9. Bilim Günleri Bülteni

HÜTBAT BÜLTEN hÜTBAT’IN GÜNCEL K İTLESEL İİLE TİŞİM ORGANI HÜTBAT’IN GÜNCEL KİTLESEL İLETİŞİM ORGANI

NİSAN 2016

İÇİNDEKİLER BÜLTENİMİZ

TARİH BOYUNCA AKROGİGANTİZM VE HACETTEPE’DE AKROMEGALİ ÇALIŞMALARI: Bir Hastalığı Anlamak...

2-3

TIP DÜNYASINDAN HABERLER

4-13

HÜTBAT’TAN HABERLER

14-15

Prof. Dr. Selçuk Dağdelen

Değerli Hacettepe Tıp Fakültesi öğrencileri, Meşakkatli bir süreçten geçerek hazırladığımız Bülten’imizin bir örneğini sizlere sunmaktan mutluluk duyuyoruz.

Bu yeni proje; gazete-dergi karışımı formatıyla hem öğrenciler arasında hem de hocalardan öğrencilere bilimsel-tıbbi bilgi ve düşünce akışını farklı bir sistem ile sağlamayı amaçlıyor.

Ekip olarak fikren ve pratikte gösterdiğimiz çaba ve değerli hocalarımızın katkılarıyla da ürettiğimiz bu içeriği periyodik bir yayın haline getirmekteki kararlı çabamız sürmekte ve hocalarımız tarafından takdir edilmektedir.

Bu süreçte yanımızda olarak bizlere destek veren hocamız Prof. Dr. Osman ABBASOĞLU’na ve rektörümüz Prof. Dr. Haluk ÖZEN’e teşekkürü borç bilirim.

Bülten’imizi öğretici-faydalı bulmanız ve katkı yapmanız dileklerimle...

HÜTBAT BÜLTEN KOORDİNATÖRÜ VE EDİTÖRÜ GÖKÇE GÜRLER

Serbest Kürsü’de: Hekimlik ve Teknoloji Üçüncü Boyut ve Tıp Nörokardiyoloji Gülmek Beynimizi Nasıl Etkiler?

Prof. Dr. Osman Abbasoğlu’ndan Hacettepe Tıplılara

EKİBİMİZ GENEL KOORDİNATÖR

DANIŞMAN ÖĞRETİM ÜYESİ

Gökçe GÜRLER

Prof. Dr. Osman ABBASOĞLU

BİLİMSEL YAZI VE ARAŞTIRMA

BASIN KOORDİNATÖRÜ

Melike AKINCI

Ayşe AKÇAY

Özlem BAYRAKTAR Stj. Dr. Fatma GÜNDOĞDU Sıla GÜVENİR Esra KAYGISIZ Feray BAŞKAYA Kaan Kutay ÖZMEN

HÜTBAT HABERLER Caner DENİZ Sena Gül ÇAKIR Yiğitcan ÖZKÜTÜK REDAKSİYON

Hamza Berdan TANRIKULU

Ümmü Gülsüm YÜKSEL

Stj. Dr. Süleyman YILDIZDAL

MALİ YÖNETMEN

Sümeyye YILMAZ

Burak ACAR

Ümmü Gülsüm YÜKSEL

1

TARİH BOYUNCA AKROGİGANTİZM VE HACETTEPE’DE AKROMEGALİ ÇALIŞMALARI: Bir Hastalığı Anlamak...

Prof. Dr. selçuk dağdelen

Tıp tarihinin ilham veren keşiflerine baktığımızda genelde şunu görürüz: titizlikle ve büyük bir merakla hastalıkları anlamaya çalışıyorlardı. Henüz etkeni olan bakteriyi bilmezken, bir şehirdeki salgının kaynağını saptayabiliyorlardı.

Daha adrenal diye bir organın varlığından haberleri yoktu ama adrenal yetmezliği tanımlayabilmişlerdi. Fransız nörolog Dr. Pierre Marie, 1886 yılında ilk kez “akromegali” derken, hastalığı hipofiz ile ilişkilendirmemişti ama gayet detaylı ve isabetli biçimde klinik tabloyu tarif etmişti. Her hastalığın bir bağlamı vardır.

Hastalığa karşı koruyan genler, hastalığa yol açan mikroorganizmanın hayatı, hastalık öncesi hayat, intrauterin macera, hasta yakınları, bozulan organ veya sistemin evrimsel adaptif süreçte aktığı ana cadde ya da saptığı çıkmaz sokak…

Bunların tamamı bir bağlamdır. Hastalıkları anlamaya çalışmalıyız. Çünkü onlar öyle yapıyordu. Hastalığın başladığı organı, başlatan geni ya da kimyasal etkeni bulmak bir hastalığın kavrandığı anlamına gelir mi?

Genlerin varlık nedeni hastalandırmak değildir. Organların, sistemlerin, reseptör ya da ligandların hatta mikroorganizmaların varoluş nedeni insanda bir hastalığa yol açmak değildir. Hastalıkları anlamaya çalışmalıyız, hastalığın bağlamını kavramak durumundayız. Tıpta hastalıklara bakışımız, giderek insan organizmasını canlı sistemlerden ayrı istisnai bir mekanizma olarak görme eğilimindedir. Oysa biyolojik sistemler devamlılık arz eder, bozulmuş bir süreç (hastalık) ancak bir alt ve bir üst benzer birime, hatta bağlamına bakılarak anlaşılabilir. Örneğin başka türlerde de benzer bir durum var mıdır? Doğal veya tasarlanmış hayvan modelleri insandakiyle birebir uyumlu mu dur? Benzer bir bozukluğun hastalık yaratmadığı başka bir tür var mıdır?

Akromegali ve gigantizm tarih boyunca hep var mıydı kesin olarak bilemiyoruz fakat büyük ve iri insanlar hep vardı. Tarihin ilk gigant figürü, Davud’un mağlup ettiği dev Golyat’dır. Kutsal kitaplarda anlatıldığına göre M.Ö. 11. yüzyılda geçen bu savaşta, Davud peygamber halkını düelloya davet eden dev Golyat’ın karşısına tek başına çıkıp ona meydan okur (Resim1). Golyat’ın en zayıf noktası olan alnından vurarak onu mağlup eder. Tarihin en eski yazılı belgeleri sayılan, Ölü Deniz Tomarları, tarihçi Josephus’un kayıtları ve Eski Ahit’e göre, Golyat’ın boyu 2-3 m. olup, devrinin boy ortalamasından % 30 daha uzundur. Fakat izleyen yüzyıllar boyu destanlar, masallar ve efsanelere konu olan bu cesaret öyküsü, Golyat’ın boyunu uzatarak günümüze dek gelir. Hatta o kadar ki, 1. Dünya Savaşında Çanakkale’nin Morto koyunda 25 kişilik mürettabata sahip Muavenet-i Milliye isimli küçük Türk muhribi tarafından batırılan İngiliz donanmasının 500 kişilik mürettabata sahip dev zırhlısının adı da “Golyat” dır. İkinci Dünya Savaşında Almanların geliştirdiği, bomba yüklü, uzaktan kumandalı insansız yüksek tesir gücü olan oyuncak tanklara da Almanlar “Golyat” adını vermişti. Bugün için, yüzyıllar boyu aktarılan, hala savaşan taraflara ilham veren bu “Davud ile Golyat” arasındaki savaşın neticesi, endokrinologlar tarafından aralarındaki cesamet farkına değil, “olsa olsa Golyat’ın optik kiyazmasına basan tümörün yol açtığı kör noktadan hamle yapan Davud’un bir zaferi olabilir” şeklinde yorumlanmaktadır.

Akrogigantizm, tarih boyunca hep destanlara konu olmuştur. Nerede kazanılması güç olan bir savaş, dolayısıyla epik bir kahramanlık hikayesi yazıldıysa, taraflardan biri hep akrogigant olmuştur. Antik çağın hemen her mitinde geçen bir savaş vardır: Gigantomakhia. Tanrılarla devlerin savaşıdır. Bazı kaynaklar Trakya’da bazı kaynaklar da Arkadya’da geçtiğini anlatır. Gigantomakhia da tıpkı Davud ile Golyat’ın düellosundaki gibi bir kehanet üzerine kuruludur: gigantları ancak bir ölümlü mağlup edebilir. Gigantomakhia, Bergama’dan alınıp Berlin’e götürülmüş olan Zeus Sunağının dış cephesini süsleyen 118 dev kabartmada tüm detaylarıyla resmedilmiştir (Resim 2).

2

Peki antik çağ düşünürleri kendilerinden yüz yıllar öncesinde anlatılan bu epik gigant öykülerini nasıl yorumlamışlardı? M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış olan Romalı filozof Cicero, gigantomakhia’yı “doğaya, ölüme ve yaşlanmaya karşı direncin sembolize edildiği bir savaş” olarak tarifliyordu.

Akromegali insidansı ülkeden ülkeye, etnisiteye göre fark arzetmez. Şu ana dek akromegali etiyopatogenezinde bırakınız kanıtı, iddia düzeyinde dahi tek bir gözlem yoktur ki, akromegaliye çevresel bir faktör yol açıyor olsun! Sendromik akromegalideki mutasyonlar bir yana bırakılırsa, vakaların çoğunluğunu oluşturan sporadik akromegalinin etiyolojisi hala anlaşılabilmiş değildir. Tüm endokrin sistemin orkestrasyonunu yapan bir organın hastalığı olduğu halde fertiliteyi tehdit etmediği, kapsamlı biçimde merkezimizin literatüre soktuğu ilginç bir noktadır. Bu arada Andropoloji, neandertal iskeletlerinin pelvis yapısını “fizyolojik akromegaloid” olarak tanımlamakta, beyni büyüyen bir türün doğum travayını kolaylaştırabilmek için de akrogigantik bir adaptasyon geliştirmiş olabileceğini düşünmektedir. Her ne kadar bugün için uygun tedavi edilmediğinde beklenen yaşam süresini 10 yıl kısaltan bir hastalık olsa da, akrogigantizm evrimsel adaptif süreçte beyni büyüyen bir organizmanın uyum çabasının bugüne kalan maladaptif bir mirası olabilir mi?

Türkiye’de ilk akromegali araştırmaları 1990’larda başlar. Türkiye’den ilk uluslararası akromegali yayınını 1992’da Prof. Tomris Erbaş ve arkadaşları yapmıştır. Geçen 25 yıllık süreçte, Hacettepe Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalında, fakültemiz Genetik, Kardiyoloji, Nöroşirürji, KBB, Nükleer Tıp, Patoloji, Radyasyon Onkolojisi ve Radyoloji ana bilim dalları işbirliğiyle, akromegaliyle ilişkili kardiyovasküler hastalık, fertilite ve kanserlere dair önemli araştırmalar yürütülüp literatüre kazandırıldı. Akromegali konusunda bilim dalımızda 9 tez çalışması yürütülmüş ve tamamı uluslararası endokrin camiası ile paylaşılmıştır. İlki 2004 yılında başlatılan 12 yıldır düzenli olarak Hacettepe ve Ankara Tıp Fakültelerinin Endokrinoloji ve Metabolizma bilim dallarınca dönüşümlü olarak düzenlenen Ankara Hipofiz Sempozyumlarında akromegaliye ilişkin güncel yaklaşımlar ve yerel deneyimler, ulusal endokrin camiamızda ilgiyle izlenmektedir.

Büyüme hormonunun, gerek eksikliği gerekse fazlalığının özellikle erişkin dönemde duygudurum ve mizaç üzerinde belirgin etkilere sahip olduğu, henüz yeni fark edilen ilginç bir konudur. Büyüme hormonu eksikliği olan erişkin hastalarımız ne kadar endişeli, mutsuz, tatminsiz ve sürekli talepkar bir profil sergiliyorlarsa, akrogigantik hastalarımız da tam aksine hep kanaatkar, sabırlı ve hürmetkar tutumlarıyla, kliniklerimizde şefkat duygumuzu beslemişlerdir. Hatta o kadar ki, genel bir tatminsizlikle ilişkilendirilen her tür bağımlılık tedavisinde büyüme hormonunun işe yaradığını öne süren ekoller vardır. Nitekim, çizgi film kahramanı “iyi kalpli dev” Şrek’in mizacı rastlantısal olmayabilir. Yoğun endokrin polikliniklerimizin yorgunluğuna değdiğini hissedebilmek için günde bir akromegalik hasta görmek yeter! Akromegalik hastalarımız, hekimlik mesleğinin özüne olan inancımızı tazelemeye devam ediyorlar. Nitekim, 2008 yılında Prof. Dr. Tomris Erbaş’ın girişimi ve desteğiyle, Hacettepe Tıp Fakültesinin Akromegali hastaları tarafından kurulan “Akromegaliyle Yaşam Derneği” 15 Nisan tarihini “Akromegali Günü” olarak tescil ettirmiş, akromegali ile yaşamı kolaylaştırabilmek için aktif olarak sivil toplum faaliyetleri yürütmektedir (Resim 3).

Akademik tıp, yalnızca kanıta dayalı tıp uygulamalarının yürütülmesinden ibaret olmamalı, hastalıkların bağlamıyla birlikte kavrandığı bir fırsat yaratabilmelidir. Nitekim, Hacettepe Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı olarak yaklaşık 25 yıldır, hastalarımız, öğrencilerimiz, asistanlarımız, fellowlarımız ve diğer bilim dallarımızla birlikte akromegaliye katkı sunmaya çalışıyoruz. Akromegali ve hipofizin, gelen nesilleri bekleyen, hala çözülmemiş pek çok sırrı var, meraklılarına duyurulur. İlgi duyan tüm öğrencilerimizi dört gözle bekliyoruz.

Prof. Dr. Selçuk Dağdelen Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Öğr. Üyesi 3

T I P D Ü N YA S I N D A N H A B E R L E R Stj. Dr. Fatma GÜNDOĞDU

KANSER TEDAVİSİNDE ONAYLANAN İLK ONKOLİTİK VİRUS TEDAVİSİ

FDA kanser tedavisinde kullanılmak üzere genetik olarak modifiye edilmiş herpes simplex tip1 virusu olan talimogene laherparepvec (T-VEC) isimli ilacı 27 Ekim tarihinde onayladı. Bu ilaç FDA’dan onay alan ilk onkolitik viral tedavi ajanı oldu. Talimogene laherparepvec, rezektable olmayan ilerlemiş melanomların kutanöz, subkutanöz ve nodal formlarının lokal tedavisinde kullanılıyor. İlaç kanserli bölgeye direkt enjekte edilince virüs tümör içinde çoğalıyor, immun sistem aktive edici bir protein olan GM-CSF(granulocyte-macrophage colony-stimulating factor) üretiyor ve tümör hücrelerinin ölümüne neden oluyor. Ayrıca T-VEC sağlıklı hücrelere girse bile burada çoğalmıyor. Bu tedavi stratejisi 1800’lü yıllardan bu yana hekimler tarafından fark edilen bazen kanser hastalarının viral enfeksiyonlar sonrası remisyona girmelerine dayanarak geliştiriliyor. İlacın onayı OPTİM isimli 436 rezektable olmayan metastatik melanomlu hastanın katıldığı randomize kontrolllü klinik deneye dayanıyor. Çalışmada T-VEC ile tedavi edilen 295 hasta ve GM-CSF ile tedavi edilen 141 hastanın tedaviye yanıtları karşılaştırıldı. Virusun tümörü küçülttüğü ve ortalama sağ kalımı 4.4 ay uzattığı görüldü. Tedaviyi alan hastalarda görülen en sık yan etkiler titreme, yüksek ateş, enjeksiyon bölgesinde ağrı, bulantı, grip benzeri semptomlar oldu. Aynı zamanda ilacın canlı onkolitik herpes virüsü olmasından dolayı herpes enfeksiyonlarının görülebileceği bildirildi. İlgili makale: 1. Oncolytic viruses get a boost with first FDA-approval recommendation. Dolgin E. PMID: 26027526 2. FDA Approves Imlygic, First Oncolytic Viral Therapy in the US. Medscape. Oct 27, 2015.

3. Nature 526, 622–623 (29 October 2015)

WHO’nun HSV ile ilgili bildirisi

Sıla GÜVENİR

Dünya Sağlık Örgütü’ün (WHO) değerlendirmelerine göre dünya genelinde, 50 yaş altı 3,7 milyardan fazla insan – popülasyonun %67si- Herpes Simplex Virüs Tip 1 (HSV-1) ile enfekte durumdadır.

Hem HSV-1 hem HSV-2 çok bulaşıcı ve tedavisi olmayan virüslerdir. HSV-1 primer olarak oral-oral temas yoluyla bulaşırken çoğunlukla ağız çevresinde uçuklara neden olur. HSV-2 ise genelde cinsel yolla bulaşıp genital uçuklara neden olur. Bununla birlikte WHO yayınladığı haberde, yeni değerlendirmelere göre HSV-1’in genital herpesin önemli bir nedeni olduğuna dikkat çekmiştir. 15-49 yaş arası kabaca 140 milyon insan genital HSV-1, 417 milyon insan da HSV-2 enfeksiyonuna sahiptir. Özellikle Amerika, Avrupa ve Batı Pasifik gibi yüksek gelirli ülkelerde, HSV-1 çocukluk çağında hijyen nedeniyle daha az görüldüğü halde cinsel olarak aktif olunduktan sonra enfeksiyonla karşılaşma riski yüksektir. HSV için aşı geliştirme çalışmaları da devam etmektedir.

Estimated HSV-1 prevalence by region among Estimated new HSV-1 infections among peothose aged younger than 50 years in 2012 ple aged 0 to 49 years in 2012

Kaynakça: PLoS One, Published online October 28, 2015

4

PREMATÜRE RETİNOPATİSİNDE YÜZDE 100 BAŞARI

Melike AKINCI

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Yetik, prematürelerde körlüğe neden olan “prematüre retinopatisi” ile mücadelede bağırsak kanserinde kullanılan bir ilacı kullanarak yüzde 100 başarı sağladı.

Yetik’in kendi buluşu olan enjeksiyon görüntüleme tekniği, “Dr. Hüseyin Yetik’in Dijital Görüntüleme Sistemi” adı altında literatüre geçti.

Görme kabiliyeti eksik bir retinayla doğan prematüre bebeklerde; olgunlaşmamış, görme kabiliyetini henüz kazanmamış retinanın doğum sonrası gelişme sürecinde birtakım sıkıntılara maruz kalması, gelişmesinin aksaması prematüre retinopatisi veya “ROP Hastalığı” olarak adlandırılır.

Daha önce sürdürülen tedavi yöntemine ilişkin bilgi veren Dr. Yetik, şu bilgileri aktardı: “Damarsız retina tabakasını yakıyorduk. Bunun pratik karşılığı, hastanın görme alanının olması gerekenden daha küçük bir hale gelmesine razı olmaktır. İkincisi ise o anormalleşmiş damarları da yakarak kontrolü elde etmeye çalışıyorduk. En azından bu vakte kadar gelişen retina bizim olsun maksadıyla belirli bir miktar kayba razı oluyorduk. Bu tedavide ise gözün içine bir ilaç enjekte ediyoruz ve bu ilaç enjeksiyonuyla anormalleşmiş damarların tümden ortadan kalkmasını sağlıyoruz. Vücut bu kez anormal damarların ortadan kalkmasını normal bir şekilde sağladığımız için sağlıklı damarlarını tekrar retina kumaşı üzerine doğru döşüyor ve olgunlaştırıyor. Tedaviden 6 ay, 1 yıl veya 4 yıl sonra bile o hastanın ROP hastalığı geçirmiş olduğuyla ilgili neredeyse en küçük bir delile bile rastlamıyoruz. Hemen hemen tamamen normal bir retina elde edebiliyoruz.”

Prof. Dr. Hüseyin Yetik’in İntravitral Enjeksiyon Tekniği adı altında enjeksiyon uygulaması, iğnenin göze girdiği, iğne ucunun göz içi boşluğunda görüldüğü ve gözün içine ilacın nasıl yayıldığını görüntüleyen sahnenin de kayda alındığı video Springer yayınevinin internet sayfasında yayın halinde sunuluyor. İlgili makaleler: 1. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi http://www.cshd.org.tr/?fullTextId=286 2. Intravitreal bevacizumab versus laser treatment in type 1 retinopathy of prematurity: report on fluorescein angiographic findings (Ophthalmology 2014;121:2212-9).

PMID: 26210602

Laboratuarda İnsan Ses Teli Geliştirildi

Feray BAŞKAYA

Science Translational Medicine’de yayımlanan bir araştırmaya göre, Wisconsin Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Nathan Welham önderliğinde yapılan çalışmalarda, laboratuvarda 170 kadar insan ses teli geliştirildi.

Böylece kanser ameliyatları ve diğer yaralanmalar ile ses tellerini kaybeden insanların ses teli restorasyonunda büyük bir adım atılmış oldu. Şu ana kadar kollojen enjeksiyonu gibi kısa süreli tedavilerle yetinmek zorunda kalınan hatta daha büyük çapta hasar bulunan insanlarda pek müdahele olanağı bırakmayan vocal cord yani ses teli hasarı bugün yeni bir tedavi olanağı buluyor gibi görünüyor. Başlangıçta kanser olmayan ancak larynx’leri alınmış 4 kişi ve kadavralardan alınan vocal cord doku örnekleriyle başlayan biyomühendislikle yürütülen doku üretme ve köpek kadavraları üzerindeki çalışmalar, olumlu sonuçlar vermeye başladı bile. Öyle ki biyomühendislikle üretilen bu dokular, akustik olarak orijinal ses telleriyle aynı ses karakteristiğine sahip ve üstelik doku reddi de görülmüyor.

İlgili makale: Bioengineered vocal fold mucosa for voice restoration(Science Translational Medicine, 2015; 7 (314): 314ra187) DOI:10.1126/scitranslmed.aab4014

TRİCORDER TEKNOLOJİSİ VE TÜMÖRLER

Hamza Berdan TANRIKULU

Standord Üniversitesi’nden elektrik mühendislerinin oluşturduğu bir takım, metal dedektörlerinin bulamadığı gömülmüş patlayıcıları bulan bir sistem üzerinde çalışmaktalar. Tricorder adı verilen bu teknoloji elektromanyetik stimülasyon ile maddelerin büyüyüp küçülmesi ve bu hacim AI PS ID Fi Dw değişikliğinin yarattığı ultrasonik dalgaların kaydedilmesinden oluşuyor.

Prof. Amin Arbabian ve Prof. Khuri Yakub oluşturdukları “radio frequency(RF)/ultrasonic hybrid imaging system” sayesinde su ve dokuların uzaktan belirlenebildiğini ortaya koydular. Bu yeni teknolojinin sayesinde, geliştirilecek sistemler aracılığıyla tümörlerin varlığını ve çeşitli anomalilerini dahil büyük bir duyarlılıkla ortaya çıkarabileceğiz. En güzel yanı ise bunu cep telefonu büyüklüğünde taşınabilir bir cihazla yapabiliyor olacağız.

Kaynakça: news.stanford.edu/news/2015/november/tricorder-device-arbabian-110915

5

Sümeyye YILMAZ

Tıbbİ İmplantların Enfeksİyondan Korunması için Antİmikrobİyal Bİyofİlm

Pacemaker, protez gibi tıbbi implantlar sayesinde bugüne kadar sayısız kişinin ömrü uzadı, ancak bu operasyonlar aynı zamanda enfeksiyon yapıcı mikropların implant üzerinde çoğalması ve immün sistemin bu yabancı objeleri reddetmesi gibi bir de risk taşımakta.

Fransa’daki Strasbourg Üniversitesi’nden bir Inserm (Institut national de la santé et de la recherche médicale) takımı, implantların enfeksiyondan korunması için bir biyofilm yaptı. Kullanılan biyomateryaller ve biyomühendislerin çalışmaları Advanced Healthcare Materials adlı dergide yayınlandı.Inserm (Institut national de la santé et de la recherche médicale) Fransız hastanelerinde ve üniversitelerinde bulunan ulusal bir biyomedikal ve halk sağlığı araştırma enstitüsüdür.

Oldukça ince, gümüş kaplı biyofilm antimikrobiyal, antifungal ve antiinflammatuar özellikler taşımakta ve titanyum implantları(yeni kalçalar, protezler ve pacemakerlar dahil) ve kateter gibi diğer enfeksiyon yapıcı medikal cihazları kaplamak için kullanılabilir özellikte.

Takım yeni biyofilm üzerinde birçok test yaptı ve biyofilmin inflammasyonu azalttığını, yaygın bakteriyel ve fungal enfeksiyonlardan koruduğunu gösterdi. Biyofilm ile kaplanmış implant insan kanıyla temas ettiği zaman, biyofilm immün sistemi hücrelerinin inflammatuar markerları oluşturmasını engelliyor.

Inserm araştırma takımının başkanı Dr.Philippe Lavalle aynı zamanda “film, sık sık implant ilişkili enfeksiyonlara sebep olan stafilokokkal bakterilerin, mantarların ve maya mantarlarının çoğalmasını inhibe ediyor.” diye belirtiyor.

Takım, implantın gelecek yıllarda kullanılabileceğini umuyor.

Kaynakça: http://www.medicalnewstoday.com/articles/299963.php

Feray BAŞKAYA

BEYNİMİZDEKİ NÖRONLAR GİBİ İLETİŞİM KURABİLEN BAKTERİLER KEŞFEDİLDİ

Nature dergisinde ekim ayında yayınlanan makalede iyon kanalları ile birbiriyle iletişime geçebilen bakteriler keşfedildiği belirtildi. UC San Diego araştırma proje başkanı Doç. Dr.Gürol Süel bu keşfin özellikle bazı metabolik stres kaynaklı nörolojik hastalıkların aslında bakteri kökenli olabileceğini ve bunun hastalıkların tedavisinde önemli rol oynayabileceğini belirtiyor. Biofilmler incelendiğinde periferdeki ve merkezdeki bakteriler arasında gerçekleşen iletişim ile zaman zaman gerçekleşen glutamat rekabetiyle biofilm merkezindeki bakterilerin antibiyotiğe ve kimyasallara dirençli kalabildiği saptandı. Biofilm çoğalmasında görülen osilasyonlar incelendiğinde, membran potansiyelindeki değişimden kaynaklandığı anlaşıldı. Bunu sağlayan iyon hareketinin, biofilmin iç ve dış tarafındaki bakterilerin metabolik aktivitesi ile koordineli hareketiyle olduğu görüldü. İyon hareketiyle sağlanan bu iletişimin insandaki ‘kortikal yayılan depresyon’ denilen migren ve nöbetlerde de yer alan süreçle benzer olduğu saptandı. Bakteri ve insanda bu ortak sinyal molekülünün ise metabolik stres olduğu belirlendi. Bunun ise aslında epilepsi ve migren gibi hastalıklar için tasarlanan ilaçların bakteriyel biofilme saldırıda kullanılabilmesi açısından önemli olabileceği ayrıca antibiyotiğe direnç problemine karşı önemli bir çözüm olabileceği düşünülmektedir. İlgili makale: Ion channels enable electrical communication in bacterial communities-Nature(2015) DOI:10.1038/nature15709

Stj. Dr. Fatma GÜNDOĞDU

ÇİN’DE GENETİK OLARAK MODİFİYE EDİLEN MAYMUNLARDA OTİZİM SEMPTOMLARI GÖRÜLDÜ

Shanghai Institutes for Biological Sciences da nörobilimci olan Zilong Qiu ve ekibi 25 Ocak’ta Nature dergisinde yayınlanan makalelerinde genetik olarak modifiye ettikleri maymunlarda otizim semptomları gördüklerini duyurdular.

Otizim bir takım bilişsel ve davranışsal bozuklukların olduğu etyolojisinde neredeyse 100 kadar genin rol aldığı düşünülen bir hastalıktır. Transkripsiyonel regülasyon ve micro-RNA işlenmesinde çok önemli role sahip bir protein olan MECP2(Methyl-CpG binding protein 2)’nin otistik fenotiple giden ağır bir gelişimsel bozukluk olan Rett sendromlu hastaların %90’ından mutasyana uğradığı bilinmektedir. Ayrıca MECP2 içeren genomik segmentlerde dublikasyon olması otizim spekturum bozukuluğunun ana semptomlarını gösteren MECP2 duplikasyon sendromuna neden olur. Bu çalışmada ekip zararsız lentiviruslere bağladıkları insan MECP2 genini makak maymunlarının yumurtalarına enjekte edip yumurtaları fertilize ettiler ve oluşan embrioları dişi maymunlara implante ettiler. Bunun sonucunda yeni doğan genetik olarak manipüle edilmiş 8 maymunda MECP2’nin ekstra kopyaları olduğu ve bunların aynı zamanda maymunların beyninde de eksprese olduğu görüldü.

Bir yıl sonra maymunlarda otizim benzeri semptomlar görülmeye başladı. Maymunların kafeslerinde sürekli tekrarlayan turlar attıkları, birbirleriyle iletişim kurmadıkları ve araştırmacıların göz temasından kolayca stres oldukları gözlendi. Bu maymunlardan oluşturulan ikinci kuşak maymunlarda da aynı semptomlar görüldü. Qiu bir röportajında ‘Bu maymunlar insan otizim hastalarıyla benzer semptomlar gösteriyor. Biz hastalık için oldukça değerli bir model olduğunu düşünüyoruz.’ dedi. Çalışmanın bundan sonraki kısmında ise araştırmacılar MECP2’nin nerelerde overeksprese olduğunu bulup CRISPR gen editing tekniğiyle bu genlerden kurtulmak ve semptomların düzelip düzelmediğine bakmak istediklerini söylediler. İlgili makaleler: 1. Autism-like behaviours and germline transmission in transgenic monkeys overexpressing MeCP2.

PMID:26808898 2. Nature 529,449 (28 January 2016) DOI: 10.1038/529449a

6

Hamza Berdan TANRIKULU

KALSİYUM KARBONAT VE KANSER

Kalsiyum diyetle birlikte alınması gereken süt, peynir, yoğurt ve bazı sebzelerde bol miktarda bulunan esansiyel bir mineraldir. Kalsiyum sadece diş sağlığı için değil; kanın pıhtılaşması ve sinirlerin, kasların ve kalbin düzgün çalışabilmesi için son derece önemlidir. Kalsiyum destekleri diyete ek olarak verilmesine karşın aynı zamanda kalsiyum karbonat reflüde oluşan yangının azaltılması için de kullanılmakta.

Central South University’de çalışan birkaç bilim adamının çalışmasına göre kalsiyum karbonat nanopartikülü in vivo ortamda gastrik kanser gelişmesini engelledi. Bilim adamları nonviral bir gen taşıyıcısı olan kalsiyum karbonata vascular endothelial growth factor-C’yi(VEGF-C) hedef alacak şekilde bir siRNA yerleştirdi. Burada kalsiyum karbonatın ilgi çekici temel özelliği ise hücreye herhangi bir sitotoksik etkisinin bulunmaması ve gen transferinde yüksek verim gösteriyor olması. Kalsiyum karnbonat ile siRNA taşınan hücrelerde VEGF-C snetezinin azalması ile birlikte tümör lymphangiogenesis’i, tümör büyümesi ve bölgesel lenf nodu metastazında büyük bir ölçekte azalma gerçekleşti.

Kaynakça: http://www.thehealthsite.com/news/calcium-carbonate-a-common-ingredient-used-in-antacids-can-prevent-cancer-growth-ag0216/ İlgili makale: http://www.nature.com/cgt/journal/v15/n3/full/7701122a.html

ZİKA

Hamza Berdan TANRIKULU

Zika virüsü 1947 yılında keşfedildi. Çok önceden fark edilmesine karşın şimdiki gibi pek önemli değildi. Çeşitli vakalar Güney Asya ve Afrika’da görüldü. 2013 yılında Pasifik ve de Afrika’da biraz yayılmasına karşın temel dönüm noktası 2015 Brezilya oldu. 2015 yılında Brezilya’da ortaya çıkan ve yenidoğanlarda doğumsal defekte sebep olan bu pek anlaşılamayan virüs Kasım 2015’ten şu ana kadar Brezilya’da 4000 tane çocuğun microcephaly ile doğmasına sebep oldu . Bilim adamları bu virüsün sadece Latin Amerika’da kalacağını öngörse de Britanya, Danimarka, İtalya ve İspanya’da hastalığın görüldüğü raporlandı. Peki şu anda medyada pek yer bulamayan bu hastalık ne, ne yapıyor ve nasıl yayıldı?

Zika virüsünün ilk ortaya çıktığı yerin Brezilya olduğunu biliyoruz. Dünya sağlık örgütü hastalığın taşıyıcısının Sarıhumma virüsünün taşıyıcılığını da yapan Aedes türü sivrisinekler olduğunu düşünmekte. Bu sivrisineklerin en ilgi çeken özelliği ise gece değil gündüz ısırmaları. Vahşi hayatın hüküm sürdüğü yerlerde sivrisinekler hem insanları hem de maymunları enfekte ederler. Ormanlık alanlardan kentsel alanlara dönen insanlar bu tarz enfeksiyonların yayılmasına sebep olur. Ama Claire Barnish’e göre hastalığı Aedes türü değil genetiği değiştirilmiş sivrisinekler taşıyor, bunu da 2015 yılında genetiği değiştirilmiş sivrisineklerin salındığı yerlerde Zika virüsü salgınının başlamış olmasına dayanarak söylüyor.

Peki Zika virüsü normalde nasıl bir virüstü. Zika virüsüne maruz kalan 5 kişiden sadece 1’i hasta oluyordu, temel belirtileri kızarıklıklar, ateş, eklem ağrısı idi; bazen de baş ve eklem ağrısı görülüyordu. Hastalık birkaç gün sürüyordu ve de Zika’dan dolayı genellikle kimse hastaneye gitmiyordu. Şu anda ise Zika virüsü salgını DSÖ tarafında uluslarası halk sağlığı tehlikesi ilan edildi. Bunun birkaç sebebi var. Zika virüsü şu ana kadar birçok bebeğin mirocephaly ile doğmasına sebep oldu ve de DSÖ beyin hasarlı bebeklerin sayısının artacağını söylüyor. Zika virüsünün bir temel özelliğide çok hızlı bir şekilde yayılıyor olması. DSÖ verilerine göre Mayıs 2016 tarihine kadar 4 milyon insanın bu virüsle enfekte olacağı düşünülüyor ki DSÖ’ye göre Zika sadece sivrisinekler ile yayılmıyor, Zika cinsel ilişki ile de yayılıyor olabilir. Şu anki bu içler acısı durumun ön kötü yanı ise yıllar içerisinde dahi herhangi bir aşının yapılabileceği düşünülmüyor.

Zika virusu ile ilgili tartışmalar bilim çevrelerinde devam etmekte.

Kaynakça: https://www.rt.com/news/330262-zika-virus-strikes-europe/ https://www.rt.com/news/330324-zika-virus-live-updates/ https://www.rt.com/news/330918-zika-who-global-emergency/ http://www.cdc.gov/zika/symptoms/

7

S İ N İ R B İ L İ M KÖ Ş E S İ Melike AKINCI

SES DALGALARIYLA BEYİN HÜCRELERİNE KONTROL

California’daki Salk Biyolojik Araştırmalar Enstitüsü bilim adamları, özellikle beyin, ardından kalp, kas hücrelerini kontrol etmek için ultrasonik ses dalgalarıyla yeni bir method geliştirdi. Daha önce beyin hücrelerinin kontrol edilmesi için ışığın kullanıldığı bir teknik geliştirilmişti. Ancak ışığın dokulara nüfuz edememesi ve hızla dağılması nedeniyle yöntemin başarılı olması için fiber-optik implanta ihtiyaç duyulmuştu.

15 Eylül 2015 tarihinde “Nature Communications” dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, araştırmacılar, laboratuvar ortamında ultrasonik ses dalgalarıyla minik bir kurtçuğun beynindeki bazı nöronları faaliyete geçirerek hayvanın farklı bir yöne hareket etmesini sağladı. Enstitü’den Stuart Ibsen, “Bu teknik, beynin derinliklerindeki belirli bir bölgeyi harekete geçirmek için büyük avantaj yaratacak. Tekniği, şimdi de farelerde deneyeceğiz ve bir memelinin beyninde işe yarayıp yaramadığını kontrol edeceğiz” dedi.

Deneylerde daha önce beyin haritası çıkarılan “Caenorhabditis elegans” cinsi kurtçuk kullanıldı. Yeryüzündeki canlılar arasında en basit sinir sistemlerinden birine sahip olan bu kurtçukların beyninde 302 nöron bulunuyor. Nöronların yüzeyindeki hücre zarı, ultrason dalgalarıyla geriliyor ve zardaki TRP-4 diye adlandırılan bir kanalı harekete geçiyor. Araştırmacılar, kurtçuğun beynini kontrol etmek için diğer hücrelerdeki kanalları genetik değişime uğrattı. Kurtçuklar, alçak frekanslı ultrason dalgalarının etkisini artırmak için de minik kabarcıkların içine yerleştirildi.

Bu yeni yöntemin ışık temelli yaklaşımlardan daha avantajlı olması bekleniyor. Salk Biyolojik Araştırmalar Enstitüsü’nden ve de bu araştırmanın kıdemli yazarı Doç. Dr. Sreekanth H. Chalasani, “Işık temelli teknikler bazı çalışmalarda önemli bir yer tutuyor ve eminim ki önümüzdeki zaman dilimlerinde bu tekniklerin kullanıldığı bilimsel çalışmalarımızda büyük gelişmeler kaydedeceğiz.

Fakat bu yepyeni bir yol. Nöronları ve de diğer insan hücrelerini manipüle etmek için yepyeni bir araç!” dedi.

Feray BAŞKAYA

BEYİN AKTİVİTEMİZ BİZİ FARKLI KILIYOr

Nature Neuroscience’da, 12 Ekimde, farklı bilişsel görevlerle 126 yetişkin kişi üzerinde yapılan bir çalışma yayınlandı.

Bu çalışmada, her bir bireyin beyin taramalarında binlerce nöronu karşılaştıracak şekilde senkonize aktivite gösteren alanlar incelendi. Buna göre örneğin temel görme ve motor becerilerinde çoğu insanın nöron bağlantıları benzer yollarla iletişim sağlarken, frontoparietal lob gibi diğer beyin bölgelerinde kişiler arası farklılık olduğu keşfedildi. Farklı zamanlarda farklı görevleri gerçekleştirirken bireylerin beyin taramaları karşılaştırıldı. Dinlenirken ve özel bir görev sırasında gösterilen beyin aktivitesinin parmak izi gibi kişiye özgü olduğu saptandı. Bu taramalar ile kişilerin dil, matematik becerisi kullanmadan ve öğrenilmiş bilgi olmaksızın problem çözmede kullanılan akışkan zeka ile connectome’ları arasında bağlantı olduğu keşfedildi. Öyle ki verilen görevlerde prefrontal ve frontal lob bağlantıları güçlü insanların daha büyük başarı gösterdiği kaydedildi. Bilim insanları kişiler arası farklılık gösteren beyin aktivitesinin varlığının bilinmesinin, bireysel farklılık gösteren zihinsel hastalıkların teşhisinde ve tedavisinde önemli olabileceğini kaydetti.

İlgili makale: Functional connectome fingerprinting: identifying individuals using patterns of brain connectivity,” Nature Neuroscience DOI: 10.1038/nn.4135, 2015

Sümeyye YILMAZ

Sağlıksız Diyet Beynin Küçülmesine Sebep Oluyor

Et, hamburger, patates cipsi ve kola gibi alkolsüz içecekler ile karakterize Batılı(Western) tarzı diyet sol hippokampüs’ün hacminin azalmasına sebep olabiliyorken, taze sebzeler ve balık benzeri sağlıklı besinlerle beslenmek hippakampal hacmi artırıyor olabilir.

255 kişiyle yapılan bir çalışmada, araştırmacılar 4 yıllık bir takip sürecinin sonunda, sağlıklı diyetle beslenen ve sağlıksız diyetle beslenen kişilerin hippokampüs hacimleri arasında 200 mm3 ten fazla hacim farkı olduğu sonucuna ulaştı.

Daha önce yapılan çalışmalarda, diyetin kalitesinin depresyon ve kognitif sağlık ile ilişkili olduğu gösterilmişti. Hayvan çalışmaları da bunun hippokampusteki değişiklikle ilişkili olabileceğini ortaya koymuştu.

“Bilgilerimize göre; bu çalışma diyet ve hippokampüs hacmi arasındaki ilişkiyi, daha önce hayvanlarda yapılmış olan çalışmalarla uyumlu bir şekilde ortaya koyan, insanlar üzerinde yapılan ilk çalışma.” diye belirtiyor Felice N. Jacka önderliğindeki araştırmacılar(Nicolas Cherbuin, Kaarin J. Anstey, Perminder Sachdev & Peter Butterworth) ve “Bu bulgular diyetteki değişikliklerin hippokampal sağlığı destekleyebileceğini, yaş ile ilişkili atrofiyi azaltabileceğini ve hipokampal atrofi ile ilişkili negatif sağlık sonuçların ortaya çıkmasını engelleyebileceğini ileri İlgili makale: Sonogenetics is a non-invasive approach to activating sürer nitelikte.” diye ekliyorlar. neurons in Caenorhabditis elegans. Nature Communi- Çalışma 8 Eylül 2015 tarihinde BMC Medicine adlı dergide yayınlandı. cations, 2015; 6: 8264 DOI: 10.1038/ncomms9264

8

İlgili makale: http://www.biomedcentral.com/1741-7015/13/215

ÖZGÜR İRADEYE SAHİP MİYİZ ?

Burak ACAR

Bu soruyu biraz daha bilimselleştirecek olursak beyin hazırlamaya başladıktan sonra bir hareketi iptal etmek mümkün müdür ?

Amerikalı araştırmacı Benjamin Libetin yaptığı çalışmalarda gösterilmiştir ki bilinçli hareketlerimiz bilinçsiz beyin süreçleri tarafından başlatılıyor ve ‘readiness potential(hazır olma potensiyeli)’ olarak adlandırılan beyin dalgası kişi kararını vermeden önce bile kaydedilebiliyor.Bu da bizi şu soruyu sormaya itiyor: özgür irade denilen şey gerçekten var mıdır yoksa sadece bir illüzyondan mı ibarettir ? Önceki yıllarda yapılan bu araştırma birçok kişi tarafından hareketlerimizin ve kararlarımızın tamamen fizik kurallarına bağlı olduğunu ve özgür irademizin olmadığını savunan determinist görüşe kanıt olarak sunulmuştur.

Fakat son zamanlarda Charité - Universitätsmedizin Berlin’deki araştırmacılar istemli hareketlerin karar verme mekanızması üzerinde etkisini şu soruyu sorarak araştırdılar : beyin hazırlamaya başladıktan sonra bir hareketi iptal etmek mümkün müdür? Deneyde katılımcılar bilgisayara karşı oyun oynarken EEG vasıtasıyla beyin dalgaları incelendi. Özel geliştirilmiş olan bu bilgisayar readiness potential olarak adlandırılan bu dalgaları ölçmeyi başarıyor ve bu verilere göre kişinin yapacağı hareketi tahmin edebiliyordu.Eğer katılımcılar tahmin edilen hareketten kurtulmayı başarırlarsa önceki bilinenlere göre hareketlerimizin üzerindeki kontrolümüzün çok daha fazla olduğu kanıtlanmış olacaktı ki bu da deney sonunda tam olarak kanıtlanan şeydi.

Sonuçlar şunu gösterdi: Evet belli bir noktaya kadar(point of no return) planlanmış hareketi iptal etmek mümkündür.Bu da bize önceki çalışmalara göre özgürlüğümüzün daha çok elimizde olduğunu kanıtlamıştır.

Kaynakça: http://medicalxpress.com/news/2016-01-free-mechanisms-involved-decision-making.html İlgili makale: Matthias Schultze-Kraft et al. The point of no return in vetoing self-initiated movements, Proceedings of the National Academy of Sciences (2015).

DOI: 10.1073/pnas.1513569112

serbest kürsü

STJ. DR. SÜLEYMAN YILDIZDAL

GÜLMEK BEYNİMİZİ NASIL ETKİLER?

Gülmek. Karşımızdaki kişileri mutlu etmenin en etkili yollarından birisidir, çünkü bilinçli veya bilinçsiz olarak onları da gülmeye teşvik ediyoruz. Bazı araştırmalara göre, içgüdüsel bir fasial mimikri mekanizması olduğu ve karşımızdakinin duygularına bu yolla empati kurabileceğimiz ortaya koyuldu. Bununla ilgili yeni bir çalışmayı sizlerle paylaşmak istiyorum.

İnsanların fasial görüntülerinin diğerlerini emosyonel olarak nasıl etkilediğini açıklamak için Adrienne Wood ve arkadaşları bir çalışma yayınladı. ‘Eğer sen mutsuz bir yüze sahipsen arkadaşında mutsuz bir yüze bürünmeyi deniyor veya mutluysan öyle bir yüzü deniyor’, yargısına ulaştılar. Bunu bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde milisaniyeler içinde yapıyoruz.

Beyin, önce karşısındakinin hislerini anlıyor sonra nasıl bir tavır takınacağı hakkında fikirler oluşturuyor, yüz ifadesini ona göre değiştiriyor ve karşısındakine ona göre yaklaşıyor veya uzaklaşıyor. Ve bunları sadece milisaniyeler içinde yapıyor.

Aslında karşısındaki bireyin yüzünü okuyarak ona göre davranışlarını şekillendiriyor.

Uzun süreli emzik kullanımı gibi bazı durumlar fasial mimikri yeteneğini azaltıyor. Bu kişilerin emosyonel paylaşım ve algı yetenekleri azalıyor. Hatta periferik veya santral motor hastalıklarda, fasial paralizide, Bell’s paralizide de hastalar bu durumdan şikayetçi olabiliyor. Ancak eğer konjenital bir hasar varsa beyin kompansatuar bazı mekanizmalarla bunu telafi edebiliyor.

Otizm gibi bazı sosyal rahatsızlıklarda da durum aslında benzer. Otizmli bireyler karşısındaki kişilerin emosyonel durumunu daha az anlıyor ve empati yetenekleri daha zayıf. Araştırmacılar bunu göz kontağının daha zayıf olmasına bağlıyor ve bu durumun da fasial mimikriyi azalttığını belirtiyor. Bu kişilerde göz kontağı arttırıcı uygulamalarda bulunulduğunda fasial mimikri artıyor ve emosyonel durumu algılama yetenekleri gelişiyor.

Bütün bu bilgilerin ışığında çalışmacılar fasial mimikrinin karşımızdakini anlamada ve ona karşı tutumlarımızda etkili olacağı sonucuna varıyor. İleriki çalışmalarında bu durumun beyindeki mekanizmasına odaklanmayı amaçlıyorlar ve bazı rahatsızlıklarda daha efektif tedavilerin geliştirilebileceğine inanıyorlar.

Kaynakça: Wood et al. Fashioning the Face: Sensorimotor Simulation Contributes to Facial Expression Recognition. Trends in Cognitive Sciences, 2016 DOI: 10.1016/j.tics.2015.12.010

9

serbest kürsü

ümmü gülsüm yüksel

NÖROKARDİYOLOJİ: BIRAK KALBİN BEYNİNLE KONUŞSUN

Nörokardiyoloji tıbbın yeni bir alanı. Son yirmi beş yılda HeartMath Enstitüsü(HMI) kalpte merkezi sinir sistemin den bağımsız ‘küçük bir beyin’ olarak vasıflandırılan, en az 40 bin sinir hücresinden meydana gelen bir nöron ağı keşfetti. Bu hücreler kalbin faaliyetlerini düzenlerken aynı zamanda beyinle iletişim kurmakta. Üstelik beynin kalbe gönderdiği bilgiden daha fazlasını beyne göndererek…

Burada önemli nokta nöronların sayısı değil bağlantıları aslında. Örneğin dünyanın en zeki insanlarından sayılan Einstein’ın beyni, izni doğrultusunda ölümünden sonra çıkarılıp incelendi. Ünlü fizikçinin beyninin, fiziksel olarak ortalama insan beyninden büyük olmak bir yana % 10 daha küçük olduğu görüldü. Buna karşın beyin hücreleri arasındaki bağlantıların ki özellikle matematik ve uzaysal işlemlerden sorumlu kısmının çok yoğun ve sıkı ağlarla örülü olduğu tespit edildi. Bu durumdan yola çıkarsak 40 bin nörona sahip kalbin, 100 milyar nöron kapasiteli beyni baskılaması da mümkün olabilir, değil mi? İnsanların hayatlarının %80-90’ını bilinçsiz yaşadığı, gündelik hayatta çoğu kararı bilinçsizce; alışkanlıklara ve bilinçaltı yönlendirmelerine göre verdiği yapılan araştırmalarda gözlenmiştir. Bazen hatta belki de çoğu zaman ‘neden böyle yaptım ki, davrandım ki, söyledim ki?...’ diyerek sorgularız kendimizi. Bilincimizin duygularımız üzerindeki kontrolü zayıfken, güçlü duygularımızın(tutku, öfke, sezgi, hırs...) irademiz ve bilincimiz üzerindeki etkisi çok fazla.

Dr.Rollin McCraty ve arkadaşları(Childre, Thurber…) 1991 yılından bu yana kalp ve beynin elektromanyetik uyumuyla ilgili çalışmalar yapmakta. Bu çalışmalardan en ilginç olanı EKG ve EEG ölçümleri yapılarak sonuçların karşılaştırılması, yorumlanması ve hatta isteğe bağlı, basit ve bilimsel araştırmaya dayanan tekniklerle uyumun sağlanması. Peki, kalp ve beynin uyumu neden önemli?

İnsan kalbi vücutta en güçlü ve geniş elektromanyetik alanı üretir. Bu biyoelektromanyetik alan bedenimizin çalışma ahengini koruması açısından önemliyken aynı zamanda başka insanların kalp ve beyin dalgalarına da etki eder. Eğer kalp ve beyin dalgalarımız uyum içerisindeyse kendimizi tam bir sağlık ve huzur içerisinde hissederiz. Bu halde sezme, konsantrasyon ve yeni şeyler üretme gibi etkinlikler de güçlenir. İçerisinde bulunduğumuz ekibe en yüksek uyumu gösteririz.

Bütün bu anlatılanlar nörokardiyolojinin çeyrek asırda aldığı yolun çok çok küçük bir özeti aslında. Bulgular ufkumuzu genişletiyor ve bir yandan da geçmişten bugüne kalbe yüklenen tüm mecazların(kalp kırmak, kalp kalbe karşıdır, yufka yürekli olmak…) belki de doğru olabileceğini gösteriyor. Bilimsel ve toplumsal etikte almak zorunda olduğumuz kararlarda bizlere farklı bir bakış açısı kazandırıyor. Sezgisel zekanın önemini vurguluyor. Kalpler arasındaki uyumun topluma da yansıyacağını söylüyor, aynı fikirlerle ve iyilikle atan kalplerin dünyayı değiştirmesine şans tanıyor. Belki de içerisinde bulunduğumuz beyni, mantıksal zekayı ve maddeyi baş tacı eden modern zaman yerini, kalbiyle hareket eden güzel toplumlara bırakır, kim bilir…

HeartMath’in kurucusu Doc Childre şöyle belirtiyor: İnsanlığın daha fazlası kalbe dayalı yaşamayı uyguladıkça bu, bilincin sonraki seviyesine ergenliğini nitelendirir. Kalplerimizin sezgisel rehberliğini kullanmak, pratik zekaya dayanan sağduyu olacaktır.

Kaynakça ve İleri Okuma: 1. Rollin McCraty, Mike Atkinson and Dana Tomasino (2001). Science of The Heart. HeartMath Research Center, Institute of HeartMath 2. Armour JA and Ardell J. Neurocardiology. New York, Oxford University Pres, 1994 3. theness.com/neurologicablog/index.php.braincellsintheheart

10

nobel

Melike akıncı

2015 NOBEL KİMYA ÖDÜLÜYLE DNA ONARIMI VE KANSER “Hem kendim için hem de memleketim için çok sevindim. Çünkü olağanüstü tıp eğitimi veren memleketimdir.

Buradaki olağanüstü başarımın sebebi odur. O yüzden minnettarım. Bütün Türk milletine sevgilerimi iletiyorum.”

Genetik materyalin tam bir kimyasal kaosa düşmemesinin nedeni, hiç durmadan DNA’yı izleyen ve meydana gelen hasarları onaran moleküler sistemler barındırmasıdır.

3 bilim insanının 35 yılı aşkın süre önce başlayan çalışmaları, 2015 İsveç Kraliyet Bilim Akademisinin düzenlediği basın toplantısında, “Hücrelerin hasar gören DNA’yı nasıl onardığını, onarım sistemlerinin nasıl işlediğini ve genetik bilgiyi nasıl koruma altına aldığını” moleküler düzeyde gözler önüne serdiği için Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldüğü bildirildi.

1970’lerin başlarında bilim insanları, DNA’nın son derece istikrarlı bir molekül olduğuna inanıyordu. İsveçli Thomas Lindahl, DNA’nın aslında yeryüzünde yaşamın gelişimini imkansız kılacak bir yavaşlıkta bozulduğunu ortaya çıkardı. Öngörüsü, Lindahl’ın DNA’nın çökmesine sürekli engel olan moleküler bir mekanizmayı keşfetmesini sağladı. Aziz Sancar, hücrelerin UV ışınlarının DNA’da neden olduğu hasarı tamir etmek için kullandığı nükleotid eksizyon onarım mekanizmasının haritasını çıkardı. Amerikalı Paul Modrich de hücrelerin, hücre bölünmesi esnasında DNA’nın kopyalanmasında ortaya çıkan hataları nasıl düzelttiğini buldu. Bu üç bilim insanının çalışmaları, hücrelerin nasıl işlediğine yönelik son derece önemli bilgi sağlayarak yeni kanser tedavilerinin geliştirilmesine yol açtı.

Dr. Aziz Sancar, 2014 yılında AA’na ‘’Kanser tedavisinde kullanılan ilaçların çoğu DNA’yı tahrip ediyor ve vücutta bulunan DNA onarım mekanizmaları, o kanser hücrelerinin yaşamasını sağlıyor. Biz bu mekanizmayı anlamak, aydınlatmak için bir çalışma başlattık. Bu mekanizmayı anlayınca onu inhibe edip, kanser hücrelerinin normal hücrelerden daha önce öldürülmesini sağlamaya çalışacağız. DNA onarım mekanizmasını aydınlatmak, kanser tedavisi noktasında çok önemli. Gayemiz bu mekanizmayı açıklamak.’’ şeklinde bir açıklamada bulunmuştu.

Sancar daha önce de kanser tedavisinde sirkadiyen saat kullanımıyla ödüller almıştı. “Sirkadiyen saatin DNA onarımımız üzerinde kontrol etkisi var. DNA onarımı günün belli saatlerinde artarken belli saatlerde minimum seviyeye iniyor. Hedefimiz DNA onarımının ne zaman minimum ne zaman maksimum olduğunu belirleyerek DNA onarımı potansiyelinin en az olduğu zaman ilaç tedavisi uygulayarak hem ilacın etkisini çoğaltmak, hem de yan etkileri azaltmak.” Bu kapsamda DNA onarımı çalışmalarını kalın bağırsak ve deri üzerinden yürüterek kalın bağırsaktaki çalışmalarıyla kanserin tedavisini, cilt üzerinde yapılacak çalışmalarıyla da kanseri önlemeyi amaçladığını belirtmişti. İlgili Makaleler: Molecular Mechanisms of Mammalian DNA Repair and the DNA Damage Checkpoints Aziz Sancar, Laura A. Lindsey-Boltz, Keziban Ünsal-Kaçmaz, and Stuart Linn PMID: 15189136 Coupling of human DNA excision repair and the DNA damage checkpoint in a defined in vitro system.

Lindsey-Boltz LA, Kemp MG, Reardon JT, DeRocco V, Iyer RR, Modrich P, Sancar A. PMID: 24403078 Analysis of ribonucleotide removal from DNA by human nucleotide excision repair.

Lindsey-Boltz LA, Kemp MG, Hu J, Sancar A. PMID: 26491008 Circadian clock control of the cellular response to DNA damage Aziz Sancar, , Laura A. Lindsey-Boltz, Tae-Hong Kang, Joyce T. Reardon, Jin Hyup Lee, Nuri Ozturk PMID: 20227409

11

BİLİYOR MUYDUNUZ? sILA GÜVENİR

1901’den bu yana her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilen Nobel ödüllerinden biri de Nobel Kimya Ödülü’dür. Tıp ve Fizyoloji Nobel Ödülünün yanı sıra Nobel Kimya Ödülü de tarihinde birçok kez tıp alanına önemli katkıları olan çalışmalara verilmiştir. Örneğin son 15 yılı ele alırsak; işte bu çalışmalardan ve sahiplerinden bazıları:

•2002 - Biyolojik makromoleküllerin yapısal analizi ve tanımlanması için geliştirdikleri metotlar için; John B. Fenn (1/4), Koichi Tanaka (1/4), Kurt Wüthrich (1/2) •2003 – Hücre zarındaki kanallarla ilgili keşifleri için; Peter Agre (1/2), Roderick MacKinnon (1/2) •2004 – Ubikuitin aracılı protein yıkımının keşfi için; Aaron Ciechanover (1/3), Avram Hershko (1/3), Irwin Rose (1/3) •2006 – Ökaryotik transkripsiyonun moleküler temelleri üzerine çalışmaları için; Roger D. Kornberg (1/1) •2009 – Ribozomun yapısı ve fonksiyonlarıyla ilgili çalışmaları için; Venkatraman Ramaknishnan (1/3), Thomas A. Steitz (1/3), Ada E. Yonath (1/3) •2012 – G-proteinine bağlı reseptörlerle ilgili çalışmaları için; Robert J. Lefkowitz (1/2), Brian K. Kobilka (1/2) •2015 – DNA tamir mekanizmalarıyla ilgili çalışmaları için; Tomas Lindahl (1/3), Paul Modrich (1/3), Aziz Sancar (1/3)

SERBEST KÜRSÜ

KAAN KUTAY ÖZMEN

3. BOYUT VE TIP

Günümüzde, neredeyse her türlü işimiz için kullandığımız telefonlar olsun, ileride hastaları muayene ederken ya da röntgen ve benzeri görüntüleme ve de geçirime dayalı taramalar incelerken olsun hep ekranlara bakacağız. Bu resimler, videolar kısacası tüm görsel verileri kullanarak onlara daha etkili çözümler, tedaviler sunmak için çalışacağız.

Peki bu görüntülere daha fazla nasıl hakim olabiliriz, nasıl onları daha etkin bir şekilde kullanabiliriz? Bunun için kullanılabilecek güncel yeniliklerden biri bize bu resimleri üçüncü bir boyut ekleyerek görme şansı tanıyor hem de alışmış olduğumuz ekranları kullanmaktan belki de daha etkili bir şekilde. Normalde şu anda bile hastadan elde edilen görsel veriler olsun, videolar olsun; elimizin altında, masamızın üstünde yahut bir perdeye yansıtılmış bir şekilde hatta yeterince işlenildiğinde tutup döndürebileceğimiz çizimler olarak karşımızda ama hala biz onları bir ekran ya da yüzey üzerinde görüyoruz.

Her ne kadar bu, bizler için yeterli olsa da bir yerden sonra gelişen teknolojiye ayak uydurmak zorunda kalacak, kendini o perde ve ekranlardan kurtaracaktır. Bir resmin kendini ekrandan kurtarması söylendiği kadar kolay değildir, sonuçta tek bir görüntü bu iş için yeterli olamaz. Bu nedenle bu iş için biraz da bizim zihnimizden yardım alarak iki gözümüze de birbirinden biraz farklı görüntüler gönderilir. Bu görüntüler aslında oluşturması istenilen üçüncü boyut için hesaplanarak farklılaştırılmıştır. Zihnimizin bu iki görüntüyü tek bir cismin farklı açılardan görünüşüymüş gibi görmesini sağlayarak bizlere hayali bir üçüncü boyut katmış olur.

Artık bir resimden ziyade bir cisme bakıyor sayılırız çünkü yükseklik ve genişlikten sonra 2 farklı işlenmiş görüntü kullandığımız için derinlik algısına da sahip oluruz. Bunun bizlerin kullandığı normal bir ekrana bakmaktan farkına gelecek olursak görüş alanımızın tamamını işin içine kattığımız için sınırlı bir düzlemden ziyade çok daha geniş bir uzaya sahip olmuş oluruz. Elde ettiğimiz bu görsel uzay sayesinde normalde ulaşamayacağımız yapıları görebilir, gösterebilir hatta inceleyebiliriz bu şekilde daha kolay bir oluşumu pozisyonunun yanı sıra komşulukları ile öğrenebiliriz veya bir operasyon sırasında yapacağımız hareketleri bir ekrandan izleyerek yapmak yerine neredeyse elimiz ile tutabilecek şekilde hakim bir durumda kontrol edebilir, olası hataları engelleyip daha hızlı ve etkin yollarla tedaviler düşünebiliriz. Çünkü bizi sınırlayan yüzeysel bir görüntüden kurtulup yapı ve oluşum kavramına sahip olmuş oluruz.

12

SERBEST KÜRSÜ

eSRA KAYGISIZ

HEKİMLİK VE TEKNOLOJİ

Hayat çeşitli sorumlulukları yüklendiğimiz uzun ve engebeli bir yol iken, bazı zamanlar hekimliğin engebeleri biraz daha arttırdığını düşünebiliyoruz. Yolun belki de çok başında biri olarak beni de böyle düşünceler sarmıyor değil zaman zaman. Tıp öğrencileri olarak insan hayatının ellerimizde olduğu; dikkat, sabır, özen ve en önemlisi sevgi gerektiren bir meslek yolunda adımlar atıyoruz. Bazı adımlarımızı kendimizden emin bir şekilde atarken bazılarını bir sonraki adımı tahmin edemeden tereddütlerle atıyoruz. Aklımızda pek çok soru ile yol alırken bunlara bir de kaygı eşlik ediyor. Bir yandan hastalara olan sorumluluklarımızın getirdikleri bir yandan bireysel endişelerimiz…

Hastalarımıza ve kendimize dönük “ doğru soruları sorup, doğru yanıtları elde etmek” ile endişelerimizi belki de azaltabiliriz. Bu konuda geçmiş yıllara göre bizlerin daha şanslı olduğumuzu ve bizden sonraki nesillerin de daha da fazla imkana sahip olacağını düşünebiliriz.

Hızla ilerleyen teknoloji önemli birer kaynak hepimiz için. Sıkça kullandığımız internet tarayıcılarından, ulaşabildiğimiz tıbbi kaynaklar genel ve özel anlamda klinikte dahi hızlı bir şekilde bilgiye ulaşımımızı sağlamaktadır. Hayatımızın vazgeçilmezleri olmaya başlayan akıllı telefonlar ve tabletler ile de teknoloji farklı boyutlara taşınmış olup tıbba dair çeşitli araştırmaları da beraberinde getirmiştir.

Kanser tedavisinin sürdürülmesi ve kontrolü aşamasında akıllı telefon teknolojisinin tedaviye farklı boyutlar kazandırabildiğine dair araştırmalar yapılmıştır. Kontrollü, doktorunun onayı ile hastaya uygun uygulamalar ve düzenlemeler eşliğinde hasta doktor ilişkisine farklı bir bakış açısı geliştirilmiş. Hasta açısından aklındaki sorulara hızlı bir şekilde yanıt bulabileceği, normal olmayan bir durumla karşılaşmış olduğu düşüncesini, doktoruna danışmak istediklerini sorabileceği yeni bir yol olmuştur. Yakın bir tarihte ise diyabetli hastalar ve akıllı telefonlar ile tedavinin kontrolleri hakkında çalışmalar yapılmış ve tedaviyi olumlu etkilediği görülmüştür.

Hekimlik hayatımızda kendimizi geliştirmek ve hastaların kontrolü açısından hızlı ilerleyen teknoloji bizlerin yükünü bir nebze de olsa hafifletmekte olduğunu düşünüyorum. Fakat uygun koşullarda doğruluğu teyit edilmiş kaynaklarla bu ilerleme en faydalı şekilde olacaktır. Ve en önemlisi hekimlik yolunda teknoloji; bire bir yüz yüze gerçekleştirilen hasta doktor ilişkisini ikinci plana itmemeli aksine ona eşlik etmeli ve kuvvetlendirmelidir.

ESRA KAYGISIZ Kaynakça: http://www.physiciansweekly.com/a-mobile-diabetes-intervention/ http://www.physiciansweekly.com/smartphones-cancer-care/

13

H Ü T B AT ’ TA N H A B E R L E R TRANSPLANTASYON SEMPOZYUMU

5 Aralık 2015’te , tıp gündeminde sıklıkla yer bulan ve tıp öğrencilerinin de yoğun olarak ilgi gösterdiği bir alan olan transplantasyonu her yönüyle ele almaya çalıştığımız başarılı bir sempozyum geçirdik.

Prof Dr. Nüket Örnek Büken Prof.Dr. Ömer Özkan, Prof.Dr. Figen Özgür, Prof. Dr. A. Gürsel Leblebicioğlu, Prof.

Dr. Murat Güvener, Doç. Dr. H. Serkan Doğan, Doç. Dr. Fatma Visal Yrd. Doç. Dr. Mehmet Cavlak , Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bülent Doğrul, ve Uzm. Hemşire Çiğdem Toprak’ın katıldığı ve değerli katkılarını sunduğu sempozyumumuz Kırmızı Salon’da gerçekleştirildi.

Sempozyumumuzda transplantasyon hakkında ön bilgi verilmesinin ardından, transplantasyonun etik ve yasal boyutu ele alındı. Ardından karaciğer, böbrek, kemik iliği, kalp-akciğer, kemik ve kompozit doku nakli hocalarımız tarafından anlatıldı

Üniversitemiz Genel Cerrahi Anabilim Dalı öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bülent Doğrul karaciğer transplantasyonu anlatırken soldaki fotoğrafta görülüyor. Sağdaki fotoğraf ise Akdeniz Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ömer Özkan hocamızın kompozit doku nakli ile ilgili değerli çalışmalarını aktarmasının ardından Prof. Dr. Figen Özgür ve Prof. Dr. Gürsel Leblebicioğlu’nun Ömer Özkan hocamıza katılarak keyifli ve öğretici bir sohbeti paylaştıkları anlardan biri.

Günün sonunda öğretim üyesi kafetaryasında gerçekleştirdiğimiz kapanış yemeğinde hocalarımızla sohbet edip güzel bir yemek yeme fırsatı bulduk.

14

Daha nice sempozyumlarda ve 9. Bilim Günleri’nde görüşmek üzere.

Prof. dr. osman abbasoğlu’NDAN HACETTEPE TIPLILARA Sevgili Hacettepe Tıplılar, HÜTBAT’ta görev alan arkadaşlarınızı gönülden kutluyorum, böyle bir bülten hazırladıkları için. Bu bültenin güzel bir başlangıç olmasını diliyorum. Bir dileğim de tüm öğrencilerimizin bu oluşuma sahip çıkması, katkı sağlaması ve geliştirmesi. Bu bültenin, hepinizin kendini ifade edebileceği bir ortam haline gelmesi.

Tıp fakültesi öğrencilik yıllarıma baktığımda, o günlerdeki siyasi karmaşıklığın da etkisiyle olsa gerek, sosyal etkileşimin çok az olduğunu hatırlıyorum. Bundan da hala bir eziklik duyarım. İlgi kulüpleri, sosyal toplantılar, müzik dinletileri, toplu geziler, öğrenci yayınlarI…bunların hiçbirini yapamadık. Yarım asırı geçen geçmişiyle “Mantar” dergimiz bir ada gibi tek tesellimiz oldu. Oysa üniversite sadece amfide ders dinlemek değildi. Şimdi oğlum da üniversite öğrencisi ve Ona da aynı şeyi söylüyorum. “Üniversite sadece amfide ders dinlemek değil”.

Hacettepeli olmanın haklı gururuyla sizlerin, bizden daha iyi olmanızı istiyorum. Dünyayı daha iyi tanıyan, daha çok bilen, daha insancıl, daha hoşgörülü ve daha çok üreten. Hepinizi sevgiyle kucaklıyorum.

Prof. Dr Osman Abbasoğlu (1984)

İLGİ KulÜplerİ

Kurslar ve stajlar

DUYURU

DUYURU

HÜTBAT İlgi Kulüpleri olarak önümüzdeki günlerde Adli Tıp İlgi Kulübü’nün etkinlikleriyle adli ve psikiyatrik konuları alanında uzman isimlerle konuşacağız.

Yakındaki Gerçekleştirdiğimiz Etkinliklerimiz: -İntihar : Psikiyatri Abd Öğretim üyesi doç dr Özlem Erden Aki ve Adli Tıp ABD öğretim üyesi Doç. Dr. Mehmet Cavlak’ın katılımıyla 16 şubat Salı 15:30’da Konferans salonu 2’de.

-Uyuşturucu’nun Arka Sokakları : Ankara Narkotik Şube Müdürlüğünün ve Psikiyatri ABD öğretim üyesi Prof. Dr. Berna Diclenur Uluğ’un katılımıyla 3 Mart Perşembe 12:30’da Kırmızı Salon’da gerçekleştirildi.

Sena Gül ÇAKIR

Genel sekreterlİk

Dönem içinde düzenlenecek kurslarımıza katılımlarınızı bekliyoruz. Kurs isteklerinizi kurslarstajlar@gmail.com adresine mail atarak bildirebilirsiniz.

Kurslar ve Stajlar Sorumlusu Yiğitcan ÖZKÜTÜK

bİLimsel araŞtırmalar ve toplantılar

DUYURU

9. bİlİm GÜNLERİ

Her sene düzenlediğimiz gibi bu senede bilim günlerimizin hazırlıklarını hız kesmeden sürdürüyoruz.

Bildiğiniz üzere 9. Bilim Günlerimiz 6-7-8 Mayıs tarihlerinde olacaktır. Geçen sene olan genel katılımlı konuşmalarımız gibi bu sene de çok özel konuklarımız olacak. Bilimsel programımızı birbirinden eşsiz hocalarımızın desteğiyle hazırlıyoruz ve sizlere de en güzel şekilde sunacağız. Bilimselliğin yanında, hocalarımızla yüz yüze konuşup tecrübelerinden faydalanmanın en iyi yolu olan “uzmanıyla öğle yemeği” hepimiz için çok zevkli bir fırsat olacak. Sadece bilimsel programın yetmeyeceğini düşünüp çok güzel bir sosyal program planımız da var. Özellikle klasikleşen pazar pikniğimiz, kongre yorgunluğumuzu atmamızı ve birlikte güzel vakit geçirmemize sağlayacaktır. HÜTBAT tarafından düzenlenen bu faydalı ve aynı zamanda eğlenceli kongrede sizi de aramızda görmekten mutluluk duyarız.

bunları kaçırmayın!

6-7

HÜTBAT Kurslar ve Stajlar Alt Kolu olarak her sene düzenlediğimiz ‘Yaz Stajları’ programı kapsamında bu sene de fakültemiz anabilimdallarında Temmuz ve Ağustos aylarında olmak üzere stajlar iki dönem olarak gerçekleştirilecektir.

MAYIS 2016 9. BİLİM GÜNLERİ

Bilimsel Araştırmalar, Toplantılar ve Yayın Alt Koordinatörlüğü olarak yeni dönemde bir tıp fakültesi öğrencisi olarak kendimizi geliştirebilmemiz adına alt koordinatörlüğümüzü ilgilendiren tüm tavsiyelerinizi editor@hutbat.com’ a gönderebilirsiniz.

Bülten başvuru Siz de Hütbat Bülten’de yazar olmak istiyorsanız aşağıdaki pozisyonlardan birine 1. Bilimsel Yazar ve Araştırmacı 2. Köşe Yazarı 3. Fakülte Muhabiri Ad, soyad, dönem, telefon numarası, özgeçmiş ve neden bülten hazırlama kurulunda yer almak istediğinizi ve seçtiğiniz pozisyonda neler yapmayı planladığınızı yazarak editor@hutbat.com’a başvurabilirsiniz. *Çekirdek kadroda olmamanız halinde de yayın ilkelerimize uymak koşuluyla serbest kürsüde yazabilirsiniz.

15

8. BİLİM GÜNLERİ’NDEN KARELER

16