Jólablað Húsfreyjunnar 4. tbl. 2020

KVENFÉLAGASAMBAND ÍSLANDS 4. TBL. 71. ÁRG. 2020 VERÐ KR. 1990

jákvæð og hvetjandi

Margir

dásamlegir smáréttir Marentza Poulsen

Ég kemst í hátíðarskap

Helga Möller og Elísabet Ormslev

AÐVENTUSKREYTINGAR SIGGA LUND Í LOFTINU SMÁSAGNASAMKEPPNI

ISSN 0018-7984

9 770018 798008

LISTAKONAN MYRRA RÓS HEIÐRÚN Á GRÆNU STOFUNNI HULA - EINSTÖK PRJÓNUÐ DÖMUPEYSA

04

Íslensk ullarsæng

Gæða ull af íslensku sauðfé létt · hlý · góð öndun · vistvæn www.lopidraumur.is

EFNISYFIRLIT 5

Æðruleysi á aðventu og jólum Kristín Linda Jónsdóttir

38 47 50

6 14 16 19 20 24

Ég kemst í hátíðarskap

Elísabet Ormslev og Helga Möller

53

Ásdís Sigurgestsdóttir

Kvenfélagasamband Íslands

Systurnar frá Engey Kristín Ástgeirsdóttir

Leiðbeiningastöð heimilanna

Föndrað fyrir jólin

Guðfinna Rósantsdóttir Menning og listir

Listin að vefa

Ragnheiður Björk Þórsdóttir

Soffía Dögg Garðarsdóttir Listakona

Jólaskraut úr orgelpípum Myrra Rós Þrastardóttir

Kvenfélagasamband Íslands

Ávarp forseta

Guðrún Þórðardóttir Spurt og svarað

56

Í beinum tengslum við þig í loftinu Sigga Lund

Njótum þess að vera gestgjafar

58

Brautryðjendur

Guðbjörg Þorleifsdóttir Sigríður Hjartar

Saga íslenskra kvenna

Sigríður í Brattholti og Gullfoss Eyrún Ingadóttir

Marentza Poulsen

63

36

Hugarró við hannyrðir

Fallegt á aðventunni

60

28

Handavinna Húsfreyjunnar

Matarþáttur

Huggulegt og gott á aðventunni

64

Marentza Poulsen

Ljóðasamkeppni Húsfreyjunnar

Ljóð til að lesa og njóta

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

66

Frumkvöðull

Græna stofan

Heiðrún Birna Rúnarsdóttir Leiðbeiningastöð heimilanna

Spjaraþon-hugmyndasmiðja Jenný Jóakimsdóttir Heimilið: Slysavarnir

Er heimilið þitt öruggt?

Svanfríður Lárusdóttir

Krossgátan

Laufey Barðadóttir 3

Laktósafríir kryddostar, tilvaldir í matargerðina og smárétti.

arna.is

4

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

LEIÐARI HÚSFREYJUNNAR

Æðruleysi á aðventu og jólum Þegar þessi orð eru skrifuð þrengir Covid-veiran verulega að samfélagi okkar. Vonandi þróast mál í rétta átt en þó virðist ljóst að faraldurinn mun hafa veruleg áhrif áfram, líka á aðventu og um jól og áramót. Hafi það breyst þegar þú færð þetta Húsfreyjublað í hendur er einfaldlega bara ástæða til að gleðjast.

Covid-faraldurinn hefur reynt mismunandi á einstaklinga og fjölskyldur.

Sumir hafa hvorki veikst né farið í sóttkví og ekki heldur þeirra nánasta fólk, hafa haldið vinnu sinni og tekjum og aðrir í fjölskyldunni einnig. Aðrir hafa orðið fyrir verulega krefjandi beinum, neikvæðum áhrifum heilsufarslega og eða varðandi atvinnu og afkomu, missi og sorg. Þeim sendum við samhug og hlýjar kveðjur. Öll höfum við þurft að breyta eigin hegðun, siðum, venjum og lífsmunstri. Það gengur misvel enda aðstæður og fólk mismunandi. Á þessum tímum á vel við að rifja upp hið góða gildi, æðruleysið. Hvað er að temja sér æðruleysi, að taka því sem að höndum ber af æðruleysi, að vera æðrulaus manneskja? Í íslenskri orðabók Árnastofnunar er æðruleysi skilgreint sem; að láta ekki hugfallast. Flest þekkjum við æðruleysisbænina sem er eftir bandarískan guðfræðing Reinhold Niebuhr. Bænin birtist fyrst á prenti á fjórða áratug síðustu aldar og hefur einkum verið notuð í svo nefndu 12 spora sjálfshjálparstarfi

og í AA-samtökunum. Þar er beðið um æðruleysi til að sætta sig við það sem ekki er hægt að breyta, kjark til að breyta því sem hægt er að breyta og vit til að greina þar á milli. Í fræðigreininni jákvæðri sálfræði er æðruleysi eitt af þeim gildum sem rannsóknir hafa sýnt að bætir líðan, heilsu og hamingju fólks. Þar hefur skilgreining Sonju Lyubomirsky sálfræðiprófessors á æðruleysi verið notuð. Þar segir: Æðruleysi er að forðast að velta sér upp úr því sem er erfitt og neikvætt, einnig að forðast að velta sé upp úr stöðu eða skoðunum annarra frekar að hugsa um að hlúa að sér á erfiðum tímum.

Segja má að sá sem er æðrulaus hafi lag á að hlúa að og halda utan um sjálfan sig og sína í orrahríð, velti sér hvorki upp úr því sem ekki fæst né viðfangi eða stöðu annarra. Hann lætur ekki hugfallast í erfiðleikum heldur leitar að möguleikum og leiðum, sigli eins og mögulegt

Útgefandi: Kvenfélagasamband Íslands. 4. tölublað, 71. árgangur, nóvember 2020. Tímaritið Húsfreyjan kemur út fjórum sinnum á ári: Í febrúar, maí, september og nóvember. Árgangurinn kostar kr. 5.900 í áskrift, m. vsk. Hvert blað kostar í lausasölu kr. 1.990. Útgáfustjórn: Guðrún Þóranna Jónsdóttir, Selfossi formaður, Bryndís Birgisdóttir, Suðureyri gjaldkeri KÍ og Kristín Linda Jónsdóttir, Reykjavík ritstjóri.

Ritstjóri: Kristín Linda Jónsdóttir netfang: kristinlinda@huglind.is.

Ritnefnd: Guðrún Þóranna Jónsdóttir, Selfossi formaður, Bryndís Birgisdóttir, Suðureyri gjaldkeri, Eva Hilmarsdóttir Eyjafirði, Margrét Eggertsdóttir Álftanesi, Þóra Sverrisdóttir Austur-Húnavatnssýslu.

Viltu gerast áskrifandi?

Kristín Linda Jónsdóttir ritstjóri

Prófarkalesarar: Björg Sigurðardóttir Selfossi og Þórdís Kristjánsdóttir Selfossi. Ábyrgð: Kvenfélagasamband Íslands.

Auglýsingar: Kvenfélagasamband Íslands, husfreyjan@kvenfelag.is, sími 552 7430, husfreyjanauglysingar@gmail.com.

Kvenfélagasamband Íslands: Hallveigarstaðir Túngötu 14, 101 Reykjavík.

Netfang: kvenfelag@kvenfelag.is. Heimasíða: www.kvenfelag.is. Sími 552 7430.

Ljósmyndari Húsfreyjunnar: Silla Páls.

Umbrot og prentun: Prentmet Oddi á Selfossi - Umhverfisvottuð prentsmiðja.

Húsfreyjan er prentuð á umhverfisvænan pappír.

Þú getur skráð þig í áskrift inni á husfreyjan.is eða hringt í síma 552 7430.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

er á milli skers og báru og leiðir þannig líf sitt og sinna áfram þrátt fyrir erfiða stöðu. Við höfum örugglega öll lagt okkur meira fram við einmitt þetta í ár en mörg önnur ár. Á komandi aðventu og hátíðardögum er um að gera að leitast við að vera æðrulaus, velta sé ekki um of upp úr neikvæðum fréttum, vali og stöðu annarra eða því sem ekki er mögulegt að þessu sinni en hefur verið hluti af siðum okkar og venjum á þessum árstíma. Beinum athyglinni ákveðið að því sem við höfum og er gott, uppbyggjandi og notalegt, tínum það fram í hugann, eins og við tínum jólaskraut upp úr kassa og komum því fyrir til að gleðja og prýða. Nýtum þá kosti sem eru mögulegir til samskipta og ánægjuauka. Já, gerum okkur mat úr því sem er hægt og við höfum, látum það nægja og verum glöð með það eins og amma mín sagði hér áður fyrr. Í þessu tölublaði Húsfreyjunnar segja viðmælendur frá mörgu áhugaverðu, jákvæðu og hvetjandi og gefa okkur öllum hugmyndir sem við getum nýtt til að bæta okkur sem manneskjur, líf okkar og líðan.

Gangi ykkur sem allra best í ykkar fjölbreyttu aðstæðum á komandi vikum og alveg einstaklega góðar óskir um farsælt ár 2021.

AN SV

S MERK

IÐ

Prentgripur 1041 0858

5

TÓNLISTARKONUR

Ég kemst í hátíðarskap Elísabet Ormslev og Helga Möller

Þær hafa svo sannarlega sungið sig inn í hug og hjörtu landsmanna mæðgurnar Helga Möller og Elísabet Ormslev. Líklega dettur okkur fyrst í hug frækin framganga Helgu í Gleðibankanum og svo öll yndislegu hugljúfu jólalögin sem hún hefur sungið fyrir okkur og við munum njóta á næstu vikum. Elísabet náði svo á einstakan hátt til landsmanna með stórkostlegum flutningi á hverju laginu af öðru í sjónvarpsþáttaröðinni Tónaflóð um landið nú í sumar. Ritstjóri Húsfreyjunnar sótti þessar hæfileikaríku og glæsilegu mæðgur heim.

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Silla Páls og úr einkasafni

H

elga er fædd í Reykjavík árið 1957.

Hún hefur búið á höfuðborgarsvæðinu alla tíð og býr nú í Mosfellsbæ.

Sama má segja um Elísabetu dóttur hennar en hún er fædd árið 1993 dóttir Helgu og Péturs Ormslev. Elsta dóttir Helgu, hálfsystir Elísabetar, er Maggý Helga Möller Jóhannsdóttir, fædd 1979 en hún er nú í háskólanámi í verkefnastjórnun. Næstur er albróðir Elísabetar Gunnar Ormslev fæddur 1987, tryggingafulltrúi hjá VÍS, sem auk þess lýsir fótboltaleikjum hjá sjónvarpsstöðinni Sýn og svo er Elísabet yngst þeirra systkina.

Helga Helga Möller er sannarlega ein ástsælasta söngkona þjóðarinnar en hefur auk þess starfað sem flugfreyja hjá Icelandair frá því að hún var tvítug. Hún fór strax sem unglingur að spila á gítar, sem pabbi hennar hafði keypt, og að syngja með.

Svo söng hún í hljómsveitum eins og Melchior, Celsíus, Hljómsveit Gunnars Þórðarsonar og Hljómsveit Magnúsar Kjartanssonar auk fjölda annarra verkefna og viðburða. Hún varð þjóðþekkt þegar hún fór ásamt Eiríki Haukssyni og Pálma Gunnarssyni, sem skipuðu með henni ICY-tríóið, með lagið Gleði6

bankann í Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva, Eurovision, fyrir okkar hönd árið 1986. Það var fyrsta þátttaka Íslendinga í keppninni og vakti því sérstaklega mikla athygli og allir voru stoltir af Gleðibankanum. Helga var annar helmingurinn af hinum þekkta dúett Þú og ég ásamt Jóhanni Helgasyni og skipaði kántrýhljómsveitina Snörurnar ásamt Evu Albertsdóttur og Ernu Þórarinsdóttur. Helga hefur sungið mörg sígild og ógleymanleg lög, diskó, popp, barnalög og jólalög.

Til dæmis: Ort í sandinn, Tunglið, tunglið taktu mig og Ég skal mála allan heiminn elsku mamma, svo að eitthvað sé nefnt. Núna í upphafi aðventu er viðeigandi að þakka Helgu fyrir dásamlegan flutning jólalaganna sem við elskum öll: Ég kemst í hátíðarskap, Aðfangadagskvöld, Heima um jólin og Jólin þín og mín, svo að eitthvað sé nefnt. Helga hefur alla tíð komið víða fram allt árið í margs

konar viðburðum og skemmtunum og allra mest í desember. „Það verður bara meira og meira að gera í desember með árunum og það er bara yndislegt. Mín aðventa er að koma öðrum í jólaskap og ég vildi ekki hafa það neitt öðruvísi,“ segir Helga.

Elísabet Elísabet fór að læra söng níu ára gömul í Söngskóla Maríu Bjarkar og Siggu Beinteins en hún hefur í raun sungið allt sitt líf. Meðal annars bakraddir í fjölda laga hjá móður sinni til dæmis á jólaplötu Helgu, Í hátíðarskapi.

Elísabet varð þjóðþekkt þegar hún tók þátt í sjónvar psþáttunum The Voice Ísland, árið 2015.

Síðan hefur hún tekið nokkrum sinnum þátt í Söngvakeppni Sjónvarpsins nú síðast í ár þegar hún vakti verðskuldaða athygli með laginu Elta þig, sem er eftir hana og Zoe Ruth Erwin sem býr hér á landi en er frá Los Angeles.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Það er mikilvægt fyrir okkur að taka eftir náttúrunni og til þess þurfum við að sækja hana heim og hinkra við, ekki bara þjóta í gegn.

Virkilega taka eftir fjölbreyttri fegurð jarðar, horfa á ævintýralegar skýjamyndir á himni og anda að okkur orku hafsins.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

7

Elísabet hefur starfað eingöngu við tónlist sem söngkona og lagahöfundur síðustu þrjú ár. Hún söng sig inn í hug og hjörtu landsmanna í sumar þegar hún flutti hvert stórlagið af öðru, björt og brosmild, af hæfni og krafti, í þáttunum Tónaflóð um landið með hljómsveitinni Albatross sem sannarlega létti landanum lífið á Covid-tímum. Elísabet segir það verkefni auðvitað hafa verið algjöra himnasendingu, enda sláandi erfitt fyrir hana eins og aðra tónlistarmenn að takast á við þá algjöru stöðvun og atvinnumissi sem fylgir Covid. Það hefur komið sérstaklega harkalega niður á tónlistarfólki þar sem ekki hefur, þegar þetta er ritað, verið komið til móts við tekjufall þessarar starfsgreinar eins og gert hefur verið varðandi ýmsar aðrar starfsstéttir.

Elísabet er sjálf ein af fáum úr hennar atvinnugrein sem þó hefur vegna Tónaflóðs fengið einhverjar tekjur frá því að Covid lagðist yfir, nær öll önnur verkefni sem hún var bókuð í hafa fallið niður.

Slíkt er eðlilega erfitt ekki síst í ljósi þess að enginn veit hvað verður og þær mæðgur hafa eðlilega báðar áhyggur af fjárhagslegri stöðu sinni og allra annarra tónlistarmanna. Auk starfa sinna sem söngkona hefur Elísabet kennt söng og talað inn á teiknimyndir. Hún segir starf söngkonunnar heillandi og skemmtilegt

„Ég er fagurkeri og hef gaman af því að hafa fallegt í kringum mig.

Okkur líður betur ef við hugsum um heimili okkar og höfum það fallegt og huggulegt. Ég legg mig líka fram um að sinna sjálfri mér.

Mér finnst við ættum öll að gera það. Okkur líður svo miklu betur ef við hugsum um hár og húð, klæðum okkur fallega og höfum gaman af því,“ segir Helga.

en oft afar krefjandi. Verkefnin komi í bylgjum, stundum sé mjög mikið að gera, til dæmis á aðalárshátíðatímabilunum og vinsælustu brúðkaupshelgum ársins en minna á milli. „Ég kom fyrst fram með mömmu þegar ég var fimm ára þegar við fluttum lag úr Pétri Pan í Borgarleikhúsinu. Þá var ég byrjuð í Suzuki-fiðlunámi en ég lærði á fiðlu í tíu ár. Ég hóf svo nám í söngdeildinni í Tónlistarskóla FÍH aðeins 14 ára og stundaði nám þar með hléum næstu árin,“ segir Elísabet.

Jólatónleikar Þær mæðgur eiga það sameiginlegt að hafa fyrst fengið greitt fyrir söng sextán ára gamlar. Á aðventunni er venjulega mjög mikið að gera hjá þeim báðum. „Jólalögin Aðfangadagskvöld og Hátíðarskap, sem ég syng komu út árið 1981

og síðan hefur hreinlega verið brjálað að gera í desember og það eykst bara. Ég komið fram með ýmsum tónlistarmönnum á margs konar jólatónleikum og svo hef ég haldið átta jólatónleika í Laugarneskirkju. Elísabet kom fyrst fram með mér á þeim tónleikum fjórtán ára og nú ætla ég að endurvekja þessa tónleika í ár. Það verður yndislegt,“ segir Helga.

Að ná til fólks En hvernig á að ná árangri, ná í gegn, ná hlustun? „Vissulega er röddin styrkleiki okkar beggja en það þarf meira til.

Fas, framkoma og útgeislun skiptir ofboðslega miklu máli svo að fólk nái að hrífast með og njóta söngsins. Hreinlega hvernig þú ert og hvernig þú birtist fólki og þá þýðir ekkert að þykjast, maður verður að vera maður sjálfur,“ segir Helga. „Við erum öll, eins og við erum

Þær eru sannarlega jákvæðir gleðigjafar þessar mögnuðu söngkonur og mæðgur. Þær eiga það sameiginlegt að hafa fyrst fengið greitt fyrir að syngja fyrir okkur hin þegar þær voru sex ára og síðan höfum við haft dásamleg tækifæri til að njóta.

8

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Helga hefur starfað sem flugfreyja frá tvítugsaldri samhliða söngnum og nýtur sín vel á báðum sviðunum.

einstök á okkar hátt, engir tveir eru með sömu rödd og framkomu svo að þú þarft að standa með þér í þinni mynd,“ bætir Elísabet við. Þær mæðgur eru sammála um, að til að fólk nái að tengja við þann sem syngur og skemmtir, sé mikilvægt að vera einlægur og opinn og gefa fólki kost á að kynnast mannlegu hlið tónlistarmannins.“ Elísabet „Þú þarft að leggja þig alla í þetta. Ég tók þá ákvörðun árið 2017 að söngurinn og tónlistin yrði vinnan mín. Ég henti mér út í djúpu laugina og ákvað að einbeita mér að því. Í raun var ekki um annað að ræða fyrir mig. Ég er vatnsberi og er frjáls og sjálfstæð í eðli mínu og ég næ mestum árangri ef ég get gert hlutina á mínum hraða í sátt við sjálfa mig. Þetta hefðbundna átta til fjögur líf sýgur úr mér allan sköpunarkraft og samræmist ekki draumnum. Mér líður best þegar ég get verið í mörgum mismunandi verkefnum, flakkað á milli staða og gert eitthvað nýtt í hvert skipti.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Elísabet tók þá ákvörðun árið 2017 að tónlist og söngur yrði vinna hennar enda er hún bæði afar hæfileikarík söngkona og vaxandi lagahöfundur.

Mig hefur alltaf dreymt um að nýta hæfileika mína í tónlist, að hafa kjark til að taka af skarið og semja mína eigin tónlist og gefa út. Það er mikil áskorun að stíga þannig fram. Svona eins og að rífa plástur af, það gæti orðið mjög sárt en það er ekkert annað í boði í raun en að gera það og nú er það ævintýri hafið.

Mér finnst í raun að það þurfi allir að finna sína eigin þörf, hvað þá langar til. Það er aldrei of oft sagt að það þurfa ekki allir að fara sama veginn. Við þurfum að þora að prófa, láta reyna á drauma okkar og það getur tekið á. Núna þegar Covid kom og öll gigg duttu út þurfti ég virkilega að tala til mín og vera vongóð. Ég fór með möntruna: „Þetta verður í lagi, ég fæ gigg, ég fæ peninga,“ hvað eftir annað og tveimur vikum síðar var hringt og ég fékk verkefnið Tónaflóð,“ segir Elísabet.

Helga Þegar talið berst að mikilvægi heilsu og lífsgæða segir Helga: „Í fyrsta lagi hef ég aldrei reykt og drekk áfengi í miklu hófi

og það er ákveðinn grunnur. Ég hreyfi mig á fjölbreyttan hátt eftir árstíðum. Ég er mikill golfari og þá ekki bara til að spila golf heldur líka til að njóta fegurðarinnar í kringum golfvellina, útiveru og hreyfingar. Ég fer í gönguferðir, sundleikfimi finnst mér mögnuð og ég nýti mér líkamsræktarstöðvar með hléum. Ég hugsa líka markvisst um að kyrra hugann og nota til dæmis Calm-appið í símanum mínum oft áður en ég fer að sofa. Svo skiptir miklu, ekki síst þegar árin líða, að vera jákvæður og ætla sér ekki um of.

Til dæmis fór ég í mjaðmaliðskipti í maí 2019. Nokkru eftir það tók ég eftir að ég haltraði enn aðeins og var útskeif. Þá ákvað ég að segja í sífellu við sjálfa mig þegar ég var að ganga: „ekki haltra, ekki útskeif,“ og mér tókst að leiðrétta þetta nema kannski þegar ég er mjög þreytt.

Hugsanir okkar skipta svo miklu máli og áhrifaríkast er að segja hlutina upphátt. Ég stunda þakklæti daglega. Ég átti góða foreldra og byrja á að líta á myndina af þeim og þakka fyrir þau, þakka svo fyrir líf mitt, heilsu mína, börnin mín 9

og fólkið mitt, heimilið, störfin mín og bara að vera fædd hér á Íslandi. Það eru þvílík forréttindi, ég held við finnum það öll núna á tímum Covid. Ég veit líka að það er okkur mikilvægt að taka eftir náttúrunni hún er svo gefandi. Horfa til himins, virkilega horfa til himins og taka eftir. Um daginn horfði ég eins og svo oft til himins frá eldhúsborðinu mínu í Mosfellssveit og sá í skýjamynd konu lyfta barni og sýna það annarri konu í skýjamynd sem tók barnið í fangið. Er þetta ekki stórkostlegt? Hér utan við gluggann minn er Úlfarsfell sem sýnir mér nýtt málverk á hverjum degi eftir því hvernig gróðurinn, veðrið og birtan er.

Endilega tökum eftir myndum himins og myndunum í okkar heimafjöllum. Það er töfrandi,“ segir Helga.

Elísabet „Fyrir mig skiptir öllu máli að rækta andlegu heilsuna jafnt og þétt. Þjálfa andlegu vöðvana mína. Andleg vellíðan hefur svo áhrif á líkamann. Þannig næst jafnvægi, vellíðan og heilsa til að hafa orku, útgeislun og getu til að gefa af sér. Það er svo nauðsynlegt því að það krefst ótrúlega mikillar orku að koma fram þó að það sé líka gefandi. Fyrir mig er þessi andlega rækt nauðsynleg svo að

10

„Fyrir mig skiptir öllu að rækta andlegu heilsuna jafnt og þétt. Þjálfa andlegu vöðvana mína og andleg vellíðan hefur áhrif á líkamann. Ég hvet alla til að rækta andlegs heilsu. Það er grunnurinn. Þannig næst jafnvægi, vellíðan og heilsa til að hafa orku, útgeislun og getu til að gefa af sér,“ segir Elísabet.

ég sé ekki eins búin á því eftir gigg. Vel upplögð er ég líka betur undirbúin fyrir að hitta aðdáendur og líður betur í öllu samstarfi og daglegu lífi. Ég reyni að hugleiða á hverjum degi og best af öllu er að eiga kyrrðarstund við hafið. Ég er reglulega í sporavinnu og sjálfsskoðun í hópi með öðru fólki. Það er svo heilandi að spegla sig í öðrum sem eru líka að rækta andlegu heilsuna. Ég er alltaf með tiltækar sjálfshjálparbækur sem ég les og læri af, við gerum það báðar ég og mamma. Þannig fær maður nýja þekkingu og hugmyndir og minnir sig á mikilvægi þess að hugsa um sig andlega.

Andlega ræktin skiptir öllu, ég hvet alla til að pæla í því. Ég gæti borðað gúrkur alla daga og hamast í ræktinni en ef ég hugsa ekki um það sem er að gerast í heilanum þá skiptir það engu,“ segir Elísabet.

Helga „Ég mundi vilja að það væri ríkari hluti af skólakerfinu að kenna börnum okkar á sjálf sig og ýmsa færni til að hugsa um sig, efla sig, passa upp á eigin líðan, sjálf sig og samskipti. Ég er til dæmis hvatvís í eðli mínu en hef lært ýmiss konar tækni til að stjórna því og margt af því hefði ég alveg viljað læra fyrr. Til dæmis ef ég er að fara á einhvers konar fundi, sem ég veit að gætu orðið erfiðir, þá tala ég við sjálfa mig áður en ég fer inn segi svona við mig: Helga, þú ætlar ekki að láta neitt sem fram fer á þessum fundi taka þig úr jafnvægi. Svo anda ég djúpt nokkrum sinnum og labba inn,“ segir Helga. Áhugamál Aðspurð um önnur áhugamál en sönginn segir Elísabet: „Mér finnst gaman að fræðast um ýmislegt, til dæmis sögu,

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Helga Möller hefur sungið mörg sígild og ógleymanleg lög, diskó, popp, barnalög og jólalög, fengið gullplötur og viðurkenningar. Elísabet er ung söngkona á uppleið og hefur sannarlega náð frábærum árangri. Það verður spennandi að fylgjast með þeim báðum á komandi árum.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

11

„Mín aðventa er að koma öðrum í jólaskap og ég vildi ekki hafa það neitt öðruvísi,“ segir Helga Möller.

heimspeki, sálfræði og stjörnuspeki og horfi mikið á heimildarmyndir og þætti. Ég nýt þess að upplifa og skoða og þar af leiðandi að ferðast og oft finnst mér eitthvað annað áhugavert en það sem algengast er til dæmis skoða ég kirkjugarða. Já það er áhugamál hjá mér að skoða kirkjugarða og pæla í sögu fólksins sem var jarðað þar. Ég er svolítið skrítin,“ segir Elísabet sposk á svip.

Helga, flugfreyjan sjálf, hefur líka gaman af að ferðast en segist hafa gert of lítið af því gegnum tíðina. „Ég er fagurkeri og hef gaman af því að hafa fallegt í kringum mig, skreyta heimili mitt og breyta til innanhús. Okkur líður betur ef við hugsum um heimili okkar og höfum það fallegt og huggulegt. Ég legg mig líka fram um að sinna sjálfri mér. Mér finnst við ættum öll að gera það.

Okkur líður svo miklu betur ef við hugsum um hár og húð, klæðum okkur fallega og höfum gaman af því. Ég hef líka alltaf haft gaman af tísku og fötum. Já, og ekki má

gleyma gleraugunum. Ég á alveg safn af mismunandi gleraugum og vel hvaða gleraugu mér finnst passa best hverju sinni og svo er ég skósjúk,“ segir Helga glaðlega.

Svo koma jólin Eftir annasama aðventu njóta þær mæðgur jólanna saman með stórfjölskyldunni. Elísabet nýtur þess að setja upp á heimilinu jólahúsaþorp og hjá Helgu er fastur liður á Þorláksmessu að syngja fyrir framan verslunina Gilbert úrsmiður í boði Gilberts. Þangað koma gestir og gangandi og njóta söngsins og stemmingarinnar. „Þá koma jólin til mín, sama fólkið kemur aftur og aftur í hátíðarskapi. Sama konan færir mér alltaf ristaðar hnetur og önnur kemur með súpu, ég syng jólalögin og fer heim með jólin í hjartanu,“ segir Helga. Á aðfangadag er gamla jólaplatan hans Frank Sinatra sett undir nálina á heimilinu og gleði, friðsæld og hátíðarskap ríkir hjá þeim mæðgum.

BÖKUM BETRA SAMFÉLAG Frábærar svuntur til sölu fyrir alla hjá Kvenfélagasambandi Íslands. Kjörnar til jólagjafa eða fyrir þig í bakstur og matargerð heima á aðventunni og árið um kring.

Fáanlegar í grænu, bleiku, bláu og svörtu.

VERÐ: 4.500 KR. Pantið og fáið sent: kvenfelag@kvenfelag.is eða sími 552 7430

Syndsamlega góður eftirréttur án fyrirhafnar!

12

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

GJÖF TIL ALLRA KVENNA Á ÍSLANDI

Söfnum fyrir tækjum og hugbúnaði þeim tengdum og stuðlum að bættri heilsuvernd kvenna um allt land! Í tilefni 90 ára afmælis Kvenfélagasambands Íslands.

Söfnunarreikningur : 0513-26-200000 kt. 710169-6759 Armböndin fást í þremur litum, silfur, gull og rósagull.

Með tvenns konar áletrun "Kærleikur - samvinna - virðing" eða "Ég er kvenfélagskona"

Armband með áletrun: 3.500 kr./ stk.

Armband með steinum: 4.500 kr. / stk.

Omnom súkkulaði með þremur plötum 3.500 kr. / pk.

Armbönd og súkkulaði má nálgast á skrifstofu KÍ, sími 552 7430 og netfanginu kvenfelag@kvenfelag.is - Vörurnar eru einnig til sölu á Heimkaup.

Nánari upplýsingar um söfnunina má finna á www.gjoftilallrakvenna.is Húsfreyjan 4. tbl. 2020

GJOFTILALLRAKVENNA

GJOFTILALLRAKVENNA

13

HEIMILIÐ

Fallegt á aðventunni Soffía Dögg Garðarsdóttir

Það er alveg kjörið að breyta aðeins á eigin heimili fyrir aðventuna. Fara yfir útlit og muni og njóta þess að lýsa heimilið á notalegan hátt bæði með skammdegisseríum, sem gjarnan mega lýsa fram á þorra, og kertum. Einmitt á þessum dimmasta tíma ársins er um að gera að gera heimilin okkar hugguleg, hlýleg og falleg og til þess er kjörið að setja upp aðventuskraut.

S

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

offía Dögg Garðarsdóttir er garðyrkjufræðingur, útskrifuð af blómaskeytingarbraut Garðyrkjuskólans. Hún hefur um árabil unnið margs konar verkefni sem tengjast því að fegra heimili fólks og skreyta og er þekkt fyrir heimasíðuna sína SkreytumHús.is. Hér lætur hún Húsfreyjulesendum í té hugmyndir

annars vegar um aðventuljós, sem oft er nefnt aðventukrans, en þarf auðvitað ekki endilega að vera krans. Við erum stundum full föst í vananum, auðvitað má setja upp aðventuljós, fjögur ef vill, fleiri eða færri, á fleiri stöðum á heimilinu. Til dæmis getur verið notalegt að hafa pena aðventuskreytingu í eldhúsinu

Hér er skapaður lítill heimur undir kúplinum: Lítil tré, dýr og gervisnjór sem setur algjörlega punktinn yfir i-ið. Það má líka hugsa sér að leyfa krökkunum að draga fram uppáhaldsleikfangadýrin og kallana sína hvort sem það eru plastdýr, legókallar og dýr eða pleymó og leyfa þeim að búa til sinn gler­ kúpul. Eins væri svona heimur líka skemmtilegur með nokkrum jólasveinum eða englum.

14

og aðra í stofunni, jafnvel fleiri en eina.

Eins er fallegt að koma fyrir skreytingu undir glerkúpli og sumir kunna að eiga tertuföt með kúpli sem má nota í slíkt. Endilega leyfið ykkur að komast í aðventu­ stemmingu og skoða hugmyndirnar og nýta til að skreyta á eigin heimili.

Hér má að sjálfsögðu nota ýmiss konar glerkúpla hvort sem þeir eru á fæti eða ekki, stórir eða litlir á glerfati, leir eða tré eins og þessi. Hér er fallegur köngull og jólakúlur á lítilli grenigrein og gervisnjó. Það þarf ekki að vera flókið til að vera fallegt.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Margir eiga ýmiss konar fallega kertastjaka og glös hugsanlega ætluð sprittkertum eða einfaldlega lág glös fyrir drykki. Nú er kjörið að velja saman til dæmis litaða kertastjaka ætlaða sprittkertum, skoða hve sver kubbakerti passa í glösin og setja upp sem skreytingu. Hér eru valin falleg glær glös og kertin sjálf skrautleg.

Kertin þurfa ekki endilega að vera á kransinum. Það getur verið fallegt að koma kertum fyrir, einu eða fleirum, inni í fallegum kransi í öruggum kertastjökum, hvort sem þeir eru allir eins eða misháir.

Desertskálar eða vegleg staup geta verið lykillinn að skemmtilegri skreytingu á veisluborði, hvort sem er á kaffiborði á aðventu eða hátíðarborði. Endilega skorðið kertin vel. Hér er notað gróft matarsalt. Njótið ljósanna.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

15

LISTAKONAN

Jólaskraut úr endurunnum orgelpípum Myrra Rós Á Stokkseyri býr listakonan Myrra Rós Þrastardóttir, söngvaskáld sem ekki aðeins skapar eigin ljóð og lög heldur hannar hún og býr til heillandi vængi úr endurunnu timbri og jólaskraut úr endurunnum orgelpípum.

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

M

yrra er fædd í Hafnarfirði árið 1983 og er því 37 ára. Hún er dóttir Særúnar Reynisdóttur og Þrastar Guðmundssonar. Myrra ólst upp í Hafnarfirði, að miklu leyti í fjölskylduhúsi því að amma hennar og afi heitin, Hólmfríður Finnbogadóttir, fyrrverandi formaður Skógræktarfélags Hafnarfjarðar til fjölda ára og Reynir Jóhannsson húsasmiður, bjuggu í íbúð á neðri hæðinni.

Eiginmaður Myrru Rósar er Júlíus Óttar Björgvinsson. Júlíus ólst upp í Mosfellsbæ, sonur Steinunnar Júlíusdóttur og Björgvins Tómassonar orgelsmiðs. Myrra og Júlíus fluttu til Stokkseyrar í upphafi árs 2016 þar sem Júlíus starfar í orgelsmiðju föður síns en hann hefur unnið við hlið föður síns frá unga aldri. Nú vinna þau hjónin á sama verkstæðinu, hann við orgelsmíðina og hún við verkefni sitt Fjaðrafok sem eru einstakir vængir, listmunir sem eiga enga sér líka sem og rómantískt og gamaldags jólaskraut úr endurnýttum orgelpípum sem steyptar eru í gömul mót, pípur frá Björgvini sem ekki nýtast lengur sem slíkar og mótin frá Þýskalandi.

Söngvaskáldið “Ég hef verið mjög listræn alveg frá því að ég var barn en ég var lítil í mér og 16

byrjaði bara að syngja og semja lög fyrir ljóðin mín og mína tónlist. Árið 2006 eignaðist ég dóttur mína, Láru Þöll Búadóttur. Þá fyrst fór ég virkilega að pæla í hver ég væri og hvað mig langaði að gera í lífinu. Um það leyti var ég að vinna í verslun sem hét Nakti apinn og þar var verið að silkiþrykkja á og sauma peysur og föt. Mér fannst ég hafa dottið í lukkupottinn. Ég fékk að vera skapandi og það var svo gaman. Ég fékk hvatningu til að fara í Listaháskóla Íslands og fór í grafíska hönnun, af því að mér fannst það skynsamlegt og já, þó að ég hefði eftir á að hyggja átt að fara á myndlistabraut þá nýtist þekkingin úr grafísku hönnuninni mér vel.

„Við ættum öll að trúa aðeins meira á okkur sjálf en við gerum í raun og veru,“ segir Myrra Rós.

týnd fram eftir aldri, óákveðin og fór ekki í framhaldsskóla heldur að vinna við afgreiðslustörf og í leikskóla. Ég var alltaf góð að teikna og var í ljóðagerð og um tvítugt eignaðist ég gítar og fór að æfa mig. Ég er alveg sjálflærð í tónlist,

Lifandi líf Ég kláraði ekki námið því að tónlistin dró mig út fyrir landsteinana. Ég hafði kynnst öðrum söngvaskáldum í grasrótinni og byrjaði að koma fram með öðrum. Ég flutti mína tónlist meðal annars á Melodica Acoustic tónlistarhátíðinni hér heima en það er tónlistarhátíð þar sem flutt er þjóðlagaskotin popptónlist og er hún haldin víða um heim. Í kjölfarið bauðst mér að koma fram á hátíðum erlendis og fyrr en varði var ég komin á samning hjá þýsku útgáfufyrirtæki. Á Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Ég var einu sinni orgelpípa.

árunum 2012 til 2019 fór ég árlega í tónleikaferðalög um Þýskaland og Pólland og eignaðist þar nokkurt fylgi hlustenda. Í framhaldinu hélt ég tónleika víða, til dæmis í Eistlandi, Noregi og Færeyjum. Ég lifði látlausu, en fallegu og fjölbreytilegu lífi á því að flytja mína eigin tónlist á þessum árum. Á þessu tímabili gaf ég út þrjár plötur í eigin nafni en líka plötur með hljómsveitinni VAR og einnig í samvinnu við portúgalskan tónlistarmann. Ég var í raun vinsælli erlendis en hér þó að það gengi líka vel hér. Vinsælustu lögin hér heima voru af fyrstu plötunni minni, Kveldúlfur og Við og við tvö, sem eru ljúfar gítarballöður. Platan kom út árið 2012 og ég er enn að fá póst frá fólki erlendis sem vill þakka mér fyrir lagið, Við og við tvö, þar sem það hafi hjálpað þeim að komast í gegnum erfiðleika eins og sambandsslit. Það er heillandi af því að fólkið skilur ekki orðin sem sungin eru á íslensku en lagið er samt einmitt um það. Þetta og margt fleira hefur sýnt mér hvað það er mikill galdur í tónlist, maður getur náð til margra og snert líf fólks. Ég var í þessu af lífi og sál, þetta var lifandi líf.“ Þögnin öðruvísi Myrra Rós og Júlíus Óttar kynntust í gegnum tónlist. Myrru vantaði trommuleikara í hljómsveitina sína á tónlistarhátíðinni Airwaves í Reykjavík árið 2009 og Júlíus var fenginn í verkið. „Á milli okkar varð strax einhver galdur. En hann er sex árum yngri en ég og ég sá hann í fyrstu bara sem einhvern pjakk. Þessi pjakkur hefur svo reynst mér upplitsdjarfari og traustari en allir aðrir. Við vorum vinir í sex ár áður en það gerðist eitthvað rómantískt á milli okkar. Svo byrjuðum við saman. Skömmu síðar var Húsfreyjan 4. tbl. 2020

ég á tónleikaferðalagi í Þýskalandi, búin vera þar að ferðast milli tónleikastaða í þrjár vikur og á leið til Póllands þegar hann kom til Berlínar til að koma með í Póllandsferðina. Þar vorum við að kvöldi á götubar þegar rósasali gekk hjá. Júlíus fór á eftir honum, keypti rós, kraup á kné og bað mín. Ég sagði auðvitað já við sálufélaga minn og við giftum okkur fljótlega. Þögnin er öðruvísi við hliðina á honum en öðrum, hann er jarðtengingin mín og er alltaf til staðar fyrir mig.

Leiða athygli mína Svo kom að því að áhugi minn á lífi farandtónlistarmannsins dvínaði. Ég fann að ég vildi aðrar áherslur og leiða athyglina mína í aðra áttir, beina orku minni annað. Við höfðum flutt árið 2016 til Stokkseyrar vegna þess að Júlíus fór að vinna við orgelsmíði á orgelsmíðaverkstæði föður síns. Þegar ég dró mig út úr þessu margra ára tónlistarstússi þá fann ég að ég vildi skapa eitthvað annað og að ég vildi vinna með höndum. Ég byrjaði einfaldlega að mæta í vinnuna með Júlíusi, sem þó var ekki vinna, ég var jú í raun atvinnulaus. En ég mætti á verkstæðið í Orgelsmiðjunni, fékk mitt vinnusvæði þar og fór að skoða efnið sem var í ruslakössunum.

með þau verkfæri sem vinnan krefst en frá því að ég horfðist í augu við sjálfa mig árið 2006 þá veit ég að ég get meira en ég sjálf held. Ég veit að ég get allt ef ég vel að gera það og það gefur mér gleði, í gleðinni býr getan. Ég fékk og fæ enn frábæra handleiðslu og stuðning frá starfsfólkinu á orgelverkstæðinu. Ég hlustaði og lærði og sýndi verkfærunum og umhverfi mínu virðingu og áfram hélt sköpunarferlið. Smám saman mótuðust vængirnir og fengu flug. Ég hef sýn sem ég náði í gegn. Ég nota spón sem ég bleyti, móta og vinn, lita grunna og lakka. Ég vel alltaf efni sem annars hefði verið hent ef þess er nokkur kostur og hef verið heppin. Þannig rataði til dæmis til mín mikið af spóni þegar fyrirtæki á Selfossi var að hætta starfsemi og þetta frábæra hráefni var á leið á haugana í bílhlössum. Fyrstu vængirnir fóru í sölu árið 2017 en ég sel vörur mínar í Kirsuberjatrénu í Reykjavík, en það er mikil lukka að vera komin í virta hönnunarverslun. Ef einhverju er ætlað að verða þá verður leiðin oft greið svo að ef hún er það veit ég að ég er að gera rétt. Ég hef alltaf elskað fugla, mér finnst þeir göldróttir, þeir geta flogið og bera með sér tign, fegurð, hreyfingu og glæsileika.

Það kviknaði ljós Ég hef alltaf viljað uppnýta/endurnýta og fara vel með efnivið og því lá beint við að skoða afskurðina. Vinnustofan er á yndislegum stað með útsýni yfir hafið.

Hrafnar sveima utan við gluggann á veturna, þeir mættu augum mínum og ég reyndi að skapa vængi úr tré. Þeir fyrstu voru bæði frumstæðir og ljótir.

En það kviknaði ljós. Ég kunni auðvitað ekkert að smíða, vinna á verkstæði eða

Ég var einu sinni orgelpípa Jólaskrautið á sér þá sögu að Björgvin faðir Júlíusar var staddur á jólamarkaði í Þýskalandi einhvern tíma á síðustu öld og keypti þar gamaldags jólamót. Ég heillaðist af þeim og fyrir tveimur árum fórum við hjónin að nota þau með leyfi Björgvins. Við endurnýtum orgelpípur sem ekki duga lengur í orgel, bræðum, mótum, pússum og pökkum. Jólaskrautið, Ég var einu sinni orgelpípa, er 17

Ef einhverju er ætlað að verða verður leiðin oft greið svo að ef hún er það veit ég að ég er að gera rétt

vinsælt á jólatré, grein, glugga eða á kerti, sem vinkonugjöf eða skraut á pakka svona til dæmis. Mér sjálfri finnst gamaldags jólaskraut bæði hlýlegt og rómantískt. Ég hef lært á ferlinum mínum sem listakona að við ættum öll að trúa aðeins meira á okkur sjálf en við gerum í raun og veru. Við þurfum líka að taka eftir því þegar er gaman og treysta innsæi okkar og leyfa því að leiða okkur. Leyfum okk-

ur líka að gera mistök, þau leiða eitthvað, í óvissunni býr einhver galdur og við vitum ekki hvað er handan við hornið. Útkoman gæti orðið tífalt stærri en þú býst við, það hef ég upplifað í raun og veru, bæði gegnum tónlistarferilinn og núna þegar jólaskrautið og

Vængja þinn þyt.

Myrra Rós skapar fjórar tegundir af vængjum, Varg, Væru, Valkyrju og Myrkva. Hvert par er einstakt, handunnið frá grunni sem allra mest úr endurunnu efni, birki, furu, hnotu og mahóní.

vængir Fjaðrafoks hafa flogið. Við ættum öll að trúa því að við getum meira en við höldum, fylgja gleðinni og innsæinu og gefa ævintýrunum tækifæri,“ segir Myrra Rós.

GARN • Einlitt • • Handlitað • • Sprengt • • Spreklótt • • Kaflalitað • • Yrjótt • • Reyrt •

storkurinn.is storkurinn@storkurinn.is

Myrra Rós skapar vængi á orgelvinnustofunni á Stokkseyri.

18

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

KVENFÉLAGASAMBAND ÍSLANDS

Ávarp forseta Guðrún Þórðardóttir

Þ

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

finna lausnir og hugsa upp á nýtt til dæmis hvernig standa skuli að starfinu og föstum verkefnum. En það er margt hægt að gera ef við hugsum út fyrir boxið. Kvenfélagskonur eru hugmyndaríkar.

Má til dæmis nefna rafrænt bingóhappdrætti, áheitagöngur og áheitaprjón sem fjáraflanir. Í apríl frestuðum við Norræna þinginu sem vera átti í Reykjanesbæ í sumar fram til 2021 og nú hefur því verið frestað aftur til ársins 2022. En stefnt er að því að hafa rafrænt þing í mars eða apríl og það verður auglýst síðar Einnig stóð til að vera með veglegan jólafund í nóvember í tilefni af 90 ára afmæli KÍ en af því verður ekki. Við höfum einnig þurft að fresta fleiri viðburðum vegna „covid“ eins og svo margir aðrir og hefur þetta einnig sett strik í söfnunina okkar „Gjöf til allra kvenna“ en við ætlum að setja af stað átak í því nú fyrir jólin og við vonumst til að kvenfélögin komi sterk inn. Það er síðan stefnan að afhenda gjöfina á degi kvenfélagskonunnar 1. febrúar næstkomandi. Það er von mín að við getum fljótlega farið að hittast með eðlilegum hætti aftur og notið samvista hver við aðra. En á meðan þetta ástand varir bið ég ykkur að

nýta gjafir guðs sem kosta ekkert en eru svo dýrmætar okkur öllum. Eins og hlýtt orð sem yljar, bros, vinarþel, glampi í augum og hvatning eru manninum svo dýrmæt, dýrmætari en allt prjál heimsins.

Megi aðventan og jólin verða ykkur öllum gleðirík, ræktum leikgleðina og göngum saman til góðra verka.

Guðrún Þórðardóttir, forseti Kvenfélagasambands Íslands.

19

Mynd: Silla Páls

etta ár hefur verið mjög skrítið og öðruvísi en öll önnur sem ég hef upplifað. Félagsstarf hefur verið lítið sem ekkert og mjög lítið um mannamót almennt. Starfsemi kvenfélaganna í landinu hefur meira og minna legið niðri, ársfundir/aðalfundir hafa ekki verið haldnir nema í örfáum samböndum.

Fyrir félagsveru eins og mig hafa þessir tímar verið frekar erfiðir, því að samskipti við annað fólk eru svo gefandi og hvetjandi. En lífið býður okkur upp á hinar margvíslegu myndir. Í gömlu máltæki segir: „Það getur rignt í flekkinn eða skollið á með hörkubrælu.“ En alltaf vaknar vorilmurinn aftur. Aðalatriðið er að láta ekki það neikvæða yfirtaka það jákvæða því að gloppurnar á himnum gefa alltaf ljós. Það er svo sannarlega gott að hafa þetta máltæki að leiðarljósi þegar við erum að fara í gegnum erfiða tíma; hugsa jákvætt og í lausnum bæði í félagsstarfinu og í lífinu almennt. Það hefur ekki verið auðvelt að standa í stafni í félagsstarfi á þessum skrítnu tímum. Ég veit að margir sambandsformenn og formenn kvenfélaga hafa oft á tíðum ekki vitað hvort þeir ættu að boða til fundar eða ekki og þurft að

SPURT OG SVARAÐ

Í beinum tengslum við þig í loftinu Sigga Lund Það er útvarpskonan skemmtilega hún Sigga Lund sem tekur að sér að svara spurningum Húsfreyjunnar fyrir lesendur að þessu sinni.

S

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

igga heitir fullu nafni Sigríður Lund Vídó Hermannsdóttir. Móðir hennar er Guðfinna Guðný Sigurgeirsdóttir og faðir hennar er Hermann Ingi Hermannsson. Hún á þrjú alsystkin og eina hálfsystur. Sigga er fædd og uppalin í Vestmannaeyjum en var 16 ára þegar fjölskyldan flutti til Reykjavíkur. Sigga gekk í barnaskóla í Vestmannaeyjum og lauk stúdentsprófi frá Fjölbrautaskólanum í Breiðholti og sveinsprófi í prentsmíði, sem nú nefnist grafísk miðlun, frá Tækniskólanum. Hún hefur líka lagt stund á nútímafræði í fjarnámi frá Háskólanum á Akureyri.

Búseta fyrr og nú? „Lengst af hef ég búið í höfuðborginni, en fyrir utan Eyjarnar flutti ég um nokkurra ára skeið austur á land og gerðist fjárbóndi. Þar bjó ég á sveitabæ á Jökuldal og það var dýrmæt reynsla. Mér finnst Austurland ótrúlega fallegt. Þar uppgötvaði ég náttúruna fyrst í allri sinni dýrð. Í dag er ég búsett Hafnarfirði í fallegri íbúð við sjóinn. Þar líður mér rosalega vel.“ Fjölskylduhagir? „Ég er ein einstök kona,“ segir Sigga brosandi. „Enginn maki sem stendur. En mikilvægasta manneskjan í lífi mínu er sonur minn, Elí Þór Gunnarsson. Hann fékk ég í fangið þann 19. júní 1989 þegar 20

ég var 18 alveg að verða 19 ára. Hann hefur verið mín stærsta gjöf í öllu lífinu og ég er svo þakklát fyrir hvað við erum miklir og góðir vinir enn í dag. Hann er stolt mitt og yndi.“ Störf fyrr og nú? „Ég hef komið víða við á mínum starfsferli, prófað og gert ýmislegt. Lengst af hef ég þó starfað í fjölmiðlum og ég hef snert á öllu litrófinu þar. Ég hef starfað sem blaðamaður, unnið við dagskrárgerð í sjónvarpi, rekið netmiðil, verið ötul á samfélagsmiðlum og svo tala ég í útvarp. Útvarpið er miðillinn sem hefur staðið upp úr á mínum fjölmiðlaferli. Í dag starfa ég sem dagskrárgerðarkona á Bylgjunni og er í loftinu alla virka daga frá 13 til 16. Auk þess stýri ég sérþættinum Með kærri kveðju sem er síðdegis á sunnudögum hugljúfur og skemmtilegur þáttur þar sem ég leik óskalög og les kveðjur frá hlustendum.

Svo er það rúsínan í pylsuendanum, Zúúber. Sá þáttur var einn vinsælasti morgunþáttur landsins um margra ára skeið en hann var á útvarpsstöðinni FM 957. Þátturinn hefur nú gengið í endurnýjun lífdaga á Bylgjunni. Nú erum við þríeykið, Svali, Gassi og ég, komin saman eftir tíu ár, nú miðaldra, að ræða miðaldralífið og allt sem því fylgir á Bylgjunni á föstudögum frá 13-16 og það er svo gaman.

Starf mitt sem dagskrárgerðarkona í útvarpi, felst í að skapa og búa til gott útvarp. Þegar ég er ekki í loftinu er ég að undirbúa þættina mína, finna skemmtileg efnistök og fá fólk í viðtöl og þess háttar. Partur af þessu öllu er líka að fylgjast vel með því sem er að gerast í kringum mig og hafa augu og eyru alltaf opin fyrir einhverju skemmtilegu.

Maður stimplar sig eiginlega aldrei út í jákvæðum skilningi þess orðs.“ Hvað er áhugaverðast við vinnuna þína? „Ég elska hvað hún er fjölbreytt, hvað ég vinn með skemmtilegu fólki og hitti margt skemmtilegt fólki. Það sem ég elska líka við útvarpið er að það gerist á líðandi stundu. Ég er í beinum tengslum við fólk, þig, á meðan ég er í loftinu og það finnst mér svo heillandi.“ Getur þú sagt okkur frá góðri minningu úr starfinu? „Vá, ég á svo margar góðar minningar og þá sér í lagi frá árunum mínum í morgunþættinum Zúúber í gamla daga. Þar gerði ég svo margt ótrúlega skemmtilegt. En árið 2005 kom Michael Bolton til landsins til að halda tónleika.

Tónleikarnir voru haldnir í samstarfi við útvarpsstöðina Létt 96,7 þar sem ég starfaði þá, og ég fékk þann heiður að taka símaviðtal við hann áður en hann kom. Þegar viðtalið fór fram tók Húsfreyjan 4. tbl. 2020

uppáhaldi, Ella Fitzgerald, Etta James og fleiri góðar.“ Hvað finnst þér gaman að tala um?

Mér finnst ótrúlega gaman að tala um kynlíf, lesa um það og fræðast um það. Ætlaði nú einu sinni að verða kynfræðingur en það lá ekki fyrir mér. Ég elska að spá í þessa hluti. Áttu uppáhaldsflík eða hlut sem þér þykir vænt um og vilt segja okkur frá? „Það fyrsta sem kemur upp í hugann er King James Biblían sem ég fékk frá afa Vídó þegar ég var skírð, en ég var nefnd í höfuðið á honum. Hann hét Sigurgeir Vídó Ólafsson og átti bát sem hét Lundi, en þaðan kemur Lund-nafnið mitt. Þessi Biblía er stór í gylltri kápu og fallega myndskeytt og hefur fylgt mér alla tíð.“

Sigga Lund er landsþekkt útvarpskona sem hefur lag á að slá á létta strengi og gera góðan dag betri fyrir hlustendur um land allt.

umboðsmaður hans skýrt fram að ég fengi í mesta lagi tuttugu mínútur með söngvaranum. Það fór ekki betur en svo að ég og Michael Bolton spjölluðum í meira en klukkutíma um allt og ekkert. Þegar hann svo kom til landsins fékk ég að sjálfsögðu að hitta hann. Þetta var æðislega skemmtileg lífsreynsla og þegar ég set Michael Bolton á fóninn enn í dag, hugsa ég til þessa tíma með bros á vör.“ Hver eru þín helstu áhugamál og hvernig nýtir þú tíma þinn í þau? „Ég hef ekki haft mikinn tíma fyrir áhugamál undanfarin misseri, en ég elska að vera í náttúrunni, bara að spóka mig þar. Að fara í bíó er eitt mitt upp­ áhaldsáhugamál og ég elska matarboð í góðum félagskap. Síðast en ekki síst elska ég að syngja, en ég hef ekki gert það í mörg ár. Ég er einmitt að dusta rykið af röddinni minni núna með Aldísi Fjólu eiganda og skólastýru Söngsteypunnar.

Hún ætlar að vera mín hægri hönd að láta gamlan draum rætast; ég ætla að halda litla, sæta og létta tónleika með jazzívafi á næsta ári. Bara í þetta eina skipti. Þetta er eitt af því sem ég ákvað Húsfreyjan 4. tbl. 2020

að gefa mér í afmælisgjöf, en ég varð fimmtug á árinu.“ Hvað finnst þér mikilvægt í samskiptum fólks? „Heiðarleiki númer eitt, tvö og þrjú og að fólk komi til dyranna eins og það er klætt.“ Hvaða tónlist er í uppáhaldi hjá þér þegar þú vilt bæta daginn og auka gleðina? „Ég er alæta á tónlist, en ef ég vil bæta daginn er það tónlist í anda Great American songbook með Rod Steward sem fer á fóninn. Svona léttur og skemmtilegur swing/jass með hinum ýmsum flytjendum. En til að auka gleðina, þá er það danstónlist og þá yfirleitt það sem er vinsælast hverju sinni.“ En hvaða tónlist velur þú þegar þú vilt slaka á, hafa „hygge“ og rómantík? „Til að slaka á er það mjúka útgáfan af jassinum, þessi rómantíska og rólega. Ég fer yfirleitt í „Woman in jazz“ playlistann minn á Spotify og Diana Krall er í miklu

Hvaða matur er í uppáhaldi hjá þér? „Uppáhaldsmaturinn minn er hátíðarútgáfan af lambakjöti, með bakaðri kartöflu, salati og mikið af einhverri æðislegri sósu. Ég elska sósur. Fyrir mér er þetta toppurinn, og að sjálfsögðu gott rauðvín með.“ Hvert langar þig mest að ferðast og hvernig ferðalag yrði það? Þar sem ég er búin að vinna mikið síðast liðin rúm tvö ár leitar hugur minn til útlanda, á sólríkan stað. Ég veit ekki nákvæmlega hvert. Þar mundi ég leigja lítið kot við sjóinn þar sem ég hefði mína einkaströnd, gæti slakað á og látið líða úr mér áhyggjulaust, lesið bækur, borðað góðan mat og bara verið. Það er draumurinn í augnablikinu.“ Hvað setur þú á dagskrána þína til að njóta sem best aðventunnar? „Ég reyni að skipuleggja mig þannig að ég sé ekki í brjáluðum innkaupum og jólaundirbúningi og eigi allt eftir þegar aðventan gengur í garð. Þetta hefur svo sannarlega ekki alltaf tekist, en ég reyni mitt besta. Ég reyni að halda mér í núvitund og að detta ekki í stress og gamla vana í kringum jólin. Bara að anda rólega og njóta alls sem er að gerast og alls þess góða í kringum hátíðina.“

21

Ég er sífellt að æfa mig í að vera bara ég. Að þora að vera ég sjálf í allri minni dýrð, með kostum og göllum. Mitt ráð núna, ráð frá konu til konu, er því hiklaust og alltaf: Vertu þú sjálf. Þar erum við sannastar, þar er mesta hamingjan og mesta frelsið. Þegar við finnum hugrekkið til að vera þar, finnum við líka að það skiptir ekki svo miklu

yri

máli lengur hvað öðru fólki finnst um okkur og það er mesta frelsið

ð handverk, kri ull

af öllu. Þar eru allir vegir okkur færir. Ég elska að vera bara ég.

Frá konu til konu „Maður hefur sem betur fer þroskast með árunum. Í gegnum tíðina hef ég alltaf haft mikið að gera og oft þannig að ég veld því varla sjálf. Í dag leitast ég við að halda jafnvægi. Ég þrífst vel þegar ég hef mikið fyrir stafni, en mér finnst líka æðislegt þegar ég get sett tærnar upp í loft og gert ekki neitt. Það gerist þó miklu sjaldnar. Mitt jafnvægi felst því í að gefa mér tíma í annríkinu og passa upp á að ég sé í lagi til að geta sinnt mínum verk-

Ullarselið á Hvanneyri Ullarselið á Hvanneyri

efnum vel. Í raun er ég að temja mér það sífellt meir að setja mig í fyrsta sæti, ekki verkefnin. Í því felst að passa upp á grunnþarfirnar mínar, svefninn, næringuna, hreyfinguna og andlegu hliðina og hina félagslegu sem hallar oft á þegar mest er að gera. Þó svo að ég sé ekki búin að mastera þetta jafnvægi 100% er ég á góðri leið, ég er stöðugt að æfa mig í því, ættum við ekki allar að gera það?“ segir Sigga Lund og heldur brosandi út í daginn til að fara í loftið og miðla til okkar

Verslun með vandað handverk, Verslun með vandað handverk, gæðavörur úr íslenskri gæðavörur úr íslenskri ull ull

Sigga Lund og sonur hennar Elí Þór Vídó Gunnarsson.

léttum nótum í orðum, tónum og sínum dásamlega hlátri.

Ef vill má fylgast með ævintýrum Siggu á Instagram, @sigga_lund.

udaga, föstudaga og

Ullarselið á Hvanneyri S. 437-0077 S. 437-0077 Ullarselið á Hvanneyri www.ull.is www.ull.is Verslun með vandað handverk, Verslun með vandað handverk, gæðavörur úr íslenskri ull. ull@ull.is ull@ull.isgæðavörur úr íslenskri ull

Við óskum lesendum Húsfreyjunnar gleðilegra jóla og farsældar á komandi ári.

Sími 437 0077 S. 437-0077 www.ull.is ull@ull.is

ull@ull.is Sumaropnun: Sumaropnun: www.ull.is daga kl. 11-17 AllaAlla daga kl. 11-17 Sumaropnun: Vetraropnun: fimmtudaga, föstudaga Vetraropnun: fimmtudaga, föstudaga Sumaropnun: Alla daga kl. 11-17 og og Alla daga kl. 11-17 laugardaga kl 13-17 laugardaga kl 13-17 Vetraropnun: Vetraropnun: fimmtudaga, föstudaga og laugardaga kl laugardaga 13-17 Fim., fös., og kl. 13-17

22

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Kven f éla g as am b and Ís l and s

LANDSÞING KÍ HAUSTIÐ 2021

Landsþing Kvenfélagasambands Íslands eru haldin á þriggja ára fresti. Síðasta landsþing var haldið í október árið 2018 á Húsavík.

Næsta landsþing verður haldið í Borgarnesi á Hótel Borgarnesi 15. – 17. október 2021.

Samband borgfirskra kvenna er gestgjafi þingsins.

Allar kvenfélagskonur eru velkomnar á landsþing.

G

EF

UR

Stjórn KÍ

I

N

EM ÞAÐ S

JÖ

RÐ

Íslensk hönnun ásamt vandaðri gjafavöru og handverki frá Finnlandi, Noregi og Svíþjóð velkomin á heimasíðuna okkar www.islensk.is

F R Á Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Þ J Ó Ð A R A R F I

T I L

H Ö N N U N A R 23

VIÐTAL

Njótum þess að vera gestgjafar Marentza Poulsen

Marentza Poulsen er fædd og uppalin í Færeyjum hjá matelskandi foreldrum en fluttist á unglingsaldri með fjölskyldu sinni til Íslands. Hún hóf sinn starfsferil innan veitingageirans ung að árum og 18 ára gömul var hún komin til Kaupmannahafnar í nám og þar varð smurbrauðsjómfrúin Marentza til. Í dag á og rekur Marentza Flóruna í Grasagarðinum og veitingastaðinn Klambra á Kjarvalsstöðum auk veisluþjónustu. Hún sér um matarþátt Húsfreyjunnar í þessu aðventu- og jólablaði.

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Silla Páls

Þ

að allra fyrsta sem vekur athygli í viðtalinu við Marentzu er jákvæðni og skyldi engan undra því að Marentza er einstaklega bjartur og geislandi persónuleiki. „Að hafa jákvætt viðhorf og vera jákvæð er það sem öllu skiptir.

Auðvitað hefur oft reynt á í mínum verkefnum og rekstri og sannarlega verið mikið að gera. En ég reyni að láta áhyggjur mínar ekki lita andrúmsloftið í vinnunni og það að hafa nóg að gera finnst mér reyndar ekki vera neitt til að hafa áhyggur af heldur bara frábært! Ég mæti deginum fagnandi hvort sem hann er í rólegri kantinum eða mörg krefjandi verkefni eru á dagskrá og að loknum annasömum degi þá tölum við um það hvað við stóðum okkur vel og finnum að við erum sigurvegarar.“ Matararfur mæðra okkar Marentza er frá Skopun í Færeyjum, en fjölskyldan flutti til Íslands þegar hún var fjórtán ára. Marentza á þó góðar matarminningar frá Færeyjum. „Mamma var svo sniðug í öllu sem snéri að mat. Hún 24

sá oft um matargerð í þorpinu mínu þegar einhverjir viðburðir voru, brúðkaup og þess háttar. Þá var mamma aðalkokkurinn og fékk svo aðra góða með sér. Það var alltaf lambakjöt því að eins og hér þá var alltaf til lambakjöt í Færeyjum og svo var frómas í eftirrétt. Þá var siðurinn að hafa opið hús og flestir í þorpinu komu í veislur, eins og fermingar og stórafmæli, en þá bjuggu um 300 manns í Skopun. Þetta voru því fjölmennar veislur, enginn vissi í raun hvað myndu koma margir en alltaf var nóg til. Á heimilinu átti mamma alltaf hvalkjöt í tunnu og saltfisk. Hún gerði fjölbreytta rétti úr því hráefni sem var til, hakkaði til dæmis saman hvalkjöt og saltfisk og bjó til buff með sykurbrúnuðum lauk, heimagerðu rauðkáli og sykurbrúnuðum kartöflum.

Algjört sælgæti. Konur á þessum tíma björguðu sér, hvort sem var í Færeyjum eða hér á Íslandi. Mamma gerði líka oft kálböggla utan um fiskfars og svo gerði hún líka einstaklega góða brúna lauksósu sem borin var fram með pönnusteiktum steinbít. Ég lærði mest af mömmu; að

nýta vel það sem næst er, nýta það sem til er og fara vel með mat. Það voru sko ekki fullar ruslatunnur af matarafgöngum hjá þessum konum, ó nei, það var allt nýtt og restin fór í hænurnar og þaðan fengum við svo eggin,“ segir Marentza og við ræðum um þann fjársjóð sem fæst í matarmenningu mæðra okkar hvað varðar nýtingu á hráefni og þar með nær enga matarsóun.

Húsið Marentza og fjölskylda hennar komu sér vel fyrir á Þjórsárgötu í Skerjafirði í Reykjavík þegar fjölskyldan flutti hingað frá Færeyjum árið 1964. Það er skemmst frá því að segja að Marentza býr þar enn og hefur því búið í sama húsi í 56 ár. Faðir hennar var Jóhann Hendrik Poulsen vélstjóri og móðir hennar Friðrikka María Poulsen húsfreyja og síðar starfsmaður í eldhúsi. Upphaflega flutti fjölskyldan til Reykjavíkur vegna þess að móðir Marentzu vildi vera nærri sonum sínum, bræðrum Marentzu, sem stunduðu sjómennsku á Íslandi, þá aðeins á Húsfreyjan 4. tbl. 2020

fermingaraldri, en svo ílentist fjölskyldan og var hér áfram.

Kvíðum ekki því ókomna Eiginmaður Marentzu er Hörður Hilmisson rafvirki frá Vestmannaeyjum. Þau hjónin eiga tvö börn, Fríðu Maríu sem er myndlistarkennari og Inga sem er lögfræðingur og eru barnabörnin orðin fjögur. Bæði búa þau í vesturbænum svo Marentza fær við og við tækifæri til að bregða sér í ömmuhlutverkið sem hún metur mikils. Hörður, eiginmaður Marentzu, hefur þurft að lifa með parkinsonssjúkdóminum í 25 ár og eðlilega fylgja því ýmis verkefni. „Við höfum frá upphafi verið staðráðin í að hafa ekki áhyggjur af vanda sem kæmi kannski síðar. Við hjónin njótum þess sem er, mér finnst dýrmætt að geta boðið honum góðan daginn að morgni og enn tökum við stundum dansspor á eldhúsgólfinu. Við skulum öll venja okkur á að kvíða ekki því ókomna, bara alls ekki. “ Heimilið - umhverfi fjölskyldunnar „Varðandi heimilishald þá skiptir mestu að heimilið haldi utan um fjölskylduna.

Að það passi þeim sem þar búa eða stórfjölskyldunni sem á þar athvarf og að umhverfið sé notalegt. Gæðin liggja í þeim stundum sem við eigum saman.

Sem dæmi þá létum við fyrir nokkrum árum breyta eldhúsinu þannig að við gætum öll verið saman þar, ég og mínir, eldað saman og notið samverunnar. Við elskum öll að elda mat.

Hugsum okkur heilbrigð Annað dæmi er að ég er með slá í svefnherberginu mínu sem ég nota til að hanga kvölds og morgna þegar ég geri æfingarnar mínar. Heimilið á að vera þannig að það styðji við góða líðan okkar á öllum sviðum. Ég stunda Qigong-æfingar sem eru gamlar kínverskar orkuæfingar sem snúast um þakklæti og sameina hreyfingu, teygjur, öndun og vitund. Þær snúast líka um að hugsa sig heilbrigðan og það er alveg magnað að mæta deginum með þá vissu í hjarta og finna fyrir lífsgæðunum í að mæta einum nýjum degi enn. Ég vil nota tækifærið og hvetja alla til að fagna hverjum degi, finna ilminn af lífinu, umhverfinu, taka eftir því sem maður hefur. Vöknum til lífsins af þakklæti og það er stórkostleg Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Marentza hugsar sig heilbrigða og mætir deginum með þá vissu í hjarta. Hún hvetur alla til að fagna hverjum degi, finna ilminn af lífinu og umhverfinu og taka eftir því sem við höfum.

æfing að byrja daginn á að teygja hendurnar til himins og ef það eru ský í huga þér, dragðu þau þá frá um leið og hendurnar færast til hliðar og niður. Taktu eftir birtunni og bláa himninum sem er alltaf á bak við skýin, hugsaðu þig heilbrigða og þakkláta og farðu brosandi út í daginn.“ Að vera gestgjafi Marentza dáist að starfi íslenskra kvenfélaga og segist svo sannarlega hafa fylgst með því starfi enda fór hún á árunum 1993-2000 um land allt og sótti heim kvenfélög með námskeið. „Það var svo gaman að hitta allar þessar kátu kvenfélagskonur á öllum aldri. Ég spjallaði við þær um hvernig er hægt að búa til sína eigin veislu á auðveldan og skemmtilegan hátt. Velja veitingar, til dæmis sem er hægt að gera fyrir fram, leggja fallega á borð, hella rétt í glösin og virkilega njóta þess að vera gestgjafi. Það er enn í fullu gildi að það að skúra

og skrúbba hefur ekkert með gestamóttöku að gera. Málið er að dempa ljósin, setja á ljúfa tónlist og kveikja á kertum svona 20 mínútum áður en gestirnir koma, það skilar sér í rólegri og notalegri stemningu. Svo er mikilvægast að vera sjálf tilbúin og ákveðin í að njóta stundarinnar til fulls. Klæða sig tímanlega í kjólinn, setja varalitinn á og svinga smávegis með tónlistinni. Taka svo vel á móti gestunum og gefa sér tíma í það, ekki vera á hlaupum út af veitingum.

Varðandi veitingarnar er betra að gera aðeins minna og gera það tímanlega. Það er samveran sem skiptir mestu máli, ein góð kaka með rjóma tilbúin á fatinu, það er nóg. Njóta svo samverunnar til enda. Ekki ganga frá á meðan gestirnir eru eða skella uppþvottavélinni í gang. Það kemur alltaf annar dagur til þess.

Kveddu gestina þína með þakklæti, gleði og jákvæðni, hafðu orð á því hve dýrmæt stundin var og hvað það var gaman hjá ykkur.“ 25

„Að hafa jákvætt viðhorf og vera jákvæð er það sem öllu skiptir. Ég mæti deginum fagnandi hvort sem hann er í rólegri kantinum eða mörg krefjandi verkefni á dagskrá og að loknum annasömum degi þá tölum við um það hvað við stóðum okkur vel og finnum að við erum sigurvegarar.“ - Marentza Poulsen

26

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Aðventan „Fyrir mörgum árum var ég í Danmörku um miðjan nóvember og fór í heimsókn til frænku minnar. Hún spurði mig hvort ég væri búin að undirbúa aðventuna. Ég kom af fjöllum, þá hvarflaði ekki að nokkrum manni á Íslandi að undirbúa aðventuna, allt snérist um að undirbúa jólin. Baka margar sortir og líma aftur kökubaukana fram að jólum, þrífa, sauma og skreyta fyrir jóladagana sjálfa. Nú er þetta breytt og dásamlegt og sjálfsagt að undirbúa aðventuna í nóvember og njóta hennar. Það er svo gott fyrir okkur einmitt í skammdeginu að hafa það huggulegt. Það er kjörið að eiga á aðventunni í ísskápnum ýmislegt gott til að njóta, reyktan silung, graflax og síld til dæmis og svo að njóta þess að fá sér smákökur einmitt þá, þess vegna í morgunmat. Svo eru kertaljós mikilvæg og ljúf tónlist.“ Heilbrigðið býr í huganum Marentza verður sjötug í þessum mánuði og er enn í fullu starfi og vel það.

Konurnar á kaffihúsunum „Eitt af því sem ég hef upplifað og konur virðast hafa fram yfir karla er að þær kunna að búa sér til samverustundir hver með annarri og það er dýrmætt. Ég hef rekið kaffihús í 23 ár, og stundum fleiri en eitt, og þetta er svo augljóst. Stærstu hóparnir sem koma saman til að njóta samveru á kaffihúsunum mínum eru konur. Kvennahópar ýmiss konar og það er svo gaman hjá þeim! Þær eru kannski fjórar eða tíu saman, hittast í huggulegu umhverfi, ræða málin og slá á létta strengi. Sannarlega góðar stundir. Það hef ég ótal sinnum upplifað,“ segir Marentza og bætir því við að hún stefni á að gefa sér góðan tíma í slíkar stundir þegar hún hættir að vinna.

Hvernig fer hún að? „Ég hef alla tíð unnið mjög mikið og notið þess og ætla ekki að hætta meðan ég hef nennu til og ég hef svo góða nennu. Ég læt það ekki fara í taugarnar á mér einn einasta dag þó að það sé mikið að gera. Ég er í grunninn heilsuhraust en ég hef líka alltaf passað líkama minn og huga. Ég

stunda mínar æfingar á hverjum degi, teygi mikið og viðheld styrk. Svo set ég á góða tónlist og dansa með sjálfri mér. Það er svo dásamlegt í lok dagsins að svinga dálítið. Lífið er svo skemmtilegt. Ég leyfi mér ekki að hugsa mig þreytta, heilbrigðið býr í huganum og ég er þakklát,“ segi Marentza.

ÖFLUG FORVÖRN

GEGN BEINÞYNNINGU Kalkþörungar með D3, K2 og C vítamínum ásamt viðbótar magnesíum og mangan

N OTALEGT HAUST MEÐ HEI MABÖKUÐU RÚGBRAUÐI

ALLAR VÖRUR HAFKALKS ERU ÁN AUKEFNA OG ERFÐABREYTTRA INNIHALDSEFNA (GMO FREE)

www.hafkalk.is Húsfreyjan 4. tbl. 2020

27

MATARÞÁTTUR HÚSFREYJUNNAR

Huggulegt og gott

á aðventunni

Marentza Poulsen

Það er alveg kjörið í svartasta skammdeginu í desember og auðvitað líka eftir áramótin að gefa sér tíma til að matreiða ýmiss konar spennandi og gómsæta smárétti. Marentza gefur lesendum hér uppskriftir að átta spennandi smáréttum og fjórum dásamlegum sætindum svo að úr nógu er að velja.

Réttirnir eru kjörnir hvort sem er sem forréttir, á smáréttahlaðborð, sem réttir í klúbbboði, fjölskylduboði, léttum hádegisverði eða einfaldlega til að gera daginn dásamlegri fyrir þig og þína.

28

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Rauðrófupikkluð egg með eggjafyllingu Pikkllögur fyrir soðin egg 1 hluti rauðrófusafi 1 hluti edik 1 hluti sykur Allt sett í pott og suða fengin upp eða þar til sykurinn hefur leyst upp. Vökvinn er síðan settur inn í kæli. Þegar vökvinn er orðinn kaldur er linsoðnum eggjum bætt út í og þau látin marinerast í pikklvökvanum yfir nótt í kæli. Eggin þerruð og skorin til helminga, rauðan tekin úr til að nota í eggjafyllingu.

Eggjafylling 4 stk linsoðnar eggjarauður 1 tsk gott sinnep 100 g mæjónes 1 tsk piparrót Allt sett í skál og hrært vel saman. Gott að setja síðan í sprautupoka til að sprauta innan í eggjahvíturnar sem þá eru reyndar oðrnar rauðar af rauðrófuleginu.

Blinis með reyktum laxi og piparrótarrjóma 150 g reyktur lax, fínt sneiddur Blinis 300 g hveiti 4 msk sykur 4 tsk lyftiduft 6 msk olía 2½ dl súrmjólk 2½ dl mjólk 2 egg

Blandið saman þurrefnum í skál. Þeytið saman olíu, súrmjólk og egg með gaffli.

Blandið saman innihaldi beggja skála og hrærið vel saman.

Hitið upp pönnu, setjið klípu af smjöri út á og hellið örlitlu af deigi út á. Pönnukökurnar eiga að vera þykkar og svampkenndar. Þegar yfirborð pönnukökunnar er þakið loftbólum er henni snúið við.

Pönnukakan á að vera gullinbrún.

Piparrótarrjómi Þeytið rjómann og bætið pipar200 ml rjómi rót og rifnum sítrónuberki út í.

1 tsk rifin piparrót Smakkað til með salt og pipar börkur af hálfri sítrónu smakkað til með salt og hvítum pipar

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

29

Kartöflukrókettur með gröfnum laxi í rauðrófum og dillsósu 370 g kartöflur, skrældar 15 g smjör 1 stk egg 25 g parmesan 25 g hveiti 50 g brauðrasp ólífuolía salt og pipar

Grafinn lax í rauðrófum

Sjóðið kartöflurnar þar til þær eru eldaðar í gegn. Þegar kartöflurnar eru eldaðar eru þær stappaðar með kartöflustappara. Blandið egginu og smjörinu saman við og í lokin ostinum. Kryddið til með salti og pipar. Mótið króketturnar og veltið upp úr brauðraspi. Þær eiga vera u.þ.b. 50 g. Sáldrið smá olífuolíu yfir og bakið þær inni í ofni á 180°C í 20 mínútur eða þar til þær eru gullinbrúnar.

1 stk laxaflak 150 g sykur 100 g gróft salt 3 ferskar rauðrófur, rifnar niður með rifjárni 3 appelsínur, rifinn börkur og safinn graslaukur nokkur allrahanda-fræ (allspice) 1 msk anísfræ Laxaflakið þarf að vera verkað og roðið hreisturslaust. Dreifið sykri og salti yfir fiskinn. Setjið önnur hráefni í botninn á bakka og leggið fiskinn ofan á blönduna, roðið á að snúa upp. Marinerið í 8-12 tíma. Takið flakið úr blöndunni og hreinsið aðeins af því, skerið það í mjög fínar sneiðar, eins og graflax er skorinn. Raðið sneiðunum fallega ofan á bliniskökurnar.

Dillsósa 100 g mæjónes 100 g sýrður rjómi 2 tsk gróft sinnep ½ bolli dill, saxað 1 msk púðursykur 1 tsk rifin piparrót salt og pipar Allt hráefnið sett í skál og hrært vel saman, smakkað til með salti og pipar.

30

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Hangikjötstartar Tvíreykt og venjulegt hangikjöt til helmingja, skorið í litla teninga, bragðbætt með góðri olíu, graslauk og steinselju.

Grænerturemúlaði 225 g rjómaostur 2 msk franskt sætt sinnep 4 tsk karrý 150 g sweet relish 1 bolli grænar baunir, best að nota frosnar en afþíða þær Allt hráefnið sett í matvinnsluvél og blandað saman.

Hönsesalat á brauði 1 stk kjúklingabringa, elduð og rifin niður 2 stk gulrætur ½ fennel 150 g mæjónes 50 g sýrður rjómi 1 msk gróft dijon 1 tsk rifin piparrót 2 tsk karrý salt og pipar Byrjið á því að skera gulræturnar og fennel niður í teninga og veltið því upp úr góðri olíu, ediki, salti og pipar. Setjið inn í álpappír og lokið vel fyrir. Bakið í ofni á 180°C í 20-30 mín.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

31

Stökkar saltfiskbollur með rómaneskósósu 400 g saltfiskur, útvatnaður 300 g þorskflak 1 stk laukur, saxaður 3 stk hvítlauksgeirar 1 tsk paprikuduft 1 tsk chilli 1 búnt steinselja, fínsöxuð 160 g hveiti salt og pipar djúpsteikingarolía Afhýðið lauk og hvítlauksgeira. Roð- og beinhreinsið saltfisk og þorsk. Fiskurinn eldaður í mjólk með lárviðarlaufi, tímían. Hakkið saltfisk, þorsk, lauk og hvítlauk og setjið síðan í hræri­ vélarskál ásamt paprikudufti, chilli, salt og pipar og blandið vel saman.

Bætið hafganginum af hráefninu saman við og hrærið vel saman. Mótið bollur með skeið og djúpsteikið í olíu þar til bollurnar eru orðnar gullinbrúnar. Berið fram með rómaneskósósu.

Rómaneskósósa 1 stk grilluð paprika, kjarnhreinsuð 1 stk hvítlauksgeiri, fínsaxaður ½ bolli ristaðar möndluflögur ¼ bolli tómatpúrra 2 msk steinselja, fínsöxuð 2 msk sherry-edik

1 tsk reykt paprika ½ tsk cayennepipar ½ bolli olífuolía salt og pipar Allt sett í matvinnsluvél og blandað vel saman, smakkað til með salti og pipar.

Roastbeef og kartöflusalat Rúgbrauðssneiðar smurðar með smjöri 4 sneiðar roastbeef Raða kjötinu fallega á rúgbrauðið, kartöflusalatið sett eftir miðjunni. Skreytt og bætt með steiktum laukhringjum, radísum, sýrðum agúrkum og einhverju grænu karsa, kerfli eða steinselju.

Kartöflusalat Marentzu 1 kg kartöflur soðnar, kældar, skrældar og skornar í teninga.

2-3 dl mæjónes 2 msk sýrður rjómi 18%.

2-3 tsk sinnep (Söd fransk í gulum brúsa) 1 dl graslaukur 2 msk kapers salt og pipar eftir smekk Allt hráefni nema kartöflurnar hrært vel saman, sinnepi, salti og pipar bætt við ef ykkur finnst þurfa. Bætið niðurskornu kartöflunum saman við.

32

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Rauðrófutartar 400 g rauðrófur 2 msk kirsuberja-edik salt og pipar 1 stk grænt epli 1 stk rauðlaukur 1 msk góð olía 1 búnt kerfill 1 msk hunang 1 msk gróft sinnep 100 g af afhýddum rauðrófum eru skorin í teninga og marineruð í edikinu og krydduð með salti og pipar. Afganginum af rauðrófunum er pakkað inn í álpappír og bakaður í ofni á 200°C í 60 mínútur.

Þegar rauðrófurnar eru bakaðar eru þær skrældar og skornar í teninga ásamt eplunum og rauðlauknum, síðan er þeim

blandað saman við hráu rauðrófurnar.

Bragðbætt með olíu, hunangi, sinnepskornum, salti, pipar og kerfli.

Litlar pavlóvur fylltar með hvítsúkkulaðimús 150 g eggjahvítur 150 g sykur 100 g flórsykur Eggjahvíta sett í hrærivélarskál og þeytt þar til hún fer að þykkna. Þá er sykrinum bætt út í í þrem skömmtum. Þeytt þar til blandan heldur forminu þegar pískaranum er lyft. Því næst er flórsykurinn sigtaður í skál og bætt út í í 2-3 skömmtum og þetta hrært varlega saman við marengs­ inn. Því næst er hann settur í sprautupoka og sprautað á smjörpappír með 4 cm millibili. Bakið við 100°C í klukkustund eða þar til marengsinn er orðinn harður.

Hvítsúkkulaðimús með jógúrt 200 g hvítt súkkulaði 200 g grísk jógúrt 400 g rjómi Helmingnum af rjómanum er hellt í pott og soðinn upp. Á meðan er súkkulaðið sett í skál og svo er heita rjómanum hellt yfir, látið standa í 2 mínútur. Þessu er síðan hrært saman. Jógúrtinu og afganginum af rjómanum er svo blandað saman við með handpískara. Blandan er svo kæld og látin standa í 12 klst áður en hún er þeytt upp og henni sprautað í marengsinn.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

33

Eplaskífur með appelsínu og kardimommu 500 g hveiti ½ tsk salt 2 tsk sykur 1 tsk kardimommur 1 tsk natron ½ msk rifin appelsínubörkur safi úr hálfri appelsínu 3 egg 400 ml súrmjólk 3 msk olía, plús auka til steikingar Blandið salti, sykri, kardimommum, natroni og rifnum appelsínuberki saman í skál. Aðskiljið rauðurnar frá eggjahvítunum og pískið saman eggjarauður og súrmjólk. Blandið þessu síðan saman við þurrefnin. Síðan er olíunni og appelsínusafanum bætt út í og hrært saman. Látið deigið inn í kæli í 30 mínútur. Stífþeytið eggjahvíturnar og setjið saman við deigið.

Hitið pönnuna á meðalhita og penslið smjöri í holurnar.

Hellið deigi í um það bil 3/4 hluta af holunni. Þegar það er komin skorpa að neðan er þeim snúið við með grillpinna eða gaffli. Gert nokkrum sinnum þar til skorpan er stökk og gullin og eplaskífan örugglega elduð í gegn.

Setjið eplaskífurnar á disk og sáldrið flórsykri yfir þær með sigti og njótið vel.

Amaretto-smákökur 90 g eggjahvítur 280 g möndlumjöl 280 g sykur 1 tsk vanilludropar 2 tsk amaretto Til að rúlla kúlunum: 3 msk sykur 3 msk flórsykur Hitið ofninn í 170°C og leggið smjörpappír yfir tvær plötur. Þeytið eggjahvíturnar þar til þær eru orðnar stífar. Bætið út í möndlumjöli, sykri og vanillu og hrærið varlega saman með sleikju. Bætið síðan amaretto út í – blandið saman. Blandan á að vera eins og þykkt mauk.

Formið litlar kúlur og veltið þeim upp úr sykri síðan flórsykri. Raðið kúlunum á plötu og pressið þær létt niður. Bakið þær í 15 mínútur, eða þar til þær eru orðnar gullinbrúnar.

34

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

SMÁSAGNASAMKEPPNI HÚSFREYJUNNAR

Jákvæð og hvetjandi H

úsfreyjan efnir til smásagnasamkeppninnar Jákvæð og hvetjandi. Nafnið dregur keppnin af undirtitli Húsfreyjunnar. Samkeppnin er öllum opin en áskrifendur og lesendur Húsfreyjunnar eru sérstaklega hvattir til að grípa tækifærið og taka þátt.

Reglur keppninnar: · Sagan má ekki hafa birst áður á prenti eða í fjölmiðli. · Sagan skal vera fremur stutt eða á bilinu 1000-1500 orð að lengd. · Senda skal söguna útprentaða á pappír merkta dulnefni ásamt lokuðu umslagi merktu sama dulnefni með upplýsingum um höfund sögunnar: Nafni, heimilisfangi, netfangi, síma og kennitölu. · Sögurnar skulu að hafa borist fyrir 1. mars 2021 til Húsfreyjunnar. Utanáskriftin er: Húsfreyjan - smásögur Hallveigarstöðum, Túngötu 14 101 Reykjavík.

Dómnefnd mun koma saman og velja þrjár til fimm verðlaunasögur sem birtar verða í Húsfreyjunni. Skýrt verður frá úrslitum og fyrsta sagan birt í maítölublaði Húsfreyjunnar 2021 og aðrar sögur sem valdar verða í næstu tölublöðum tímaritsins. Framkvæmdarstjóri keppninnar er Guðrún Þóranna Jónsdóttir, formaður útgáfustjórnar Húsfreyjunnar.

Formaður dómnefndar er Kristín Linda Jónsdóttir, ritstjóri Húsfreyjunnar.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

1. verðlaun Gjafabréf á Icelandair hótel Verðlaunahafi fær gistingu í standard tveggja manna herbergi í eina nótt á Icelandair hóteli að eigin vali, morgunverðarhlaðborð og þriggja rétta kvöldverð fyrir tvo.

2. verðlaun Teppi frá Hugrúnu - islensk.is Vandað og sérlega fallegt og hlýtt teppi úr 100% ull frá Hugrúnu á Akureyri.

3. verðlaun Jurtalitapúsl frá Hespuhúsinu Einstakt jurtalitapúsluspil, 1000 bita, af jurtalituðu einbandi ásamt bók um sögu litunar, fjölskylduvænt og fræðandi frá Guðrúnu í Hespuhúsinu.

Auk þess fá verðlaunahafar bækur frá Bóka­útgáfunni Sæmundi og ársáskrift að Húsfreyjunni.

Dómnefnd Björg Árnadóttir, rithöfundur og kennari Stílvopninu Guðrún Eva Mínervudóttir rithöfundur Kristín Eiríksdóttir rithöfundur Kristín Linda Jónsdóttir, ritstjóri Húsfreyjunnar

35

LJÓÐASAMKEPPNI HÚSFREYJUNNAR

Ljóð til að lesa og njóta Á síðasta ári var efnt til ljóðasamkeppni í tilefni af 70 ára afmæli Húsfreyjunnar og var þema keppninnar KONA. Á þessu ári hefur verið birt í Húsfreyjunni úrval úr þeim ljóðum sem bárust. Röð þeirra í birtingu er tilviljunarkennd. Hér eru birt ljóðin: Fæðing eftir Ragnheiði Hörpu Leifsdóttur, Mömmustrákur eftir Eygló Idu Gunnarsdóttir og Ding – dong! Randviður! eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur. Það er Húsfreyjunni heiður að birta lesendum ný og áhugaverð ljóð til að njóta sem líka eru upplögð til upplesturs á fundum, samkomum og góðum stundum. Nú er farin af stað ný samkeppni á vegum Húsfreyjunnar, smásagnasamkeppni sem var auglýst í síðasta blaði og þessu. Um er að ræða fremur stuttar smásögur og þemað er jákvæð og hvetjandi. Endilega takið þátt og vísið öðrum á keppnina.

Skúffuljóð sem datt út úr hillunni Eygló Ida Gunnarsdóttir „Ég heiti Eygló Ida og er fædd í Kaupmannahöfn árið 1980. Ég sleit barnsskónum á Kirkjubæjarklaustri ásamt systur minni, Guðbjörgu Lísu. Foreldrar mínir eru Gunnar Þ. Þorkelsson dýralæknir og Jóna S. Sigurbjartsdóttir hárgreiðslumeistari. Ég bý nú í Hafnarfirði ásamt eiginmanni og þremur börnum. Ég hef alla tíð haft gaman af því að yrkja og hef unnið mikið með skrif bæði sjálf og með börnum. Í starfi mínu sem leikskólakennari hef ég gefið út nokkrar bækur með barnaljóðum. Einnig var ljóðabókin Nóvembernætur eftir mig gefin út af bókaforlaginu Deus árið 2007. Það var fyrir röð tilviljana að ljóðið rataði í keppnina. Foreldrar mínir stóðu í framkvæmdum þegar þetta ljóð eftir mig hreinlega datt úr einni hillunni í fang móður minnar. Hún hafði þá rétt áður rekið augun í auglýsingu um ljóðasamkeppnina og þema hennar. Þetta smellpassaði því allt og við ákváðum að gefa ljóðinu tækifæri. Þetta er eitt af þessum svokölluðu skúffuljóðum, sem ég orti en fannst þurfa aðeins að gerjast og svo snjóaði yfir það með tímanum.“

Mömmustrákur Þegar kaffið er búið úr bollanum þínum og vinnukonurnar hafa dregið gluggatjöldin fyrir hrímaða gluggana þegar dagskrá sjónvarpsins er á enda allar smákökur étnar og búið hefur verið um rúmin smeygir þú þér í frakkann kastar stórkarlalegri kveðju á starfsfólkið áður en þú kyssir mig létt á vangann og hverfur út í myrkrið. Ég horfi á eftir þér stökkva í foruga pollana einn á fætur öðrum eins og lipur köttur í músaleit Og mamma skal bíða eftir litla kútnum sínum þangað til í næstu viku.

36

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Opið til túlkunar Sigurbjörg Þrastardóttir Sigurbjörg er höfundur ljóðabóka, skáldsagna og leikverka og hefur enn fremur starfað sem pistlahöfundur í útvarpi og blöðum. Nú síðast hljómuðu pistlar hennar, Á útiskónum, í Víðsjá á Rás 1.

Nýjasta bókin er ljóðabókin Hryggdýr og skömmu áður kom út stuttsagnasafnið Óttaslegni trompetleikarinn og aðrar sögur. Sigurbjörg starfar í Reykjavík og á einnig í samstarfi við myndlistarmenn, tónsmiði og aðra höfunda á alþjóðavettvangi. „Ég er eiginlega löngu hætt að senda ljóð í samkeppnir, þótt ég hafi gert það dálítið hér áður. En þegar þessi auglýsing dúkkaði upp á skjánum hjá mér, þá var þar á sama tíma hráblautt ljóð sem hófst á orðinu kona. Sem var einmitt sérstaklega tiltekið að væri þema ársins, þannig að ég gat ekki annað en sett það í umslag og sent á Hallveigarstaði. Og sennilega kannast ég enn við einhverjar konur í því góða húsi, eftir að hafa flutt afmælisljóð Bandalags kvenna í Reykjavík þegar það varð 85 ára. Þetta ljóð er hins vegar af allt öðrum toga, kvenmyndin í því er nokkuð hvöss, sem mér fannst ágætt, randviður er fornt orð sem merkir hermaður, og það er opið til túlkunar hvar samúðin liggur.“

Sem heima Ragnheiður Harpa Leifsdóttir Ragnheiður Harpa Leifsdóttir er fædd árið 1988. Hún er sviðslistakona og skáld. Ragnheiður Harpa hefur samið og unnið að leiksýningum, gjörningum og innsetningum hérlendis og erlendis.

Ljóð hennar hafa birst í fjölþjóðlegu ljóðaútgáfunni Í hverri manneskju býr nótt (2016) og í bókum ljóðakollektívsins Svikaskálda; Ég er ekki að rétta upp hönd (2017), Ég er fagnaðarsöngur (2018), Nú sker ég netin mín (2019). Fyrsta ljóðabókin hennar Sítrónur og náttmyrkur kom út 21. nóvember 2019.

Ljósmynd: Sara Sig

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Ding-dong! Randviður!

Konan er á randi innan um kaktusa og séstiggi sem er gott því hún slapp út til að stela syni handa sjálfri sér arfleggjarar hennar (eins og hún kallar þá) eru orðnir átta talsins, hún stelur börnum í ýmsum þyngdarflokkum á miðvikudögum utan af þrunginni auðninni engan í heiminum grunar þessa eyðilegu konu sem séstiggi en munið að sá sem séstiggi getur líka verið gráðugur

Fæðing Þessa nótt reis nýtt fjall í landslagi sem ég þekkti áður sem heima

37

HANDAVINNA

Hugarró við hannyrðir Ásdís Sigurgestsdóttir

Þegar haustar að, er huggulegt geta haft það kósý heima ekki síst núna þegar veiran skæða hrekur okkur í meiri inniveru. Prjón, hekl og aðrar hannyrðir geta fært okkur hugarró og er mjög gefandi fyrir þá sem njóta þess að skapa. Við þurfum samt að gæta þess að fara líka út og viðra okkur. Allt er þetta gott í bland við hvað annað.

Að þessu sinni býð ég upp á prjónaða dömupeysu og heklaða inniskó en auk þess er hér uppskrift af hekluðum englum sem góð vinkona, Guðrún B. Þórsdóttir, hannaði og heklaði. Þórdís Ragnarsdóttir 11 ára dótturdóttir mín hefur gaman af því að skapa og hún saumaði þessi hárbönd alveg sjálf eftir hugmynd á youtube.com. Margt

hægt að læra þar. Að síðustu er svo einfalt heklverkefni, þar sem heklað er utan um hárteygju.

Enn og aftur þakka ég Guðnýju Aðalsteinsdóttur fyrir yfirlestur, útreikninga og aðra hjálp en hún hefur komið að vinnu á öllum 14 hannyrðaþáttunum sem ég hef haft umsjón með. Ég þakka Guðrúnu B. Þórsdóttur fyrir englana og Eriku Knight fyrir að gefa leyfi til að nota uppskrift sína af inniskónum.

Fyrirsæturnar í þessum þætti þær Árný Þórarinsdóttir og Þórdís Ragnarsdóttir fá líka bestu þakkir.

Góða skemmtun Ásdís Sigurgestsdóttir (asdis29@simnet.is)

Englasextett Guðrúnar Guðrún B. Þórsdóttir sá alfarið um þetta englaverkefni en hún hefur í mörg ár hannað og útbúið margs konar engla fyrir hver jól. Þessir eru samsettir úr ýmsu sem vafalaust finnst á mörgum heimilum, alla vega þar sem hannyrðir eru áhugamál.

Hula Peysan sem ég býð upp á að þessu sinni er prjónuð ofan frá og niður, þá gefst kostur á að hafa hana í hvaða sídd sem hentar, með eða án vasa, víðari eða þrengri, allt eftir óskum hvers og eins.

Hárteygja í saumuðum sparifötum Skemmtilegt verkefni fyrir krakka sem vilja prófa sig áfram og æfa sig á saumavél. Þórdís Ragnarsdóttir 11 ára sá um þetta verkefni.

Hárteygja í hekluðum sparifötum Einfalt og fljótlegt verkefni, aðeins 3 umferðir. Sú hvíta er hekluð úr garni sem skreytt er pallíettum en sú marglita er hekluð úr bómullargarni. Þessar teygjur eru góðar gjafahugmyndir.

Inniskór aldarinnar Höfundur uppskriftarinnar, Erika Knight, kallar þessa skó Inniskó aldarinnar. Garnið sem gefið er upp í uppskriftinni fæst ekki hér á landi en ég notaði Álafosslopa í prufupar og aðlagaði þá minni stærð. Það kom vel út og er afar hlýtt.

38

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

ENGLASEXTETT GUÐRÚNAR 2020 Hannað og heklað af Guðrúnu B. Þórsdóttur Ég er ein af þeim mörgu sem alls ekki geta hent garni hversu lítil sem hönkin er. Ég er líka dálítið fyrir engla og datt í hug að athuga hvernig engill kæmi út úr einni lítilli hönk af fremur fínu bómullargarni (passar fyrir heklunál nr. 2) og smáhlutum úr dótaskúffunni. Auk garnsins þarf bút af blúndu, vattkúlu (1 ½ cm í þvermál), perlu, eins og krakkarnir ”perla” með, 2 rær og stífelsi. Ég á ýmiss konar gerðir af garnafgöngum en mér finnst fallegra að hafa snúðinn á garninu frekar harðan og það er gaman að sjá muninn á stærð og áferð eftir garni.

Skammstafanir: KL = keðjulykkja, LL = loftlykkja, FL = fastalykkja, ST = stuðull.

HEKLAÐUR ENGILL Fitja upp 4 L og tengja í hring.

1. umf: Fitja upp 1 LL, 8 FL í hringinn, (heklið utan um bandið), tengja með 1 KL. 2. umf: 1 LL, 2 FL í hverja L, tengja (16 L).

3. umf: 1 LL, *2 FL í næstu L, 1 FL í næstu L*, endurtakið *-* allan hringinn og endið með að tengja (24 L).

4. umf: 1 LL, *2 FL í næstu L, 1 FL í næstu 2 L*, endurtakið *-* allan hringinn, tengja (32 L).

Vattkúla Perla

Blúnda

5. umf: 1 LL, *2 FL í næstu L, 1 FL í næstu 4 L*, endurtakið *-* allan hringinn, tengja (36 L).

6. umf: 1 LL, *2 FL í næstu L, 1 FL í næstu 5 L*, endurtakið *-* allan hringinn, tengja (42 L).

7. umf: 1 LL, 1 FL í hverja L allan hringinn, tengja. Örlítill blúndukantur.

8. umf: 4 LL, 1 ST í sömu L, hoppa yfir 2 L, 1 ST í næstu L, *2 LL, 1 ST í sömu L, hoppa yfir 2 L, 1 ST í næstu L*.

Endurtakið *-* allan hringinn og tengið í 2. LL. 9. umf: 1 FL utan um 1. LL-boga, 5 LL, heklið 1 KL í 3. LL (kemur smá hnútur), 1 LL, 1 ST í næsta LL-boga, *3 LL, 1 KL í 2. L, 1 LL,*. Endurtakið *-* allan hringinn, tengja með 1 KL í 2. LL. Það er auðvitað hægt að hekla alla vega blúndukanta eftir eigin höfði.

Um leið og gengið er frá endum er togað í uppfitjunarbandið svo að opið í miðju verði sem allra minnst.

Snúið saman tvo þræði af bómullargarninu til að nota í fótleggi. Það er nú smekksatriði hversu leggjalangir englarnir eru. Böndin hjá mér eru 25-30 cm.

Pils ca. 5 cm í þvermáli

Rær

GÞórs

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Bleytið stykkið upp úr stífelsinu og leggið yfir botn á glasi eða krukku þannig að blúndan beygist niður. Látið þorna.

Setjið þráð utan um miðju á “leggjabandinu.” Bindið ró eða annað sem passar í hvorn enda. Vefjið utan um miðju á blúndubútnum. Dragið þráðinn gegnum pilsið, blúnduvængi, perluna og síðast vattkúluna. Þrýstið saman – ekki verra að setja límlögg á milli. Hægt er að setja gullþráð sem geislabaug. Gerið lykkju á endann og engillinn er tilbúinn. Þetta er grunnur og allir geta svo gert sinn persónulega jólaengil 2020.

39

HULA - SÍÐ JAKKAPEYSA Hannað og prjónað af Ásdísi Sigurgestsdóttur Stærðir: (S) M (L) XL

Efni og áhöld: Garn: 1 þráður af LAMANA MILANO 90% ull, 10 % KASMÍR 25 g, ca. 180 m, litur 41, dark denim og 2 þræðir af LAMANA PRIMERA 60% mohair, 40% silki, 25 g, ca. 300 m, litur 12, jeans. Fæst í Storkinum Síðumúla 20, 108 Reykjavík.

Garnþörf: LAMANA MILANO (175 ) 175 (200) 225 g, LAMANA PREMIA (175) 175 (200) 225 g.

Prjónar: Hringprjónar nr. 5,5 og 6, 60 eða 80 cm og sokkaprjónar eða stuttir hringprjónar nr. 5,5 og 6 eða sú prjónastærð sem passar þér til að fá rétta prjónfestu.

Tölur: 9 stk.

Prjónamerki Prjónfesta: 16 L sléttprjón með 1 þræði af Lamana Milano og 2 þráðum af Lamana Premia = 10 cm á breidd á prjóna nr. 6. Þar sem peysan er prjónuð á frekar grófa prjóna má búast við því að hún geti síkkað nokkuð. Það er því e.t.v. betra að láta hreinsa hana en að þvo hana í höndunum.

Skammstafanir: S = slétt, B = brugðið, L = lykkja/ur, umf = umferð/ir, prj = prjóna/prjónaðu, Ó = lykkja tekin óprjónuð, úrt = úrtaka, auk = útaukning/aukning, merki-L = merkilykkja, endurt = endurtaka, jaðar-L = jaðarlykkja, lista-L = listalykkjur að framan, Auk-H= aukning vísar til hægri, Auk-V = aukning vísar til vinstri.

Peysan er prjónuð ofan frá og niður úr þremur þráðum af garni, tveimur mohair þráðum og einum ullarþræði. Hún er frekar víð í hálsinn og er með laskaúrtöku og vösum.

Hún er prjónuð hærra upp á baki, með styttum umferðum (ÞSU, sjá HOLLRÁÐ – ÞSU hér á eftir). Það er ekki nauðsynlegt en er mun fallegra.

Listarnir að framan eru prjónaðir jafnóðum og eru líka prjónaðir með styttum umferðum eða prjónaðir nokkuð fast, til þess að koma í veg fyrir fláa.

Til þess að jaðarinn á listunum (þ.e. fyrsta og síðasta lykkja) verði sléttur og fallegur er síðasta L (jaðar-L) alltaf tekin óprjónuð B eins og prjóna eigi hana brugðna, en bandið sett fram fyrir áður en hún er tekin upp á hægri prjón. Hnappagötin á þessari peysu eru ekki prjónuð jafnóðum heldur gerð í lokin þannig, þ.e.a.s. ef þú vilt geta hneppt henni: Merkið fyrir efsta og neðsta hnappagati og síðan fyrir hinum á milli með jöfnu millibili. Hæfilegt bil er u.þ.b. 9 cm. Þar sem peysan er grófprjónuð er auðvelt að gera hnappagötin með frekar óvenjulegum hætti, þ.e. með því að stinga t.d. blýanti í miðjulykkju hnappagatalistans og víkka bilið á milli lykkjanna hæfilega fyrir u.þ.b. 18-20 mm tölu. Síðan er annaðhvort tekinn 1 mohairþráður eða ullargarnið klofið í tvennt og 40

varpað í kringum gatið með nettum sporum. Þessi aðferð gerir það líka kleift að ákveða sídd peysunnar óháð hnappagötunum.

HOLLRÁÐ ÞSU = ÞÝSKAR STYTTAR UMFERÐIR, GERMAN SHORT ROWS Í þessari uppskrift eru notaðar styttar umferðir til þess að hálsmál nái hærra upp að aftan og til þess að listarnir að framan verði ekki of langir. Það eru til ýmsar aðferðir við að prjóna styttar umf. Mér finnst ÞSU aðferðin best. Hún er þægileg (þegar maður er búinn að læra hana) og það myndast ekki göt þegar hún er notuð.

Hún er prjónuð þannig: Eftir að hafa snúið við er fyrsta lykkja tekin óprjónuð eins og prjóna eigi hana brugðna með bandið framan við stykkið.

Bandið er síðan fært aftur fyrir prjóninn og togað í það þannig að 2 „lykkjur“ koma í ljós á prjóninum. Prjónið áfram. Í næstu umferð þegar kemur að snúningslykkjunni eru „lykkjurnar“ 2 prjónaðar saman og teljast sem ein lykkja. Mæli með því að skoða: styttar umferðir, tyskervending eða German Short Rows á YouTube.

HÁLSLÍNING Byrja efst. Fitja upp (97) 101 (107) 111 L á hringprjón nr.

5,5 með 3 þráðum af garni, einum ullarþræði og tveimur móhairþráðum.

1. umf (ranga): Jaðar-L S, 1B+1S, þar til 1 L er eftir (jaðar-L), hún er tekin óprjónuð (eins og prjóna eigi hana brugðna) með bandið fyrir framan. Þetta er gert allan tímann til að fá sléttan jaðar.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

2. umf: Jaðar-L S, 1S+1B þar til 1 L er eftir (jaðar-L), 1 Ó með bandið fyrir framan.

Endurt umf 1 og 2 þar til komnar eru alls 7 umf. Í byrjun hverrar umf er mikilvægt að taka vel í bandið til að listin verði þéttur og jafn.

HOLLRÁÐ - AUK-V OG AUK-H Útaukningar á laska verða fallegastar ef aukið er út á mismunandi hátt, allt eftir því hvort nýja lykkjan á að vísa til hægri eða vinstri.

Mismunurinn felst í því í hvora áttina lykkjan, sem mynduð er með því að taka bandið á milli lykkjanna upp á prjóninn þar sem aukið er í, er látið snúa. Þetta er gert þannig: Auk-H: Útaukning vísar til hægri. Stingið vinstri prjóni aftan frá undir bandið á milli lykkja og prjónið 1 S í fremri lykkjuhelming.

Auk-V: Útaukning vísar til vinstri. Stingið vinstri prjóni framan frá undir bandið á milli lykkja og prjónið 1 snúna S. Þetta kallast samhverfar útaukningar.

LASKI Skipta yfir á hringprjón nr. 6 og prj sléttprjón nema 7 fyrstu og 7 síðustu L eru áfram prj eins og lýst er í umf 1 og 2.

Merkja laskalínu með 4 merki-L og prj-merkjum þannig: Fyrstu 7 L (stroffprj) eru hnappalisti, næstu (14) 15 (16) 17 L mynda framstk, næsta L er merki-L, merkja hana, næstu (12) 13 (13) 14 L eru erma-L, næsta L er merki-L, merkja hana, næstu (27) 27 (31) 31 L mynda bakið, næsta L er merki-L, merkja hana, næstu (12) 13 (13) 14 L eru erma-L, næsta L er merki-L, merkja hana, næstu (14) 15 (16) 17 L mynda framstk, síðustu 7 L (stroffprj) eru hnappagatalisti.

Prjóna slétt með laskaaukningu og styttum umf, (sjá HOLLRÁÐ AUK-V OG AUK-H OG HOLLRÁÐ ÞSU) þannig að peysan verði hærri að aftan. Prj áfram 7 fyrstu og 7 síðustu L (listar að framan) eins og lýst er að framan, þ.e. fyrsta L S og síðasta L tekin óprjónuð með bandið fyrir framan.

1. umf (rétta): 1 S, prj (1S+1B) 3 sinnum (= alls 7 stroff-L fyrir vinstri lista að framan), prj S að 1. merki-L, auk-H, prj merki-L S, auk-V, prj S og auka út á sama hátt við hinar merki-L. Prj 2 S fram yfir síðustu auk-V, þ.e.a.s. þar til alls (14) 15 (16) 17 L eru eftir á prjóninum. Snúa við.

2. umf: ÞSU, prj B þar til alls (14) 15 (16) 17 L eru eftir á prjóninum. Snúa við.

3. umf: ÞSU, prj S að fyrstu merki-L, auk-H, 1 S (= merki-L), auk-V, *prj S að næstu merki-L, auk-H, 1 S (= merki-L), auk-V*. Prj frá * til * 3 sinnum, prj 1 S fram yfir snúninginn í fyrri umf (muna að „lykkjurnar“ 2 við snúninginn eru prjónaðar saman og reiknast sem 1 L). Alls 8 aukningar. Snúa við.

4. umf: ÞSU, prj 1 B fram yfir snúninginn í fyrri umf. Snúa við.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Endurt 3. og 4. umf þrisvar sinnum. Þar með er styttu umferðunum lokið við hálsmál. Prj aftur yfir allar L og auka áfram út fyrir laska í hverri umf frá réttu. Þegar prjónaðar hafa verið 12 umf yfir allar L, eru prjónaðar 2 styttar umf til að koma í veg fyrir að listarnir að framan verði of langir og að það myndist flái: *Prj frá réttu þar til 7 L eru eftir, snúa við. ÞSU, prj þar til 7 L eru eftir hinum megin, snúa við. ÞSU, prj út umf (muna að „lykkjurnar“ 2 við snúninginn eru prj saman og reiknast sem 1 L).

Prj 12 umf yfir allar L*. Endurt frá * til * það sem eftir er af peysunni.

Halda áfram með laskaaukningar í hverri umferð á réttunni, þar til aukið hefur verið aukið út (22) 23 (24) 25 sinnum. Í næstu sléttu umf er aukið út um 4 L til viðbótar á framstk og baki (en ekki á ermunum) = (277) 289 (303) 315 L. Nú mælist stk. u.þ.b. (23) 24 (26) 27 cm, mælt meðfram merki-L (fyrir utan hálslíningu). Geymið (53) 58 (62) 66 erma-L hvorrar ermar, á meðan bak /framstk er prjónað yfir þær lykkjur sem eftir eru.

41

HOLLRÁÐ – MÁTUN Þó farið sé eftir uppskrift, þarf oft að laga hana að hverjum einstaklingi fyrir sig. Það er því klókt að setja flíkina öðru hvoru upp á 2 hringprjóna og máta. Það getur þurft að bæta í eða draga úr lykkju- og umferðafjölda til að flíkin passi betur.

BAK/FRAMSTYKKI Prj (43) 44 (45) 46 L = framstk (listi meðtalinn), fitja upp (6) 7 (7) 8 nýjar L (undir höndum), (83) 85 (89) 91 = bak, fitja upp (6) 7 (7) 8 nýjar L, (43) 44 (45) 46 L = framstk (listi meðtalinn) = (181) 187 (193) 199 L. Prj S fram og til baka nema prj áfram stroff yfir ystu 7 L hvorum megin og prj áfram styttar umf við listana að framan með ca 12 umf millibili.

Prj þar til hliðin (frá lykkjunum sem fitjaðar voru upp undir höndum) mælist u.þ.b. (32) 33 (33) 34 cm.

Vasar: 1. umf, rétta: 7 lista-L, (10) 11 (12) 13 S, geyma næstu 21 L á prjónanælu eða bandi, fitja upp 21 L í staðinn, prj S þar til (38) 39 (40) 41 L eru eftir, setja 21 L á prjónanælu, fitja upp 21 L í staðinn, (10) 11 (12) 13 S, 7 lista-L. 2. umf: 7 lista-L, (10) 11 (12) 13 B, prj 1B+1S (enda á B) yfir nýju lykkjurnar, prj B að vasa hinum megin, 1B+1S (enda á B) yfir nýju lykkjurnar, (10) 11 (12) 13 B, 7 lista-L. 3. umf: 7 lista-L, (10) 11 (12) 13 S, S yfir S og B yfir B yfir nýju lykkjurnar, S þar til (38) 39 (40) 41 L eru eftir, S yfir S og B yfir B yfir nýju lykkjurnar, (10) 11 (12) 13 B, 7 lista-L.

42

Endurt umf 2 og 3 þar til komnar eru 7 umf stroff. Þá er prj S yfir allar L aftur.

Skipta yfir á hringprjón nr. 5,5 þegar hliðin mælist (56) 58 (60) 61 cm eða sú sídd sem hentar. Prj 7 umf stroff 1S+1B. Munið að taka áfram síðustu L Ó í hverri umf. Fella laust af 1S+1B. ERMAR Setja geymdu erma-L (53) 58 (62) 66 á stuttan hringprjón nr. 6 og prj upp (6) 7 (7) 8 L úr nýju L milli baks og framstykkis samtals = (59) 65 (69) 74 L. Setja merki í miðju á nýju L (= miðja á undirermi). Prj S í hring. Þegar ermin mælist (2) 2 (3) 3 cm er tekið úr á undirermi þannig: 1 S (= nýja miðjulykkjan undir höndum), 2 S saman, prj þar til 2 L eru eftir, 1 Ó S, 1 S, steypið Ó yfir.

Taka úr með u.þ.b. (3,5) 3 (2,5) 2,5 cm millibili alls (10) 12 (14) 15 sinnum = (38) 40 (40) 42 L (jafna lykkjufjölda til að vera með jafna tölu á stroffi). Þegar ermin mælist u.þ.b.

37 cm (eða u.þ.b. 3 cm styttri en æskileg sídd) er skipt yfir á sokkaprjóna nr. 5,5 og prj 7 umf stroff (1S+1B). Fella af S og B. Prjóna aðra eins.

FRÁGANGUR Setja geymdu vasalykkjurnar á prjón nr. 6 og prj 16 -17 cm sléttprjón fram og til baka. Fella af. Sauma vasapokann fastan að innanverðu, með ullargarninu klofnu og nettum sporum, þannig að þau sjáist sem minnst á réttu.

Ef til vill er gott að hekla, með 1 þræði af ullargarninu eða 1 mohairþræði, 1 umf af fastalykkjum efst á vasa og í hálsinn, það styrkir fitina.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

43

HEKLAÐIR INNISKÓR Eftir Eriku Knight úr bókinni: Crochet Workshop by Erika Knight (Quadrille £14.99) Photography: Yuki Sugiura Lengi hef ég ætlað að vera með uppskrift að prjónuðum eða hekluðum inniskóm í Hannyrðaþættinum og reyndar haft augastað á þessum skóm í allnokkurn tíma. Þeir eru hlýir og notalegir og nýtast vel heima og í bústaðnum á köldum haust- og vetrarkvöldum. Það var því ánægjulegt að fá góðfúslegt leyfi höfundarins Eriku Knight til að þýða uppskriftina og birta hana hér.

Þetta eru inniskór aldarinnar! Þeir eru heklaðar með fastalykkjum úr grófu og slitsterku spunnu ullargarni.

Erfiðleikastig Í meðallagi Í þessu verkefni lærir þú að: - taka úr fastalykkjur - auka í fastalykkjur - aðlaga skóna að þinni stærð Grunnlykkjur Fastalykkjur Stærðir Sólinn á þessum inniskóm er u.þ.b. 24,5 cm (að aðlaga stærðina, sjá lýsingu síðar) Efni og áhöld Ullargarn í Bulky grófleika, t.d. Rowan Purelife British Sheep Breeds Chunky Undyed 5 Bulky, 200 g, litur ljósgrátt, 954 Steel Gray Suffolk. (Líka hægt að nota Álafosslopa, 100% ull eða annað gróft „bulky“ garn, Á.S.).

Heklunál: Nr. 7.

Bútur af mjúku leðri eða rúskinni og grófur tvinni (hægt er að nota t.d. olnbogabætur, Á.S.).

Heklfesta 10 L og 14 umf = mælt yfir 10 fastalykkjur með heklunál nr. 7.

Skammstafanir LL = loftlykkja, KL = keðjulykkja, FL = fastalykkja, Stk = stykki/ verkefni Endurt = endurtaka, Umf = umferð.

Skórinn er heklaður í tvennu lagi – efri hluti og sóli.

Skaft Heklaður í hring þannig: 44

Loftlykkjuhringur: Fitja upp 31 LL og tengja í hring með 1 KL í fyrstu LL. (Gæta þess að ekki myndist snúningur).

1. umf í hring (ranga): Hekla 1 LL, 1 FL í sömu L og KL, 1 FL í hverja LL út umf. Tengja síðustu FL með 1 KL í fyrstu FL = 31 FL. Ath! ekki snúa stk við heldur halda áfram að hekla frá röngu.

2. umf í hring: 1 LL, 1 FL í sömu L og KL, 1 FL í hverja FL út umf, tengja með KL í fyrstu FL = 31 FL. Endurtaka síðustu umf 4 sinnum í viðbót.

Hæll Hann er heklaður fram og til baka: 1. umf (ranga): 1 LL, 1 FL í sömu L og KL, 1 FL í hverja FL, snúa við = 31 FL. 2. umf (rétta): 1 LL, 1 FL í hverja FL út umf, snúa við.

3. umf: 1 LL, hekla 2 FL saman, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman, snúa við = 29 FL. 4. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL út umf, snúa við .

5. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL út umf, snúa við.

Rist 6. umf í hring: (rétta): 1 LL, 1 FL í hverja FL þar til 1 L er eftir, 2 FL í síðustu FL, hekla upp 11 FL þvert yfir ristina, tengja í síðustu FL með 1 KL í fyrstu FL. 7. umf í hring: 1 LL, 1 FL í sömu L og KL, 1 FL í hverja FL, tengja síðustu FL með KL í fyrstu FL. Snúa við.

Framhald af rist Byrja á röngu og hekla fram og til baka þannig: 8. umf: 1 LL, 1 FL í næstu 14 FL, snúa við = 14 FL. 9. – 11. umf: (Endurt 8. umf 3 sinnum).

12 umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman, snúa við, = 13 FL. 13. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman, snúa við = 12 FL. 14.–15. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL út umf, snúa við.

16. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman, snúa við = 11 FL. Húsfreyjan 4. tbl. 2020

17. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman, snúa við = 10 FL. 18. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman, snúa við = 9 FL. 19. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman, snúa við = 8 FL. Klippa garnið og snúa réttunni út.

Hekla annað stk eins.

Sóli Hann er heklaður frá hæl að tá.

Fitja upp 5 LL. 1. umf: 1 FL í 2. L frá heklunálinni, 1 FL í hverja LL út umf, snúa við = 4 FL. 2. umf: 1 LL, 1 FL í hverja FL út umf, snúa við.

3. umf: 1 LL, 2 FL í fyrstu FL, 1 FL í hverja FL þar til 1 L er eftir, 2 FL í síðustu FL = 6 FL. Endurt 2. umf þar til sólinn mælist 13,5 cm frá fitinni.

Næsta umf: 1 LL, 2 FL í fyrstu FL, 1 FL í hverja FL þar til 1 L er eftir, 2 FL í síðustu FL, snúa við = 8 FL. Endurt 2. umf þar til sólinn mælist 23 cm fá fit.

Næsta umf: 1 LL, 2 FL saman, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman = 6 FL. Næsta umf: 1 LL, 2 FL saman, 1 FL í hverja FL þar til 2 L eru eftir, 2 FL saman = 4 FL. Klippa garnið og draga í gegn, hekla annan sóla.

Frágangur Ganga frá endum.

Leggja sólann að röngu efra stykkis. Festa garnið með hnút í miðju á hælnum og stinga heklunálinni í gegnum bæði lög, hekla FL í gegnum bæði lög allan hringinn.

Tengja síðustu FL með KL í 1. FL. Klippa frá og ganga frá endanum. Þú getur brett fyrstu umf niður til að fá smá kant við ökklann.

Klippa út tvo skinn- eða rúskinnsbúta fyrir hvorn skó, sjá

snið hér á eftir. Sauma þá á með nettum sporum með tvinna í sama lit.

ATH: Til að einfalda það að sauma skinnbútana á sólann er hægt að búa til göt á þá í saumavél með því að stilla á extra langt spor en ekki þræða nálina. „Sauma“ svo götin 4 mm frá brún og varpa þá á sólann.

AUKTU FÆRNINA Að aðlaga uppskriftina að fleiri stærðum.

Hekl hefur þann góða eiginleika að vera mjög sveigjanlegt. Það er því auðvelt að aðlaga þessa skó, sem eru heklaðir með fastahekli, bæði á breidd og lengd þannig að þeir passi á misstóra fætur. Ef þú ert með grannan fót heklarðu bara tveimur lykkjum mjórri sóla og tveimur lykkjum mjórra efra stykki. Sama á við ef þú ert með breiðan fót þá bætirðu við tveimur lykkjum á hvoru stykki, sóla og efri hluta. Þú breytir lengdinni með því að hekla fleiri eða færri umferðir á sóla og efri hluta. Þumalfingursreglan er að bæta við eða draga frá 1 cm ef þú vilt hekla einu númeri stærri eða minni stærð. Það er líka einfalt að breyta útliti á þessum inniskóm. Ég kýs að hafa stutt skaft og bretta niður smá kant en einfalt er að hekla lengra skaft, hærra upp á ökklann. Eins er hægt að hekla fyrstu umferðirnar í öðrum lit til að fá skrautlegra útlit.

Snið fyrir sóla undir tábergi

Snið fyrir sóla undir hæl

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

45

HÁRTEYGJUR Í SPARIFÖTUNUM SAUMUÐ Útfært og saumað af Þórdísi Ragnarsdóttur Þetta er fljótlegt og skemmtilegt krakkaverkefni. Þórdísi langaði til að æfa sig á saumavél og kom með þessa hugmynd sem mér finnst upplagt að birta hér. Textílmennt á því miður undir högg að sækja víðast hvar í grunnskólum landsins, eins og sú iðja er góð fyrir bæði huga og hönd.

Efni og áhöld Það er hægt að nota alls konar efni, bæði ofið og með prjónaáferð. Í þessa stærð þarf efni sem er 56 cm á lengd sinnum 10 cm á breidd, tvinna í svipuðum lit, 23 cm af venjulegri teygju í metratali, 2 öryggisnælur, skæri, títuprjóna og saumavél. Það er líka auðvelt að sauma lengjuna saman með þéttum aftursting ef saumavél er ekki tiltæk.

Byrja á að sníða efnið, leggja það síðan saman til helminga á langveginn, með réttu á móti réttu, með tæplega 1 cm saumfari, nota títuprjóna til að halda öllu í skorðum á meðan saumað er.

Áður en byrjað er að sauma þarf að brjóta u.þ.b. 1,5 cm inn af lengjunni öðrum megin. Þegar búið er að sauma hana er henni snúið við svo að réttan snúi út. Því næst er öryggisnælan fest í annan endann á teygjunni og hún dregin inn í lengjuna. Binda hnút á teygjuna, mynda hring með því að smeygja endanum á lengjunni inn í endann sem búið var að brjóta inn af.

Að lokum er saumað í vél (eða í höndunum) þvert á hringinn til að festa allt saman.

HEKLUÐ Útfært og heklað af Ásdísi Sigurgestsdóttur Efni og áhöld Tilbúin hárteygja, garn og heklunál. Það er hægt að nota alls konar tegundir og grófleika af garni og velja heklunál við hæfi.

Hvíta teygjan er hekluð úr pallíettuskreyttu garni og sú marglita er úr bómullargarni. Báðar eru heklaðar með heklunál nr. 3.

Skammstafanir: KL = keðjulykkja, LL = loftlykkja, FL = fastalykkja, ST = stuðull.

1. umf: Festa garnið um teygjuna með 1 FL, hekla 3 LL *1 FL um teygjuna, 3 LL* endurt frá * til * allan hringinn, u.þ.b. 45-40 FL, tengja með 1 KL í fyrsta LL-boga.

2. umf: 1 FL í sama LL-boga, *3 LL, 1 FL í næsta LLboga*, endurt frá * til * út umf og enda með 3 LL, tengja með 1 KL í fyrsta LL-boga úr fyrri umf.

3. umf: 3 LL (= 1 ST) og 4 ST í LL-bogann, *1 FL í FL, 5 ST Í LL-bogann* endurt frá * til * út umf, tengja með 1 KL í 1.

LL, klippa á endann og draga í gegn.

46

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

KVENFÉLAGASAMBAND ÍSLANDS 90 ÁRA: FYRSTU FORSETARNIR

Systurnar frá Engey Kristín Ástgeirsdóttir Stjórn Kvenfélagasambands Íslands fékk Kristínu Ástgeirsdóttur sagnfræðing til að taka saman greinar um fyrstu forseta Kvenfélagasambandsins í tilefni af 90 ára afmæli þess og er þetta sú fyrsta af þremur greinum. Í þessari grein er fjallað um tvo fyrstu forsetana, systurnar Ragnhildi og Guðrúnu Pétursdætur.

Þ

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

og einn ættingi. Það er því ljóst að bæði Ragnhildur og Guðrún höfðu stúlkur á heimilum sínum til að létta undir, öðruvísi hefðu þær aldrei getað verið á kafi í félagsmálum kvenna í áratugi.

Mikið verk að vinna Ragnhildur Pétursdóttir (1880-1961) ólst upp á stóru heimili í Engey á Kollafirði, ein af fimm systrum. Dæturnar fengu heimakennslu og var kvenréttindakonan Ólafía Jóhannsdóttir meðal kennara þeirra. Ragnhildur átti kost á að mennta sig frekar, fyrst í einkakennslu en síðan hélt hún til Noregs 1905 þar sem hún var bæði í húsmæðraskóla og lýðháskóla. Í Noregi kynntist hún Halldóru Bjarnadóttur kennara, heimilisráðunaut og ritstýru Hlínar og tókst með þeim ævarandi vinátta. Þegar heim kom tók Ragnhildur að sér kennslu húsmæðra á Suðurlandi og varð þá ljóst hve mikið verk var að vinna við að bæta næringu, hreinlæti og húsakost, ekki síst eldunaraðstöðu. Ragnhildur hélt ýmiss konar námskeið þar á meðal í vefnaði og tók að sér að stýra hússtjórnardeild Kvennaskólans í Reykjavík sem stofnuð

Kristín Ástgeirsdóttir.

var 1909. Árið 1911 giftist hún Halldóri skipstjóra en hún lét hjónabandið ekki stöðva sig heldur var virk í fjölda kvenfélaga. Á árunum eftir aldamótin 1900 var áhersla lögð á að mennta Íslendinga, byggja upp virðingu fyrir menningu þjóðarinnar, þjóðarstolt og baráttu fyrir frelsi og sjálfstæði, auk mannréttinda. Þjóðin var í leit að sjálfsmynd. Konur tóku að sjálfsögðu þátt í baráttunni en segja má að auk áherslu á kosningarétt, 47

Umsjón: Kvenfélagasamband Ísland

egar Kvenfélagasamband Íslands var stofnað 1. febrúar 1930 var Ragnhildur Pétursdóttir sem kennd var við bæinn Háteig í Reykjavík, kjörin forseti þess. Hún gegndi embættinu frá 1930-1947. Þá tók systir hennar Guðrún Pétursdóttir við og var í forystu til 1959. Þær systur voru hugsjónakonur hvað varðaði menntun húsmæðra en komu víða við sögu, svo sem í Mæðrastyrksnefnd, Heimilisiðnaðarfélaginu, Hinu íslenska kvenfélagi, Kvenréttindafélaginu, Bandalagi kvenna og Hvöt.

Jafnframt félagsmálunum ráku þær báðar stór heimili. Guðrún sem bjó á Skólavörðustíg 11 átti sjö börn, þrjá syni og fjórar dætur, en Ragnhildur sem rak kúabú í Háteigi, átti þrjár dætur og eina uppeldisdóttur. Í manntalinu frá 1920 má sjá að þá bjuggu í Háteigi auk Ragnhildar og manns hennar Halldórs Þorsteinssonar skipstjóra, fósturdóttirin Kristjana (dóttir Guðrúnar), elsta dóttirin Ragnhildur, kennslukona, tvær vinnukonur og ekkja. Í sama manntali voru 11 skráðir til heimilis hjá Guðrúnu og Benedikt Sveinssyni manni hennar, fimm börn, tvær vinnukonur, einn leigjandi

möguleika kvenna til menntunar, starfa og bættra aðstæðna mæðra og ekkna, hafi ríkt mikill áhugi á þjóðlegum heimilisiðnaði og varðveislu gamalla hefða í ullariðnaði. Þar var Ragnhildur sannarlega í fremstu röð. Hún þótti frábær vefari og þar lögðust þær Halldóra Bjarnadóttir á eitt við að kenna, ráðleggja og varðveita.

Húsmæðrastefnan Eftir að konur, 40 ára og eldri, fengu kosningarétt og kjörgengi til Alþingis 1915 hófst umræða um það hvað ætti að gera við þennan rétt og hvert hlutverk kvenna ætti að vera í hinu nýja þjóðríki sem til varð 1918 þegar Ísland varð frjálst og fullvalda ríki. Til að gera langa sögu stutta þá kom upp mikill ágreiningur innan kvennahreyfingarinnar milli þeirra sem vildu leggja áherslu á að allar leiðir ættu að vera konum opnar og hinna sem lögðu ofuráherslu á húsmóðurhlutverkið og uppbyggingu þjóðlegrar menntunar fyrir húsmæður. Það væri eðli kvenna og þeirra æðsta hlutverk að vera mæður og vel menntaðar húsmæður. Þetta hefur verið kallað húsmæðrastefnan og hún varð ofan á.

Ragnhildur Pétursdóttir beitti sér mjög í þessum umræðum og skrifaði meðal annars bækling þar sem hún gagnrýndi Ingibjörgu H. Bjarnason fyrstu konuna sem sæti tók á Alþingi, fyrir svik við málstað kvenna. Ingibjörgu fannst húsmæðrastefnan sníða konum allt of þröngan stakk. Í þessu umróti urðu til ýmis ný kvennasamtök, til dæmis Bandalag kvenna 1917 sem átti að samræma og efla samvinnu kvenna. Kvennaframboðin til Alþingis 1922 og 1926 voru hluti af baráttunni, það fyrra tókst afar vel en það síðara mjög illa enda var ráðist á það úr öllum áttum. Á þessum árum voru haldnir landsfundir kvenna sem samþykktu ýmsar ályktanir, þar á meðal um nauðsyn þess að bæta menntun húsmæðra. Þar kom árið 1926 að nefnd var stofnuð undir forystu Ragnhildar Pétursdóttur. Nefndin leitaði til Búnaðarsambands Íslands sem tók vel í að styðja uppbyggingu húsmæðrafræðslu, kaus nefnd sem skilaði skýrslu og þar með var málið komið á hreyfingu. Í kjölfarið var Kvenfélagasamband Íslands stofnað en hugsunin var að auk þess að vera sam48

Samrýmdar systur frá Engey. Fremri röð: Ólafía Pétursdóttir f. 1881, Kristín Bjarnadóttir f. 1894, Maren Pétursdóttir f. 1884. Aftari röð: Guðrún Pétursdóttir f. 1878, Ragnhildur Pétursdóttir f. 1880.

Fjórar systranna eiga fjölda afkomenda sem hafa verið áberandi í þjóðlífinu, til dæmis var Ragnhildur Helgadóttir ráðherra dóttir Kristínar. Ólafía giftist ekki en hélt heimili fyrir móður sína og stjúpa. Myndin er væntanlega tekin um aldamótin 1900.

starfsvettvangur kvenna sem legði megináherslu á menntun húsmæðra hefði það álíka stöðu og Búnaðarsambandið gagnvart stjórnvöldum.

Eins og áður segir var Ragnhildur kjörin fyrsti formaður KÍ. Það voru erfiðir tíma og atvinnuþref þegar KÍ tók til starfa. Heimskreppa var skollin á með verðhruni og atvinnuleysi og í kjölfar hennar hófst heimsstyrjöld sem stóð frá 1939-1945. Þetta ástand hafði að sjálfsögðu mikil áhrif á stjórnartíð Ragnhildar en KÍ lét ekki deigan síga þótt fjárhagurinn væri mjög þröngur fyrsta áratuginn. Námskeið og ráðgjöf voru skipulögð og unnið að uppbyggingu kvenfélaga, kvenfélagasambanda og húsmæðraskóla um land allt. Árin eftir styrjöldina voru blómaskeið húsmæðraskólanna sem risu nánast í hverju héraði. Ragnhildur var vakin og sofin í þessu starfi, ferðaðist um landið og beitti sér gagnvart Alþingi og ríkisstjórn við að afla fjár og stuðnings við húsmæðrafræðsluna. Lög voru sett um húsmæðrafræðslu í sveitum 1938 og í kaupstöðum 1941 og 1946. Þegar Ragnhildur hætti sem forseti KÍ gat hún horft stolt yfir farinn veg, kvenfélög störfuðu um allt land og skólarnir blómstruðu. KÍ gerði Ragnhildi að heiðursforseta árið 1947.

Kvenréttindakona og sjálfsstæðissinni Guðrún Pétursdóttir (1878-1963) var fjórum árum eldri en Ragnhildur. Hún ólst einnig upp í Engey og fékk tækifæri til að fara í einkakennslu í Reykjavík.

Guðrún var 15 ára þegar Hið íslenska kvenfélag var stofnað 1894 og gerðist hún einn stofnenda þess. Félagið var fyrsta kvenfélagið sem hafði kvenréttindi á stefnuskrá sinni. Guðrún var greinilega mikil kvenréttindakona því að hún var einnig ein af 15 stofnendum Kvenréttindafélags Íslands 1907 og var í stjórn þess. Guðrún giftist Benedikt Sveinssyni þingmanni 1904, árið sem Ísland fékk heimastjórn en þau voru bæði miklir sjálfstæðissinnar. Sérstaklega verður að geta þess að Guðrún tók mikinn þátt í kvennaframboðinu til Alþingis 1922, var ein af þeim sem skrifaði undir áskorun til íslenskra kvenkjósenda og var síðar annar ábyrgðarmanna kvennalistans.

Guðrún var kjörin í fyrstu stjórn KÍ og vann því við hlið Ragnhildar öll hennar stjórnarár. Jafnframt tók hún við formennsku í Mæðrastyrksnefnd árið 1945. Hún var einnig í Hringnum og meðal stofnenda Hvatar, félags Sjálfstæðiskvenna í Reykjavík 1937. Guðrúnu var afar annt um hagi ekkna, einstæðra Húsfreyjan 4. tbl. 2020

mæðra og barna þeirra og flutti mörg erindi um þau mál. Hún tók virkan þátt í baráttu fyrir því að hætt yrði að sundra fjölskyldum vegna fátæktar, miklu frekar ætti að styrkja mæðurnar. Þá vann hún einnig að því að koma á orlofi fyrir húsmæður. Það er athyglisvert að þegar Guðrún tók við formennskunni í KÍ árið 1947 var hún á 69. aldursári og var 81 árs þegar hún lét af störfum! Guðrún hafði með sér í stjórn þær Aðalbjörgu Sigurðardóttur kennara sem lengi hafði verið virk í kvennahreyfingunni og Rannveigu Þorsteinsdóttur lögfræðing sem átti heldur betur eftir að beita sér innan KÍ.

Hyrningarsteinar þjóðfélagsins Á stjórnartíma Guðrúnar voru framan af miklir haftatímar með skömmtunarmiðum. Skortur var á vörum og konur alls ekki sáttar við það hvaða vörur voru fluttar inn. Það var til dæmis svo mikill skortur á vefnaðarvöru að ekki var hægt að halda saumanámskeið. Kvenfélögin beittu sér fyrir því að tekið væri tillit til ungabarna við ákvarðanir um leyfðan innflutning. Þá þótti KÍ-konum að ullariðnaðurinn væri í skötulíki, gæðin væru til skammar og gera þyrfti bót þar á. Á tíma Guðrúnar hófst útgáfa Húsfreyjunnar 1950 sem var mikilvægt skref við að tengja kvenfélögin betur saman, fræða og mennta. Á forsíðu fyrsta tölublaðs Húsfreyjunnar var mynd af Ragnhildi Pétursdóttur í tilefni þess að KÍ var 20 ára. Guðrún skrifaði ávarp til lesenda þar sem hún sagði meðal annars.: „Það er ósk vor að „Húsfreyjunni“ megi í framtíðinni auðnast að flytja þann fróðleik til íslenskra kvenna, sem efli þær til að styðja að heill og hamingju heimilanna, og að þær verði sífellt minnugar þess, að heimilin eru hyrningarsteinar þjóðfélagsins.“ Alveg frá upphafi starfs KÍ voru haldnir landsfundir þar sem helstu baráttumál sambandsins voru rædd, tillögur og áskoranir samþykktar. Húsmæðrafræðslan var alltaf mjög áberandi en einnig heilbrigðismál, áfengisvarnir og fleira. Smátt og smátt fóru stjórnvöld að leita meira og meira til KÍ varðandi þátttöku í opinberum nefndum eða að beðið var um umsagnir sambandsins. Þannig hafði KÍ áhrif á opinbera stefnumótun. Árið 1955 hélt KÍ upp á 25 ára afmæli Húsfreyjan 4. tbl. 2020

sitt með viðamiklu þingi. Þá þakkaði ráðherra þeim systrum Ragnhildi og Guðrúnu sérstaklega fyrir störf þeirra sem forsetar KÍ. Þessi ár voru orlofsmál húsmæðra efst á baugi og var unnið að þeim málum næstu árin. Um það bil sem Guðrún hætti formennsku 1959 var málið lagt fram á Alþingi.

Skeleggar systur Systurnar frá Engey Ragnhildur og Guðrún Pétursdætur voru í forystu íslensku kvennahreyfingarinnar um áratugaskeið og höfðu mikil áhrif. Þær komu mjög víða við í vinnu fyrir bættum kjörum kvenna, en einkum þó húsmæðrafræðslunni sem átti að efla heimilin og styrkja grundvöll þjóðarinnar. Þær voru mótaðar af sjálfstæðisbaráttunni, áherslum á íhaldssöm þjóðleg gildi, kvenréttindabaráttu og húsmæðrahugmyndafræðinni sem skilgreindi verksvið kvenna innan heimilanna. Guðrún Pétursdóttir var ein þeirra kvenna sem klæddist íslenskum búningi á mannamótum til að leggja áherslu á hið þjóðlega, meðan Ragnhildur var nútímalegri og meiri

tískudama eins og sjá má á myndum af þeim systrum. Þær þóttu skeleggar og ákveðnar og er sérstaklega nefnt hve Guðrún þótti hreinskilin. Hún sagði sína meiningu við hvern sem var.

Húsmæðrahugmyndafræðin var ríkjandi hér á landi fram yfir 1970 sem sást meðal annars í því hve fáar konur sóttu sér menntun á efri stigum eða tóku þátt í stjórnmálum. Þar voru Íslendingar langt að baki hinna Norðurlandanna.

Könnun sem gerð var í tilefni kvennaársins 1975 leiddi í ljós að mikill meiri hluti giftra kvenna skilgreindi sig sem húsmæður þótt þær væru útivinnandi. Það átti heldur betur eftir að breytast á næstu árum eftir því sem kvennabaráttunni óx fiskur um hrygg. Húsmæðraskólunum, sem flestir voru í glæsilegum húsakynnum, var lokað hverjum á fætur öðrum og fræðslan að mestu flutt inn í grunnskólana. Það má sannarlega deila um það hvort nægilega vel sé að verki staðið í dag við að kenna bæði stelpum og strákum að sjá um sig sjálf, reka heimili, ala upp börn og elda góðan mat, en það er önnur saga.

KAUPUM BEINT FRÁ ÞEIM SEM PRJÓNA

HANDPRJÓNASAMBAND ÍSLANDS Skólavörðustígur 19 • Borgartún 31 • S: 552 1890 • handknitted.is

49

LEIÐBEININGASTÖÐ HEIMILANNA

Föndrað heima fyrir jólin Guðfinna Rósantsdóttir

N

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir - Ljósmyndir: Anna Kristín Scheving

ú þegar þessir skrýtnu tímar heimsfaraldurs hafa hangið yfir okkur nánast allt árið erum við flest orðin nokkuð nösk við að aðlaga okkur að breyttum aðstæðum. Nú eru jólin framundan og um að gera að aðlaga líka jólaundirbúninginn að breytingum í samfélaginu. Flest erum við meira heimavið og þá er um að gera að virkja hugmyndaflugið til að nýta tímann í það sem nærir og gefur. Í stað þess að fara í yfirfullar verslanir og ná í jólapakkana er það enn betri hugmynd núna en áður að nýta tímann og útbúa jafnvel jólagjafirnar sjálfur heima. Ná þannig að skapa góðar stundir og minningar með þeim sem standa okkur næst. Þegar veturinn og veiran gnauðar úti er huggulegt að kveikja á kertum og breiða aðeins úr sér við eldhúseða stofuborðið og prófa sig áfram við skemmtilegt föndur. Það er um að gera að nýta sem best það sem nú þegar er til á heimilinu. Í verslunum má einnig finna alls kyns föndurefni og flestar föndurverslanir senda heim í dag. Við leituðum til Guðfinnu Rósantsdóttur sem ásamt manni sínum Haraldi Inga 50

Magnússyni hefur rekið föndurskólann Óskastund í tvö ár.

Guðfinna hefur starfað við föndur og því tengdu í yfir 30 ár. Fyrir þremur árum síðan flutti hún til Kaupmannahafnar í eitt ár til að sækja allskyns námskeið í handverki og föndri til að styrkja sig enn frekar. Haraldur er áhuga myndlistarmaður og hefur selt töluvert af málverkum í gegnum tíðina. Eins og nærri má geta þá breyttist strax starfssemi föndurskólans í fyrstu bylgju covid faraldursins og aðsóknin datt nánast niður.

Guðfinna og Haraldur réðu sig þá bæði í starf annarsstaðar. Það var svo að sonur Guðfinnu fékk þá hugmynd að bjóða upp á heimsendingu á námskeiðunum þar sem fólk fengi allt hráefni ásamt leiðbeiningum og gæti unnið námskeiðið sjálft heima. Fólk var fljótt að taka við sér og skemmst að segja frá því að í dag er stærsti partur föndurskólans heimsend námskeið þó þau bjóði enn upp á að halda námskeið fyrir þá sem það vilja, en taka þá á móti færri þátt-

Guðfinna Rósantsdóttir.

takendum nú en áður var.

Margir hópar og félög hafa nýtt sér heimsendingarþjónustuna og fengið pakka fyrir stærri hópa og þá sérstaklega hópar úti á landi, segir Guðfinna. Námskeiðin sem þau bjóða upp á eru fjölbreytt, við allra hæfi og má nefna; gler- og postulín, steinamálun, myndlistarnámskeið með blaðgulli, málun og fleira. Einnig hafa þau verið að bjóða upp á sérstaka föndurpakka fyrir börn og unglinga.

Við fengum Guðfinnu til að sýna okkur hvernig gera má einfaldan nammikrans og hvernig við getum skreytt krukkur.

Eitthvað sem ekki þarf mikið til og flestir geta gert heima án mikillar fyrirhafnar.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Nammikrans Í Nammikrans notum við járnhring ( þessi var keyptur er hjá A4), rúllu af pakkabandi og um 900 grömm af karamellum. Athuga einnig hægt að búa til hring úr vírherðatrjám sem margir eiga nóg af inni í skápum. Byrjið að binda hnút með pakkabandinu á járnhringinn, því næst er gerð lykkja utan um hringinn og endinn á karamellunni settur inn í lykkjuna og hert að. Svona er endurtekið allan hringinn og endað á að binda hnút með pakkabandinu þegar nammikransinn er tilbúinn. Að lokum má skreyta kransinn með slaufu og lykkja gerð til að hengja hann upp.

Krukkuskreyting Byrjum á finna til nokkrar glerkrukkur og jólalegt skraut og borða. Um að gera að nýta það sem til er á heimilinu. Í þessar krukkur er notað ýmislegt en þar á meðal gervisnjór sem fæst hjá A4. Gott að nota litla svampa til að bera efnið á krukkurnar. Hægt er að prenta út myndir af netinu en einnig er hægt að nota glansmyndir eða servíéttur. Til að gera hringgluggann notuðum við límmiða, dúmpuðum svo snjó á krukkuna og tókum svo límmiðann. Hægt er að nota allt mögulegt í verkið og gott að hafa límstifti við höndina og jafnvel límbyssu.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

51

Gefðu gjöf sem gleður allt næsta ár

Húsfreyjan er frábær jólagjöf Ársáskrift árið 2021 er 5.900 kr.

Það er snjallt að gefa árskrift að Húsfeyjunni í jólagjöf. Húsfreyjan er jákvætt og hvetjandi tímarit sem er bæði merkur hluti af menningu og sögu íslenskra kvenna og nútímalegt, fróðlegt og fjölbreytt. Hún er á óskalista margra kvenna sem hafa áhuga á lífsstíl og líðan, handavinnu og matargerð. Í henni eru jákvæð og hvetjandi viðtöl við konur sem er fróðlegt, gefandi og notalegt að lesa.

Falleg gjafabréf í boði Hafið samband við skrifstofu Kvenfélagasambands Íslands: husfreyjan@kvenfelag.is - sími 552 7430

Húsfreyjan kemur út fjórum sinnum á ári í febrúar, maí, september og nóvember er í boði bæði prentuð og heimsend til áskrifenda og rafrænt.

N N N N N N N A A A A A A A J J J J J J J Y Y Y Y Y Y Y E E E E E E E ´ ´ ´ ´ ´ ´ ´ R R R R R R R F F F F F F F S S S S S S S U U U U U U U H H H H H H H etjandi

A D ÍSL

NDS

MBAN GASA 9 FÉLA . 201 KVEN . ÁRG L. 70 2. TB 795 KR. 1 VERÐ

A D ÍSL

etjandi

– jákvæ

NDS

MBAN GASA 9 FÉLA . 201 KVEN . ÁRG L. 70 3. TB 795 KR. 1 VERÐ

A D ÍSL

etjandi

ð og hv

ð og hv

ð og hv

– jákvæ

MBAN GASA 2019 FÉLA .

KVEN . 70. ÁRG L 1. TB KR. 1795 VERÐ

– jákvæ

NDS

jákvæð

ntSur plö Potta AND D ÍSL þróun Sjálfbær teisi Símakur egt Hæfil

MBAN GASA 9 FÉLA . 201 KVEN . ÁRG L. 70 4. TB 795 KR. 1 VERÐ

Með eld

blásari

s er gler

Fanndí

A D ÍSL

MBAN GASA 0 FÉLA . 202 KVEN . ÁRG L. 71 2. TB 990 KR. 1 VERÐ

HÚS

jan

a

ey

ár

sfr

HÚS HÚS

1

auð eigin br Bökum öt aminni matur

S LAND

uf tn dúkk Kolveju Prjónuð frá Ka iftir num Uppskr á svölu Ræktum

ÍS BAND

1

1

ISSN

018 9 770

ISSN

jafi

AN ráðg

náttu

ift af vi

Uppskr

AM AGAS 1FÉL KVEN A 90 ÁR

ISSN

7984

02

798008

0018-

4

01

jan

Húsfrey

0 2. tbl. 202

18 9 7700

08:14

798008

jan

Húsfrey

0 1. tbl. 202

0018-798

6.11.2019

4

04

03

02

jan

Húsfrey

4. tbl. 2019

798008

09:02

0018-798

21.5.2019

4

KUHLM

798008

INGRID

0018-798

4

798008

0018-798

4

798008

0018-798

01

Húsfreyjan í boði rafrænt KATRÍ

03

Húsfreyjan

2. tbl. 2019

KMH.indd

1

Húsfreyjan

4. tbl. 2019

KMH.indd

1

Nú getum við sagt lesendum þær frábæru fréttir að Húsfreyjan er í boði í rafrænni áskrift. Mögulegt er að vera bæði áskrifandi að tímaritinu á pappír, eins og verið hefur í 71 ár, rafrænt eða bæði.

Margir munu kjósa að fá áfram fallegt og áhugavert blað í hendur og njóta þess að fletta því og vera líka í rafrænni áskrift og hafa þannig jafnframt aðgang að tímaritinu hvar sem er í símanum eða tölvunni. Aðrir velja áfram óbreytta árskrift og fá blaðið sitt á pappír. Einnig er að sjálfsögðu í boði að breyta áskriftinni eingöngu í rafræna áskrift. Nýir áskrifendur geta valið hvaða leið sem þeir óska af þessum þremur: • Áskrift að Húsfreyjunni heimsent á pappír.

• Áskrift að Húsfreyjunni heimsent á pappír og rafrænt.

• Áskrift að Húsfreyjunni rafrænt.

Núverandi áskrifendur geta farið inn á husfreyjan.is til að fá aðgang að áskriftarvefnum og nýir áskrifendur skráð sig. husfreyjan@kvenfelag.is - sími 552 7430

jandi

og hvet

leði að Djúp g ekkingu um miðla þ imilanna gi he D. Sigfúsdóttir mikilvæ grét

þr COVID-

018 9 770

n er virk

1

áðurin

Rauði þr

ISSN

Hú

RIN

a

tttak ni og þá 018 9 770

70

N

N

sér

erra

jákvæð

NDS

ilvæg kur mik jan er ok IR Garðyrk DÓTTút A G saumur EL taku ÐUR H Eins ðirngur GUÐRÍ kjufræif á heimilum garðyr

Æ TÆKIF A GRÍPIÐ ÁR eid Eliza R

ráðh forsætis ISSN

TIR

BSDÓT

N JAKO

gleyma

a sér að

að leyf

018 9 770

ISSN

4

798008

0018-798

018 9 770

ISSN

018 9 770

1

gt Mikilvæ

A D ÍSL

A

EYJ A FR

70

jandi

og hvet

MBAN GASA 0 FÉLA . 202 KVEN . ÁRG L. 71 3. TB 990 KR. 1 VERÐ

Mar

70 ÁR

jákvæð

NDS

RA

salöt Matarleg udduband sn Heklað

greinum um iðn í karllæg Konur rt Karlsdóttir Þeba Bjö

AG ENFÉL

70 Á

u ungb tir heils Prjón, völ bæ Náttúrud og sítrónuterta Möndlu-

KV FLUGT IÐA Ö dóttir AÐ LE fs eig Óla lv ó S -

EYJ A

N

löntur Pottap kaður iptimar Fatask ð í heita um Prjóna pottin

FR

A D ÍSL

að njóta þín Ljóð til ætlunin Gönguá hjörtu m Föndru

EYJ A FR

ni amkepp Ljóðas lag kvenfé fur Virkt vistarhú úti , eig llvíukaka og Haas ysa Ingólfur Pist arnape

etjandi

ð og hv

– jákvæ

NDS

r eytinga Jólaskr runni úr náttú Haf nasjalið Verðlau ur smákök Hollari naljóð Verðlau in Jólablóm

inum:

ðaráð Snjöll fer gleði ar Sköpun ssalat Saltfisk ttun Umpo

jandi

og hvet

MBAN GASA 2020 FÉLA .

KVEN . 71. ÁRG L 1. TB KR. 1990 VERÐ

MENNING OG LIST

Listin að vefa Ragnheiður Björk Þórsdóttir Í nóvember 2019 kom út viðamikið rit um vefnað, Listin að vefa, sem er sannkallað stórvirki unnið af Ragnheiði Björk Þórsdóttur veflistakonu og verkefnastjóra hjá Textílmiðstöð Íslands. Ritstjóri Húsfreyjunnar fékk Ragnheiði til að segja lesendum ögn frá sjálfri sér, bókinni Listinni að vefa og rafrænum gagnagrunni í vefnaði hjá Textílmiðstöð Íslands á Blönduósi.

R

Textíllist og fræði Ragnheiður er fyrst og fremst textíllistamaður og fræðimaður um vefnað en einnig framhaldsskólakennari og hefur alla tíð kennt samhliða list sinni og fræðistörfum. Í Verkmenntaskólanum á Akureyri var hún kennslustjóri listnáms í rúman áratug og kenndi vefnað, myndHúsfreyjan 4. tbl. 2020

það sé fyrsta og eina kennslubók í vefnaði sem gefin hefur verið út hjá bókaforlagi. Ljósritað hefti í bindifræði eftir Sigríði Halldórsdóttur vefnaðarkennara hefur verið notað við kennslu hér í áratugi en heftið var því miður aldrei gefið út af bókaforlagi. Listin að vefa er fyrsta heildarrit um vefnað, myndvefnað og spjaldvefnað sem unnið hefur verið hér á landi og gefið út af bókaforlagi. Hún er jöfnum höndum sagnfræðilegs-, tæknilegs- og aðferðafræðilegs eðlis og segja má að verkmennta- og menningarsaga í vefnaði sé rakin frá landnámi og fram á okkar daga.

Ragnheiður Björk Þórsdóttir, veflistakona og verkefnastjóri hjá Textílmiðstöð Íslands.

Ljósmyndari: Hrefna Harðardóttir.

vefnað og listasögu, ásamt fleiri greinum í rúma þrjá áratugi. Ragnheiður rekur vinnustofuna Studio Stóllinn á Akureyri og hefur síðustu fjögur ár verið í hlutastarfi hjá Textílmiðstöð Íslands á Blönduósi.

Ekki hafa komið út margar kennslubækur eða fræðirit um vefnað hér á landi en bókin Vefnaður eftir Sigrúnu P. Blöndal kom út 1948 og segja má að

Yfirgripsmikið og vandað verk Upphaflega ætlaði Ragnheiður að gera kennsluhefti í vefnaði til að nota í VMA og fékk hún styrk úr Þróunarsjóði námsgagna fyrir 10 árum. Verkið vatt upp á sig og þegar Forlagið - útgáfa kom að því árið 2013 var ljóst að bókin yrði yfirgripsmikil. Laufey Leifsdóttir var ráðin ritstjóri yfir verkinu sem var mikil gæfa fyrir bókina og gekk samstarf hennar og Ragnheiðar afar vel.

Hrefna Harðardóttir ljósmyndaði stóran hluta myndanna en einnig voru fengnar myndir að láni hjá Þjóðminjasafni Íslands og nokkrum söfnum hér á landi.

53

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Sjá merkingar.

agnheiður útskrifaðist úr textíldeild Myndlistar- og handíðaskóla Íslands 1984, stundaði framhaldsnám í frjálsum textíl við John F. Kennedy-háskólann í Kaliforníu 1984-1985 og lauk síðan meistaranámi frá Háskólanum á Akureyri 2009. Ragnheiður sótti námskeið í myndvefnaði til Frakklands á árunum 1988-1990 og til Noregs í vefnaði í kljásteinavefstað og stafrænum vefnaði á árunum 2011 og 2017. Hún var bæjarlistamaður Akureyrar 2014-2015, formaður Félags íslenskra vefnaðarkennara og vefara um árabil og er félagi í SÍM og Textílfélagi Íslands.

Ragnheiður Björk er fædd og uppalin á Sauðárkróki en hefur verið búsett á Akureyri í 35 ár. Hún er gift Stefáni Jóhannessyni húsasmíðameistara og eiga þau tvö börn, Guðbjörgu Þóru og Jóhannes en Stefán á einnig dótturina Rannveigu Lilju frá fyrra hjónabandi.

Freydís Kristjánsdóttir vann teikningar og skýringarmyndir í bókinni og Borghildur Ína Sölvadóttir braut bókina um.

Kápuhönnun er eftir Alexandru Buhl, hönnuð hjá Forlaginu og mynd á kápu er úr verkinu Öræfi eftir Oddnýju E. Magnúsdóttur.

Bókinni er skipt niður í átta kafla þar sem ítarlega er fjallað um sögu vefnaðar á ýmsum tímum, um tæki og tól er fylgja vefnaði, tóvinnu og þráð, uppsetningu á vef í vefstól, vefnaðarfræði eða bindifræði, myndvefnað og loks spjaldvefnað en seinasti kafli bókarinnar er helgaður Sigrúnu P. Blöndal og bók hennar frá 1948.

Gagnagrunnur um vefnað Segja má að rannsóknir í vefnaði og bókaskrif hafi verið stór partur í tilveru Ragnheiðar síðustu 10 ár en jafnframt því að skrifa bókina Listin að vefa hefur hún undanfarin fjögur ár verið að byggja upp rafrænan gagnagrunn í vefnaði sem nú er aðgengilegur á heimasíðu Textílmiðstöðvar Íslands: https://www. textilmidstod.is/ undir flipanum Vefnaður eða https://gagnagrunnur.textilmidstod.is/is/vefnadur Textílmiðstöð Íslands - Þekkingarsetrið á Blönduósi er staðsett í gamla Kvennaskólanum og nýlega lauk þar þriggja ára rannsóknarverkefni í vefnaði sem ber heitið Að byggja stafræna textílbrú til framtíðar eða Bridging Textiles to the Digital Future en rannsóknin var styrkt af Tækniþróunarsjóði Rannís.

Upphaf rannsóknarinnar má rekja til þess að á Textílmiðstöð Íslands og hjá Vinum Kvennaskólans eru til frumgögn í vefnaði eftir nokkra íslenska vefara og vefnaðarkennara sem störfuðu á seinni hluta 20. aldar. Aðalbjörg Ingvadóttir seinasta skólastýra Kvennaskólans á Blönduósi sýndi Ragnheiði hluta þessara gagna árið 2013 og þá kviknaði hugmyndin að verkefninu. Gögnin eru í formi handgerðra vefnaðarmunstra, vefnaðarprufa og vefnaðaruppskrifta en þau elstu frá um 1934, gögn Guðrúnar Jónasdóttur vefnaðarkennara. Árið 2016 var Ragnheiði boðið að taka að sér skrásetningu og flokkun á þessum vefnaðargögnum og sjá hvort eitthvað væri hægt að nýta þau. Ljóst var að umfang gagnanna var mikið og bæði flókið og seinlegt verk að koma þeim í 54

Teikning af trissuvefstól úr bókinni Listin að vefa. Teikning eftir Freydísi Kristjánsdóttur.

stafrænt form til að þau gætu komið að notum og fljótlega kom upp sú hugmynd að koma þeim fyrir í rafrænum gagnagrunni. Textílmiðstöð fékk rannsóknarstyrk til þriggja ára úr Tækniþróunarsjóði Rannís og var Ragnheiður ráðin sem verkefnisstjóri. Þekkingarsetrið tók á sama tíma ákvörðun um að kaupa stafrænan vefstól, svo kallaðan TC2 eða thread control 2 vefstól sem er hannaður og smíðaður í Noregi.

Að varðveita menningu þjóðar Skráningarferlið var bæði seinlegt og krafðist mikillar nákvæmni og alls tókst að koma um 1500 vefnaðarmunstrum eða bindimunstrum á tölvutækt form en mun meira er til af gögnum sem enn á eftir að greina. Ákveðið var að leggja áherslu á að skrásetja elstu og viðkvæmustu gögnin sem voru gögn Guðrúnar Jónasdóttur fyrrum vefnaðarkennara við Myndlistar- og handíðaskóla Íslands og Sólveigar Arnórsdóttur vefnaðarkenn-

ara sem kenndi vefnað við Kvennaskólann á Blönduósi á sjötta áratug 20. aldar.

Aðstoðarmenn verkefnisstjóra voru þær Cornelia Theimar Gardella veflistakona og ljósmyndari og Guðbjörg Þóra Stefánsdóttir hönnunarnemi í Central Saint Martins í London. Cornelia starfaði við verkefnið öll árin en Guðbjörg Þóra starfaði í eitt ár við verkefnið, seinasta árið.

Verkefnisstjóri ásamt Guðbjörgu Þóru sáu að mestu leyti um að vefa nýjar frumgerðir í TC2-vefstólnum þar sem notuð voru munstur úr gagnagrunninum til að vinna nýjar útgáfur af þeim í stafrænum vefnaði. Einnig sáu þær um að koma öllu efni inn á sjálfan gagnagrunninn og unnu skýringartexta á íslensku sem þar eru.

Um einstakt verk er að ræða og afar dýrmætt að varðveita upplýsingar, skrá og gera aðgengilega menningu þjóðarinnar og því fagnaðarefni þegar slíkt verk er unnið af alúð.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Frá sýningu ,,Hefðbundin munstur í stafrænni framtíð“ á Hönnunarmars 2020 þegar rafrænn gagnagrunnur í vefnaði var formlega opnaður. Á myndinni eru: Lilja Dögg Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra, Ragnheiður Björk Þórsdóttir verkefnisstjóri og aðstoðarkona hennar Guðbjörg Þóra Stefánsdóttir.

Ljósmyndari: Katrín Lilja Ólafsdóttir.

Skeifunni 8, 108 Rvk. - S. 517 6460 - www.belladonna.is

Fru Lauga+ Bændurnir

Lorem Ipsum BAENDURIBAENUM.IS

LÍFRÆNIR MATARKASSAR Á NETINU Frú Lauga & bændurnir bjóða upp á vikulega, lífræna grænmetis og ávaxtakassa.

Skoðaðu úrvalið á baenduribaenum.is

Nýjar vörur streyma inn Húsfreyjan 4. tbl. 2020

GRÆNMETIS

ÁVAXTA

Grænt og vænt frá öllum heimshornum. Við nnum besta lífræna grænmetið sem völ er á og setjum það í vænan kassa.

Sætir og sólríkir ávextir.

Við fáum vikulega sent það ferskasta sem völ er á frá öllum heimshornum og setjum það í gómsætan kassa fyrir þig til að njóta.

BLANDAÐI

Þessir kassar innihalda góða blöndu af heilnæmu lífrænu grænmeti og sólríkum ávöxtum hvaðanæva að úr heiminum.

Frú Lauga & bændurnir - Laugalæk 6 - S:534-7165 baenduribaenum.is

55

BRAUTRYÐJENDUR

Afmælishátíð í Múlakoti Guðbjörg Þorleifsdóttir Afmælisveislur eru jafn misjafnar og þær eru margar. Þær eiga þó venjulega það sameiginlegt að afmælisbarnið er viðstatt veisluna. Sú var þó ekki raunin í afmælisveislu sem haldin var í Múlakoti í Fljótshlíð 26. júlí 2020. Skýringin er einföld, 150 ár voru liðin frá fæðingu afmælisbarnsins, Guðbjargar Þorleifsdóttur, húsfreyju í Múlakoti, konunnar sem líklega hefur markað dýpstu spor kvenna í sögu garðræktar á Íslandi.

Texti: Sigríður Hjartar - Myndir: Úr einkasafni

G

uðbjörg var fædd í Múlakoti árið 1870, dóttir hjónanna Þuríðar Jónsdóttur og Þorleifs Eyjólfssonar, sem fluttust að Múlakoti árið 1869. Þar átti hún ætíð heima og andaðist í hárri elli árið 1958.

Strax á barnsaldri opnuðust augu Guðbjargar fyrir umhverfinu. Líkt og börnum er títt sleit hún upp fyrstu vorblómin og færði móður sinni, en hún lét ekki þar við sitja. Svo vel vill til að Guðbjörg skrifaði grein í Búnaðarritið, þar sem hún lýsti ræktunaráhuga sínum frá barnæsku og sögu garðsins í Múlakoti, sem varð frægur um allt land.

Guðbjörg og eiginmaður hennar, Túbal Karl Magnússon, tóku við búi í Múlakoti árið 1897. Það ár var merkisár í lífi fjölskyldunnar í Múlakoti fyrir margra hluta sakir; byggt var nýtt íbúðarhús í stað torfbæjarins, sem eyðilagðist í Suðurlandsskjálftanum 1896 og Guðbjörg eignaðist fyrstu trén, örsmáar reyniplöntur ættaðar úr Nauthúsagili, handan Markarfljóts. Það ár fæddist eini sonurinn, Ólafur, en þau hjónin eignuðust líka þrjár dætur, Guðbjörgu Lilju, Soffíu og Ágústu. Áður hafði Guðbjörg fengið um tíu fermetra skika úr grænmetisgarðinum fyrir sunnan bæinn undir blómarækt, en aldur garðsins miðaði hún við aldur trjánna. Þessi litli skiki átti eftir að teygja úr sér, árið 1944 56

var hann orðinn 1.000 fermetrar, þeirri stærð heldur hann enn.

Brátt kom í ljós að ræktunin í Múlakoti var frábrugðin almennri ræktun til sveita, svo frábrugðin að hún vakti sérstaka athygli. Guðbjörg hafði alveg sérstakan hæfileika og natni til að hlúa vel að ungplöntum, hvort heldur var um að ræða blóm eða trjáplöntur.

Einar Sæmundsen skógarvörður á Suðurlandi fylgdist vel með vexti og viðgangi í Múlakotsgarðinum og „barnagarðarnir“ vöktu sérstaka athygli hans, en börnin á bænum áttu hvert sinn garðskika, sem þau hugsuðu um. Ræktunar­ frömuðir landsins komu í Múlakot með erlenda gesti til að sanna að fjölbreyttur yndisgróður gæti þrifist á Íslandi. Garðurinn í Múlakoti varð landsfrægur og plöntur frá Guðbjörgu voru í flestum görðum á Suðurlandi.

Náttúrufegurð í Fljótshlíð hefur lengi verið rómuð. Ásgrímur Jónsson, brautryðjandinn mikli í íslenskri málaralist, kom þangað fyrst 1913 og dvaldi í Múlakoti næstu tvö sumur og kom iðulega til skemmri dvalar eftir það. Hann var óspar á lofið við aðra listmálara.

Brátt varð Múlakot vinsæll dvalarstaður þeirra. Ólafur, sonur Múlakotshjónanna, hreifst af list Ásgríms. Hann naut leiðsagnar hans og fleiri listamanna og varð sjálfur viðurkenndur listmálari.

Guðbjörg Þorleifsdóttir, húsfreyja í Múlakoti.

Það voru ekki aðeins listmálarar, sem hrifust af fegurð Fljótshlíðarinnar. Á fyrri hluta 20. aldar tók fólk í síauknum mæli að ferðast sér til yndisauka um Ísland. Ferðalöngum á Suðurlandi þótti fátt eftirsóknarverðara en að koma við í Múlakoti, þiggja þar beina, skoða sérstæðan garð húsmóðurinnar og dvelja þar um lengri eða skemmri tíma.

Elsta gestabók sem varðveist hefur í Múlakoti var tekin í notkun í júlí 1926. Í ágústmánuði einum það ár eru 318 nöfn í gestabókinni. Sumarið 1927 eru þau 1.178. Þetta er með ólíkindum þegar haft er hugfast að íbúðarhúsið, báruHúsfreyjan 4. tbl. 2020

járnsklætt timburhús, sem byggt var 1897 var aðeins 55 fermetrar og í heimili voru 8-10 manns. Aðstaðan til gestamóttöku var löngu sprungin. Þá um haustið var ákveðið að byggja við gamla húsið 60 fermetra veitingahús; rúmgóðan matsal, stórt eldhús, býtibúr og tvö herbergi í risi. Árið 1946 var enn byggt við, gistirými, sem hýsti í það minnsta 20 gesti. Ólafur og Lára Eyjólfsdóttir kona hans tóku formlega við búinu og öllum umsvifum árið 1935 en Guðbjörg og Túbal studdu þó dyggilega við meðan þau lifðu. Guðbjörg hefur að líkindum verið nokkuð stjórnsöm innan húss, en sagt er að hún hafi aldrei þurft að hækka róminn. Hótelrekstri í Múlakoti lauk um 1982.

Guðbjörgu var margvíslegur sómi sýndur í tilefni af sjötugsafmælinu. Hún var sæmd fálkaorðunni, Garðyrkjufélag Íslands gerði hana að heiðursfélaga og gaf henni stórt gróðurhús. Guðbjörg lést árið 1958.

Samband sunnlenskra kvenna gaf lágmynd eftir Einar Jónsson myndhöggvara og myndarleg dagskrá var í Ríkisútvarpinu vegna 100 ára afmælis Guðbjargar.

Eigendaskipti urðu á jörðinni í lok árs 2000 þegar Stefán Guðbergsson og Sigríður Hjartar keyptu hana. Húsið frá 1897 var áður aldursfriðað og Minjastofnun vildi heildarfriða alla bæjartorfuna, sem gekk eftir.

Stofnuð var sjálfseignarstofnun um gamla bæinn í Múlakoti. Aðilar að henni eru sveitarfélagið Rangárþing eystra, Skógasafn og eigendur Múlakots,

Gestir í garðinum í Múlakoti sumarið 1927.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Breiðfylking kvenfélagskvenna ásamt ráðherra á afmælishátíðinni í Múlakoti í sumar: Sigríður Hjartar, félagi í kvenfélögunum Hallgerði og Einingu, Guðrún Þórðardóttir, forseti Kvenfélagasambands Íslands, Elinborg Sigurðardóttir, formaður Sambands sunnlenskra kvenna, Minnisvarðinn en þar er Guðbjörg Þorleifsdóttir, heiðursfélagi kvenfélagsins Hallgerðar í Fljótshlíð, Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, ráðherra ferðamála og Sólveig Ólafsdóttir, formaður Kvenfélags Grindavíkur, í varastjórn Kvenfélagasambandsins.

sem gáfu hús og garð til stofnunarinnar.

Verkefni hennar er endurbygging húsakynna. Mikil vinna og fjármunir hafa verið lagðir í endurbyggingu íbúðarhússins frá 1897, sem er að mestu lokið, en framundan er endurbygging annarra húshluta. Endurmótun garðsins er mikið verkefni, sem í raun lýkur aldrei. Landbúnaðarháskólinn - Garðyrkjuskólinn að Reykjum lagði fram mikið og gott verk þegar staðarhaldarinn bauð fram vinnu nemenda, sem jafnframt nutu góðs af og kynntust hugsunarhætti og vinnubrögðum við að endurmóta gamlan garð, þar sem markmiðið er að draga fram svip-

mót gamla tímans og hlúa að gömlum gróðri en gera garðinn um leið eins auðveldan í umhirðu og unnt er. Dvalarsvæðið í elsta hluta garðsins hefur verið hellulagt og búið er að endurnýja að mestu girðinguna umhverfis, en eftir er að endurreisa litla garðhúsið. Trjágróðurinn í garðinum þarfnaðist töluverðrar snyrtingar. Þegar garðurinn var upp á sitt besta voru í honum húsgögn smíðuð úr reynivið úr garðinum. Ný húsgögn hafa verið smíðuð úr þeim reynivið sem til hefur fallið á undanförnum árum. Öllum er heimilt að ganga um garðinn og unnt er að panta leiðsögn um húsið.

Vinafélag gamla bæjarins í Múlakoti starfar við hlið sjálfseignarstofnunarinnar. Í því eru 130 félagar. Það annast félagslegu hliðina og stendur fyrir upplýsingagjöf með heimasíðu, Múlakot.is og fréttapóstum til félagsmanna. Undanfarin ár hefur Ljósakvöld verið haldið fyrsta laugardagskvöld í september. Þá er garðurinn prýddur mislitum ljósum, flutt stutt ávarp , sungið og notið ástarpunga og kaffisopa. Vinafélagið sá um afmælishátíðina þegar þess var minnst að 150 ár voru frá fæðingu Guðbjargar í Múlakoti. Þar voru 200 gestir. Megi minningin um Guðbjörgu Þorleifsdóttir lifa sem lengst.

Sigríður Hjartar

57

SAGA ÍSLENSKRA KVENNA

Sigríður í Brattholti og Gullfoss Eyrún Ingadóttir Eyrún Ingadóttir, sagnfræðingur og rithöfundur, hefur nú lokið ritun annarrar sögulegu skáldsögu sinnar. Sagan heitir Konan sem elskaði fossinn og fjallar um Sigríði í Brattholti, ævi hennar og baráttu fyrir tilveru Gullfoss. Árið 2012 kom hin sagan út, Ljósmóðirin sem fjallar um Þórdísi Símonardóttur ljósmóður á Eyrarbakka. Það er almennt viðurkennt að sögu íslenskra kvenna hefur ekki verið haldið til haga á sama hátt og sögu karla og því er þakkarvert og skemmtilegt að Eyrún varpi ljósi á gengnar hvunndagshetjur.

E

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

yrún er fædd árið 1967 á Hvammstanga en býr í Reykjavík og starfar hjá Lögfræðingafélagi Íslands og Lögmannafélagi Íslands. Fyrsta bók Eyrúnar kom út árið 1992 en það var saga Húsmæðraskóla Reykjavíkur í 50 ár. Síðan ritaði hún sögu Húsmæðraskóla Suðurlands og fleiri bækur fylgdu í kjölfarið.

Er það hugsjón að draga verk kvenna fram í dagsljósið og varðveita þannig sögu þeirra í bókarformi um ókomna tíð? „Já, hugsjón og áhugi í bland. Ég er mikill femínisti og hef alltaf haft mikinn áhuga á sögu kvenna. Ég fór til dæmis í sérstakan kúrs á háskólaárunum hjá Sigríði Th. Erlendsdóttur sagnfræðingi því tengt. Svo var ég virk í Kvennalistanum þegar hann var og hét. Það er sagt að ráðandi stéttir skrifi söguna og þar voru konur augljóslega ekki framan af. Það er því mikilvægt að draga sögu kvenna fram í dags58

ljósið og halda henni á loft en mér finnst sögulega skáldsöguformið einkar hentugt því að það höfðar til svo margra.“ Ef þú berð saman sögusvið Ljósmóðurinnar og Konunnar sem elskaði fossinn, hvað sjáum við þá? „Þegar ég var að ljúka námi í sagnfræði árið 1992 skrifaði ég ritgerð um Sigríði í Brattholti. Við grúsk í dómsmálabókum sýslumanns Árnessýslu fann ég gögn um Þórdísi Símonardóttur ljósmóður á Eyrarbakka svo að segja má að Sigríður hafi kynnt mig fyrir Þórdísi.

Væntanlega hafa þær þekkst en þær voru sveitungar um tíu ára skeið þegar Þórdís var ljósmóðir í Biskupstungum, áður en hún flutti til Eyrarbakka. Þórdís var fædd árið 1853 og Sigríður árið 1871 og það er líklegt að Þórdís hafi tekið á móti einhverjum yngri systkina Sigríðar.

Það er reyndar til hetjusaga af Þórdísi ljósmóður að taka á móti frænku Sigríðar, dóttur hjónanna Hildar Sveinsdóttur og Egils Þórðarsonar á Kjóastöðum í Biskupstungum haustið 1878. Fæðingin var erfið en Þórdís notaði silkiklút til þess að hjálpa barninu úr móðurkviði. Stúlkan var látin heita í höfuðið á Þórdísi en hún varð seinna þjóðkunn hannyrðakona.

Til dæmis var baðstofumynd, sem hún saumaði, á Landssýningunni árið 1930 og Heimssýningunni í New York árið 1939. Bandið spann Þórdís Egilsdóttir sjálf og litaði með 205 litum en myndina teiknaði Ríkharður Jónsson. Nú hangir myndin á skrifstofu forseta Íslands við Sóleyjargötu og telst til þjóðargersema.“ Segðu okkur frá Sigríði, hvernig persóna var hún og hvernig var hennar ævi svona í fáum orðum? „Sigríður bjó í afskekktri sveit milli stórfljótanna Brúarár og Hvítár. Hún var listræn, mikill dýravinur, náttúrubarn og forkur til verka. En hún var líka ómannblendin, sérlunduð og þrjósk. Þegar hún var níu ára gömul fór hún að fylgja ferðamönnum að Gullfossi, sem þá fór að spyrjast út að vert væri að skoða, og kannski sá hún mikilfengleik fossins með öðrum augum vegna þess.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Faðir hennar lét plata sig til að leigja Gullfoss til 150 ára og Sigríður barðist gegn þessum samningi fyrir hans hönd, bæði fyrir rétti Árnessýslu og Landsyfirrétti. Fyrir framgöngu sína varð hún þekkt meðal almennings en það var einstakt á þessum tíma að kona stæði í málaferlum sem þessum. Með baráttu Sigríðar gerðu margir sér grein fyrir því að kannski ætti ekki að fórna öllum fossum fyrir virkjun. Síðar á ævinni stóð Sigríður aftur í baráttu fyrir fossinum og það á eigin heimili því að fósturbróðir hennar sveik samkomulag sem þau höfðu gert um að fossinn væri hennar séreign þegar hann keypti af henni jörðina. Hann seldi ríkinu Gullfoss án allra kvaða um friðun hans. Sigríður komst að því þegar vísindamenn á vegum yfirvalda komu til rannsókna með það í huga að virkja Gullfoss. Sú saga hefur ekki verið sögð fyrr og er átakanleg.“ Myndin Baðstofan sem Eyrún minnist á í viðtalinu telst til þjóðargersema og prýðir nú fundarherbergi í Staðarstað, skrifstofu forseta Íslands á Sóleyjargötu. Þessa mynd saumaði Þórdís Egilsdóttir eftir frumdrætti Ríkharðs Jónssonar með svokölluðu kúnstbróderíi. Hún spann bandið og litaði en alls eru 205 litir í myndinni sem hefur lýst upp á þessum 90 árum. Hún var sýnd á Heimilisiðnaðarsýningunni árið 1930 og á Heimssýningunni í New York árið 1939 og vakti mikla athygli. Þórdís notaði meðal annars njóla, sóleyjar og fífla til að lita bandið.

Hvernig getum við konur lagt lóð á vogarskálarnar til að varpa kastljósinu á verðugan hátt á verk kvenna, bæði genginna og núlifandi? Er það mikilvægt og af hverju? „Með því að sýna konum áhuga og verkum þeirra. Þegar Ljósmóðirin kom út árið 2012 seldist hún upp og ég varð vör við gríðarlegan áhuga bæði karla og kvenna á lífshlaupi hennar. Sem dæmi þá var söguganga á Eyrarbakka sumarið 2013 og það komu 250 manns í hana, sem var ótrúlegt. Konur þurfa hins vegar enn þá að taka sér pláss í samfélaginu, þeim er ekkert sérstaklega boðið sæti.“ Ef þú hugsar um þær Sigríði og Þórdísi, áttu þær eitthvað sameiginlegt sem gerði þær að þeim kvenhetjum sem þær sannarlega voru á sína vísu? „Þær áttu það sameiginlegt að standa á sínu og fara ótroðnar og torveldar slóðir. Sigríður varð þekkt meðal samtíðarmanna sinna en hún hélt sig til hlés í sinni afskekktu sveit. Þórdís aftur á móti var ljósmóðir í þorpi, tók afstöðu í deilumálum og lét til sín taka. Það var ekki vænlegt til vinsælda enda reyndu ráðandi öfl að losna við hana frá Eyrarbakka.“

Eyrún Ingadóttir sagnfræðingur.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Megum við eiga von á fleiri sögulegum skáldsögum frá þér um merkar íslenskar konur? „Í það minnsta er nóg af spennandi konum sem eru þess verðugar að verða að umfjöllunarefni í sögulegum skáldsögum.“ 59

FRUMKVÖÐULL

Græna stofan Heiðrún Birna Rúnarsdóttir Græna stofan er fyrsta umhverfisvottaða hársnyrtistofan á Íslandi en stofan hefur hlotið vottun frá norrænu vottunarsamtökunum Grøn Salon. Stofan er til húsa í Austurveri við Háaleitisbraut í Reykjavík og þar starfa allir eftir ströngum reglum kerfisins og nota einungis umhverfis- og mannvæn efni. Heiðrún Birna Rúnarsdóttir, eigandi Grænu stofunnar, er því frumkvöðull á sínu sviði. Ritstjóri Húsfreyjunnar spjallaði við hana á dögunum.

H

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

eiðrún Birna er dóttir hjónanna Svanhildar Bergsdóttur og Rúnars Egilssonar. Hún á tvö systkini og er gift Nönnu Ósk Arnarsdóttur. Heiðrún ólst upp hjá foreldrum sínum og systkinum á Mosfelli í Grímsnesi.

Náttúran „Ég er mikið náttúrubarn og naut þess að búa í sveitinni og leika mér í hlíðum Mosfells. Ég og konan mín fluttum til Reykjavíkur árið 2007 og ég hóf nám í sálfræði. Mig hafði samt alltaf langað að verða hársnyrtir alveg frá því að ég var barn og það kallaði ótrúlega á mig svo að ég hætti í háskólanámi og skráði mig í Tækniskólann í hársnyrtinn. Ég lauk námi árið 2011, tók sveinspróf í kjölfarið og fór að vinna á hárgreiðslustofu. Árið 2013 fór ég að vinna á stofu sem var með Grøn Salon-kerfið að leiðarljósi og árið 2016 keypti ég stofuna. Ég fór þá að gera þær breytingar sem ég vildi og þurfti til að fá formlega umhverfisvottun og breytti nafninu í Græna stofan. Þar með var ég farin að upplifa drauminn minn sem ég hef svo haldið áfram að þróa, drauminn um að vera með hársnyrtistofu sem hefur umhverfisvernd í heiðri og er mannúðleg og notaleg. Á Grænu stofunni notum við eingöngu efni sem eru skaðlaus, bæði fyrir umhverfi og lífríki.

60

Heiðrún Birna og eiginkona hennar, Nanna Ósk, giftu sig á síðasta ári en þær hafa verið par síðan þær voru 17 ára gamlar.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Rótin Rótina má rekja til þess að ég er mikið náttúrubarn og vil virða jörðina og umhverfið. Ég hef alltaf verið heilluð af hári og litum og byrjaði strax sem barn að tala um að ég vildi verða hársnyrtir. Mamma mín, Svanhildur, var á undan sinni samtíð að því leyti að hún var hrædd við öll þessi efni sem notuð eru í hársnyrtifaginu. Hún benti mér á að hugsanlega væri hættulegt, allavega ekki heilsusamlegt, að vinna alla daga með svona efni. Ég sagði bara að ég gæti þá búið til nýjar vörur sem yrðu ekki hættulegar. Sem betur fer þurfti ég þess nú ekki, enda annar starfsvettvangur, því að til eru hárvörur sem eru algjörlega án skaðlegra efna. Þýsku háralitirnir sem við notum eru til að mynda alveg skaðlausir. Það má meira að segja innbyrða þá sem segir sitt um skaðleysið, þó að ég mæli nú ekki sérstaklega með því að smakka. Þeim fylgja engin eiturefni, eiturgufur eða annað sem getur skaðað umhverfið eða heilsu fólks, hvorki þeirra sem fá litinn í hárið né þeirra sem vinna verkið. Allar aðrar vörur á Grænu stofunni eru sérstaklega valdar þannig að í þeim sé ekkert af þeim efnum sem eru á bannlista hinna virtu vottunarsamtaka Grøn Salon.

Mannúð Ég nýt mín í vinnunni minni, mér hefur alltaf fundist gefandi að vinna með höndunum og vil geta boðið fólki upp á rými þar sem því getur liðið vel og verið öruggt. Við á Grænu stofunni berum virðingu fyrir öllum manneskjum, áttum okkur á því að við erum alls konar, höfum ólíkar þarfir og eigum öll rétt á því að komið sé fram við okkur af nærgætni og alúð. Til okkar koma margir viðskiptavinir með ofnæmi eða önnur heilsufarsvandamál og við leggjum okkur fram um að veita þeim það sem þeir þarfnast ef við getum og mætum fólki þar sem það er statt. Við notum ekki ilmvatn í vinnunni, til að auðvelda fólki með ilmofnæmi að nýta sér þjónustu okkar.

Græna stofan Eitt af okkar aðalgildum er virðing; við berum virðingu fyrir umhverfinu okkar, við gætum þess að ganga ekki á vistkerfi jarðar og allt sem við notum og gerum skilar sér til baka á eins skaðlausan Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Heiðrún Birna Rúnarsdóttir. Myndin var tekin í upphafi árs þegar Græna stofan opnaði á nýjum stað í Austurveri þar sem hún er nú.

Heiðrún hefur notað lífrænt eplaedik í hárið á sér í næstum hverjum þvotti síðan hún var unglingur og notar það í vinnu sinni á Grænu stofunni. Eplaedik styrkir, nærir og kemur jafnvægi á sýrustig í hári og hársverði. Galdurinn er að blanda um þremur hlutum vatns á móti einum af eplaediki, þvo sér með hársápu og skola hana úr, hella því næst eplaediksblöndunni yfir hárið og leyfa henni að vera í tvær til þrjár mínútur, skola og setja síðan hárnæringuna í. Ef lyktin truflar má hafa blönduna veikari.

61

Hvernig væri að fá sér svona aðventu- og jólahár?

máta og kostur er. Á stofunni er mildur blær, við gætum þess að hafa notalega lýsingu og lágstemmda tónlist. Ég á og rek stofuna og hjá mér starfa þrír hársnyrtar. Stofan var við Óðinsgötu en ég flutti hana í stærra húsnæði í Austurver í febrúar. Mánuði síðar þurfti ég að loka vegna Covid. Auðvitað var það erfitt en ég notaði tímann til að fullklára allt á nýja staðnum. Það er nóg að gera og gengur vel.

Litagleði Ég hef alltaf haft gaman af litum, þeim fylgir svo mikil gleði. Mér finnst frábært að geta boðið upp á háraliti sem eru skaðlausir, þeir skemma ekki hárið eða fara illa með það á nokkurn hátt heldur þvert á móti næra hárið og mýkja. Ég sé að sífellt fleiri eru að verða litaglaðari 62

Það er hægt að lita hár í öllum litum á heilsusamlegan, umhverfisvænan og öruggan hátt.

varðandi hár, það er bara gaman að skreyta lífið litum. Um daginn vorum við til dæmis allar á stofunni að lita sinn hvern litinn, blátt, fjólublátt, grænt og bleikt. Ég hvet fólk á öllum aldri að leyfa sér að vera persónulegt og frjálst í að velja eigin stíl og háralit, hvort sem það vill leyfa eigin lit, og þar með talið gráum hárum, að njóta sín eða lita hárið. Það er úrelt að hugsa sem svo að eitthvað eitt sé í tísku, það er skemmtilegast að velja það sem okkur langar.

Syngjum Fyrir utan hárið þá hef ég alltaf haft mjög gaman af að syngja. Ég hef lært söng hjá Sólveigu Unni Ragnarsdóttur í nokkur ár og syng í kórnum Vocalist. Það bætir mig að syngja, það er mín núvitund og ég virka bara betur ef ég

syng, það nærir mig og gleður. Svo er ég áhugsöm um ýmiss konar andleg mál. Þegar ég og konan mín giftum okkur árið 2019 fórum við í hugleiðsluferð til Krítar. Við vorum þar saman 16 íslenskar konur í villikerlingaferð þar sem við mættum okkur sjálfum á ýmsan hátt. Það var bæði sjálfseflandi og töfrandi upplifun.“ Framundan á hársnyrtistofum landsins er annríki aðventu og jóla. Heiðrún segir þetta skemmtilega tíma og hún njóti þess að skapa nærandi jólastemningu á Grænu stofunni, bæði fyrir starfsfólk og viðskiptavini. Í raun sé nóg að gera allt árið um kring, enda séu sífellt fleiri að bætast í þann hóp fólks sem vill sinna hárumhirðunni á umhverfisvænni og skaðlausari máta.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

LEIÐBEININGASTÖÐ HEIMILANNA

Spjaraþon

Hugmyndasmiðja um textílvandann Kvenfélagasamband Íslands var einn af samstarfsaðilum að Spjaraþoni sem haldið var rafrænt helgina 28. – 29. ágúst. Spjaraþon er hluti af verkefnunum Saman gegn sóun sem falla undir úrgangsforvarnarstefnu umhverfis- og auðlindaráðherra. Í stefnunni er textíll í brennidepli árin 2020 og 2021.

V

iðburðurinn var skipulagður af nemendum í meistaranámi í verkefnastjórnun við Háskólann í Reykjavík í samstarfi við Umhverfisstofnun og samstarfsaðila. Spjaraþonið var hugmyndasmiðja eða hakkaþon, þar sem þátttakendur lærðu um vanda textíliðnaðarins og þróuðu í framhaldinu lausnir sem sporna gegn textílsóun. Upphaflega stóð til að halda viðburðinn í apríl en vegna heimsfaraldurs var ákveðið að halda hann rafrænt í gegnum fjarfundarkerfið Zoom. Þátttakendur fengu fræðslu frá fyrirlesurum sem fjölluðu um stöðu vandans og hönnunarferlið þegar kemur að því að fá góða hugmynd sem þróa á yfir í árangursríkar lausnir sem eru bæði raunhæfar og gagnlegar. Auk þess fluttu Vandræðaskáld Spjaraþonlagið. Þátttakendum var skipt upp í teymi og þróuðu hugmyndir sínar og unnu saman bæði rafrænt og í minni hópum og kynntu svo hugmyndir sínar rafrænt fyrir dómnefnd. Veitt voru verðlaun fyrir bestu hugmyndina.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Gaman var að sjá hversu fjölbreyttar hugmyndir þátttakendur unnu með og hversu vel þeim tókst að þróa hugmyndir sínar á þessum stutta tíma.

Hugmyndin sem sigraði Spjaraþon 2020 ber heitið Spjarasafnið og er eins konar Airbnb eða leigukerfi fyrir fatnað.

Spjarasafnið gerir notendum kleift að leigja út og fá lánaðar flíkur til skamms tíma og eftir hentisemi. Teymið bak við hugmyndina samanstóð af Ásgerði Heimisdóttur, Dagnýju Guðmundsdóttur sem er félagskona í Kvenfélagi Biskupstungna, Kristínu Eddu Óskarsdóttur, Patriciu Önnu Thormar og Sigríði Guðjónsdóttur. Í öðru sæti var TextílLab, verkstæði þar sem boðið yrði upp á aðstöðu og tæki til að prófa, þróa og framleiða textíl úr náttúruefnum.

Dómnefndina skipuðu Eliza Reid

forsetafrú, Sigrún Ágústsdóttir, forstjóri Umhverfisstofnunar, Kristján Mikaels­ son, frumkvöðull og framkvæmdastjóri Rafmyntaráðs Íslands og Magnea Einarsdóttir, fatahönnuður og eigandi merkisins MAGNEA. Miðvikudaginn 16. september var svo haldið lokahóf Spjaraþons þar sem þátttakendum, dómurum og samstarfsaðilum var boðið í húsakynni Umhverfisstofnunar. Það var í lokahófinu sem flestir, er höfðu einungis hist rafrænt, hittust loks með gott bil á milli sín. Það verður spennandi að fylgjast með hvernig hugmyndunum sem urðu til á Spjaraþoni muni vegna í framtíðinni.

Upptökur af fyrirlestrum Spjaraþons eru nú aðgengilegir inni á síðunni samangegnsoun.is. Endilega grípið tækifærið og fræðist.

63

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir

Unnið var með fimm áskoranir: 1. Hvernig fáum við almenning til að draga úr neyslu?

2. Hvernig stuðlum við að sjálfbærni í framleiðslu textíls?

3. Hvernig fáum við almenning til að lengja líftíma eigin textíls?

4. Hvernig tryggjum við betri og skilvirkari endurvinnslu svo að verðmæti tapist ekki?

5. Hvernig aukum við þátttöku almennings í endurvinnslu á textíl?

Eliza Reid forsetafrú afhendir verðlaun á lokahófi Spjaraþon. Á myndinn eru Kristín Edda Óskarsdóttir, Ásgerður Heimisdóttir, Sigríður Guðjónsdóttir, Patricia Anna Þorman, Dagný Guðmundsdóttir og Eliza Reid.

HEIMILIÐ: SLYSAVARNIR

Er heimilið þitt öruggt?

Svanfríður Lárusdóttir Á þessu ári hafa flestir verið meira heima en nokkru sinni og á það við um heim allan. Hér á landinu okkar góða við ysta haf er svo dimmasti og kaldasti tími ársins mættur til leiks þar sem við eðlilega erum meira heima en á öðrum árstímum. Heimilið er því afar mikilvægt svið í lífi okkar, aðalsviðið. Ritstjóri Húsfreyjunnar fékk Svanfríði Lárusdóttur, verkefnastjóra slysavarna hjá Landsbjörg til að minna okkur á og fræða um slysahættur á eigin heimilum. Endilega grípum gæsina núna og yfirförum heimili okkar.

Á

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

rið 2019 skráði Slysaskrá Íslands tæplega 12.000 heimaog frítímaslys. Til samanburðar má geta þess að sama ár eru skráð 7.563 slys í umferðinni. Það er því nokkuð ljóst að gott er að hyggja að slysahættum á heimilinu hvort heldur sem er fyrir yngstu heimilismenn eða þá sem eldri eru.

Er öryggi barnanna tryggt á þínu heimili? Þroski barna er mjög hraður og fyrstu árin eru ár tilrauna og uppgvötvunar. Heimilið er griðastaður fjölskyldunnar og því kemur mörgum það á óvart að börn slasast helst á heimilinu. Það er afar mikilvægt að foreldrar og aðrir umönunnaraðilar fari yfir heimilið með tilliti til öryggis barnanna. Þetta á að sjálfsögðu einnig við heima hjá ömmu og afa.

Eiturefni: Uppþvottavélarduft og/eða uppþvottatöflur sem og önnur hreinsi- og eiturefni eiga að vera á öruggum stað þar sem barnið nær ekki til. Það sama gildir um lyf, vítamín og rafhlöður.

Stigar, gluggar og hurðir: Er öryggishlið efst og neðst við stigaop? Opnanleg fög á gluggum þurfa að vera minni en 9 cm og stormjárn klemmufrí. Snúrur á rimlagardínum/rúllugardínum geta verið hættulegar og eins þarf að huga að því að það sé öryggisgler í hurðum og borðplötum. Algengt er að börn klemmi sig á hurðum og það er einfalt að koma í veg fyrir það með klemmuvörn. Það sama gildir um útidyrahurð og svalahurð sem ættu alltaf að vera með pumpu og öryggislæsingu.

Eldhúsið: Oddhvassa hluti eins og hnífa og skæri þarf að geyma þar sem barn nær ekki til. Það sama gildir um plastpoka og plastfilmur. Eldavélin er algeng orsök slysa. Takkarnir þurfa að vera varðir fyrir litlum fiktandi fingrum og hurðin á bakaraofninum með kælingu þannig að hún hitni ekki að utan og hlíf fyrir eldavélaborði/hellum. Gætið einnig að því að snúrur á rafmagnstækjum séu utan seilingar þannig að barnið geti ekki togað yfir sig tækin. Það er einnig nokkuð algengt að slys verði þegar beislið er ekki notað í matarstól barnsins.

Baðherbergið: Rakvélar, skæri og önnur hættuleg áhöld skal geyma þar sem barn nær ekki til. Það sama gildir um snyrtivörur og hreinsiefni sem oft eru í spennandi umbúðum.

64

Skoðaðu málið heima hjá þér núna • Er aðkoman að heimili þínu vel lýst og örugg?

• Eru handrið við stiga og þrepin stöm?

• Hefur þú vanið þig á að hafa alltaf næturlýsingu til dæmis vegna ferða á salerni?

• Eru eldhúsáhöldin aðgengileg í góðri hæð svo þú þurfir ekki að príla?

• Eru hitastillar á blöndunartækjum í lagi?

• Er handfang við sturtu/baðkar til að taka í og góðar stamar mottur?

• Þarf einhverntíma að príla upp á stól? Ef svo er hvernig er hægt að breyta því. Fáðu þér í það minnsta þægilega örugga tröppu til verksins og notaðu hana.

• Eru lausar mottur eða rafmagnssnúrur í rýminu þínu sem gætu valdið slysi?

• Ekki ganga of lengi á skóm sem eru slitnir og varasamir hvorki inniskóm né útiskóm og allir ættu að nota mannbrodda eða aðra hálkuvörn þegar það á við.

• Njóttu kertaljósa en hentu strax núna óöruggum kertastjökum. Ekki gefa þá svo að einhver annar noti þá þeir eru jú óöruggir. Allir kertastjakar eiga að vera á þannig stað að það verði ekki skaði þó að gleymist að slökkva á kertinu.

• Einn reykskynjari er ekki nóg. Prófaðu þína fyrir aðventu og skiptu um rafhlöðuna.

Kristín Linda Jónsdóttir

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Hálkuvörn þarf að vera í baðkeri eða sturtubotni og hitastýrð blöndunartæki.

Rafmagn og rafmagnstæki: Er lekastraumsrofi í rafmagnstöflu og virkar hann, allar innstungur og fjöltengi með barnaöryggi, sjónvarpið stöðugt og fest á undirstöðu sem það stendur á? Það þarf sérstaklega að passa rafmagnsrakvélina, hárþurrkuna og sléttujárnið sem eru mjög algengir slysavaldur. Önnur mikilvæg öryggisatriði: Aldrei sleppa hendi af barni sem er á skiptiborði og alltaf að nota öryggisólar ef þær eru til staðar. Eru kojur og rúm með fallvörn? Hæfa leikföngin aldri barnanna? Eru miðstöðvarofnar sem geta hitnað mikið varðir fyrir smábörnum? Gott er að hafa öryggishlífar á oddhvössum borðshornum og festa hillusamstæður og skápa við vegg. Skotvopn eiga undir öllum kringumstæðum að vera í læstum byssuskápum.

Eldvarnir heimilisins: Góðar eldvarnir skipta gríðarlega miklu máli enda oft um lífshættulegar aðstæður að ræða

þegar bruni er annars vegar. Reykskynjarar ættu að vera minnst tveir á heimilinu og ef það er gaseldavél þá einnig gasskynjari. Slökkvitæki sem er sýnilegt og aðgengilegt og eldvarnateppi í eldhúsinu. Það þarf svo að yfirfara þessi tæki árlega.

Muna svo eftir litla fólkinu þegar kemur að eldspýtum og kveikjurum.

Sé arinn á heimilinu skal hafa hlíf fyrir eldinum. Að lokum er nauðsynlegt að fjölskyldan geri áætlun um hvernig á að yfirgefa heimilið ef eldur kemur upp.

Slík flóttaáætlun getur ráðið úrslitum um hvort allir komast heilir út. Ekki má gleyma mikilvægi þess að allir heimilismenn kunni neyðarnúmerið 112.

Efri árin Vegna líkamlegra breytinga sem fylgja hækkandi aldri skerðist jafnvægið og viðbrögð verða seinni en með aðgát og fyrirbyggjandi aðgerðum má draga úr slysahættu á heimilinu. Góð lýsing, skriðvörn undir mottum og allar snúrur frá raf-

magnstækjum upp við veggi. Á baðherberginu skal gæta að því að hafa stamar mottur bæði á gólfi og í baðkari og/eða sturtubotni. Gott er að raða þannig í skápa að hlutir sem eru í notkun séu í þægilegri hæð. Mörg fallslys gerast þegar fólk er að stíga upp á ótrygga stóla til að komast í efri hillur eða skápa. Næturljós eru líka gagnleg þegar þarf að fara fram úr á næturnar. Þá er mikilvægt að huga að uppröðun húsgagna þannig að auðvelt sé að ganga um.

Eins og fram hefur komið er ýmislegt hægt að gera til að fyrirbyggja slys á heimilinu. Með því að fara yfir gátlista og gera breytingar með litlum tilkostnaði eða fyrirhöfn er hægt að gera heimilið að öruggari stað fyrir alla fjölskylduna.

Slysavarnafélagið Landsbjörg gefur út bæklinga með gátlistum sem hægt er að nálgast á heilsugæslustöðvum eða hjá björgunarsveitum og slysavarnadeildum í heimabyggð. Einnig eru gátlistar og frekari upplýsingar á heimasíðu félagsins landsbjorg.is

Það er hægt að brenna sig illa á ýmsu. Til dæmis straujárni og ef heitur matur eða vökvi hvolfist yfir barn eða fullorðinn, til dæmis úr hraðsuðukatli, potti, pönnu eða jafnvel skál eða bolla. Sléttujárn eru líka algengur skaðvaldur.

Lafir einhvern tíma snúra frá heitu samlokugrilli eða vöfflujárni fram af borðbrúninni heima hjá þér?

Svanfríður Anna Lárusdóttir, verkefnastjóri slysavarna hjá Landsbjörg og Þórunn Sveinbjörnsdóttir, formaður Landssambands eldri borgara, með bæklinginn. Örugg efri ár sem fjallar bæði um heilbrigt líferni og hvernig hægt er að fyrirbyggja heimaslys. Algengustu slysin á heimilum þegar árin færast yfir eru fallslys í svefnherbergjum og stofu oft tengt lausum mottum, lélegri lýsingu eða hálum gólfum.

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

65

Verðlaunakrossgáta 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Höfundur: Laufey Barðadóttir

7.

Lausnarorð berist Kvenfélagasambandi Íslands, Túngötu 14, 101 Reykjavík fyrir 14. janúar nk. merkt KROSSGÁTA. Verðlaun: Bálviðri frá Forlaginu eftir Kiran Millwood Hargrave, Eyrún Edda Hjörleifsdóttir þýddi. Bálviðri er fyrsta skáldsaga hennar fyrir fullorðna og byggist á frásögnum af raunverulegu galdrafári í Norður-Noregi.

Silkiormurinn frá Forlaginu. Höfundur: Robert Galbraith. Uggi Jónsson þýddi. Þegar rithöfundurinn Owen Quine gufar upp kallar kona hans á einkaspæjarann Cormoran Strike til að upplýsa málið. Mögnuð glæpasaga sem kemur stöðugt á óvart. Hjartastaður frá Forlaginu. Höfundur: Steinunn Sigurðardóttir. Hjartastaður er mögnuð ferðasaga þar sem leiðin liggur jafnt um stórbrotna náttúru við þjóðveginn og hrjóstrugt landslag hugans. Lausnarorð í 3. tbl: Sumarveður. Vinningshafar: Ingunn Sólveig Aradóttir, Selfossi fær Tengdadóttirin frá Forlaginu. Elínborg Nanna Jónsdóttir, Garðabæ fær Stormboði frá Forlaginu. Sólveig Eyfjörð Ottósdóttir, Hvolsvelli fær Tvö Líf Lydiu Bird frá Forlaginu. Verðlaun hafa verið send til vinningshafa.

66

Húsfreyjan 4. tbl. 2020

Glæsilegur dömufatnaður Fæst nú í netverslun okkar

tiskuverslun.is

569 1900 | Krókhálsi 3 | 110 Reykjavík | hvitlist.is

NATURALLY

GOOD ANTI-AGE

99% + INNIHALDS EFNA AF NÁTTÚRU­L EGUM­ UPPRUNA*

1% FYRIR ÖRYGGI­ OG STÖÐUG­L EIKA

NÝTT

68

Húsfreyjan 4. tbl. 2020 *Náttúruleg innihaldsefni halda meira en 50% af náttúrulegri stöðu sinni eftir að hafa verið unnin, þ.m.t. vatn.