的内容包含卖货着工作和休息时的声音。它也录进了市场警卫用短波联系工作的声音。这个设计的目的是要

“Machine for rolling cigarettes”. Photo by Marek M. Berezowski

记录声音的景色和和市场本身和它有关的人们的声音

莱坞的情歌，和顾客及路人开玩笑的声音，在听可兰经

氛围－他们休息和工作时的声音。这个设计也要表现声

的苏拉是睡着的声音，抽哈希什的声音。这个设计的最

音传到远方世界的微具体。有时候也可能是：一起听宝

后方式还会包含卖货着和其他市场工人一起工作的声音，和对声音的完美及他们每日生活的意义进行讨论和访问。

市场：”炎热“ 和 ”温暖“ Anton Nikolotov 红外线的热成像仪有广泛的军事，捕鱼业，医药，消防和保护安全的作用。跟非官方的市场有关系的人和空间 “Olympia”. Shot from the film made by Teresa Kutkowska and Magdalena Światłoń

的改变，在充满肉和不动的冷物质的空间，用直接的控制和监督的技术来表现出跟消费有关系的地方。

防弹背心和顿涅茨克甜点 Marek M. Berezowski, Weronika Plińska 边界的设立是为了将现实的一部分从其他部分被隔离出来。在普通人的想法中，两国领土间的界线通常是一条垂直的直线（维基百科）。边界形式，这个由国家单位或跨国组织所认定的边界通常是以维持领土形状及自然地貌为设立原则。根据这个观点，旅行商人的现象可以被认定为因应限制条件的变通策略。旅行商人的活动同时活化了经济也让这些潜在的边境区域转化成灰色地带。例如，有一间在乌克兰的糖果制造商，由于在该地区所发生的军事活动导致頓涅茨克的AWK(АВК)已在 2015年关闭，而它所生产的糖果仍然存放于波兰边境的一座小镇中，这些糖果在旅行商人的私人行李中从西部

来到了东部。一个总部位于华沙的开放讨论基金会在乌克兰给予了抗议活动援助。经历过血腥的镇压行动后，有约近一百名的示威抗议者遭到杀害，在2014年2月22 日的政治反对檔接管了当局，总统亚努科维奇逃往俄罗斯。然而，他们胜利的喜悦很快就因为顿巴斯武装冲突而蒙上了阴影。开放讨论基金会持续组织对乌克兰的援助，持续供应士兵防弹背心。但是，背心的数量限制问题让基金会遭遇到困难，其中包含有背心被没收以及志工所面临的刑事控诉，

波兰当地的法律限制一个人只能

携带一件防弹背心通过边境－随着时间的推移数量上限变更为5件。这些限制所导致的「应变策略」和旅行商人的活动模式有着异曲同工之妙，开放讨论基金会在波兰当地募集资金让在顿巴斯的士兵及志工直接在乌克兰购买防弹背心。

Shot from the film “AVK returns home” made by Marek M. Berezowski (2015)

“Machine for rolling cigarettes”. Photo by Marek M. Berezowski

回归家庭 Marek M. Berezowski (1’34 min) “AVK回归家庭”的影片受到了”防弹背心和顿涅茨克甜点”的海报和展示的影响。 AVK是一个家喻户晓的顿涅茨克糖果工厂品牌,他们的糖果和防弹背心一起出现在海报上。 AVK甜点是在战后从顿巴斯越过边界来到波兰。然而，这个点心却因为一场旅行又从基辅重新被带到了顿涅茨克州，在乌克兰边境，她们靠着这些糖果不仅让边防军对他们放行，甚至还被邀请享用复活节蛋糕。

Market “hot” and “warm”. Photo by Marek M. Berezowski

“Bulletproof vest and candy from Donetsk”. Photo by Marek M. Berezowski

网路的灰色地带 Julia Drąg, Tamara Sawko

垫 Julia Drąg, Tamara Sawko

这是个神秘的展品。它的行为艺术超过物理性。这是对

“滑鼠垫”是一个表示不确定的地方的东西。就像小鸟被

在网路浏览器上发生出现窗口的问题时艺术的回答。它

布谷鸟扔掉，它”试着”消失在周遭。这个不寻常的电脑

还对在每天工作和游戏的电脑发生干扰使用者的病毒出

滑鼠垫上印有有名上市的网路网站名。这个网站上常常

现时回答问题。但是对刺激网路活动过路者，这个瞬息”

有非法议价的东西，如：中国制的有名的仿冒衣服，有防

展品”打算跟网路上非法的问题扛争。

窃听的装置，便宜的香水或似毒品般的仙人掌。这个产品重要的地方在于有实用的价值。选择就在于使用者。

“Tax haven”. Photo by Marek M. Berezowski

的会员卡，绝大多数的富人逃过了赋税。

Marek M. Berezowski, Oskar Lubiński, Patryk Zakrzewski (1’30 min)

在影片中可以看到位于华沙的经济部的海报，街头艺术家透过涂鸦来讽刺这些避税天堂，但，这些行为似乎没有太大的作用，这个问题是否会得到妥善的解决又或者只是一个短暂的话题？

„通常，” 灰色地带”和街头商贩，非正式跨境商人，偷渡贩子，伪造以及非法商品的贩售有关，由于这些行为的掩盖，导致” 灰色地带” 的服务变得很普遍。同时，在有钱人的世界中，所有的交易都隐藏在高墙下的阴暗处，透过秘密海外帐户以及一些独家私人俱乐部

„Untitled graffiti” by Simpson. Photo by Dang Thuy Duong

Piotr C ichocki, Kat ar zyna Kr ól, Jakub W alk ows ki

“Digital church”. Photo by Marek M. Berezowski

Izabel a Cham cz yk , M agdal ena Karpińsk a, Marta Sał yga, Stef an Waliszewsk i

“5102”. Photo by Dang Thuy Duong

“5102”. Photo by Marek M. Berezowski

“Above us only sky”. Photo by Piotr Cichocki

Anna Koźbiel

100

“Above us only sky”. Photo by Dang Thuy Duong

Simpson, SC Szyman, Adam Walas

Photo by Dang Thuy Duong

101

Photo by Piotr Cichocki

102