– jákvæð og hvetjandiKVEN FÉ LAGA SAM BAND ÍS LANDS 2. TBL. 66. ÁRG. 2015 VERÐ KR. 1495 marensbombaFrosin 9 06 770018 790088 Lýðheilsa gróðurhúsLiljaGrenndargarðarogSigrúnJónsdóttirKramhúsiðdansoglistaHafdísÁrnadóttir HUSFREYJAN ´ Ganga,Húsfreyjupúðinnheilsaog hamingja Kvennaheimilið Hallveigarstaðir ÍKryddjurtirstaðhveitis
PIPARMYNTU BRAGÐ
Mímir-símenntun - Höfðabakka 9 - 110 Reykjavík - Sími 580 1800 - www.mimir.is Er lesblinda í þinni fjölskyldu? Skoðaðu AFTUR Í NÁM Námskeið og einkatímar Sími 580 www.mimir.is1800
Auglýsingar: Öflun ehf: husfreyjan@in.is – sími 5 300 822
Prentvinnsla: Oddi, umhverfisvottuð prentsmiðja Ljósmyndari: Silla Páls – erling.is
Skrifstofa, afgreiðsla og áskrift: Hallveigarstaðir, Túngötu 14, 101 Reykjavík, sími 551-7044 (símsvari utan skrifstofutíma).
4 Útgefandi: Kvenfélagasamband Íslands. 2. tölublað, 66. árgangur, júní 2015. Tímaritið Húsfreyjan kemur út fjórum sinnum á ári: Í mars, júní, september og nóvember. Árgangurinn kostar kr. 4.700 í áskrift, m. vsk. Hvert tölublað kostar í lausasölu 1.495 kr. Útgáfustjórn og ábyrgð: Sigrún Jörundsdóttir, Garðabæ, formaður; Bryndís Ásta Birgisdóttir, Suðureyri; Halldóra Stefánsdóttir, Akureyri; Helga Dóra Kristjánsdóttir, Flateyri; Jóhanna Jónsdóttir, Kirkjubæjarklaustri.
Kvenfélagasamband Íslands: Netfang: kvenfelag@kvenfelag.is,. Heimasíða www.kvenfelag.is. Sími 552-7430, fax 552-7073.
HÚSFREYJAN Efnisyfirlit 141 776 UMHVERFISMERKI PRENTGRIPUR SillaHúsfreyjunnar:LjósmyndariPáls L istin að lifa Göngum fyrir heilsuna og hamingjuna Kristín Linda Jónsdóttir S amneyti kynslóðanna er einn mesti ávinningurinn Lilja Sigrún Jónsdóttir H vernig getum við bætt Hamingjusamirsamfélagið einstaklingarfarsælla samfélag Hanna Vilhjálmsdóttir K ramhúsið gróðurhús dans og lista Hafdís Árnadóttir K venfélagasamband Íslands Kosningarétturinn er ekki sjálfsagt Formannaráðsfundurmál og landsþing KÍ Hildur Helga Sigurðardóttir M atarþáttur Húsfreyjunnar Uppáhalds sumaruppskriftirnar Helena Gunnarsdóttir L eiðbeiningastöð heimilanna Í stað hveitis Eydís Rósa Eiðsdóttir H Bindi,andavinnuhorniðlopapeysa,golla, púði og sokkar Auður Björt Skúladóttir K venfélagasamband Íslands 100 ára afmæli og sýningar Hildur Helga Sigurðardóttir P Heimilisiðnaðarsafniðóstkortið: Blönduósi Sagan og sumarsýningin Elín S. GuðrúnSigurðardóttirAuðunsdóttir N orræna bréfið 2015 Jákvæð áhrif tónlistar Birgitta Andersson L eiðbeiningastöð heimilanna Kryddjurtir Eydís Rósa Eiðsdóttir K venfélagasamband Íslands Kvennaheimilið Hallveigarstaðir Hildur Helga Sigurðardóttir O rðið Kvenfélöginhefurí fararbroddi Una María Óskarsdóttir K rossgátan Dollý Nielsen 5 6 16 22 42 44 40 6 32 24 24 47 48 46 14 30 32 50
Ritstjóri: Kristín Linda Jónsdóttir, netfang ritstjóra: kristinlinda@huglind.is
♦Takið myndavél með í gönguferð ir. Veljið ykkur þema til að mynda, gróður, steina eða einfaldlega eitt myndefni í hverri gönguferð. Nýtið myndirnar til dæmis með því að hafa þær í rafrænum myndaramma sem flettir þeim í stofunni ykkar næsta vetur. Svo er líka hægt að setja upp ljósmyndasýningu á eigin heimili og bjóða vinum og vanda mönnum eða búa til ljósmynda bók skemmtilegt yfirlit yfir ævin týri á gönguför.
♦Ganga er ekki síður verðugt áhuga mál en til dæmis fótbolti, golf, veiði eða prjón. Lestu um göngu og gönguleiðir, spjallaðu um göngu við aðra og tileinkaðu þér lífsstíl Gerðugöngumannsins.göngunni þinni hátt undir höfði, taktu frá tíma fyrir gönguferðir og gakktu í átt til betri heilsu og meiri hamingju.
Göngum - fyrir heilsuna og hamingjuna S ífellt fleiri vísindarannsóknir sýna hvað ganga er mikil heilsubót fyrir okkur mennina. Gangan er okkur eigin leg og eðlileg enda hluti af þroskaferli okkar að læra að ganga. Ganga var öldum saman leið mannsins til að fara á milli staða, löngu fyrir tíma ökutækja, hvað þá flugvéla. Við erum bókstaflega hönnuð til að ganga. Auðvitað getum við valið okkur margskonar hreyfingu til að viðhalda heilsu og styrk en ganga er einföld, ódýr og skemmtileg leið sem skilar árangri, ekki bara með betri líkamlegri heilsu og líðan, heldur líka andlegri. Með réttum klæðnaði og búnaði, eins og broddum og göngustöfum, er auðvelt að ganga allt árið en það er kjörið að velja sumarið til að gera göngu að lífsstíl sínum. Hér eru nokkrar hugmyndir sem geta aukið líkurnar á að ganga verði hluti af hamingjuríku og heilsusamlegu lífi: leiðir skapa nýjar upplifanir. Veljið ykkur vikulega aðrar gönguleiðir.
Kristín Linda Jónsdóttirritstjóri
♦Skoðið möguleika ykkar á að taka þátt í gönguhópi eða jafnvel að koma einum slíkum á fót. Það er gott að ganga einn en líka gaman að ganga stundum með göngu félaga eða í hópi.
♦Eitt af því sem hjálpar fólki mest að gera göngu að lífsstíl er að skrifa niður gönguferðirnar sínar. Eiga göngubók, dagbók eða skjal í tölv unni og skrifa niður í lok hverr ar gönguferðar hvert var gengið og hve lengi eða hvað langt. Svo safn ast upplýsingarnar saman og í ljós kemur hve langt var gengið í vik unni, mánuðnum eða á árinu. Hver var vinsælasta gönguleiðin, hve víða var farið og hverjir voru göngufélag arnir? Að halda skrá yfir sína eigin hegðun gerir hana sýnilega svart á hvítu og það styður okkur í að virða gönguna okkar og taka hana fram yfir ýmislegt annað sem kallar í amstri dagsins. Það er gaman að eiga fallega göngubók og skrá vega lengd, sem mæla má, til dæmis með snjallsíma eða skrefamæli, og skrifa athugasemdir um gönguferðina.
♦Það er hvetjandi og gaman að koma sér smátt og smátt upp góðum göngubúnaði, byrja á skóm og sokkum og halda svo áfram að eign ast góð gönguföt og hlúa þannig að göngunni sem lífsstíl.
5 Listin að lifa Kristín Linda Jónsdóttir ritstjóri
♦Ástundið árvekni(mindfulness) í gönguferðinni. Það snýst um að vera með hugann í núinu og beina athygli sinni að upplifun gönguferð arinnar. Taka eftir birtunni, veðr inu og öllu sem fyrir augu ber og sleppa hugsanaflækjum um það sem gerðist í gær eða gæti gerst á morgun og bara vera í gönguferð inni af heilum hug.
Bestu óskir um göngustundirgóðar
♦Veltið fyrir ykkur gönguleiðum. Það getur verið gaman að skipuleggja sína eigin raðgöngu þar sem geng in er lengri leið í nokkrum áföng um. Að gera áætlun um að ganga að nokkrum fossum, í kringum tjarn ir eða vötn, um skóg eða mó. Að ganga ákveðna stíga eða götur og að sækja heim þekktar útivistarperlur og ganga þar. Auðvitað er líka kjörið að eiga sína heimilishringi þar sem gengið er næst heimilinu, til dæmis á kvöldin, en fjölbreyttar göngu
♦Ekki hika við að aka á göngustað. Það er of takmarkandi að ganga alltaf frá eigin heimili. Fjölbreytni er bæði holl og skemmtileg. Nýtið ykkur hiklaust bílinn til að keyra ykkur á nýjar slóðir til að ganga. Það er jafn sjálfsagt eins og að keyra í sund eða líkamsræktarsal.
♦Notið snjallsíma eða önnur tæki til að hlusta á tónlist eða útvarp á göngunni til tilbreytingar. Það er alveg kjörið að hlusta á einn og einn þátt, til dæmis af Sarpi Ríkisútvarpsins í kvöldgöngunni.
Allt sem færir fólk út í samfélagsrým ið, nær öðrum sem koma alls staðar að úr þjóðfélaginu, er mætahinumogviðræktatilbúiðFólkmannbætandi.semhefurerlendishefurdæmisveriðaðmatjurtirsemþekkjumekkiþaðfærirokkurnýjaogdýrþekkingu.
Samneyti kynslóðanna er einn mesti ávinningurinn
7 einkasafniúrogPálsSillaMyndir:SverrisdóttirBorghildurViðtal:
1988. „Ég starfaði svo hérna heima á sjúkrahúsunum til að fá full starfs réttindi og lauk mínu kandídatsári árið 1991,“ segir Lilja. Hún seg ist síðan hafa farið að horfa til fram haldsnáms en bauðst þá að taka þátt í rannsóknarverkefni, fyrst á kvenna deild Landspítalans með læknun um Reyni Tómasi Geirssyni og Reyni Arngrímssyni. „Þeir voru þá í samstarfi við Hjartavernd og þannig hófust kynni mín af rannsóknarstarfi Hjartaverndar. Formlegt klínískt framhaldsnám fór því í bið,“ segir Lilja. „Í framhaldinu bauðst mér að taka þátt í rannsóknum hjá Hjartavernd og vann aðallega að rannsóknum á hjartasjúkdómum kvenna sem var mjög áhugavert því á alþjóðavísu var þátttakendahópur kvenna í hóprann sókn Hjartaverndar stór og möguleikar miklir á að vinna úr þeim gögnum. Ég vann bæði að gagnaöflun og úrvinnslu til birtingar í ritrýndum greinum. Þetta var sérhæfð vinna og til að dýpka þekk ingu mína á því sviði sótti ég nám í faraldsfræði við Erasmus-háskólann í skyldunni sinni, eins og þau segja sjálf, og njóta þess að eiga tíma með barna börnunum. Systkini Lilju heita Rósa og Sigurður Ingi. Rósa er matvælafræðing ur og starfar við þýðingar en Sigurður Ingi er viðskiptafræðingur sem starf ar við ráðgjöf. Rannsóknarstörf í aðalhlutverki Eftir Menntaskólann við Hamrahlíð lá leið Lilju í læknisfræði í Háskóla Íslands þar sem hún útskrifaðist árið Þarna er fjölskyldan saman komin. Frá vinstri: Sveinn Víkingur Árnason, Hildur Inga, Bergljót Hanna, Lilja Sigrún og Jónatan Atli.
Lilja Sigrún Jónsdóttir læknir
ilja Sigrún Jónsdóttir læknir hefur komið víða við og unnið mikilvæg störf fyrir lýðheilsu þjóð arinnar. Hún hefur líka græna fingur og kom á fót Grenndargörðum í Reykjavík þar sem íbúar borgar innar geta leigt sér landskika til lengri eða skemmri tíma og ræktað nytjajurtir sér til andlegrar og líkamlegrar heilsueflingar. Húsfreyjan settist niður með Lilju á Gló og sötraði heilsusafa á meðan við spjölluðum um veg ferð hennar. Lilja ólst upp til fjögurra ára ald urs á Aragötu í Reykjavík, nánar til tekið í kjallaranum hjá ömmu sinni og afa. Þaðan flutti fjölskyldan, það eru foreldrar, systir og bróðir, svo á Flatirnar í Garðabæ. Hún er fædd 18. mars 1962 í Reykjavík en þegar hún hóf skólagönguna var fjölskylda hennar komin í Garðabæ og því gekk hún í Barnaskóla Garðahrepps, nú Flataskóla, síðan í Garðaskóla og þaðan lá leiðin í Menntaskólann við Hamrahlíð. Að auki bjó Lilja í tvígang sem barn í Bandaríkjunum, fyrst sem smábarn þegar faðir hennar fór þangað í nám, og svo aftur sem unglingur þegar faðir hennar starfaði þar um hríð. Hún upplifði því líka að ganga í bandarísk an skóla og telur það hafa verið þrosk andi að kynnast þannig ólíku samfélagi og skólakerfi af eigin raun. Móðir Lilju heitir Bergljót Jónatans dóttir. Hún vann aðallega sem hús móðir en lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík. Faðir hennar heitir Jón Sigurðsson en hann starfaði lengst af sem ráðuneytisstjóri fjármála en síðar sem forstjóri Íslenska Járnblendifélagsins. Eftir að börnin voru komin á legg fór móðir Lilju út á vinnumarkaðinn og starfaði í Búnaðarbankanum þangað til þau hjón fluttu í Hvalfjörð vegna starfa Jóns. Lilja segir að í dag séu þau fyrst og fremst stoltir stofnfjáreigendur í fjöl
L
8 þegar nefndin lauk störfum til að gera tillögur um aðgerðir og hrinda þeim í framkvæmd. Eitt af mörgu sem þurfti að færa til betri vegar var að tölfræði var ekki alltaf greind eftir kyni og þannig voru rangar ályktanir ef til vill dregn ar. Haldið var málþing til að meta þörf fyrir kynbundna nálgun í tóbaksvörn um og feðraorlofið var einnig rætt á þessum vettvangi. Í verkefnisstjórninni áttu sæti 12 manns og meðal þeirra voru þingkonurnar Jónína Bjartmarz, Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir og KatrínSamhliðaFjeldsted.þessari vinnu fleygði þekk ingu fram um kynjamun í heilsu og þörf fyrir kynbundna nálgun innan sumra sviða heilbrigðisþjónustunnar. Enn er þó staðan svipuð hjá íslensk um konum hvað heilsufar varðar og því sannarlega orðið tímabært að fara að skoða þetta aftur að mati Lilju. Giftist menntaskólaástinni Lilja kynnist ástinni í menntaskóla, Sveini Víkingi Árnasyni, og eiga þau þrjú börn og eitt barnabarn. Strákurinn þeirra heitir Jónatan Atli og er 28 ára. Hann er viðskiptafræðingur og á litla stelpu með konunni sinni. Næst í röð inni er Hildur Inga sem er 24 ára og er nemi í matvælafræði við Háskóla Íslands og svo er það Bergljót Hanna sem er að klára 10. bekk og stefnir á framhaldsskóla í haust. Lilja og Sveinn búa í Vogahverfinu í Reykjavík sem Lilja segir vera ynd islegan stað. Þau hafa alltaf kunn að að meta að búa miðsvæðis en stór an hluta af búskap sínum bjuggu þau í Vesturbænum. Í því samhengi nefn ir Lilja að sér hafi fundist mikilvægt að börnin gætu verið sjálfbær í því að koma sér milli staða.
Japanskar konur fram úr íslenskum Á árunum 1995 til 2000 vann Lilja einnig að heilsufari kvenna á landsvísu, ef svo má segja, því hún sat í nefnd á vegum Heilbrigðisráðuneytisins sem greindi heilsufar íslenskra kvenna, notkun þeirra á heilbrigðisþjónustu og fleira. Tilefni þeirrar vinnu var að íslenskar konur voru að dragast aftur úr öðrum konum sem þær höfðu verið að fylgja í þróun meðalævilengdar á sama tíma og íslenskir karlmenn héldu sínum hlut, en leitað var skýringa á þeirri„Japanskarþróun. konur fóru til dæmis fram úr okkur og eru nú langlífustu konur heims sem við vorum áður,“ segir Lilja og bætir við: „Við töldum að þarna hefðu reykingar kvenna töluvert mikil áhrif þar sem íslenskar konur byrjuðu að reykja fyrr en konur í nágranna löndum okkar. Þó að mikill árang ur hafi nú náðst í að lækka tíðni reyk Embla Katrín var ekki gömul þegar hún fór að heimsækja ömmu sína í Smálönd og skoða rabarbarann.
Lilja bjó þó ekki samfellt í Hollandi á þess um tíma því í millitíðinni gifti hún sig og eignast tvö börn.
Fleiri rannsóknir Lilju Lilja hefur unnið mörg önnur störf um dagana, meðal annars hjá Hagstofunni við heilbrigðistölfræði, ásamt því að vinna að ýmsum verk efnum og rannsóknum. Árið 2004 var hún beðin, af Félagi kvenna í læknastétt á Íslandi, þar sem hún situr reyndar á formannsstóli í dag, að gera rannsókn á starfsumhverfi lækna. „Ég fór inn í þetta verkefni sem verkefnastjóri en þarna var mikilvægt að setja saman starfshóp á Íslandi til Rotterdam árin 1996 til 1998.“
Embla Katrín að lesa myndabók með ömmu sinni. inga meðal íslenskra kvenna þá tekur það svo langan tíma að sjá lækkunina í sjúkdómatíðni þar sem sjúkdómarnir koma ekki fram fyrr en 20 árum síðar.“ Gögnin úr nefndarvinnunni voru birt í bókinni Heilsufar kvenna sem kom út árið 1998. Lilja segir verkefnisstjórn á vegum heilbrigðisráðuneytisins hafa tekið við
Grenndargarðar verða að veruleika Hugmyndin af Grenndargörðunum, sem nú eru til staðar á þremur stöð um í Reykjavík og Kópavogi, kviknaði þegar Lilja fór að velta fyrir sér hvort og við hvaða aðstæður slíkt gæti spír að hjá okkur á Íslandi. „Eftir hrunið kom þetta bara til mín á silfurfati, þegar maður sá fréttirnar af auðu lóðunum úti um allt. Þá opnaði ég þetta samtal með grein sem fyrir tilvilj un birtist sama dag í Morgunblaðinu og Fréttablaðinu. Í þeirri ringulreið sem átti sér stað í samfélaginu á þeim tíma máttum við ekki gleyma því sem við gátum gert í slíkum aðstæðum og það var það helsta sem vakti fyrir mér. Þarna vildi ég hvetja sveitarfélögin til að bjóða íbúum sínum upp á ræktunar land og kalla eftir fólki sem hefði áhuga á því að ræða við mig um slík ræktunar
Sjálf hóf hún sína ræktun hjá mág konu sinni í Laugarási svo hún þekk ir það vel að keyra langar vegalengdir til að sinna matjurtunum. Hún sakn aði þó þessa millistigs til dæmis fyrir þá sem búa í blokk og eiga engan garð og þá sem eiga ekki sumarbústað, að geta leigt sér skika rétt fyrir utan bæinn, þar sem hægt er að rækta nytjajurtir frá ári til árs.
Ræktun okkar hefur svo mikið byggst á því að vera með ræktun í einkagörð um eða við sumarbústaði fyrir þá sem hafa haft tök á því, en það takmarkar svo það sem við getum ræktað og nýt inguna á uppskerunni“ segir hún. Lilja vill þó ekki setja neitt út á það sem slíkt enda veitir það mörgum mikla ánægju.
svæði. Ég lét tölvupóstinn minn fylgja greininni og fékk póst frá tugum manns sem lýstu áhuga sínum á því að vera með í slíkri umræðu og starfi.“ Lilja hóaði svo þessu fólki saman á fund niðri í Grasagarði og þar voru hugmyndir ræddar, hvernig ætti að byrja, hverjir gætu lagt fram vinnu og svo framvegis. „Ég fór ásamt Hlyni Torfasyni landfræðingi að eiga samtal við Reykjavíkurborg um hvort ekki væri hægt að fá land til að setja undir svona garða,“ segir Lilja. „Þrátt fyrir góðar móttökur hjá Reykjavíkurborg sáum við fljótt að þetta yrði þó nokkuð utan umhald og leituðum til Garðyrkjufélags Íslands til að halda utan um skráning ar og rukka og því um líkt en félagið tók okkur opnum örmum og á þakk ir skilið fyrir stuðninginn. Ég vildi þó sjá til þess að fólk þyrfti ekki endi lega að vera í Garðyrkjufélaginu til að geta sótt um. Borgin var tilbúin að láta Garðyrkjufélaginu eftir land til að leigja út til íbúa Reykjavíkur og ég var svo skipulagsaðilinn á vettvangi,“ segir Lilja og heldur áfram „Vorið 2009 fer þetta í gang og var hugsað sem til raunaverkefni til eins árs og allir lögð ust á eitt í sjálfboðavinnu að mæla garðana, moka götur og láta þetta allt ganga upp. Við fengum svo gám fyrir
9 að geta tekið þátt í alþjóðlegri rann sókn sem var að fara af stað hjá Karolínska sjúkrahúsinu í Stokkhólmi, St. Olavs-sjúkrahúsinu í Þrándheimi og Padova-sjúkrahúsinu á Ítalíu.“ segir Lilja. „Við fengum marga samstarfs aðila með okkur í þetta, svo sem Landspítalann, Læknafélag Íslands, Landlæknisembættið, Vinnueftirlit rík isins og Rannsóknarstofu í kvenna- og kynjafræði við Háskóla Íslands. Með fulltrúum frá þessum aðilum settum við saman rannsóknarhóp undir stjórn Þorgerðar Einarsdóttur prófessors og söfnuðum peningum svo við gætum tekið þátt í þessari samanburðarrann sókn. Rannsóknin var svo lögð fyrir lækna í fjórum löndum árin 2004 og 2005 og var góð mælistika fyrir okkur til að byggja á.“ Þegar rannsókninni lauk hér á Íslandi bauðst Lilju starf sem verkefnastjóri hjá Embætti landlæknis og hefur starfað þar sem slíkur frá árinu 2007 fyrir utan eitt ár sem Lilja leysti af sviðstjóra Heilbrigðisupplýsingasviðs. Nú sinnir hún þar vinnslu heilbrigðis tölfræði og tóbaksvörnum. Miðað við störf Lilju um dagana hefur forvarnar starf af ýmsu tagi heillað hana og lýð heilsumál fengið að njóta krafta henn ar. Það styður hvert annað enda byggj ast verkefni á sviði lýðheilsu á greiningu ýmiskonar gagna, eins og Lilja segir sjálf, og það er eitt af hennar sérsviðum. Lilja í garðinum Nafnið hennar Lilju hefur sannar lega beina skírskotun til garðyrkju og þó að Lilja eigi sér mörg áhugamál er eitt af þeim stærstu líklega nytjaræktun. Þegar maðurinn hennar var við nám í Danmörku kynntist hún ræktunar menningu Dana eins og „kolonihaver“, þar sem fólk leigir sér skika og fær að rækta þar að vild eins lengi og það vill. „Þessi hugmynd blundaði alltaf í mér og ég veit um marga sem hafa haft þessa sýn, að þetta væri eitthvað sem við þyrftum að gera hér á Íslandi.
Lilja útskýrir að fyrirkomulag Grenndargarða sé þannig að þeir sem eru með garða fyrir hafa áframhaldandi leigurétt á garðinum og geta því verið með fjölærar plöntur ef þeir vilja, en þeir hafa líka rétt á að færa sig í annan garð eða bæta við sig ef þeir vilja. Lilja segir að þannig séu Grenndargarðar öðruvísi en aðrir matjurtagarðar eða svokallaðir Fjölskyldugarðar, sem Lilja plantar í garðinn sinn í Smálöndum, beðin tilbúin fyrir útplöntun.
10 mörg sveitarfélög leigja út, að þar er ýmist ekki tryggður leiguréttur til næsta árs eða að allt ræktunarsvæð ið er plægt árlega og því ómögulegt að rækta fjölærar jurtir á sínum reit eða leggja í meiri uppbyggingu. „Það þarf að efla þessa menningu og skuld bindingu einstaklinganna til þess að byrja að búa til þessar einingar sem Grenndargarðarnir byggjast á. Þetta hefði líklega aldrei orðið það sem það er nema af því að ég og nokkrir með mér sýndu þessu mikinn áhuga strax í upphafi. Það vatt svo upp á sig“. Það heyrist vel á spjalli við Lilju um grennd argarðana að menningin er greinilega skemmtileg í Grenndargörðunum, ekki síst í Grenndargarðinum Smálöndum í Breiðholti þar sem hún er sjálf með sinn garð. Þar eru haldnir vinnudagar af og til yfir sumarið og þó svo að ekki allir hafi getu til að vinna líkamlega vinnu á slíkum vinnudögum, þá legg ur fólk sitt að mörkum með einhverj um hætti, kemur til dæmis með kaffi á brúsa og meðlæti og allir hjálpast að við að skapa góða stemningu. Ekki alltaf tekið út með sældinni að stunda ræktun Lilja segir auðvitað hafa gengið á ýmsu og þetta geti verið mikil vinna en að þau sem standa að þessu hafi alltaf einsett sér að vera full bjartsýni og láta ekkert stoppa sig. Þeim skila verkfæri og rennandi vatn en annars vorum við bara okkar eigin herrar.“ Lilja segir að ásóknin hafi verið mikil í Grenndargarðana strax í upphafi en þeir fylltust strax þetta ár og nú hafa Grenndargarðar verið starfræktir í sex ár á þremur stöðum á höfuðborgar svæðinu, í Grafarvogi, Breiðholti og við Guðmundarlund í Kópavogi.
OPIÐ mánudaga - miðvikudaga frá 09:00 - 18:00 / fimmtudaga 09:00 - 18:30 föstudaga 09:00 - 19:00 / laugardaga 10:00 - 16:00 / lokað sunnudaga. www.fjardarkaup.is - þar sem hugmyndirnar kviknaÍ Rokku er frábært úrval af garni, lopa og öðrum hannyrðavörum: Hannyrðablöð og bækur með athyglisverðum uppskriftum. Prjóna- og heklusett, nálabox, handavinnutöskur, handgerðar tölur og margt fleira. Komdu í Rokku og fáðu góðar hugmyndir. Snertilausar greiðslur
11 boðum er svo miðlað áfram til fólksins sem leigir í görðunum að vera bjart sýn þrátt fyrir misjafnt gengi eða upp skeru. Það er þar líkt og annars stað ar, hjá sumum er uppskeran frábær en hjá öðrum er hún ekki eins góð og þá er bara að reyna aftur og treysta því að það gangi betur næst. Lilja segir að þar sem Grenndar garðarnir eru mjög einfalt fyrirkomulag með enga yfirbyggingu hafi alveg komið fyrir að fólk lendi í einhverjum skemmd arverkum eða þjófnaði. En það sé erf itt að komast hjá því á slíkum opnum almenningssvæðum. Framtíðarsýn Lilju er í anda dönsku „Kolonihaver“ þar sem hver einstaklingur leigir stærra land svæði þar sem hann getur sett lítinn kofa sem hægt er að flýja inn í á meðan rigningarskúrin gengur yfir og hitað sér kaffi. Lilja segist þó ekki enn vera búin að finna sveitarfélag sem er tilbúið að setja land undir það. Ávinningur nytjagarða Aðspurð segir Lilja að samfélags legur ávinningur svona verkefnis sé margþættur. „Allt sem færir fólk út í - Tilvalið gjafakort
Urtagarðurinn í Nesi er safn jurta sem nýttar voru til lækninga eða næringar og heilsubótar á árunum 1760–1834. Hann er stofnaður í minningu þriggja manna sem tengdu saman ræktun og heilsubót í lífi og starfi, Bjarna Pálssonar fyrsta land læknisins, Björns Jónssonar fyrsta lyfsalans og Hans Georg Schierbeck stofnanda Garðyrkjufélags Íslands. Lilja hafði frum kvæði að því samstarfi sem leiddi til stofnunar Urtagarðsins árið 2010 og hefur átt sæti í stjórn hans frá upphafi. Að garð inum standa Seltjarnarnesbær, Garðyrkjufélag Íslands, Embætti landlæknis, Læknafélag Íslands, Lyfjafræðingafélag Íslands, Lyfjafræðisafnið og Þjóðminjasafnið. Myndin er frá leiðsögn um garðinn sumarið 2014. Ljósmyndari Árni Geirsson. samfélagsrýmið, nær öðrum sem koma alls staðar að úr þjóðfélaginu er mann bætandi. Fólk sem búið hefur erlend is hefur til dæmis verið að rækta mat jurtir sem við þekkjum ekki og er því að færa okkur hinum nýja og dýr mæta þekkingu“ segir Lilja og bætir við: „Næringarlegur ávinningur nytja garða er líka mikill. Í Bandaríkjunum er til dæmis verið að byrja að setja upp nytjagarða sem lýðheilsuverkefni, þannig að það felst mikill ávinning ur í görðunum. Þá segir Lilja að sam félagslegi ávinningurinn sé líka sam neyti kynslóðanna sem koma saman í garðinum og vinni saman að uppsker unni. Það felist mikill ávinningur í því að börn alist upp við ræktun, að þau sjái útsæðið fara ofan í jörðina að vori og kartöflurnar koma upp að hausti og fái að kynnast því hvernig við getum aukið sjálfbærni okkar.
12
Umhverfisvænir pokar Úrval hentugra poka fyrir heimilið og garðinn Umbúðaverslun Fosshálsi 17 • Sími: 515 5000 • Opið alla virka daga frá kl. 8–17
ég sannreynt að nemendur þyrstir í fræðslu af þessu tagi, fræðslu þar sem menningin og samfélagið eru greind og skoðuð með gagnrýni og stöðu kynjanna í samfélaginu að leiðarljósi. Nemendur verða gjarnan fyrir ákveð inni upplifun þegar þau jafnréttisfræð ast. Þau sjá hvernig þau eru mótuð og hvött til ákveðinnar hegðunar, inn rætt skaðleg gildi, alin upp við óæski legar fyrirmyndir í samfélaginu sem eru hafnar upp til vegs og virðingar – sjá hvernig kynjunum er mismun að í víðu samhengi. Með fræðslu öðl ast nemendur hæfni til að hafna óæski legum áhrifum í menningunni. Þetta er gert með því að sýna nemendum hvernig veruleikinn er á bak við tjöld in, setja hlutina í samhengi, leita sam hengis orsaka og afleiðinga. Þetta þurfa nemendur að gera að miklu leyti með uppgötvunarnámi. Tilfellið er að ung menni eru klár, skapandi, leitandi, margbreytileg og viljug – það þarf bara að skapa ákjósanlegar aðstæður til að þessir þættir blómstri. Á sama tíma og jafnréttisfræðslan á að vera fjölbreytt og skemmtileg, þar sem upplifun og tjáning nemandans er í fyrirrúmi, þá er stundum erfitt og krefjandi að fást við námið. Þegar kynbundið ofbeldi er rætt þarf kennari að hafa sterk bein. Nemendur mínir hafa sýnt mér ítrek að að jafnréttisfræðsla virkar. Áhrifin eru á sjálfsmynd þeirra, hún eykur skilning þeirra á hvað hefur áhrif á hugsanir þeirra, samskipti, hegðun og væntingar. Jafnréttisfræðsla á að vera þannig að nemandinn öðlist hæfni til að skilja eigin menningu, átta sig á áhrifum hennar, berjast gegn óæski legum áhrifum og taka þátt í að breyta menningunni þannig verði til nýir siðir og betri siðir með nýjum kynslóðum.
Jafnréttisfræðsla þarf að fara fram á öllum skólastigum. Án jafnréttisfræðslu mun jafnrétti kynjanna ekki nást, það fullyrði ég hér og nú. Með jafnréttis fræðslu gerum við gott samfélag betra með hamingjusamari einstaklingum. Ég hvet alla til að leggja sitt af mörk um til jafnréttis og fræða þá sem í kringum þá eru um jafnrétti. Munum að þögnin er aldrei hlutlaus. Okkar er að taka afstöðu, leggja okkar af mörk um í jafnréttisátt og bæta þannig sam félagið okkar.“
A ð þessu sinni fjallar Hanna Björg Vilhjálmsdóttir, kennari í Borgarholtsskóla í Reykjavík, um það hvernig við getum bætt samfélagið okkar. Hanna Björg er frumkvöðull í kennslu kynjafræði í framhaldsskólum. Hún er með MA í kennslufræði og félagsfræði og BA í sagn fræði og hefur víða lagt hönd á plóginn í jafnréttisfræðslu. Hanna Björg er varaformaður Félags framhaldsskólakennara.
Hamingjusamir einstaklingar – farsælla samfélag
Hanna Björg Vilhjálmsdóttir
„Ég er svo heppin að vera í besta starfi í heimi. Ég er kennslukona. Að miðla, hvetja, aga, hlusta, spyrja og svara alla daga er skemmtilegt, gef andi, krefjandi og annasamt. Í starfi kennarans eru endalaus tækifæri til að láta gott af sér leiða, gera gagn, byggja upp, vekja til vitundar, hlúa að – að mennta nemendur. Nám á að vera undirbúningur nemandans fyrir lífið sjálft, atvinnuþátttöku, frekara nám og þau fjölbreyttu hlutverk sem nútíma samfélag krefst af okkur öllum. Frá árinu 1976 hafa verið í gildi jafn réttislög. Þar er kveðið á um eitt og annað er varðar jafnrétti, kynjajafn rétti. Í þessum góðu lögum segir að jafnréttisfræðsla skuli fara fram á öllum skólastigum. Á áratugunum sem jafn réttislögin hafa verið í gildi hefur nokk ur vakning verið í menntakerfinu um mikilvægi slíkrar fræðslu. Framkvæmd þessa ákvæðis hefur þó heldur verið vanrækt á heildina litið og framan af –algerlega hunsuð. Við sjáum endalaus dæmi um kynja skekkju með tilheyrandi skaða og hörm ungum fyrir bæði kynin. Kennarar, sem starfa í samfélagi við börn og unglinga alla daga, verða varir við afleiðingar sem ójafnréttið hefur og hversu mikil áhrif það hefur á nemendur. Þögnin er aldrei hlutlaus, við tökum afstöðu með óbreyttum veruleika með því að aðhafast ekkert. Á þeim sjö árum sem ég hef sinnt jafnréttisfræðslu í Borgarholtsskóla hef Hvernig getum við bætt samfélagið okkar: Hanna Björg Vilhjálmsdóttir
Jafnréttisfræðsla á að hafa langtímaáhrif, því að þannig stuðlar hún að heilbrigðaraeinstaklingumhamingjusamariogsamfélagi.
14
„Svona hús blómstra ekki nema þar starfi öflugir og Kramhúsiðeinstaklingar.skapandierþvíalvegrosalegaskemmtilegurvinnustaður.“
17 Á uppvaxtarárum Hafdísar var síldar ævintýrið mikla í blóma og allir sem vettlingi gátu valdið tóku þátt í ævin týrinu, þar á meðal foreldrar Hafdísar. Þau voru bændahjón þó móðir henn ar, Ingibjörg Ágústsdóttir, sem var ættuð frá Vestmannaeyjum, hafi seint sætt sig við sveitalífið á Hjalteyri en hún hafði ferðast mikið og búið erlend is. Faðir Hafdísar hét Árni Jónsson og var bóndasonur frá Hvammi í Mýrdal. Sem ungur maður starfaði hann við sjómennsku meðal annars á Fossunum við fragtflutninga. Hann flutti svo með Ingibjörgu konu sinni til Hjalteyrar því þar var hægt að fá vinnu við að byggja verksmiðjuna. Á Hjalteyri keyptu þau land, voru með sauðfjárbú og ræktuðu kartöflur.Hafdís á eina systur, Gunnþóru, sem er eldri og hefur alla tíð búið á Akureyri ásamt manni sínum, Óðni Árnasyni, sem er nýlátinn. Þar ólu þau börn sín þrjú. Hún starfaði við verslunarstörf og félagasamtök, meðal annars með kvenfélaginu og Samfrímúrarareglunni.
einkasafniúrogPálsSillaMyndir:SverrisdóttirBorghildurTexti:
Kramhúsið gróðurhús dans og lista, þar sem eitthvað spírar Hafdís Árnadóttir H afdís Árnadóttir stofnandi og eigandi Kramhússins er sveitastelpa, fædd 1938 og alin upp á Hjalteyri við Eyjafjörð. Í dag er Hjalteyri merkilegur staður þar sem ekkert hefur verið byggt síðan árið 1940, fyrir utan nokkur sumarhús. Staðurinn lítur því í raun út eins og safn með stórri verksmiðju þar sem allt gerðist á síldarárunum, en verk smiðjan hýsir nú listamenn. Lýðháskólanám hafði sterk áhrif á Hafdísi og leiddi til mikils áhuga á ýmiskonar hreyfilist og tjáningu. Árið 1984 stofnaði hún Kramhúsið sem hefur allt frá upphafi verið orkustöð í miðbæ Reykjavíkur, þar sem gríðar legur fjöldi fólks hefur átt leið um og margir orðið fastagestir. Við settumst niður með Hafdísi á kaffihúsi í miðborginni til að heyra sögu hennar og sögu þessa merkilega „gróðurhúss“ sem Kramhúsið er. Lýðháskóli í Sønderborg og ÍþróttakennaraskólinnaðLaugarvatni
Hafdís gekk í Barnaskólann á Hjalteyri og síðan í Héraðsskólann að Laugum í Þingeyjarsýslu, en þar dvaldi hún á heimavist frá 14 ára aldri. Hafdís kunni því vel að vera í heima vist og segist hafa lært hratt að verða fullorðin og sjálfstæð. Hún segist ennþá halda í vinasambönd úr heimavistinnni en hún deildi herbergi með þremur öðrum stelpum sem enn hittast. Eftir 14 ára aldur er hún því aðeins heima á sumrin. Þegar héraðsskólanáminu lauk var Hafdís eitt ár heima við að aðstoða föður sinn við búskapinn. Árið 1957 lá svo leiðin í lýðháskóla í Sønderborg á Jótlandi. Þetta var íþróttaháskóli en sérstakur að því leyti að hann var mikill gjörningaskóli. Hafdís segir skólann hafa verið mjög víðsýnan og opinn þar sem hugmynd ir fengu að njóta sín og frelsi ríkti. En hann var líka mjög umdeildur og þótti ekki hæfa ungu fólki, þar sem hann var svo óhefðbundinn. „Það voru víðsýnir og skapandi kennarar sem kenndu við skólann og sprautuðu ýmsum skrýtn um hugmyndum inn í nemendur um lýðræði, listir, stefnur og strauma sem allt var mjög abstrakt,“ segir Hafdís og bætir við að þaðan hafi sprottið mikið af hugmyndum sem áður höfðu aldrei verið i boði. Eftir vistina í Lýðháskólanum og með diplóma um að mega kenna sund, fer Hafdís að kenna sund í Eyjafirði, í ísköldum laugum fullum af brúnklukk um og börnum sem lærðu fljótt að verða synd sökum kuldans, að sögn Hafdísar, en þau þurftu auðvitað að standa sig vel til að mega koma upp úr. Eftir þá reynslu lá leiðin í Íþróttakennaraskólann að Laugarvatni árið 1959. Hafdís segir það hafa verið hörkuskóla, þar sem náms efnið var keyrt hratt í gegn enda þurfti að komast yfir allt á einu ári og útskrifa nemendur sem íþróttakennara. Hafdís talar sérstaklega um einn kennara sem kenndi henni og hafði mikil áhrif á hana, en hún hét Mínerva Jónsdóttir, hafði menntað sig í London og kom frá
þangað, meðal annars Hafdís, en þar kenndi hún spuna og aðra hreyfilist alla tíð, ásamt því að reka Kramhúsið. Hafdís ferðaðist mikið erlendis, meðal annars á vegum Leiklistarskólans, og kynnist þar nýjum straumum og stefnum í dansheiminum sem varð til þess að hana langaði að stofna dans skóla með hinum ýmsu dansstílum. Árið 1984 stofnaði Hafdís svo Kramhúsið eftir að hafa gert upp hús næði sem hún fann við Skólavörðustíg. „Húsið var í raun bara hræðilegur hjallur en ég hafði alveg frábæran „alt mulig mand“ mann með mér í þessu og húsið var byggt upp á tveimur árum,“ segir Hafdís og heldur áfram: „Ég fékk til liðs við mig leikkonurnar Kolbrúnu Halldórsdóttur og Guðnýju Helgadóttur og við þróuðum saman hugmyndir að starfseminni auk þess sem Guðný og fjölskylda hennar tóku mikinn þátt í framkvæmdum við húsið. Kolbrún og Guðný urðu síðan fyrstu framkvæmdastjórar Kramhússins. Kramhúsið – nýir straumar Kramhúsið gekk vel frá upphafi og á fyrsta námskeiðið sem var spunadans námskeið komu 70 manns. Strax í byrj un Kramhússins voru fengnir kennar ar erlendis frá en eitt af einkennum Kramhússins hefur verið að fá kenn ara frá öllum heimsins hornum til að færa okkur erlenda dansmenningu. Hafdís segir það hafa skipt sig miklu máli að hafa tekið þá stefnu strax í upp hafi að fá mikið af erlendum kennur
StofnarHafdísarLeikfimiskóla26ára Þegar Hafdís kom heim frá Kaupmannahöfn árið 1964 stofnaði hún Leikfimiskóla Hafdísar sem varð mjög vinsæll á meðal húsmæðra frá fyrsta degi. „Þarna var til dæmis kennd svokölluð frúarleikfimi og í rauninni var allt of mikið að gera því ég var sjálf nýbúin að stofna fjölskyldu og með lítið barn,“ segir Hafdís. Hafdís á tvo stráka, sem nú eru orðnir mið aldra menn að hennar sögn, en það eru þeir Ingólfur Ásgeirsson sem starf ar sem flugstjóri erlendis og Árni Ólafur Ásgeirsson kvikmyndaleikstjóri sem býr í Reykjavík. Að auki á Hafdís þrjú barnabörn og eitt stjúpbarna barn. Hafdís skildi við barnsföður sinn mjög snemma og var í sambúð þegar Kramhúsið var stofnað en fljót lega eftir það bjó hún ein með strák ana sína og hefur búið ein síðan þeir fluttu að „Vinsælustuheiman.tímarnir hjá mér í Leikfimiskólanum voru klukkan 10 á kvöldin, en þá gátu konurnar loks ins gefið sér tíma fyrir sjálfar sig þegar þær voru búnar að koma börnun um niður og svoleiðis.“ Hafdís segir að á þessum árum hafi líka nokkrar aðrar verið að bjóða upp á slíka tíma eins og Jazzballetskóli Báru, Sóley Jóhannsdóttir með sinn dansskóla og einnig Gígja Hermannsdóttir og Ástbjörg Gunnarsdóttir sem er enn að kenna, 85 ára gömul. Þrátt fyrir að vera búin að stofna leik fimiskóla vann Hafdís fulla vinnu ann ars staðar, hjá Leiklistarskólanum SÁL sem var stofnaður í Reykjavík 1972 af Samtökum áhugafólks um leiklist. Leiklistarskóli Íslands er svo stofnaður upp úr SÁL og nokkrir kennarar fóru
18 svokölluðum Rudolf Laban-skóla sem var óþekktur þá, en er mjög þekktur í dansheiminum í dag. „Hugmyndafræði Laban kynntumst við í skólanum í óþökk strákanna sem fannst alveg ótækt að vera látnir dansa skapandi dansa. „Eftir námið fer ég svo að kenna í Vestmannaeyjum einn vetur og þá nýt ist þetta dansnám mér mjög vel. Þar fór ég að vinna mikið með litlum börnum sem ég lét skapa mikið sjálf út frá hug myndum Laban,“ segir Hafdís og held ur áfram „Ég nýttist því vel í allt barna starf í skólum en ekki í unglingastarf þar sem mér fannst mjög leiðinlegt að kenna íþróttir og var léleg í þeim sjálf.“ Eftir þennan vetur í Vestmannaeyjum fór Hafdís að kenna hjá þeim merka manni Jóni Þorsteinssyni, en hann átti húsið þar sem Kassinn í Þjóðleikhúsinu er nú til húsa á Lindargötunni. „Þar rak hann skóla og þangað komu börn sem áttu við bakvandamál eða ilsig að stríða, en æfingar hjá Jóni komu í stað inn fyrir leikfimi hjá þessum börnum. „Þetta var lærdómsríkur tími enda var Jón frumkvöðull og hannaði sér stakt æfingakerfi fyrir þessi börn,“ segir Hafdís. Eftir tvö ár hjá Jóni lá leið Hafdísar út til Kaupmannahafnar að læra dans, en þar var áhersla lögð á nútímadans og danshönnun.
Hafdís segir að stærsta og eftirminnile gasta verkefni sem Kramhúsið hafi tekið þátt í hafi verið verkefnið: 2000 börn í Reykjavík 2000 sem unnið var í samstar fi við leikskóla Reykjavíkur. Verkefnið var hluti af viðburðum Reykjavíkur árið 2000 þegar Reykjavík var menningarhö fuðborg Evrópu. Yfirumsjón verkefni sins var í höndum Elfu Lilju Gísladóttur Hafdís Árnadóttir, stofnandi Kramhússins, tekur til hendinni fyrir opnun hússins 1984.
SamfélagsverkefniKramhússins
19 um. „Hér á Íslandi var ekkert að ger ast,“ segir Hafdís. „Hér var aðeins verið að kenna samkvæmisdans, ballet og aðeins jazzballet. Það var það eina sem fólk þekkti.“ Henni fannst því mikil vægt að kynna nýjar stefnur og strauma í dansi og hreyfilistum en hún er ekki með tölu yfir alla þá erlendu kennara sem kennt hafa við Kramhúsið. Afró, magadans og jóga Dæmi um þá dansa sem hófust hjá Kramhúsinu og hafa blómstrað eru til dæmis Afródans, argentínskur tangó, götudansinn og leiksmiðjur. Þá hófst kennsla í jóga við Kramhúsið árið 1997 sem Helga Mogensen kenndi en hún hafði farið til Bandaríkjanna til að læra jógafræði. Í kjölfarið var Jógafélag Íslands stofnað og hafði það aðset ur í Kramhúsinu til að byrja með. Í dag eru um 20 kennarar starfandi við Kramhúsið og 15–20 námskeið í gangi hverju sinni. Sívinsæl námskeið eru til dæmis leikfimi og afró, en þar ræður mikil orka og gleði ríkjum. Þá segir hún að Bollywood og magadans séu mjög vinsæl enda mikið frelsi og gleði í slík um dönsum með litríkum og fallegum búningum og svo er barnastarfið allt af mjög vinsælt. Kvennakór og sirkus Að auki hefur margt sprottið upp innan veggja Kramhússins og dafn að svo vel að það hefur þurft að leita á önnur mið að stærra plássi eins og Kvennakór Reykjavíkur með Margréti Pálmadóttur í fararbroddi, Sirkus Íslands og Shakespírur með Hörpu Arnardóttur sem leikstjóra, en flestir úr þeim hópi eru í dag orðnir leikar ar eða annars konar listamenn. Hafdís útskýrir hvernig þessir hópar hafi fengið næði til að láta hugmyndir sínar vakna og dafna í rólegheitum innan veggja hússins, þar sem allt er leyfilegt og hugmyndir fengu að fljóta áfram. Hafdís segir það ekki síður vera til gang Kramhússins að gefa listafólki og öðrum með hugmyndir næði og rými til að fá að dafna í friði. Enda segir Hafdís að Kramhúsið sé oft kallað gróðurhús dans og lista, þar sem eitthvað spírar. Eitt er fjölært og annað deyr eftir ein hver ár eins og gengur.
20 tónlistarkennara en hún ásamt fjór um listgreinakennurum þróuðu verk efnið. Þema verkefnisins var tónlist, leiklist, myndlist og dans. Tryggvi M. Baldvinsson tónskáld samdi sérstakt tónverk af þessu tilefni við texta bróð ur síns, Sveinbjörns I. Baldvinssonar. Tónverkið fékk titilinn Þúsaldarljóð. Laugardaginn 27.maí var verkið flutt á Arnarhóli þar sem 2000 sex ára börn í litríkum búningum dönsuðu og sungu Þúsaldarljóð. „Listaverk barnanna voru síðan til sýnis á listasöfnum víða um borgina og kaffihús borgarinnar buðu sex ára snillingum upp á kakó og klein ur. Þetta var sannarlega ógleymanlegur dagur öllum þeim sem í fimm mánuði höfðu unnið að þessu verkefni og ekki síður þátttakendunum 2000 og fjöl skyldum þeirra. Það var svo ótrúlegt að sjá þessi 2000 börn með foreldr um sínum og starfsfólki leikskólanna á Arnarhóli,“ segir Hafdís stolt. Fluttu inn Afródansara og tónlistarmenn frá Senegal með Stuðmönnum Kramhúsið hefur alla tíð haft mikil áhrif en margir sem hafa stundað Kramhúsið hafa tekið skref áfram út í eitthvað annað og meira, eða spírað eins og Hafdís orðar það. Hún talar um að Leiksmiðja ungs fólks hafi til dæmis
Anna Ríkharðsdóttir gjörningameist ari, Guðbjörg Arnardóttir danskenn ari og Hafdís Jónsdóttir eða Dísa í World Class. Hafdís segir þær allar hafa komið strax eftir námið sitt með ferskar hugmyndir og gefið Kramhúsinu mikla orku. „Svona hús blómstra ekki nema þar starfi öflugir og skapandi einstakl ingar“ segir Hafdís með bros á vör. „Þetta er því alveg rosalega skemmti legur vinnustaður.“
Fyrr á þessu ári fékk Hafdís svo Samfélagsverðlaun Fréttablaðsins sem hún segist vera mjög þakklát fyrir en líka undrandi þar sem hún telur svo marga aðra vera að gera svo merki lega hluti og nefnir sérstaklega í því samhengi Margréti Pálmadóttur, kór stjóra. „Mér finnst hún nú einn merki legasti sköpunarkraftur Reykjavíkur.“ Hafdís segir að hún og allt starfs fólk Kramhússins hafi verið gríðarlega stolt að fá þessi verðlaun enda segir hún að verðlaunin séu ekki aðeins til sín þar sem maður geri ekkert svona einn, enda tileinkaði hún þessi verð
„Blámenn í bænum,“ var fyrirsögnin“ segir Hafdís með furðu. Orkan býr í fólkinu Hafdís segir að öllum stundum hafi leitað inn í Kramhúsið mikl ir sprengikraftar og strax frá upp hafi hafi hún verið mjög heppin með kennara sem komu nýútskrifaðir úr námi til að kenna í Kramhúsinu, eins og Elfa Lilja sem nefnd var áðan og vann í um 20 ár hjá Kramhúsinu.
FréttablaðsinsSamfélagsverðlaun2015
hjálpað mörgum að átta sig á hvað þau langar að gera í lífinu. Auk þess sem Kramhúsið hafi líka haft góð áhrif á allar þær konur og karla sem hafa komið til að næra líkama og sál. Aðspurð telur Hafdís þau fjölmenningarlegu áhrif sem Kramhúsið hefur haft einnig verið mikil og það hafi vakið mikla athygli þegar fyrstu Afrókennararnir komu í Kramhúsið til að kenna. Þau fengu nokkra Afródansara og tónlistarmenn frá Senegal til landsins í samvinnu við Stuðmenn. Hafdís segir að fyrst hafi þeir kennt í Kramhúsinu í eina viku og síðar fóru þeir í tónleikaferð með Stuðmönnum um landið. „Í blöðun um var talað um þá sem blámenn.
Kramhúsið flutti inn kennara og tromm ara frá Afríku og Afró varð strax gríðar lega vinsælt.
Fyrstu kennarar Kramhússins. Frá vinstri: Ásdís, Kolbrún, Halla Margrét, Hafdís Jóns, Hafdís Árna, Lella og Abdul.
laun starfsfólki Kramhússins fyrr og síðar. Þegar Kramhúsið hélt svo upp á 30 ára afmælið sitt á svipuðum tíma og verðlaunin voru veitt með glæsilegri danssýningu í Gamla bíó, þar sem fram komu 150 dansarar og 20 manna stór sveit, var þessum verðlaunum fagnað sérstaklega.
Frá upphafi hefur barna- og unglingastarf Kramhússins verið mjög mikið og fjöl breytt. Margir listamenn hafa stigið sín fyrstu spor í Kramhúsinu.
Buena Vista Social Club í hádegismat Þegar Buena Vista kom til landsins snemma á þessari öld stungu nem endur mínir upp á því að bjóða þeim i hádegismat. Þrátt fyrir að hljóm sveitinni hafi verið boðið að koma á ótal aðra staði völdu þeir að koma í Kramhúsið og Hafdís segir það hafa verið upplifun sem ekki nokkur maður gleymir. „Þetta varð stórveisla þar sem borð svignuðu undan kræsingum en meistararnir færðu okkur kúbverskt romm. Tveir kvennakórar sungu fyrir gestina undir stjórn Margrétar Pálma og Jóhönnu Þórhalls við mikla hrifn ingu viðstaddra. Síðan brast á kúbanskt salsaball. Þarna voru þeir með okkur fram eftir degi og voru ekkert að flýta sér. Við fórum svo á tónleikana með þeim um kvöldið og það var geggjað,“ segir Hafdís sem greinilega er enn í skýjunum yfir þessari upplifun. Framtíð Kramhússins Í dag kennir Hafdís leikfimi í Kramhúsinu en kenndi einnig áður dansspuna. Leikfimin byggist mikið upp á dansi svo það er oft mikið stuð hjá þeim að sögn Hafdísar sem að sjálfsögðu tekur fullan þátt í öllum tímum, þótt hún sé orðin 77 ára gömul. Hún segist nú „aðeins“ kenna sjö tíma á viku og finnst það nú ekki mikið miðað við hvað hún kenndi í gamla daga. Þá eru líka nokkrar sem leysa hana af þegar hún tekur sér frí, eins og Ólöf Ingólfsdóttir sem er mikil Kramhúskona að sögn Hafdísar. Annars talar Hafdís um að hún megi varla hætta eða taka sér frí því þá fái hún bara gigt, en yfir sumartímann tekur hún sér þó alltaf gott frí. Það gera nemendur Kramhússins einnig en þeir eru mikið útivistarfólk, svo útiver an og fjöllin taka við á sumrin. Hafdís talar líka um mikilvægi þess vinskap ar sem hefur myndast innan veggja Kramhússins, sem er líka mikil félags miðstöð. Nemendur fara saman í ferða lög, til dæmis hafa afródansarar farið til Gíneu, tangódansarar til Buenos Aires og balkandansarar til Búlgaríu, svo eitt hvað sé nefnt. Á hverju ári er haldin stór uppskeruhátíð Kramhússfólksins, nú síðast í Gamla bíó í tilefni 30 ára afmælis Kramhússins. Þegar spurt er um framtíð Kramhússins óskar Hafdís þess og trúir að Kramhúsið haldi áfram að blómstra í framtíðinni. „Það þarf að fá verndun,“ segir Hafdís og hlær. „Ég vona að Kramhúsið verði áfram gróð urhús dansmenningar og sú orku stöð sem það ávallt hefur verið, “ segir Hafdís Árnadóttir, stofnandi og eig andi Kramhússins.
21
Landssambands
Formannaráðsfundurinn var haldinn í mars á Hallveigarstöðum. Hann var óformlegur þar sem aðalfundarstörf ársins fara fram á Landsþingi í haust. Á fundinn mættu 23 konur frá 14 samböndum og stjórn og starfsfólk KÍ.
samkvæmt
22
Frá Kvenfélagasambandi
Íslands
Þórðardóttir varaforseti, Una María Óskarsdóttir forseti, Elinborg og Margrét Baldursdóttir gjaldkeri Eydís Rósa Eiðsdóttir forstöðumaður Leiðbeiningastöðvar heimilanna, Helga Guðmundsdóttir formaður Kvennasambands Reykjavíkur og Þórný Jóhannsdóttir formaður Kvenfélaga sambands Gullbringu- og Kjósarsýslu Kosningarétturinn er ekki sjálfsagt mál – nýttu þinn rétt Umræðuefni
Pallborðsumræður
50. formannaráðsfundur Kvenfélagasambands
að um 20% milli kosninga og því átti spurningin fullan rétt á sér. Viðburðurinn var settur upp með þeim hætti að verkefnahópurinn fékk til liðs við sig fjóra unga kjósendur og meðlimi í málfundafélgögum nokk
að til ríkisvaldsins um fasta fjárveit ingu og vísað til fjölmargra svipaðra félagasamtaka sem fá fast fjármagn en ekkert hefur gengið. Sambandið hefur fengið rekstrarfé flest undanfarin ár en það hefur ítrekað verið eftir ákall um aðstoð þegar sambandið er komið í fjárhagslega óvissu. Erfitt er að reka félagasamtök með svo ótryggum hætti árumRættsaman.varum félagsgjöld kvenfélag anna sem almennt eru frekar lág eða á bilinu 1500 til 5000 krónu enda Íslands
Elinborg Sigurðardóttir, formaður Sambands sunnlenskra kvenna, afhenti Kvenfélagasambandinu styrktarengla SSK í tilefni af 85 ára afmæli KÍ þann 1. febrúar sl. Frá vinstri: Guðrún málþingsins var hvort hækka ætti kosningaaldur inn sökum áhugaleysis unga fólks ins en könnunum æskulýðsfélaga hefur kjörsókn ungs fólks minnk Spurningunni: Á að hækka kosningaaldurinn upp í 25 ár? var varpað var fram á sam nefndu málþingi um kosningaþátttöku ungs fólks sem fram fór í Hallveigarstöðum 21. mars. Kvenfélagasamband Íslands, ásamt nemum í Meistaranámi í verkefnastjórnun (MPM) við Háskólann í Reykjavík, stóðu fyrir þinginu. Málþingið var liður í því að minnast 100 ára kosningaréttarafmælis kvenna árið 2015. urra framhaldsskóla sem auk þess keppa í Morfís. Þau höfðu framsög ur um mikilvægi kosningaréttarins og ræddu það með og á móti hvort hækka ætti kosningaaldurinn. Að loknum ræðum settust fjórar konur í pallborð og svöruðu spurningum úr sal varðandi málefnið auk þess að ræða almennt um lausnir og tillögur til þess að virkja ungt fólk í komandi kosningum.Aðlokinni formlegri dagskrá buðu kvenfélagskonur upp á veitingar að þeirra alkunnu snilld. WIFT, konur í kvikmyndum og sjónvarpi, festu mál þingið á filmu sem urðu tvö mynd bönd. Annað er í formi stiklu en hitt er heildar samantekt viðburðar ins. Markmiðið er að myndböndin veki stjórnmálaflokkana til umhugsun ar um hvað þarf til þess að ná til ungra kjósenda. Myndböndin er að finna á heimasíðu KÍ, www.kvenfelag.is
Mikið var rætt um fjármál Kven félagasambandsins en reksturinn þarfnast opinberra styrkja. Árgjöld kvenfélagskvenna sem renna til KÍ, nema 800 krónum á hverja konu og dugar það engan veginn til að reka sambandið. Margoft hefur verið leit
Verð fyrir Landsþingið er áætlað kr. 28.600. Öll dagskrá og matur á þingtímanum er innifalið. Tilboðsverð fyrir gistingu landsþingsfulltrúa á Hótel Selfossi gildir ef pantað er fyrir 1. september. Verð fyrir Landsþingið hækkar eftir 20. september í kr. 31.100. í eins manns herbergi kr. 11.800 pr. nótt með morgunverði í 2ja manna herbergi kr. 6.800 pr. nótt á mann með morgunverði Verð ef pantað er eftir 1. september. í eins manns herbergi kr. 13.500 pr. nótt með morgunverði í 2ja manna herbergi kr. 7.750 pr. nótt á mann með morgunverði Aðgengi fyrir alla Sigurveig Bergsteinsdóttir for maður Kvennasambands Eyjafjarðar, Berghildur Fanney Hauksdóttir for maður Sambands austfirskra kvenna og Katrín Haraldsdóttir formaður Sambands austur-skaftfellskra kvenna og varastjórnarkona KÍ leggja konurnar flestar mikið til sam félagsins í formi efnis og vinnu fyrir sín félög. Hækka þyrfti félagsgjöld in í það minnsta í takt við verð lag og þann hluta sem rennur til Kvenfélagasambandsins. Lagt var til að hækka árgjaldið ekki mikið hverju sinni en að það verði gert reglulega og verður tillaga þess efnis væntanlega lögð fyrir landsþingið í haust. Verkefni Kvenfélagasambandsins um matarsóun var kynnt, en enn eiga ein hver sambönd eftir að halda námskeið. Námskeiðin eru fyrir alla, ekki bara kvenfélagskonur.Svarhafðiborist frá Samkeppnis eftirlitinu við áskorun 49. formanna ráðsfundar KÍ til eftirlitsins, verslana og birgja um breyttar starfsaðferðir til að sporna gegn matarsóun og fleira er í gangi í þeim efnum sem má lesa um í pistli forseta í blaðinu og vísað er í hér í reglugerðarbreytingu.Undirbúningur37.Landsþings
KÍ, sem verður á Selfossi í október, geng ur vel og er í umsjá landsþingsnefnd ar SSK og KÍ. Að mörgu er að hyggja, ekki síst fjármögnun en það er kostnað arsamt að halda stóra fundi með góðri dagskrá. Stefnt er að því að hver lands þingskona bjóði með sér einum gesti á opinn hluta þingsins með það að mark miði að kynna störf kvenfélaganna fyrir þeim sem þekkja þau ekki en eru til búnar að kynna sér þetta mikilvæga starf sem á sér stað um samfélagið vítt og breitt, oft án mikillar athygli.
Að formannaráðsfundi loknum var haldið málþingið „Hækkum kosninga aldurinn í 25 ár,“ sem sagt er frá í blaðinu. Konur eru hvattar til að taka landsþingshelgina frá og drífa sig á Landsþing, ganga í kvenfélag eða koma sem gestir.
23 Hækkum flugið, kosningaréttur í eina öld 37. Landsþing Kvenfélagasambands Íslands, Hótel Selfossi, 9.–11. október 2015 Gestgjafi 37. Landsþings KÍ er Samband sunnlenskra kvenna, SSK. Dagskrá Föstudagur 9. október Kl. 12:00–14:00 Skráning þátttakenda og afhending gagna Kl. 11:30–12:45 Formannaráðsfundur KÍ (formenn héraðssambanda KÍ) Kl 12:00–13:30 Hádegisverður fyrir þá sem vilja, (ekki innifalið í þinggjaldi) Kl. 14:00 Þingsetning í Selfosskirkju Kl. 14:45 Þingstörf hefjast á Hótel Selfossi: Kosning embættismanna fundarins Skýrslur Kl. 16:15 Mál lögð fyrir Framsöguerindiþingið Kl. 20:00 Skemmtidagskrá SSK og kvöldverður í Hótel Selfossi Laugardagur 10. október Kl. 09:30 Þingfundur Lagabreytingarhefst Kl. 10:00 Kynning frambjóðenda til embætta KÍ Kl. 11:00 Framsöguerindi Kl. 12:00 Hádegisverður Kl. 13:00 Opin framsöguerindi með þema fundarins Fljúgum hærra Kl. 13:40 Pallborð Kl. 15:00 Skoðunar- og skemmtiferð í rútu Kl. 19:30 Hátíðarkvöldverður á Hótel Selfossi
- umsjón Hildur Helga Gísladóttir framkvæmdastjóri
kvenna
Sunnudagur 11. október Kl. 10:00 Hópastarf Kl. 11:00 Afgreiðsla mála Kl. 11:45 Tímasetning 38. Landsþings 2018 ákveðin Kl. 12:00 Hádegisverður Kl. 13:00 Umræður, niðurstöður og ályktanir Kl. 14:00 Kosningar í embætti KÍ Önnur mál Kl. 15:00 Þingslit á Hótel Selfossi Dagskráin er birt með fyrirvara um breytingar. Skráning á þingið verður rafræn á heimasíðu KÍ þar sem skráningarblað og kjörbréf er að finna, sjá Athugiðwww.kvenfelag.is/landsthingaðpantahótelherbergitímanlega
Eldamennskan mín einkennist oftast af réttum sem eru frekar einfaldir í framkvæmd og fljótlegir. Á sumrin á það sérstaklega við, því þótt mér finnist gaman að elda og baka vil ég ekki eyða miklum tíma í eldhúsinu yfir sumartímann. Ég tala nú ekki um ef sólin lætur sjá sig, þá er oftast hlaupið inn, einhverju hent saman í flýti og grillið sett á fullt. Það þarf alls ekki að vera tímafrekt að elda mat frá grunni og ekki nauðsynlegt að vera meað margrétta matseðil til þess að halda fína sumarveislu. Mér þykir gaman að bjóða upp á ferska forrétti á sumrin og hafa aðalréttinn einfaldan. Eftirréttir eða kaffimeðlæti, sem má útbúa fyrirfram, er svo alltaf kostur í mínum bókum. Réttirnir, sem ég gef uppskriftir að í þessu blaði eru sívinsælir hjá mínu fólki og eldaðir oft á sumri. Gazpacho súpan er í sérstöku uppáhaldi hjá mér og kemur þeim sem hana smakka í fyrsta skipti skemmtilega á óvart. Forsíðuuppskriftin, frosin marensbomba, slær alltaf í gegn þó það taki sennilega innan við hálftíma að gera hana. Ég hvet ykkur til að prófa uppskriftirnar og njóta þeirra í góðum félagsskap. Það er vel hægt að slá upp sumarveislu á augabragði. Helena
Uppáhalds sumaruppskriftirnar mínar
24 Matarþáttur Húsfreyjunnar með Helenu Gunnarsdóttur Myndir: Silla Páls
Aðferð: Byrjið á að leyfa rækjunum að þiðna og þerrið þær aðeins. Skerið tómata, mangó og avocado í teninga. Fræhreinsið chilipiparinn og skerið smátt ásamt rauðlauknum. Hrærið saman majónesinu og safanum úr límónunni. Blandið öllu saman og smakkið til með salti og pipar. Berið fram í litlum skálum, setjið salat í botninn og rækjukokteilinn ofan á. Skreytið með chillí og límónubátum til að kreista yfir.
25 Kúskússalat með pikkluðum rauðlauk og apríkósum 1 pakki kúskús með sólþurrkuðum tómötum eða hreint kúskús kryddað eftir smekk 1 lítill rauðlaukur 3 msk hvítvínsedik 8-10 þurrkaðar apríkósur 1 dl furuhnetur, ristaðar 2 vorlaukar ½ Handfyllisítrónasöxuð fersk steinselja til skrauts Aðferð: Skerið rauðlaukinn í þunnar sneiðar og hellið edikinu yfir. Leyfið þessu að marinerast. Eldið kúskúsið skv. leiðbeiningum á pakka. Skerið apríkósurnar og vorlaukinn smátt, ristið furuhneturnar. Blandið öllu saman, hellið edikinu af rauðlauknum og setjið laukinn út í. Kreistið sítrónusafann yfir og skreytið með steinselju. Rækjukokteill með mangó og avocado 500 gr rækjur 1 tómatur 1 avocado 1 mangó 1 rauður chillípipar 1 límóna 1 msk smátt saxaður rauðlaukur 2 msk majónes Salt og Salatblöðpipart.d. Lambhagasalat
26 sinnepsmarineringumeðRósmarínkjúklingaspjóthunangs-og 800 gr kjúklingalundir Kryddlögur/marinernig 3 msk dijon sinnep 3 msk hunang 1 dl ólífuolía 1 msk ferskt saxað rósmarín eða 1 tsk Svartur11þurrkaðmsksítrónusafitsksjávarsaltnýmalaður pipar Aðferð: Blandið öllu í kryddleginum/ marineringunni saman í skál. Takið 2 msk af marineringunni frá og setjið til hliðar til að nota í sósuna. Hellið restinni af marineringunni yfir kjúklinginn og leyfið að marinerast í eina klukkustund í ísskáp eða yfir nótt. Þræðið lundirnar upp á grillspjót og grillið við meðalháan hita í u.þ.b. 5 mínútur á hvorri hlið. Köld jógúrtsósa 2 dl grísk jógúrt 2 msk majónes 2 msk af marineringunni (sem þið tókuð frá) 1 msk sítrónusafi Salt og pipar Aðferð: Blandið öllu saman og smakkið til með salti og pipar.
viljið ekki sterka súpu 2 msk smátt saxaður rauðlaukur (og aðeins meira til að strá yfir)
Aðferð: Skerið eggaldinið langsum í sneiðar. Penslið með ólífuolíu og grillið við háan hita á báðum hliðum þannig að fallegar grillrendur komi á sneiðarnar og þær mjúkar. Leggið sneiðarnar á fat og leyfið að kólna á meðan þið gerið fyllinguna. Hrærið saman rjómaosti, fetaosti og sýrðum rjóma. Saxið döðlurnar, chillí og vorlauk smátt og hrærið saman við. Smakkið til með salti og pipar. Setjið 1 msk af fyllingunni á endann á hverri eggaldinsneið ásamt dálitlu klettasalati og rúllið upp. Berið fram með klettasalati og stráið rauðum chili ofan á.
Fylltar eggaldinrúllur með döðlum, chillí og rjómaosti
2 tsk Sjávarsaltrauðvínsedikognýmalaðurr
27
2 eggaldin 1 dós Philadelphia light rjómaostur ½ fetakubbur 2 msk sýrður rjómi 10 stk steinalausar döðlur 1 rauður chillí, fræhreinsaður 2 KlettasalatSaltÓlífuolíavorlaukarogpipar
4 msk fetaostur í vatni Smávegis af steinselju, smátt saxaðri (líka hægt að nota aðrar ferskar kryddjurtir, t.d dill)
Aðferð: Setjið einn og hálfan bolla af saxaðri vatnsmelónu og tómatana í blandara og þeytið þar vel maukað. Bætið út í ólífuolíu, agúrku, chillipipar, rauðlauk, rauðvínsediki, salti og pipar (ég notaði alveg 1 tsk af flögu sjávarsalti). Blandið þessu vel saman þar til silkimjúkt. Smakkið til með salti, pipar og rauðvínsediki.
pipar
Hellið í könnu eða skál og kælið í a.m.k. 30 mínútur. Hellið súpunni í bolla eða litlar skálar. Toppið með restinni af vatnsmelónunni, fetaosti, smátt söxuðum rauðlauk og steinselju Berið fram strax, ískalt.
Vatnsmelónu gazpacho
2 bollar vatnsmelóna, afhýdd og skorin í litla bita 2 eldrauðir vel þroskaðir tómatar ¼ bolli góð jómfrúarólífuolía ½ agúrka, fræhreinsuð ½ grænn eða rauður chillípipar, fræhreinsaður ef þið
28
Aðferð: Þeytið rjómann ásamt vanillu og flórsykri. Skerið jarðarberin í litla bita, saxið 150 gr af súkkulaðinu smátt og brjótið marensinn í litla bita ásamt kókosbollunum (geymið smá marens til að skreyta með).
Nutella hraunbitar 150 g rjómasúkkulaði 100 g pipp með karamellu 350 g Nutella 120 g kornflex 1 tsk gott sjávarsalt (má sleppa) Aðferð: Bræðið súkkulaðið og Nutella saman í potti við vægan hita. Þegar alveg bráðnað saman takið þá af hitanum og hrærið kornflexi saman við. Setjið í lítil bollakökuform, stráið örlitlu sjávarsalti yfir og kælið þar til kökurnar stífna. Frosin marensbomba með kókosbollum og jarðarberjum 4 dl rjómi 1 tsk vanilluextrakt 1 msk flórsykur 1 marensbotn (ég kaupi tilbúinn) 150 gr saxað suðusúkkulaði eða annað 1súkkulaðibakkijarðarber, smátt skorin 3 kókosbollur Ofan á: 50 gr súkkulaði ½ dl Jarðarberrjómi
Hrærið þessu saman við þeytta rjómann. Klæðið stórt formkökuform eða hringlaga kökuform með plastfilmu þannig að filman nái vel yfir kantana. Hellið blöndunni í formið og lokið vel yfir með plastfilmu. Frystið í 6-8 tíma eða yfir nótt. Takið úr frysti a.m.k. ½ klst áður en borið er fram. Hvolfið á disk og fjarlægið plastfilmuna. Ofan á: Saxið restina af súkkulaðinu smátt og bræðið í rjómanum yfir vægum hita. Hellið yfir, skreytið með jarðarberjum og myljið marens yfir. Tertan er best þegar hún hefur fengið að standa í stofuhita í ½ - 1 klst.
Sumarleg sangría
Aðferð: Skerið appelsínu og sítrónu í helminga og svo í þunnar sneiðar. Setjið í stóra könnu. Hellið ananassafa og Grand Marnier yfir og blandið vel saman. Hellið svo freyðivíninu saman við og toppið með dálitlu sódavatni, u.þ.b. 2 dl. Setjið nóg af klökum í glös og hellið sangríunni yfir. Drekkið strax.
29 Ítölsk jógúrtkaka
3 egg 1 dós hreint jógúrt eða 180 ml 1½ jógúrtdós sykur 1 jógúrtdós bragðlítil matarolía 1 jógúrtdós kartöflumjöl eða maíssterkja 1 jógúrtdós hveiti eða fínmalað spelt 2 tsk vanilludropar Fínt rifinn börkur af sítrónu
1 appelsína 1 sítróna 1 dl Grand Marnier líkjör 1 flaska freyðivín, t.d. Cava eða Prosecco 5 dl Sódavatnananassafiognóg af klaka
Aðferð: Byrjið á að aðskilja eggjarauðurnar frá eggjahvítunum. Setjið eggjarauðurnar í skál ásamt jógúrti og sykri og þeytið vel þannig að blandan verði loftkennd. Hellið olíunni þá rólega út í og þeytið á meðan. Sigtið þá þurrefnin út í og blandið vel saman við ásamt vanillunni og sítrónuberkinum. Þeytið eggjahvíturnar þar til þær eru vel loftkenndar og stífar. Blandið eggjahvítunum varlega saman við kökudeigið. Hellið í léttsmurt eða olíuborið hringlaga form með gati í miðjunni og bakið við 170 gráður með blæstri í 35 mínútur. Takið úr ofninum og leyfið að kólna örlítið áður en þið hvolfið kökunni á disk og stráið flórsykri yfir. Kakan er dásamlega góð volg borin fram með góðum kaffibolla. Á Ítalíu er hún gjarnan borin fram að morgni dags með rótsterkum espresso bolla.
Þegar þörf er á að skipta út hveiti í uppskriftum getur oft verið erfitt að finna út hversu mikið magn þarf af öðru mjöli eða því sem á að nota í staðinn. Það er óskemmtilegt þegar að þú hefur verið á haus í eldhúsinu að prófa nýjar uppskriftir og nýtt hráefni og afraksturinn verður ekki eins og væntingar stóðu til. ónusafa í sojamjólk og láta standa við stofuhita í nokkra tíma. Allar mjöltegundirnar sem hér eru nefndar eru glútenlausar. Möndlumjöl Það er mjög trefja- og prótein ríkt og auðugt af mangesíum og kalki. Möndlur eru hitaeiningaríkar. Fituinnihald þeirra er um 50 g fitu í hverjum 100 g. Möndlumjöl dregur í sig meiri vökva en aðrar mjöltegundir eða allt að tvisvar sinnum meiri. Þegar að það er notað í stað hveitis þarf annað hvort að minnka magn möndlumjöls um ¼ eða meira eða þá að bæta við auka vökva í uppskriftinni. Þá þarf að auka við lyfitefnið, eða um ½ teskeið á hvern bolla af mjöli. Ef ger, þurrger eða lifandi ger er notað í uppskriftinni þarf að blanda hveiti eða spelti saman við möndlumjölið. Ekki er ráðlagt að nota meira en 10-20% af möndlumjöli til að deigið lyfti sér og muna að auka vökvamagn um 5-10%. Kókoshveiti Það er mjög trefjaríkt og inniheldur kókosolíu. Fituinnihald um 14 g í hverj um 100 g Þegar að bakað er úr kókos hveiti er ráðlagt að bæta einu eggi við hver 30 grömm af kókoshveiti þar sem það drekkur í sig mikinn vökva. Ekki er ráðlagt að nota meira en ½ bolla af því í hverja uppskrift þar sem það gefur nokkuð rammt bragð ef það er notað í miklu magni. Fyrir hvern bolla af hveiti notið ¼ eða 1/3 af kókoshveiti. Kínóamjöl Það er mjög næringarríkt og sagt vera næringaríkasta mjölið sem völ er á. Kínóa hefur beiskt bragð en með því að skola það í vatni má draga úr remmunni. Þegar það er notað í bakst ur reynist vel að blanda því við annað mjöl. Auðvelt er að gera mjöl með því að setja kínóa í matvinnsluvél og mala. Það gefur líka gott bragð að steikja kínóa á heitri pönnu í 5-7 mínútur og hræra vel í á meðan til að það brenni ekki. Látið kólna og malið síðan í mat vinnsluvél. Einn bolli af kínóa gerir einn bolla af mjöli. Í bakstri er ½ bolli kínóamjöl á við 1 bolla af hveiti.
30 Frá Leiðbeiningastöð heimilanna
Kjúklingabaunamjöl Það er malað úr þurrkuðum kjúk lingabaunum og hentar vel í bakst ur. Baunirnar eru fitusnauðar og auðugar af trefjum og steinefnum. Kjúklingabaunamjöli er oft blandað saman við annað mjöl í bakstri, þar sem það getur gefið rammt bragð í miklu magni. Kjúklingabaunamjöl er þekkt undir nafninu besanmjöl eða grammjöl. Ahugið að það er ekki hægt
Ástæður geta verið margar fyrir því að skipta út, meðal annars óþol fyrir hveiti. Mikið hefur verið rætt um að með því að velja aðra mjöltegund en hveiti og helst glútenlausa, þá geti það dregið úr bólgum og haft áhrif á þyngd ina ef fólk er á annað borð að berjast viðHafaaukakílóin.berí huga að í glútenlausu mjöli, möndlu, kókosmjöli og fleiri teg undum er ekkert glúten en það hefur þann ókost að lyfta sér lítið þar sem glútenið virkar sem lyftiefni og bindi efni. Því verður brauðið oft laust í sér og molnar auðveldlega. Til að koma í veg fyrir það er hægt að nota efni sem nefnist xantangúmmí og fæst í heilsu búðum og heilsudeildum verslana. Þegar geri er sleppt og lyftiduft notað í staðinn reynist vel að bæta ediki og sítrónusafa til að hjálpa við lyftinguna. Það virkar til dæmis vel að setja sítr
Hvað er hægt að nota í staðinn fyrir hveiti í uppskriftum?
Súkkulaðimúffur
úr svörtum baunum - dugar í 12 múffuform
11/3 3 bolli svartar baunir 2 stór egg 3 msk olía eða smjör ¾ bolli kakó ¼ tsk salt 1 tsk góð vanilla ¾ bollli sykur 1½ tsk lyfitduft Skraut ofan á, brytjaðar pekan- eða valhnetur
Aðferð: Setjið baunirnar í blandara og maukið þar til það er orðið að mjúku mauki. Bætið smjöri eða olíu, eggjum, sykri og vanilludropum út í og hrærið. Blandið þurrefnunum saman við og hrærið lítillega. Athugið ef að deigið er of þykkt bætið þá 2 msk af vatni í það. Skiptið deiginu í 12 múffuform, stráið hnetum yfir og bakið við 180°C í um 30 mínútur.
31 Umsjón Eydís Rósa Eiðsdóttir að mala baunirnar í matvinnsluvél. Við bakstur er miðað við ½ bolla af kjúk lingabaunamjöli í staðinn fyrir bolla af hveiti. Mjöl (mauk) úr svörtum eða hvítum baunum Baunirnar henta mjög vel til bakst urs og eru ódýrar, sérstaklega ef keypt ar eru þurrkaðar baunir og þær soðn ar. Í bakstur þarf að sjóða þær, kæla og síðan að mauka. Hægt er að kaupa nið ursoðnar baunir. Baunir eru mjög pró tein- og járnríkar og fullar af góðum vítamínum og trefjum. Svartar baunir bragðast til dæmis vel í súkkulaðiköku á meðan hvítar baunir eru betri í ljós ar kökur, eins og vanillu múffur. Við bakstur er notað sama magn og hveiti. Heimildir: substitutionshttp://greatist.com/health/83-healthy-recipe-flourhttp://gluten.lovetoknow.com/cooking-almond-articles/3520/cooking-with-almond-flourhttp://www.sheknows.com/food-and-recipes/FlourTypes.htmhttp://whatscookingamerica.net/Bread/ Mælieiningar 1 bolli hveiti – ½-1/3 bolli möndlumjöl + auka lyftiefni 1 bolli hveiti – 1/3 bolli kókoshveiti 1 bolli hveiti – ½ bolli kjúklingabaunamjöl 1 bolli hveiti – 1 bolli svartbaunamauk 1 bolli hveiti – ½ bolli kinóamjöl 80 uppskriftir erÖmmumaturbestur! www.forlagid.is | Bókabúð Forlagsins | Fiskislóð 39 Ömmumatur Nönnu kveikir notalegar minningar og er ómissandi hluti af íslenskri matarhefð.
32
Púði Ritstjóra Húsfreyjunnar var búið að dreyma um prjónaðan púða með þessu lagi. Ég vann með rauða og gráa tóna ásamt því að prufa ýmsar aðferðir. Þessi púði er prjónaður úr plötulopa og einbandi og er ekki fyrir byrjendur enda um marga spotta að ræða. Hann er skemmtilegur að því leyti að hann er köflóttur sem mér finnst spennandi. Sokkar Mig langaði þróa áfram prjón með kaðlana þvert á og gerði því þessa sokka. Móðir mín hjálpaði mér með þá og á hún hrós skilið fyrir flotta sokka og það er alltaf gaman þegar yngri og eldri fjölskyldumeðlimir vinna saman að handavinnuverkefnum.
AuðurHandavinnuhornBjörtSkúladóttir
Endilega njótið handavinnu á huggulegum sumarkvöldumAuðurBjört
Bindi Mágur minn spurði mig hvort ég gæti ekki prjónað bindi fyrir hann og auðvitað tók ég hann á orðinu og henti í eitt bindi fyrir herrann. Til að gera litla frændann ekki öfundsjúkan prjónaði ég annað bindi fyrir hann, grófara og því fljólegra. Bindið er einfalt og getur verið gaman að gefa það í tækifærisgjafir eða prjóna fyrir fjölskyldumeðlimi fyrir næsta boð. Lopapeysa Í vetur var ég í námi í Háskóla Íslands að klára B.Ed. gráðu og skilaði námsefni ásamt greinargerð í byrjun maí.
Verkefnið mitt var um lopapeysuna og ég gerði námsefni um hana fyrir grunn- og framhaldsskóla en einnig hentar námsefnið öllum sem vilja prjóna sér lopapeysu. Ég þurfti líka að prjóna lopapeysu í náminu og sameinaði verkefnin og prjónaði tvær einfaldar og fallegar peysur fyrir börn á aldrinum 2 til 10 ára.
Peysan Auður Leiðrétting vegna síðasta tölublaðs: Munstur 1 umferð: slétt út umferð 2 umferð: 2 Sl saman, slá bandinu upp á út umferðina 3 umferð: slétt út umferð 4 umferð: slá bandinu upp á, 2 Sl saman, út umferðina
Ef einhverjar spurningar vakna endilega hafið samband við mig í með tölvupósti: audurbjort@gmail.com
Myndir: Silla Páls
Golla Núna lét ég þann draum rætast að hanna og prjóna gollu á mig og aðrar konur um leið, en ég klæðist mikið gollum yfir önnur föt. Gollan er fljótgerð og grófprjónuð, einföld en smart og falleg. Það er gaman að vinna mismunandi aðferðir og hér er úrtakan í berustykkinu, eins og ísettar ermar sem kemur skemmtilega út. Kanturinn að framan heldur svo áfram upp sem gefur gollunni einstakan stíl.
Efni
• 2 sokkaprjónar nr. 2,5 og nr. 3,5.
Fyrir fullorðna Fitjið upp 13 lykkjur á prjóna númer 2,5 og prjónið perluprjón fram og til baka þar til bindið hefur náð 130 cm eða þeirri lengd sem hentar. Fellið af og gangið frá endum, leggið í bleyti og til Einnigþerris.er hægt að gera bindið styttra og hafa teygju í hálsinum eins og á barnabindinu. Fyrir börn Fitjið upp 9 lykkjur með tvöföldu garni á prjóna númer 3,5 og prjónið perluprjón fram og til baka þar til bindið hefur náð 50 cm. Fellið af og gangið frá endum, leggið í bleyti og til þerris. Klippið teygju með götum til eftir ummáli háls og rúmlega það, setjið tölu á annan endann. Gerið hnút úr bindinu á teygjuna.
33
Prjónað bindi
Fyrirsætur: Þórður Þórðarsson og Kristján Víðir Fannarsson Höfundur: Auður Björt Skúladóttir
• 1 dokka: Heritage Sock Yarn frá Cascade yarns ( 100gr = 400m) 75% Superwash merinó ull og 25% Nylon, keypt í Handprjón í Hafnarfirði, eða annað garn sem passar.
Frágangur Gangið frá endum og lykkið saman undir höndum. Skolið úr peysunni og leggið til þerris.
34 Garn Léttlopi 50 g um 100 m Prjónar nr. 3,5 og 4,5 Stærð 2 (3) 4 (5–6) 7–8 (10) ára Yfirvídd: 62 (67) 71 (76) 80 (84) cm
Ermalengd: 24 (26) 28 (30) 35 (38) cm Bollengd: 22 (24) 26 (28) 30 (36) cm Aðallitur: 3 (4) 4 (5) 5 (6) Aukalitir: Ein dokka af hverjum lit í allar stærðir Ermar Fitjið upp 28 (32) 32 (32) 36 (36) L á prjóna númer 3,5 og prjónið stroff. Prjónið stroff 4 cm. Skiptið yfir á prjóna númer 4,5 og prjónið slétt. Aukið út 1L í byrjun og enda umferðar þannig: Prjónið 1L aukið í og aftur þegar 1 L er eftir í umferð. Endurtakið þessa útaukningu í 7. (7.) 7. (7.) 7. (8.) hverri umferð alls 7 (6) 7 (8) 7 (8) sinnum. Þá eru á prjóninum 42 (44) 46 (48) 50 (52) L Prjónið slétt þar til ermi mælist 24 (26) 28 (30) 35 (38) cm. Setjið 5 (6) 7 (8) 9 (10) L á band sitt hvoru megin við byrjun. Geymið ermar og prjónið bol. Bolur Fitjið upp 113 (121) 129 (137) 145 (153) L á prjóna númer 3,5 og prjónið stroff 4 cm. Skiptið yfir á prjóna númer 4,5 og fitjið upp 2 L sem prjónaðar eru brugðnar upp bolinn og ekki taldar með. Prjónið bolinn slétt þar til bolur mælist 22 (24) 26 (28) 30 (36) cm. Axlastykki Sameinið ermar og bol á einn prjón í einni umferð þannig: Setjið 5 (6) 7 (8) 9 (10) L á band. Prjónið ermi 37 (38) 39 (40) 41 (42) L, prjónið af bol 51 (54) 57 (60) 63 (66) L og setjið næstu 5 (6) 7 (8) 9 (10) L á band, prjónið ermi 37 (38) 39 (40) 41 (42) L, prjónið 51 (54) 57 (60) 63 (66) L af bol og setjið merki. Samtals 177 (185) 193 (201) 209 (217) L á prjóninum. Prjónið 0 (4) 6 (8) 9 (10) umferðir. Prjónið því næst munstur og takið úr eins og sýnt er á teikningu. Þegar munstri líkur eru eftir 67 (70) 73 (76) 79 (82) L. Hálslíning Skiptið yfir í prjóna nr 3,5 fellið af 2 brugðnu L í miðjunni og jafnið lykkjufjöldann í 56 (60) 60 (64) 64 (68) L í fyrstu umferð. Prjónið stroffið 4 cm. Fellið laust af. Listi að framan Saumið upp og niður með fram brugðnu lykkjunum og klippið á milli. Takið upp lykkjur fyrir hverja umferð með fram bolnum. Í fyrstu umferðinni er prjónað stroff en einnig tekið úr til að jafna kantinn. Prjónaðar 3 L og 2L saman út umferðina. Prjónið stroff 4 cm. Setjið hnappagöt á annan listann eftir 2 cm með því að fella 2 lykkjur af og fitja þær upp í næstu umferð.
Lopapeysa
Hönnuður: Auður Björt Skúladóttir Fyrirsætur: Kristján Víðir Fannarsson og Katrín Emilía Ingvarsdóttir
35 Table 1 ╱ ╱ ╱ ╱ 30 (66, 69, 72, 75, 78, 81) L ＼ ＼ ＼ 29 (88, 92, 96, 100, 104, 108) L 262728 ╱ ╱ ╱ 25 (110, 115, 120, 125, 130, 135) L 2021222324 ╱ ＼ ╱ ＼ ╱ ＼ 19 (132, 138, 144, 150, 156, 162) L 18 Sleppa umferð í stærð (2 ára) 14151617 Sleppa umferð í stærð (2, 3) ára 2345678910111213 1 (176, 184, 192, 200, 208, 216) L ↑ ↑ Endið munstur Endurtakið Byrjið munsturTable 1-1 Að Aukaliturallitur 1, hvítur 0051 Aukalitur 2, hærusvartur 0005 Aukalitur 3, jurtalitað ur ╱ 2 L prjónaðar Sl saman ＼ Takið L á undan tákninu óprjónaða, prjónið næstu L og steypið óprjónuðu L yÞr prjónuðu L
36 Sumargolla
Bolur Fitjið upp 151 (159) 165 (172) 187 (200) L á prjóna nr 6 og prjónið tvöfalt perluprjón fram og til baka. Prjónið 24 umferðir. Umferð 25: prjónið 37 (39) 41 (43) 47 (51) L, takið þrjár L saman, prjónið 71 (75) 77 (80) 87 (92) L, takið þrjár saman, prjónið 37 (39) 41 (43) 47 (51) L. Prjónið 11 umferðir. Næsta umferð á réttunni. Skiptum bolnum í framstykki og bak þannig: Prjónið tvöfalt perluprjón 37 (39) 41 (43) 47 (51) L framstykki, prjónið slétt prjón (slétt á réttunni og brugðið á röngunni) 73 (77) 79 (82) 89 (94) L bakstykki, prjónið tvöfalt perluprjón 37 (39) 41 (43) 47 (51) L framstykki. Prjónið upp bolinn eins og síðustu umferð og takið úr við samskeytin framstykki og bak á báðum stöðum 26 (26) 28 (28) 32 (32) umferða millibili, alltaf á réttunni. Úrtakan er endurtekin 5 sinnum. Prjónið þar til bolur mælist 58 (58) 63 (63) 68 (68) cm. Geymið bol og prjónið ermar. Stærðir S (M) L (XL) XXL (XXXL) Yfirvídd: 95 (100) 105 (110) 120 (130) cm Ermalengd: 53 (56) 56 (57) 57 (59) cm Sídd á bol: 58 (58) 63 (63) 68 (68) cm Dokkur: 5 (6) 6 (6) 7 (7) dokkur
• • • • • • • • • • Endurtakið • • • • • • Endurtakið
Hönnuður: Auður Björt Skúladóttir Fyrirsæta: Sigrún Ingvarsdóttir er prjónaður með og endað er á að prjóna hann á móti hvor öðrum að aftan. Peysan á að vera opin að framan og ekki er ætlast til að hún nái saman. Lykill L = Lykkja Sl = slétt lykkja Br = brugðin lykkja Tvöfalt perluprjón fram og til baka 1. umferð á réttunni :1 Sl, 1 Br út umferð 2. umferð á röngunni: 1 Br, 1 Sl út umferð 3. umferð á réttunni: 1 Br, 1 Sl út umferð 4. umferð á röngunni: 1 Sl, 1 Br út umferð. Endurtakið þessar fjórar umferðir. Tvöfalt perluprjón i hring 1. umferð: 1 Sl, 1 Br út umferð 2. umferð: 1 Sl, 1 Br út umferð 3. umferð: 1 Br, 1 Sl út umferð 4. umferð: 1 Br, 1 Sl út umferð. Endurtakið þessar fjórar umferðir.
Garn Handprjón Worsted Merino Soft, 100 % merinó ull 100gr = 180 m, keypt í Handprjóni í Hafnarfirði, eða annað garn að eigin vali. Prjónar Sokka- og hringprjónar númer 6, 80 cm Aðferð Peysan er prjónuð neðan frá og upp. Bolur prjónaður fram og til baka upp að ermum, ermar prjónaðar í hring, allt sameinað á einn prjón við axlastykki og prjónað fram og til baka. Perluprjón að neðan á bol og ermum og framan upp að Úrtakanhálsi. í berustykkinu er meiri á ermum heldur en á bol og fæst þá útlit eins og ísettar ermar. Listinn að framan
Umferð 2. Á röngunni: takið fyrstu L óprjónaða, prjónið 20 (21) 23 (24) 28 (31) L tvöfalt perluprjón.
Endurtakið þessar tvær umferðir samtals 19 (20) 21 (22) 25 (26)
Pjróniðsinnum.umferð 1 einu sinni í viðbót. Geymið L á prjóninum og prjónið vinstri kantinn. Vinstri kantur Byrjið með nýjum spotta á röngunni. Á röngunni : 20 (21) 23 (24) 28 (31) L tvöfalt perluprjón snúið við. Á réttunni: Takið L sem var tekin saman úr fyrri umferð og næstu og prjónið þær sl. saman. Þessar lykkjur eru ekki einar af þessum 20 (21) 23 (24) 28 (31) L. Prjónið 20 (21) 23 (24) 28 (31) L tvöfalt perluprjón. Endurtakið þessar tvær umferðir samtals 19 (20) 21 (22) 25 (26) sinnum. Prjónið umferð 1 einu sinni í viðbót. Nú er ein L eftir af búk. Hún er tekin og heklunál stungið í gegn, og í gegnum fyrstu tvær af hvorum kantinum, náð í band og dregið í gegn. Þetta er endurtekið þar til L eru búnar af kantinum. Bandið er þá dregið í gegn og gengið frá endum. Lykkið saman undir ermi og gangið frá endum, létt bleytið og leggið til þerris.
37 Ermar Fitjið upp 34 (38) 40 (42) 44 (46) L á prjóna nr 6 og prjónið í hring tvöfalt perluprjón 44 (44) 46 (46) 48 (48) umferðir. Næsta umferð er prjónuð slétt og bætið L í byrjun og lok umferðar þannig: Prjónið 1 L, aukið í 1 L, Prjónið þar til 1 lykkja er eftir, aukið í 1 L, prjónið 1 L. Endurtakið þessa útaukningu í 8. hverri umferð alls 9 (10) 10 (10) 10 (11) skipti eða 52 (58) 60 (62) 64 (68) lykkjur. Setjið 10 (10) 10 (10) 10 (12) L á band, 5 (5) 5 (5) 5 (6) L í lok umferðar og 5 (5) 5 (5) 5 (6) L í byrjun umferðar. Berustykki Prjónið 28 (30) 32 (34) 38 (41) L og setjið næstu 10 (10) 10 (10) 10 (12) L á band, setjið merki. Prjónið ermi 42 (48) 50 (52) 54 (56) L, setjið merki. Prjónið bakstykki 55 (59) 61 (64) 71 (74) L, setjið næstu 10 (10) 10 (10) 10 (12) L á band, setjið merki. Prjónið seinni ermi 42 (48) 50 (52) 54 (56) L, setjið merki. Prjónið framstykki 28 (30) 32 (34) 38 (41) L. Framstykkið er pjónað tvöfalt perluprjón og ermar og bakstykki er prjónað slétt. Úrtaka berustykkis fer fram í annarri hverri umferð alltaf á réttunni. Ermar og framstykki Prjónið tvöfalt perluprjón þar til 1 lykkja er að merki, takið 2 L óprjónaðar eins og prjónaðar saman yfir á hægri prjón, prjónið næstu L, steypið óprjónuðu lykkjunum yfir. Prjónið að 1 L fyrir næsta merki endurtakið úrtökuna 3 sinnum samtals 4 sinnum úrtaka. Eftir síðustu úrtökuna er prjónað perluprjón. Þessi úrtaka er gerð í 6. hverri umferð. Úrtaka ermar Prjónið að merki, takið næstu L óprjónaða, prjónið 1 L, steypið óprjónuðu L yfir. Prjónið 1 L fyrir næsta merki, prjónið næstu tvær L saman. Endurtakið einu sinni í viðbót. Þessi úrtaka er gerð í 2. hverri umferð. Endurtakið þessar úrtökur þar til lykkjurnar á ermunum eru Næstabúnar.umferð á röngunni: Prjónið að merki, takið eina L brugðið óprjónaða, prjónið næstu br og steypið þeirri óprjónuðu yfir, prjónið að næsta merki. Prjónið 2 L br saman, prjónið út umferðina. Næst er prjónaður kanturinn og lykkjurnar sem eftir eru í bolnum fara jafn óðum inn í kantinn. Á prjóninum eru 20 (21) 23 (24) 28 (31) L tvöföldu perluprjón kantur, 1 L úrtaka erma, 39 (40) 42 (45) 50 (53) L bak, 1 L úrtaka erma, 20 (21) 23 (24) 28 (31) L tvöfalt perluprjón kantur. Nú er kanturinn prjónaður fram og til baka og tekið í annarri hverri umferð saman í hliðinni með L sem var úrtaka í ermum. Þannig fáum við línuna að aftan. Hægri kantur Umferð 1. Á réttunni: Prjónið 20 (21) 23 (24) 28 (31) L tvöfalt perluprjón, takið næstu L óprjónaða, prjónið næstu L sl, steypið óprjónuðu lykkjunni yfir.
Púði Fitjið upp 72 L á prjóna nr 4,5 með lit Aa og prjónið eina umferð. Munstur Prjónið 8 umferðir eftirfarandi *6 L Aa, 6 L Ab, 6 L Ac, 6 L Ad, 6 L Ae, 6 L Af* endurtakið út Prjóniðumferð.8umferðir eftirfarandi *6 L Ba, 6 L Bb, 6 L Bc, 6 L Bd, 6 L Be, 6 L Bf* endurtakið út umferð. Prjónið 8 umferðir eftirfarandi *6 L Ca, 6 L Cb, 6 L Cc, 6 L Cd, 6 L Ce, 6 L Cf* endurtakið út umferð. Prjónið 8 umferðir efrifarandi *6 L Da, 6 L Db, 6 L Dc, 6 L Dd, 6 L De, 6 L Df* endurtakið út umferð. Prjónið 8 umferðir eftirfarandi *6 L Ea, 6 L Eb, 6 L Ec, 6 L Ed, 6 L Ee, 6 L Ef* endurtakið út umferð. Prjónið 8 umferðir eftirfarandi *6 L Fa, 6 L Fb, 6 L Fc, 6 L Fd, 6 L Fe, 6 L Ff* endurtakið út umferð.
Húsfreyjupúðinn Hönnuður: Auður Björt Skúladóttir Plötulopi
Gerið munstur 2 sinnum. Fellið af. Frágangur Saumið hliðarnar saman. Takið upp 72 L á endanum prjónið slétt með lit Aa. Prjónið 4 umferðir. 5. umferð: *takið þrjár L Sl saman, prjónið 6 L* endurtakið út 10.Prjóniðumferðina.4umferðir.umferð:*takiðþrjár L Sl saman, prjónið 4 L* endurtakið út umferðina. Prónið 3 umferðir. 14. umferð: *takið þrjár L Sl saman, prjónið 2 L* endurtakið út umferðina. Prónið 1 umferð. 16. umferð: *takið þrjár L Sl saman út umferðina. Dragið band í gegn og gangið frá endum. Fyllið púðann og gerið annað lok yfir opið.
Prjónar nr. 4.5
38 Litur A = 9103 Litur B = 1027 Litur C = 0078 LItur D = 9102 Litur E = 1026 Litur F = 0005 Einband Litur a = 9103 Litur b = 1027 Litur c = 0047 Litur d = 9103 Litur e = 1026 LItur f = 0151 Lykill L = Lykkja Sl = Slétt lykkja Br = Brugðin lykkja Aðferð Púðinn er prjónaður fram og til baka, slétt á réttunni og brugðið á röngunni. Skipt er um einband á 6 lykkja millibili með því að snúa böndunum saman og um plötulopa á 8 umferða millibili. Munstur er sett eftirfarandi niður: Litur a 6 L, litur b 6 L, litur c 6 L, litur d 6 L, litur e 6 L, litur f 6 L. Tvisvar sinnum. Gerið 2 litla hnykla af hverjum lit og prjónið með, alltaf er hægt að bæta við hnykil svo betra er að hafa minna heldur en meira.
Kaðlasokkar Hönnuður: Auður Björt Skúladóttir Prjón: Katrín Guðbjartsdóttir Garn Kambgarn 50 gr um 150 m Stærðir Ein stærð Lykill L = Lykkja Sl = Slétt lykkja Br = Brugðin lykkja 2 Bh = Prjónið 2 L brugðnar saman. 2 Sh = Prjónið 2 L sléttar saman. 2 Sv = Takið 1 L óprjónaða, prjónið næstu L, steypið þeirri óprjónuðu yfir þá prjónuðu. 3 L saman = Takið 2 L óprjónaðar eins og eigi að prjóna þær saman, prjónið næstu L og steypið óprjónuðu lykkjunum yfir, 3 L verða að 1 L. Band 1. umferð: 2 Sl, munstur, 2 Br, munstur, 2 Br, munstur, 1 Sl, 1 Br. 2. umferð: 1 óprjónuð, 1 Sl, munstur, 2 Sl, munstur, 2 Sl, munstur, 2 Sl. Munstur 1. umferð: setjið 2 L á kaðlaprjón fyrir aftan, prjónið næstu 2 L Sl, prjónið 2 Sl af kaðlaprjóninum, prjónið 2 Sl. 2. umferð: prjónið 6 Br. Sokkur Fitjið upp 26 L á prjóna nr 3,5. Slítið frá og prjónið með nýjum þræði band. Endurtakið band þar til mælist um 32 cm eða sú lengd sem nær yfir kálfann. Rekið upp uppfitjið og setjið á prjón, lykkið saman byrjunina og endann á bandinu og passið að enginn snúningur sé á bandinu. Takið upp L sem myndast öðrum megin á bandinu (þar sem L er prjónuð Br og tekin óprjónuð). Bætið við 4 L jafnt út umferð L verður ______. Prjónið Sl í hring og takið einnig úr þannig: Prjónið ¼ af L Sl, takið 3 L saman prjónið út umferð. Endurtakið úrtökuna í 6. til 7. hverri umferð, þar til 48 L eru á prjóninum. Setjið merki eftir 12 L frá úrtöku í báðar áttir, miðju L er tekin með í aðra töluna. Þessar 24 L eru prjónaðar í hæl.
Prjónið 8 L Br, setjið merki, prjónið 7 L Br, prjónið 2 Bh, snúið við.
Endurtakið umferð 2 og 3 þar til lykkjurnar eru búnar á hliðunum og einungis miðjulykkjurnar eftir á prjóninum. Takið upp lykkjurnar á jaðrinum 12, hvorum megin. Næsta umferð eru allar L prjónaðar, en jaðarlykkjurnar sem teknar voru upp skal snúa upp á svo ekki myndist Umferðgat.
2: Prjónið þar til þið komið að síðustu L af jaðarlykkjunum, prjónið næstu 2 Sh, prjónið Sl að 1 L fyrir jaðarinn á hælnum, 2 Sv. Prjónið út umferð. Endurtakið þar til lykkjufjöldi er orðinn 48 L. Umferðin byrjar á miðjum hæl. Prjónið sl þar til sokkur mælist 13 cm eða lengdin rétt fyrir ofan litlu tá. Úrtaka tá Umferð 1: Prjónið 9 L Sl, takið 2 Sh, prjónið 2 L Sl, prjónið 2 Sv, prjónið 17 L Sl, prjónið 2 Sh, prjónið 2 L Sl, prjónið 2 Sv, prjónið Sl út umferð. Umferð 2: Prjónið allar L Sl. Endurtakið þessa úrtöku í annarri hverri umferð, en L á milli úrtaka fækkar með umferðunum, þar til L eru orðnar 10 eða 1 lykkja á milli úrtaka. Slítið frá endanum og dragið spottann í gegnum síðust Gangiðlykkjurnar.frá endum, skolið úr sokkunum og leggið til þerris. 39 Prjónar 3.5
Umferð 2 á réttunni: Takið fyrstu L óprjónaða, prjónið 6 L sl, prjónið 2 Sv, snúið við. Umferð 3 á röngunni: Takið fyrstu L óprjónaða, prjónið 6 L br, prjónið næstu 2 Bh, snúið við.
Hæll Prjónið nú fram og til baka 24 L Sl á réttunni og brugðið á röngunni. Takið 1 L í umferð alltaf óprjónaða. Prjónið 24 UmferðNæstuumferðir.umferðir:1áröngunni:
ByrjiðEndurtakiðhér
40 Frá Kvenfélagasambandi Íslands
Í maí var opnuð sýningin „Við heilsum glaðar framtíðinni“ í Þjóðarbókhlöðunni. Sýningin er á vegum afmælisnefndarinnar og verð ur opin í sumar og út árið. Þar er farið yfir sögu kosningaréttarins í máli og myndum og mörg áhugaverð skjöl eru til sýnis. Fyrstu lögin um rétt indi kvenna eru þar með undirrit unum konungs og ráðherra, áskoranir og bænaskjöl kvenna um kosningarétt og kjörgengi þeim til handa. Áhugvert er að geta þar flett upp í bænaskjali kvenna til Alþingis frá 1907, sem 11 þúsund konur hvaðanæva af landinu rituðu nöfn sín undir. Þar getum við að leitað að nöfnum formæðra okkar og skoðað undirskriftirnar. Margt fleira áhugavert er þar að finna. Söguleg farandsýning er einnig fáanleg hjá Landsbókasafninu. Hana er auðvelt að setja upp hvar sem er. Við hvetjum þá sem hyggja á hátíðahöld og sýningar að panta eintak til uppsetningar.
Áskorun Íslands!sambandiKvenfélaga-frá
Í Minjasafninu á Akureyri er í tilefni 100 ára afmælis kosningarétt ar kvenna sýningin „Ertu tilbúin, frú forseti?“ Þar er sjónum beint að fyrrverandi forseta Íslands, frú Vigdísi Finnbogadóttur. Umkringd dökk klæddum jakkafataráðamönnum ruddi hún óhikað brautir, hvort sem það var með orðum sínum eða verkum. Þessi ímyndarsköpun lá ekki síst í vali henn ar á fatnaði og frá fyrsta degi var hún tákn glæsilegrar nútímakonu. Búningar opinberra embættismanna hér á landi eiga sér fyrirmyndir hjá öðrum þjóðum og um notkun þeirra gilda alla jafna reglur. Á sýningunni gefst tækifæri til að kynnast þeim áherslum sem Vigdís lagði í fatavali og persónulegum minn ingum úr forsetatíð hennar. Þessi glæsi lega sýning kemur frá Hönnunarsafni Íslands og er sett upp í samstarfi við Minjasafnið á Akureyri og er unnin í samvinnu við Vigdísi Finnbogadóttur og Ástríði Magnúsdóttur.
„Hvað er svona merkilegt við það? – Störf kvenna í 100 ár“ er sýning í Þjóðminjasafninu sem verð ur opnuð 19. júní. Hún er hluti af við burðum á vegum afmælisnefndarinn ar. Enginn ætti að láta hana framhjá sér fara. Sýning í Alþingishúsinu í til efni kosningaréttarafmælisins verð ur opin samkvæmt auglýsingum á vef Alþingis í sumar. Einnig verður hægt að bóka heimsóknir hópa og fá leiðsögn um hana. Ræður fyrstu kvennanna á Alþingi hafa nú verið gerðar aðgengi legar og merkilegt er að sjá og heyra hvernig málflutningur og lífið á þingi var á fyrstu árum kvenna á Alþingi, en þær voru lengi einar meðal karlaskar ans, sem var ekki auðvelt. Ræðurnar eru aðgengilegar á vef Alþingis, www. althingi.is. Í anddyri Salarins í Kópavogi er sögusýning um konurnar sem voru frumkvöðlar í bæjarmálunum þar, mjög skemmtileg sýning. Hjáverkin – Atvinnusköpun kvenna í heimahúsum 1900–1970 Þetta er sýning í Árbæjarsafni þar sem vakin er athygli á ábyrgð kvenna á eigin afkomu og afkomu fjölskyld unnar, sem hefur almennt ekki verið mikils metin í samfélagslegri umræðu, bókmenntum og sögubókum. Langt fram eftir 20. öld voru karlar fyrirvinn ur en konur voru heima. Framleiðsla kvenna hefur löngum verið vandlega falin og vantalin í hagrænum skiln ingi. Í kynningu á sýningunni segir; „Sýningin Hjáverkin fjallar um þessa földu veröld kvenna, hvernig konum tókst að afla tekna í hjáverkum sam hliða skyldustörfum til að sjá sér og sínum farborða. Auk matseldar, þrifa og barnauppeldis framleiddu þær fatn að á alla fjölskylduna, ræktuðu kart öflur og kál, gerðu slátur, suðu sult ur og saft. Þær sinntu sjúkum og öldr uðum, bjuggu til gjafir í stórum stíl og tóku að sér ýmis viðvik fyrir ættingja og vini. Konur tóku heimilistækin í sína þjónustu og gerðu að atvinnutækjum. Prjónavélar, saumavélar og þvottavél ar nýttust til atvinnusköpunar. Konur seldu máltíðir, þær leigðu út herbergi, þvoðu, straujuðu, saumuðu, prjónuðu og gerðu við fatnað. Þær tóku einnig að sér kennslu í ótal greinum, hannyrð um, tungumálum, tónlist og myndlist. Konur í öllum lögum samfélagsins gátu fundið sér sína hjáleið. Til þess nýttu þær hugvit sitt, útsjónarsemi, þekk ingu og Sýninginfærni.“Hjáverkin er óður til kvenna og er hluti af framlagi Borgarsögusafns Reykjavíkur til að minnast 100 ára afmælis kosninga réttar kvenna. Ekki láta þessa sýningu framhjá ykkur fara. Hún er mun standa út afmælisárið.
Yfirlitssýning á verkum Nínu Tryggvadóttur verður opnuð í Listasafni Íslands í september. Sýningin er styrkt af afmælisnefndinni.
kvenna.kosningaréttarafmælisára100afmælisnefndarframkvæmdastjóriJóhannesdóttir,R.ÁstaTexti:
Í ár er haldið upp á 100 ára kosningaafmæli kvenna og sannarlega ástæða til að spari klæðast og skarta sínu fínasta pússi. Kvenfélagasamband Íslands hvetur fólk sem á eða hefur aðgang að þjóðbúningum til að klæðast þeim og almennt að vera spariklætt við hin fjöl mörgu hátíðlegu tækifæri sem tengjast 100 ára kosninga réttarafmæli kvenna.
Áhugaverðar sýningar í tilefni af 100 ára afmæli kosningaréttar kvenna Fjölmargar sýningar verða opnar í sumar í tilefni 100 ára afmælis kosningaréttar kvenna. Nú er tilvalið að nota sumarfríið til að skoða það sem er í boði. Af mörgu er að taka, bæði á höfuð borgarsvæðinu og á landsbyggðinni.
Byggðasafnið Hvoll á Dalvík mun velja 12 merkar konur úr byggðarlag inu og helga hverri þeirra einn mánuð.
100 ára afmæli kosningaréttar kvenna Margir viðburðir eru á dagskrá
Félagskonur í Kvenfélagi Mosfellsbæjar. Frá vinstri: Vilborg Eiríksdóttir for maður, Vigdís Beck, Auður Kjartansdóttir gjaldkeri, Elísabet Kristjánsdóttir, Ellý Björnsdóttir varaformaður, Aðalheiður Úlfsdóttir ritari, og Áshildur Þorsteinsdóttir meðstjórnandi.
41 Þann mánuð verða sýndir munir og sitthvað sem einkennir hverja konu í sýningarkössum í Menningarhúsinu Bergi á Dalvík og ef til vill víðar. Hver kona segir frá því hvers virði kosninga rétturinn er henni. 19. júní 2016 verð ur opnuð önnur sýning í byggðasafn inu Hvoli á Dalvík með úrvali minja um þessar 12 konur. Sú sýning mun standa í eitt ár. „Tvær sterkar“ nefnist sýning á verkum Júlíönu Sveinsdóttur (1889–1966) og hinnar færeysku Ruth Smith (1913-1958) á Kjarvalsstöðum. Báðar ólust þær upp á vindbörðum og gróður snauðum eyjum í Norður- Atlantshafi, önnur á Heimaey í Vestmannaeyjum og hin á Suðurey í Færeyjum. Báðar sett ust í Listaháskólann í Kaupmannahöfn og urðu, ásamt Kristínu Jónsdóttur, fyrstu konurnar sem gerðu myndlist að ævistarfi í heimalöndum sínum. Afmælisnefndin styrkir sýninguna. Sýningarstjóri er Hrafnhildur Schram. „Merkar konur á Snæfellsnesi“ er sýning í Átthagastofu Snæfellsbæjar í Ólafsvík á vegum Soroptomistaklúbbs
Fjölmennt var á viðburðinum Merkingar matvæla eru háðar reglu verki Evrópusambandsins. Með reglu gerð nr. 1294/2014, um miðlun upp lýsinga um matvæli til neytenda var innleidd reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins nr. 1169/2011 um miðlun upp lýsinga um matvæli til neytenda. Með reglugerðinni varð sú breyting hér á landi að matvæli mega vera á mark aði eftir að „best fyrir“ dagsetning er liðin enda miðast sú merking við
Matvæli mega vera á markaði eftir að „best fyrir“ dagsetning er liðin að matvæli haldi fullum gæðum en séu neysluhæf áfram. Það getur haft áhrif á að minna verður hent af matvælum og það verður leyfilegt að dreifa þessum matvælum s.s. til hjálparstofnana, en það var ekki leyfilegt áður. Merkingin „Síðasti notkunardagur“ verður þá notuð fyrir viðkvæm matvæli sem geta verið varasöm til neyslu eftir þann tíma. Áfram verður bannað að dreifa eða selja matvöru eftir síðasta notkunardag.
- umsjón: Hildur Helga Gísladóttir, framkvæmdastjóri
Fjölmörg kvenfélög standa að eða taka þátt í að minnast þessa merka áfanga. Meðal dagskráratriða var skemmtidagskrá á vegum Menningarvors í Mosfellsbæ sem haldin var þann 28. apríl í Bókasafni Mosfellsbæjar. Þar var sögu Kvenfélags Mosfellsbæjar, áður Kvenfélags Lágafellssóknar, gerð skil á mjög léttum nótum og stiklað á stóru. Fyrsti fundur félagsins var leikinn og voru það prúðbúnar kvenfélagskonur sem sáu um það ásamt því að bjóða uppá kaffi í anda kvenfélaganna.
Farandsýning Kvenréttindafélagsins er á ferð um landið fram að áramótum. Á vefnum www.kven rettindafelag.is má sjá hvar hún er hverjuTæmandisinni.lista yfir þær sýningar sem eru í boði í tilefni þessara merku tíma móta er að finna á www.kosninga rettur100ara.is
Snæfellsness, Kvenfélags Ólafsvíkur, Kvenfélags Hellissands og Kvenfélagsins Sigur vonar í Staðarsveit. „Gleym þeim ei“ er framlag Safnahúss Borgarfjarðar í Borgarnesi til hátíðahaldanna 2015. Á sýningunni er sagt frá lífi 15 valinna kvenna sem eru að gleymast, en eru vel þess verð ugar að vakin sé athygli á þeim. Þær eru merkar hver á sinn hátt og tengj ast allar starfssvæði safnahússins, frá Haffjarðará að Hvalfirði. Markmiðið er að draga nöfn þeirra fram úr djúpi gleymskunnar, láta líf þeirra segja sög una. Allar voru þessar konur á lífi árið 1915 þegar konur fengu kosningarétt. Með leyfi höfunda fara gögnin svo í heild á Héraðsskjalasafn Borgarfjarðar til varðveislu til framtíðar. Verkefnið hefur verið í undirbúningi síðan snemma hausts 2014. Sýningin mun standa í um hálft ár eða fram til októ berloka.
Fínerí úr fórum formæðra, og
H
hún tileinkuð því
TorfasonJóhannesMyndir:JónsdóttirLindaKristínUmsjón: Við opnun Sumarsýningarinnar: Sporin mín, vorið 2014. Þórdís Jónsdóttir, lista kona og Elín S. Sigurðardóttir, forstöðumaður.
42 Sagan og sumarsýningin Póstkort frá Heimilisiðnaðarsafninu: Elín S. Sigurðardóttir, forstöðumaður
Nýtt hús Heimilisiðnaðarsafnsins var tekið í notkun vorið 2003 tengt við gamla safnhúsið. Sjálft safnið var þá flutt yfir í nýbygginguna en rýmkað til fyrir munum Halldóru Bjarnadóttur (1873-1981) og öll efri hæð gamla safnhússins helguð lífi og starfi hennar (Halldórustofa). Árið 2009 var bókin Vefnaður eftir Halldóru endurútgefin af Heimilisiðnaðarsafninu í litlu upplagi og er hún til sölu í safninu. Í nýja húsinu eru nokkrar aðskildar sýningar, Útsaumssýning, lögð áhersla eimilisiðnaðarsafnið á Blönduósi var upp haflega opnað árið 1976 á 100 ára afmæli Blönduóss sem verslunarstaðar. Það voru konur innan raða Sambands AusturHúnvetnskra kvenna, sem eru sam tök kvenfélaganna í héraðinu, sem lögðu grunninn að safninu. Árið 1993 var mynduð sjálfseignarstofnun um safnið með aðild nánast allra sveitar félaga héraðsins sem þá voru tíu tals ins rétt eins og kvenfélögin. Í dag eru sveitarfélögin fjögur og kvenfélögin sex. á fallegan undirfatnað kvenna og list fengar hannyrðir; Þjóðbúningasýning, sýning á íslenskum þjóðbúningum og Ullarsýning þar sem gefin er innsýn í ullarvinnslu frá reyfi til unninna flíka. Þá er Sýning íslenskrar textíllistakonu/ manns sem er einkasýning, breytileg frá ári til árs. Heimilisiðnaðarsafnið er viðurkennt sem fullgilt safn samkvæmt safnalögum. Mörg skilyrði eru sett fyrir viðurkenningunni og mikilvægt að eig endur safna séu meðvitaðir um að söfn in fari að safnalögum. Fjárhagsleg og fagleg ábyrgð þeirra sem eiga aðild að viðurkenndu safni er því mikil. Fyrir utan hið eiginlega safnastarf er ár hvert boðið uppá ýmsa viðburði í safninu; opnun sumarsýningar, stofu tónleika, upplestur á aðventu, fyrir lestra og sýnikennslu á kembingu, spuna, prjóni og vefnaði, útsaumi, hekli svo nokkuð sé nefnt. Börn úr fimmta bekk grunnskóla héraðsins heimsækja safnið árlega, fá leiðsögn og spreyta sig á að kemba ull, spinna á hala snældu og vefa. Skynja hvernig þráð ur verður til svo hægt sé að prjóna og vefa voð. Töluverð rannsóknarvinna á sér stað í safninu og skal bent sérstak lega á bókina Íslenskt prjón eftir Héléne Magnússon, sem kom út á íslensku á síðasta ári en bókin kom út á ensku árið 2013. Bókin er byggð á rann sóknarvinnu sem gerð var á prjóni í Heimilisiðnaðarsafninu. Sumarið 2013 var sumarsýning safnsins byggð á þess ari bók. Þá er ánægjulegt að geta þess að út er komin skýrsla um uppruna, hönnun og þróun íslensku lopapeys unnar eftir Ásdísi Jóelsdóttur, lekt or hjá Háskóla Íslands, sem bygg ir á sameiginlegu sýninguGuðrúnliðursýningarumÍslands.hússHeimilisiðnaðarsafnsins,rannsóknarverkefniGljúfrasteins,skáldsinsogHönnunarsafnsSkýrslunamásjááheimasíðsafnanna.Einsogfyrrsegireropnunsumaríslenskrarlistakonufasturístarfsemisafnsins.ÍvormunAuðunsdóttir,listakona,opnasemhúnnefnir er að
safnsins berst víða, bæði innanlands og utan. Hlýjar kveðj ur skreyta ekki aðeins gestabók safns ins heldur fær undirrituð fjölmargar póstsendar og rafrænar kveðjur. Safnið þykir djásn og sýningarnar fallegar og faglegar og merkilegt þykir að árlega skuli vera opnuð sérsýning í safninu. Ef þú, lesandi góður, átt leið um Blönduós þá er bæði fróðlegt og skemmti legt að heimsækja Heimilisiðnaðarsafnið sem er opið alla daga frá 1. júní til 31. ágúst frá kl. 10:00 – 17:00. Sjón er sögu ríkari – líka fyrir karla! Elín S. Sigurðardóttir, forstöðumaður Efniskennd kynslóðanna geymist og gott er að vera minntur á kunnáttu for mæðranna. Ég hef alltaf haft áhuga á text íl; áferðinni, litunum og forminu. Lærði af mömmu, í Kvennaskólanum í Reykjavík og Textíldeild Myndlista- og handíðaskóla Íslands. Ég saumaði, bróderaði, heklaði, Guðrún Auðunsdóttir við verk úr seríunni Kjóllinn hennar mömmu frá sýningunni Rifið-óljóst í SÍM-húsinu í Reykjavík 2004.
Fínerí úr fórum formæðra
43 100 ár eru síðan íslenskar konur fengu kosningarétt.Ljósteraðhróður
JónsdóttirLindaKristínUmsjón:einkasafniÚrMyndir: Við opnun sumarsýningar: Lesið í prjón, vorið 2013. Héléne Magnússon. Bókin Íslenskt prjón / Icelandic Handknits er byggð á rannsóknarvinnu Héléne í Heimilisiðnaðarsafninu.
Sumarsýningin í Heimilisiðnaðarsafninu á Blönduósi í sumar, Fínerí úr forum formæðra, er byggð á textílsafni Guðrúnar Auðunsdóttir lista konu, gömlum ljósmyndum og myndverkum. Þar setur hún fíneríið í nýtt samhengi sem myndlistarverk. Guðrún segir okkur ögn frá tilurð sýningarinnar, gefum henni orðið: prjónaði, óf, þrykkti og litaði og ég fékk í heimanmund virðingu og gleði fyrir öllu handverki.Þaðhefur verið mér umhugsunarefni hvað það var sem varðveittist frá fjöl skyldunni minni, hvað konurnar geymdu af handavinnu og öðrum dýrgripum. Nokkrir kjólar hafa varðveist og fleiri flíkur sáum við á ljósmyndum af okkur systkinunum. Ég bætti svo við safnið því sem ég fann á mörkuðum erlendis, ljós myndaði og vann áfram í tölvu. Ég sýndi nokkur verk af þeirri vinnu á sýningunni Grunnsópað hefi ég gjörvallar hirslur í Artóteki í Borgarbókasafninu í Reykjavík áriðEftir2010.líf í baráttu með Rauðsokkum, meðal annars í undirbúningi fyrir Kvennafrídaginn árið 1975 og með stofn un Gallerís Langbrókar í samvinnu við
aðrar myndlistarkonur og auk margra ára starfs í stjórn Torfusamtakanna, sem end aði í verndun Torfunnar, fæ ég með þess ari sýningu tækifæri til að sýna aðra hlið á áhuga mínum á lífi kvenna í sumarsýn ingunni á Blönduósi.
Sendið gjarnan fréttir frá kvenfélögunum til birtingar í Húsfreyjunni eða á vefsíðu og fésbókarsíðu
Músík vekur upp minningar, hún opnar leiðir að samskiptum og getur nýst á ýmsan veg innan heilbrigðisþjónustu við fólk með elliglöp. Starfsfólkið sem annast fólkið þarf stuðning, handleiðslu og endurmenntun til að músíkin geti orðið hluti af daglegu starfi þess, segir Birgitta Andersson, músík- og listþerapisti í Svíþjóð. Gefum henni orðið: heyrn, sjón, tilfinningu, vöðva og jafn ægisskyn. Hin góðu áhrif tónlistar í umönnun innan heilbrigðis- og félags þjónustu hefur m.a. Eva Götell sýnt fram á í rannsóknum sínum um efnið.
„Ég hef starfað á há skólasjúkrahúsinu í Lin köping í Svíþjóð þar sem ég hef kynnst fólki sem þjáist af sársauka, hefur fengið blóðtappa, krabba mein, lent í umferðarslys um og fleiru. Ég hef sinnt þessu fólki og meðhöndl að með músík og mynd mennt sem hluta af end urhæfingu þess. Síðan árið 1989 hef ég þjónustað eldri borgara með því að hvetja og virkja starfsfólkið á elli- og hjúkrunar heimilum til að þora að gera breytingar í daglegum störfum sínum. Í fyrirlestr um mínum blanda ég söng og músík með eigin reynslu. Hvað er það sem gerist í líkamanum þegar við heyrum músík? Hvað er það sem gerir að músíkin getur næstum „vakið dauða til lífs“? Minningarnar koma með músíkinni og þeirri gleði, en einnig sorg og reiði, sem maður getur fundið þegar maður heyrir ákveðin lög og er erfitt að lýsa. Nú finnast vísinda legar rannsóknir sem skýra þetta. Við höfum væntanlega öll upplifað það að hafa heyrt lag sem framkallar gamlar minningar. Þegar orð ná ekki lengur til einstaklingsins gera tónar það oft. Það er vegna þess að músík virkjar annan hluta heilans en hið tal aða mál. Músíkina tekur manneskj an inn með öllum líkamanum og hún örvar bæði sinni og minni. Við upp lifum músík gegnum skilningarvitin;
• Músík bætir einnig getuna til ein beitingar, en sú geta minnkar eðli lega þegar um minnissjúkdóma er að ræða. Óháð aldri, gáfum eða getu, þá upplifum við og verðum fyrir áhrifum af músík. Tónlistin finnst um allan líkamann. Til að nota músík í vinnunni með eldra fólki þarf maður ekki að vera tónlistarsálfræðingur eða menntað ur listamaður. Það sem er mikilvægt er að komast yfir sín eigin takmörk er varða feimni og hræðslu um að verða sér til skammar. Því miður hafa mörg okkar fengið þann stimpil strax í grunnskólanum að við séum ekki músíkölsk og að við getum ekki sungið. Slíkt situr oft lengi í fólki, jafnvel til full orðinsára. Mikilvægur þáttur í minni kennslu og handleiðslu starfsmanna í heilbrigðis- og félagsþjónustu er því að vinna með þær hugmyndir sem finnast gagnvart músík í atvinnulífinu.
Tónlistarmeðferðir Tónlistarþerapía er meðferðaraðferð þar sem músík í ólíkum formum er notuð meðvitað til að ná til fólks og ryðja burtu hindrunum svo sem þung lyndi og til að gera fólk móttækilegt fyrir læknandi meðhöndlun. Við vitum að músíkin hefur lífeðlisfræðileg, sál ræn og félagsleg áhrif á okkur. Músíkin örvar okkur og hvetur til hreyfanlegrar virkni með taktinum og vekur tilfinn ingar gegnum laglínuna. En það er ekki tónlistarþerapía sem ég vinn með þegar ég kenni og leiðbeini starfsfólki í öldrunarþjónustunni. Ég vil frekar nefna það sem ég er að gera músíkörvun. Það að leggja áherslu á tenginguna við hlutverk tónlistar í hinu daglega starfi. Söng og músík er hægt að nota á ýmsan hátt innan öldrunarþjónust unnar. Eitt er þegar starfsfólkið syng ur með og fyrir minnisveika íbúa öldr unarheimila til að létta þjónustuna við þá, t.d. til að róa órólega íbúa og til að gera lífið skiljanlegra. Önnur aðferð er að nota tónlist af diskum sem gamla fólkið þekkir til og tengir minningar við. Einnig er hægt að fá utanaðkom andi tónlistarfólk til að skemmta en það getur líka vakið mikla gleði. En það sem toppar listann er sú lifandi músík sem sungin er saman. Að syngja barna söngva er ekki barnalegt. Einn af þeim söngvum sem helst er óskað eftir hér
• Músík er lykillinn að samskiptum og góðum fundum. Hún stuðlar að því að skapa betra samband við einstaklinga sem getur verið erfitt að ná til með öðrum hjálpartækj um samskipta.
GísladóttirHelgaHildurÞýðing: Birgitta Andersson.
Kvenfélagasambandsins, husfreyjan@kvenfelag.is
• Músík getur afvegaleitt fólk í angist arfullum aðstæðum og örvað minn ingarnar. Hún kallar fram gamlar minningar sem við berum öll með okkur, oft er það tónlist tengd minn ingum frá barnsaldri og frá skóla göngu okkar. Söngbækur æskuár anna er gott að nota í þessu sam hengi.
44 Norræna bréfið 2015: Birgitta Andersson, músík og listþerapisti, Svíþjóð
Jákvæð áhrif tónlistar
Kvenfélagskonur!
flutt. Jafnré'sstofa óskar konum og körlum 3l sjávar og sveita 3l hamingju með 100 ára afmæli kosningaré>ar kvenna Stöndum vörð um jafnré0 kynjanna Aukum lífsgæði með auknu jafnré0 Leiðré<um kynbundinn launamun Virðum foreldrajafnré0 Brjótum upp kynbundnar staðalmyndir Jöfnum verkaskipDngu á heimilum Sköpum enn betra þjóðfélag
Ég legg áherslu á að allt fólk hefur eigin tengsl við tónlist, tengsl sem hafa með ævi þess og sögu að gera. Því er það virðingarleysi við fólk á elliheim ilum að láta tilviljunarkennda dag skrá í útvarpinu vera á, eða að spila bakgrunnstónlist þar sem eldra fólk hefur oft ekki tengingu við þá tegund tónlistar.Ívaliá tónlist þarf að sýna aldri fólks virðingu og samfélagsarfi þess. Notið gjarna hljómdiska og sýnið myndefni
45 í Svíþjóð er „Be be vita lamm“. (vin sælt sænskt barnalag). Sá söngur vekur gjarnan upp minningar um skemmti legt æviskeið.
Samskiptaleiðir
sem hæfir áhugamálum og óskum eldra fólks. Það er einnig mikilvægt að þekkja til þess hve truflandi hljóðumhverfi getur haft mikil truflandi áhrif á eldra fólk.Að lokum vitna ég í bókina Hemisfärernas musik eftir Jan Fagius, (bók um hvernig heilinn vinnur úr tónlist). Hinir ýmsu minnissjúkdómar hafa nokkuð mismunandi einkenni en algengust þeirra er skert minni, fram sækin lækkun vitsmunalegra athafna og skert tilfinningaviðbrögð. Það er ekki ástæða til að halda að músík geti hægt á framvindu sjúkdómsins, en það er útbreidd skoðun að mismunandi starfssemi og margskonar tegundir andlegrar örvunar, þar með talin tónlist, geti haldið virkni einstaklingsins sem bestri.
Ég hef síðan 1989 haft þau forréttindi að nota söng og tónlist sem leið til að hafa samskipti við fólk með alvarlega heilabilun. Fyrst þegar ég hitti það sé ég fólk sem er á lífi þótt sálin sé þögnuð. Einmitt þar hefur það sýnt sig að skap andi listform eins og tónlist, söngur, dans og list getur verið leið inn í hina hljóðnuðu sál. Í gegnum listina er hægt að bjóða fólki sem er á lokaskeiði lífs síns meiri lífsgæði. Andleg, mann leg og menningarleg gildi eiga sinn stað í umönnun og félagslegri þjón ustu. Aðgerðaleysi leiðir ekki til neins góðs. Því er mikilvægt að styðja við læknismeðferðir með andlegri örvun og annarri hvatningu. Það er sannfæring mín að tónlist in hafi græðandi áhrif á hugann. Fólk með heilabilun, sem fær ekki næga örvun, getur orðið þunglynt, árásar gjarnt, kvíðið, lokað og ruglað. Ég hef séð hvernig tónlist getur haft demp andi áhrif í þessu samhengi. Tónlistin lætur fólki líða betur og neikvæð hegð un minnkar til muna. Það er ekki óal gengt að gamla fólkið sem fær ekki næga örvun, kjósi að sofa frá sér leiðin legar stundir. Að brjóta upp einhæfa daga með söng hjálpar til að gera dag legt líf verðugt og ánægjulegt fyrir aldr aða fólkið.
Svo má líka segja eins og haft er eftir gamalli konu; Í söng vil ég lifa og deyja. hafið
Áskrifendur Húsfreyjunnar - munið að tilkynna breytt heimilisfang ef þið
Fyrir hvern?
Gott ráð er að setja dropa af olíu í raka tækið eða úðara til að forðast flugur.
Hana er mjög auðvelt að rækta og ef hún er ekki í potti þá vex hún eins og illgresi. Sagt er frá því að gríski heim spekingurinn Aristóteles hafi sagt að myntan væri svo kröftugt ástarlyf að það þyrfti að borða hana með varúð. Hermönnum var bannað að borða myntuna áður en þeir fóru í stríð þar sem talin var hætta á því að þeir vildu heim til konunnar. Jurtin er rík af kalsí um, er talin góð fyrir meltingu og gall blöðru. Hún hentar mjög vel til að taka inn eða að vinna olíu úr henni til að bera á auma vöðva því hún er vöðva slakandi. Hún hefur róandi áhrif og er þannig góð fyrir taugakerfið. Eftir stóra máltíð er mjög gott að tyggja myntulauf þar sem jurtin róar mag ann. Hún er mjög hreinsandi og gefur góða lykt, virkar vel við andremmu vegna mentolsins og er hreinsandi fyrir tennur. Hún dregur úr ógleði, upp
Oregano Það er sagt vera eina kryddjurtin sem bragðist betur þurrkuð en fersk. Oreganó hefur því verið mikið notuð við meltingarkvillum og uppþembu og er sagt örva meltingu og er talin virka vel til að draga úr matarlöngun. Hún er talin verkjastillandi og hefur verið notuð mikið gegn hósta, hálsbólgu og lungnasjúkdómum og er sögð draga úr slímmyndun. Óreganó örvar blóðflæði, hefur styrkjandi áhrif á taugakerfið og reynist vel gegn bólgum. Basilíka Grikkir trúðu því að jurtin færði þeim hamingju og höfðu blóma potta með jurtinni fyrir utan húsin sín. Basilíka er mikið notuð í ítalskan mat og er kryddið eitt af undirstöðu innihaldsefnunum í pestó. Jurtin er ævagömul lækningajurt sem er fyrst og fremst notuð fyrir meltingar- og tauga kerfið. Hún er notuð við meltingar truflunum eins og uppþembu, vind gangi og maga- og ristilkrampa, auk þess sem hún þykir draga úr ógleði. Basil er vægt róandi og talið gott við pirringi, kvíða, þunglyndi og svefn leysi. Það reynist vel við höfuðverk og mígreni og til að auka mjólkurmynd un í brjóstum hjá mjólkandi konum. Basil er bæði bakteríu- og veirudrep andi, getur dregið úr slímmyndun og er gott við hósta og kvefi. Heimildir herma einnig að basil hafi kynörvandi áhrif. Kryddið hefur stundum verið kallað yngingarlyf, þar sem það á að hafa kynörvandi áhrif og er sagt mjög gott fyrir sjón og meðal annars gigtar sjúkdóma. Rósmarín Sagt var að blómstrandi rósmarín á heimilinu væri merki þess að húsmóð irin réði þar ríkjum. Jurtin er sögð hafa kynörvandi áhrif þar sem hún er sögð örva bæði taugakerfi og blóðflæði og er oft notuð í brúðarvendi í suðrænum þembu, vindverkjum og ristilkrampa. Þá er hún sögð vera góð við sykursýki. Piparmynta þykir einnig afar góð gegn kvefi, hálsbólgu, flensu og hita. Olía sem er unnin úr jurtinni er bólgueyð andi og deyfir sársauka. Hún er góð við sýkingum og hefur reynst vel í bar áttunni við fótsvepp. Tímían Hún hefur mjög hreinsandi áhrif og er góð við hósta og bronkítis og styrkir ónæmiskerfið. Hún hefur sótthreins andi áhrif. Tímían reynist vel við að ná bata eftir veikindi. Olía unnin úr jurt inni hefur mjög góða virkni á öndun og öndunarfæri, hún vinnur gegn sýkingu og er slímlosandi. Þá er hún sögð góð við sveppsýkingu eins og candida. Þá er hún sögð góð sem vörn gegn flug um, eins og mýi, og ráðlagt að bera olíu úr jurtinni á sig til varnar skordýrum.
Nú er sá tími árs þegar ræktun á kryddjurtum nær hámarki. Þeir sem eru hvað duglegastir að rækta þær þurrka þær til að eiga í te eða sem krydd eða þá að setja þær í frysti. Það er hægt að nýta kryddjurtir í margt annað en að krydda matinn okkar. Flestar þeirra eru stútfullar af góðum vítamínum og geta gert margt gott fyrr kroppinn þinn, bæði innvortis og útvortis. Aðferðir við geymslu kryddjurta eru margvíslegar.
Kryddjurtir – svo miklu meira en gott bragð
46 Frá Leiðbeiningastöð heimilanna – Umsjón Eydís Rósa Eiðsdóttir
Mynta
47 löndum. Hún hefur verið notuð sem lækningajurt í margar aldir og hefur meðal annars róandi áhrif á meltingu, þá er hún sögð auka blóðflæði til höf uðs og vera góð við höfuðverk og auka einbeitingu. Rannsóknir hafa leitt í ljós að rósmarín inniheldur mjög hátt hlut fall andoxunarefna sem geta hindrað vöxt krabbameinsfrumna. Olía unnin úr rósmarín á að lina gigtarverki og vöðvabólgur. Sítrónumelissa Jurtin nefnist öðru nafni hjartafró. Hún er talin styrkja taugakerfið og draga úr kvíða, vægu þunglyndi, óró leika og pirringi. Þá reynist hún vel við hröðum hjartslátti tengdum stressi. Sítrónumelissa hefur verið notuð við magakveisum tengdum kvíða og stressi, vindverkjum og uppþembu. Jurtin er talin góð gegn ýmsum einkennum á breytingaskeiði kvenna og þá sérstak lega kvíða og vægu þunglyndi. Steinselja Hún örvar meltingu og tuggin fersk þykir hún góð gegn andremmu, sér staklega hvítlaukslykt. Í henni er mikið af vítamínum og steinefnum, ekki síst frysta í hæfilegum skömmtum í plast boxum eða í klakaboxum. Enn ein aðferð er að saxa ferskar kryddjurtir og blanda saman við gott gróft salt, dreypa smávegis af vatni á, hræra vel saman og dreifa á bökunarpappír á ofnplötu og þurrka við 40-50°C, hræra í af og til, þangað til allt er orðið stökkt. Sett í glerkrukkur, lokað vel og mulið í kvörn fyrir notkun. Gott ráð er að saxa krydd jurtir og setja í krukku, hella góðri olíu yfir, þannig að hún þeki kryddjurtina, og geyma í ísskáp. Þegar að krydda á matinn þá er blandan notuð eftir þörf járni. Steinselja er vatnslosandi og góð gegn vindgangi, magakrampa, gigt og þvagfærasýkingum. Hún þykir einn ig gagnleg við ýmsum kvensjúkdóm um, til að draga úr tíðaverkjum og örva blæðingar. Rót og fræ steinselju eru líka notuð til lækninga og hafa sterk ari áhrif en laufin.
Geymsla á kryddjurtum
Jurtir eins og steinselju, dill og basi líku má frysta ferskar í ísboxum og eiga tilbúnar í súpur og pottrétti. Eins má hræra saxaðar ferskar kryddjurt ir saman við mjúkt smjör eða olíu og
ÖFLUG FORVÖRN GEGN BEINÞYNNINGU www.hafkalk.is Kalkþörungar með D3, K2 og C vítamínum ásamt viðbótar magnesíum og mangan ALLAR VÖRUR HAFKALKS ERU ÁN AUKEFNA OG ERFÐABREYTTRA INNIHALDSEFNA (GMO FREE) Íslenska ullin er einstök Íslenskt sauðfé hefur gefið Íslendingum skjólmikla ull sem náttúran hefur þróað eftir veðri og vindum í meira en 1000 ár.
Húsið okkar allra, Hallveigarstaðir
umsjón:
Kvennaheimilið Hallveigarstaðir var vígt þann 10. júní árið 1967. Þá höfðu konur á Íslandi safnað fé til byggingarinnar frá því snemma á þriðja áratug 20. aldar eða í rúm fjörutíu ár.
48 Húsið, sem stendur neð arlega við Túngötu var nefnt eftir Hallveigu Fróðadóttur í virðingarskyni við hana sem fyrstu húsfreyjuna í Reykjavík, en húsið stendur líklega á miðju túni henn ar og Ingólfs Arnarsonar, bóndaHlutafélagiðhennar.
Guðrún Hallveigarstaða.KvennamaðurfráfarandivaraforsetiÞórðardóttirKÍogforhússtjórnarheimilisins
Salurinn er leigður út. Fullkomin aðstaða er til funda og samkomuhalds í Hallveigar stöðum. Með tilkomu stólalyftu er gott að gengi fyrir alla í samkomusalinn í Hallveigarstöðum.
Frá Kvenfélagasambandi Íslands - Hildur Helga Gísladóttir, framkvæmdastjóri
Kvenna heimilið Hallveigarstaðir hf. sinnti hlutafjáröflun og framkvæmdum fram til árs ins 1945 þegar sjálfseign arstofnunin Reykjavík,aðHallveigarstaðirKvennaheimiliðvarstofnogBandalagkvennaíKvenfélagasamband
Íslands og Kvenréttindafélag Íslands tóku við keflinu og hafa séð um það síðan. Félögin skipta með sér að hafa for ystu um að reka húsið og um þess ar mundir lýkur þriggja ára for mennsku Kvenfélagasambands Íslands í Kvennaheimilinu Hallveigarstöðum. Guðrún Þórðardóttir, varafor seti Kvenfélagasambands Íslands, hefur verið formaður stjórnar Hallveigarstaða þetta tímabil og Hildur Helga Gísladóttir stjórnframtKvenfélagasambandsinsframkvæmdastjórihefurjafnsínustarfisinntframkvæmdahússins.ÍreglugerðumsjálfseignarstofnuninaHallveigarstaðikemurmeðalannarsframað:
Tilgangur stofunarinnar sé að reka húseignina, fyrst og fremst sem aðset ur kvennasamtaka í landinu en að öðru leyti til styrktar þeirri menningar- og mann úðarstarfsemi sem kvennasam tök þau er að eigninni standa gangast fyrir, allt eftir nánari ákvæðum viðkomandi stjórna á hverjum tíma og í samræmi við ákvæði reglugerðarinnar. Skal fjórðungur hreins ágóða lagður í varasjóð er verði eign Hallveigarstaða en ¾ hlut ar skiptast að jöfnu milli eig enda er verji því til menningarog mannúðarmála samkvæmt stefnuskrá hvers um sig. Þótt Hallveigarstaðir séu til þess að gera ekki gamalt hús eru stöðug viðhalds og endurbótaverkefni nauðsynleg til að halda húsinu í góðu standi og til að laga það að kröfum sam tímans. Til að svo megi verða er húsið að mestu leyti í útleigu en kvennasam tökin, sem eiga húsið, hafa þó öll skrif stofur sínar þar og önnur starfssemi í húsinu er tengd konum eins og til dæmis Kvennaráðgjöfin. Til að þjóna hlutverki hússins hafa önnur kvenna samtök aðgang að því og er boðið að halda fundi í samkomusalnum sem er einnig er leigður út fyrir fundi og mannfagnaði.Helstuframkvæmdir síðustu þrjú ár voru ný stétt fyrir framan húsið og nýjar flísar við innganginn, allt með hitalögn undir. Aðgengi fyrir fatlaða varð að veruleika með tilkomu stóla lyftu niður í samkomusalinn, þar sem einnig er nýtt salerni fyrir fatlaða. Þá er fullkomið hljóð- og myndkerfi komið í salinn og loftræstingu var bætt í eld húsið þar inn af. Auk þess voru mikl ar endurbætur, eins og til dæmis end urnýjun á gleri, loftræstingu, málun á samkomusalnum og utanhúss, endur nýjun húsvarðaríbúðar og efstu hæðar hússins.Samkvæmt reglugerð njóta félögin, sem eiga húsið, þess að fá stund um greiddan ágóða af starfsemi Hallveigarstaða. Þrátt fyrir miklar framkvæmdir hafa greiðslur til félag anna numið samtals 4,4 miljónum á síðustu árum, eða um 490 þúsundum á hvert félag á ári. Gefum Guðrúnu, formanni hús stjórnar, orðið: „Sem formaður stjórn ar Hallveigarstaða í tæp þrjú ár finnst mér standa upp úr kynni mín af öllu því góða fóki sem leigir hjá okkur á Hallveigarstöðum. Þetta fólk ber umhyggju fyrir húsinu og er skilvíst með eindæmum sem er mjög mikil vægt. Þá hefur verið unun að vinna með því góða fóki sem hefur unnið fyrir okkur í húsinu að endurbótum og uppbyggingu, iðnaðarmönnum, stjórn Hallveigarstaða og öðrum. Það hefur verið frábært að sjá húsið verða glæsi legra með hverju árinu og vonandi höfum við tök á að halda áfram að fegra húsið bæði að utan sem innan á næstu árum. Merk tímamót verða innan tveggja ára en þá verða 50 ár frá því að húsið var vígt, gaman væri að minnast þeirra tímamóta á veg legan hátt. Það er von mín og trú að Hallveigarstaðir verði ávallt í góðum rekstri og að kvennasamtökin, sem eiga húsið, geti verið stolt af því og að þar verði öflug miðstöð kvenna í landinu um ókomin ár.“
– gegn matarsóun og afnámi húsmæðraorlofs
þar sem ekki er útilokað að skoða ábendingar Kvenfélagasambandsins til lausnar á vandanum. Enn fremur telur Samkeppniseftirlitið brýnt að endurskoða skilarétt dagvöruverslana á vörum því núgildandi reglur dragi úr hvata til þess að hægt sé að lækka verð þegar líður að síðastaStarfshópursöludegi.um matarsóun var sett ur á fót haustið 2014 af umhverfis- og auðlindaráðherra til að móta tillögur um hvernig draga megi úr sóun matvæla hér á landi. Undirrituð tók sæti í hópnum og var skýrsla hans kynnt í tengslum við dag umhverfisins í apríl sl. Í skýrslunni má finna fjölmargar tillögur um viðbrögð við matarsóun. Það er mjög ánægjulegt að margar tillögurnar byggja á hugmyndum stjórnar og starfsmanna sambandsins. Það er mikilvægt að auka fræðslu til almenn ings um að kaupa minna inn og nýta betur
Orðið hefur: Una María
Una María Óskarsdóttir, forseti KÍ
Una María Óskarsdóttir K venfélagskonur um allt land vinna nú sem fyrr gegn sóun mat væla. Í 85 ár hefur sambandið bent á leiðir til sparnaðar og bættr ar nýtingar í heimilisrekstri. Með rekstri Leiðbeiningastöðvar heimilanna í 52 ár og útgáfu Húsfreyjunnar í 66 ár hefur landsmönnum gef ist kostur á fræðslu til varnar margvíslegri sóun. Í stefnuskrá fyrsta kven félagsins, Kvenfélags Rípurhrepps, sem nú er 146 ára var stefnt að því að minnka óþarfa innkaup. Bæði elsta kvenfélagið og hið næstelsta, Kvenfélag Svínavatnshrepps sem er 140 ára, töldu rétt að leita betri nýtingar á innlendum fæðutegundum og skoða hvort ekki mætti finna fleira nýtilegt sem menn höfðu til þessa ekki lagt sér til munns. Vanda átti alla matargerð, auka verðmæti sölu varnings og spara kaup á erlendri vöru eftir megni.
það sem til er. Það er brýnt að ná til ungs fólks og nýta heimilisfræði- og lífsleikn ikennslu til fræðslu. Sérstakt hvatning arlag gegn matarsóun, fræðsla á mjólk urfernur, margnota innkaupapokar með áprentaðri matarsóunarfræðslu og fyrir lestrar á vinnustöðum, hjá félagasamtök um og stéttarfélögum væri til bóta. Neytendur þurfa að þekkja muninn á best fyrir og síðasta söludegi. Þeir þurfa að vita að matvæli sem merkt eru „Best fyrir“ eru örugg til neyslu ef þau líta eðli lega út og lykta og bragðast eðlilega. Það þarf að fræða fólk um hvernig best er að geyma matvæli og þegar raðað er í ísskáp inn eða frystinn þá er gott að setja það nýj asta innst og það eldra fremst. Margt fleira mætti nefna, en Kvenfélagasambandið mun áfram leggja áherslu á fjölbreytt starf kvenfélaganna í þessa veru. En hvað kemur svo umræða um mat arsóun orlofi húsmæðra við? Jú konur hafa í ríkara mæli en karlar unnið á heim ilinu, sinnt uppeldi barna, heimilisþrif um, séð um allt heimilshald og unnið gegn matarsóun. Þar með hafa þær unnið gegn verðhækkunum og sparað umtals vert fjármagn. Ýmsar kannanir sýna að konur njóta ekki jafnréttis í launum og þá sérstaklega láglaunakonur og eldri konur. Þær konur sem nýta sér orlof hús mæðra hafa flestar eytt starfstíma sínum inni á heimilinu, hafa ekki haft börn sín á leikskóla og eiga ekki lífeyrisréttindi á meðan karlar á sama aldri hafa meira á milli handanna vegna vinnu sinnar úti í þjóðfélaginu. Fjölmörg kvenfélög hafa sent frá sér ályktanir til að mótmæla því frumvarpi sem lagt hefur verið fram um afnám orlofsins. Sá tími er ekki kominn að afnema beri lög um orlof húsmæðra og mörgum finnst ekki við hæfi að leggja slíkt fram á því ári þegar haldið er upp á 100 ára kosningaréttarafmæli kvenna. Það er eftirtektarvert að það eru ríkustu sveit arfélögin sem helst vilja leggja af orlof húsmæðra. Ef þau ætla sér ekki að fylgja núgildnandi lögum þá er ekkert annað að gera en að kjósa nýjan meirihluta við næstuVinnumkosningar.saman gegn matarsóun og afnámi húsmæðraorlofs.
Á formannaráðsfundi Kvenfélagsam bands Íslands haustið 2013 var samþykkt að boða til aðgerða með kvenfélagskon um og þjóðinni allri til að sporna gegn sóun matvæla. Hvað þýðir „best fyrir“ og „síðasti söludagur“? Á vormánuðum 2014 hófu Kvenfélagasambandið, Landvernd og Vakandi samstarf um aðgerðir gegn matarsóun í samvinnu við Stop spild af mad, sem Selina Juul í Danmörku stýr ir og Matvett í Noregi. Verkefnið var styrkt af Norrænu ráðherranefndinni og er Rannveig Magnúsdóttir frá Landvernd verkefnisstjóri. Mikil og góð vinna fór í gang og haustið 2014 var efnt til mat arsóunarráðstefnu í Hörpu undir yfir skriftinni; Saman gegn matarsóun. Þá stóð hópurinn fyrir málstofu í samvinnu við Norræna húsið þar sem innlendir og erlendir fyrirlesarar ræddu vandann. Kvenfélagasambandið tók að sér að skipu leggja námskeiðin; Eldað með kvenfélög unum og Dóru og hafa nú 15 námskeið verið haldin um allt land í samvinnu við einstök sambönd og kvenfélög. Hinn 25. febrúar sl. sendi stjórn Kven félagasambandsins frá sér ályktun þar sem framleiðendur, birgjar og verslanir voru hvött til að bregðast við þeirri miklu mat arsóun sem á sér stað þegar vörum sem komnar eru á síðasta söludag er fargað, í stað þess að þær séu t.d. seldar á niður settu verði eða viðskiptaháttum sé breytt þannig að matvæli verði nýtt. Sambandið hvatti fyrrnefnda aðila til þess að samein ast um aðgerðir gegn matarsóun og sækja um undanþágu á grundvelli undanþágu heimildar samkeppnislega um verðsam ráð. Enn fremur var bent á það hlutverk eftirlitsins að vinna að hagkvæmri nýt ingu framleiðsluþátta. Hinn 15. mars sl. sendi Samkeppniseftirlitið frá sér skýrslu
KvenfélöginÓskarsdóttirí
fararbroddi
Verðlaunakrossgáta
50 Í verðlaun eru: Gjafakort fyrir tvo á sýningu að eigin vali í Þjóðleikhúsinu. Sýning í Þjóðleikhúsinu gefur fólki tækifæri á að bregða sér inn í annan heim og tíma í eina kvöldstund. Úrval sýninga í boði, sjá nánar: www.leikhusid.is sími miðasölu: 551 1200, netfang: midasala@leikhusid.is 2 eintök af Lopi 34. Í bókinni eru 25 uppskriftir á alla fjölskylduna úr Léttlopa, Plötulopa, Einbandi og Álafosslopa. Klassískar uppskriftir úr safni Ístex eru færðar í nýjan búning og hönnun fyrri ára er heiðruð. Védís Jónsdóttir prjónahönnuður endurgerði mynstur og litasamsetningu.
Lausnarorð 1. tbl. var Frístundagaman Hinar heppnu eru: Guðrún Finnsdóttir, Eyjafjarðarsveit sem fær Gjafakort fyrir tvo á sýningu að eigin vali í Þjóðleikhúsinu, Sveinfríður Sigurpálsdóttir, Blönduósi og Valgerður Ólafsdóttir, Reykjavík sem fá disk hljómsveitarinnar Evu, „Nóg til frammi“ Vinningshöfum verða send verðlaunin
Ný bók eftir matmóður Íslendinga, Nönnu Rögnvaldardóttur Uppskrifir að fjölbreyttu góðgæti þar sem hvorki er notaður unninn sykur, síróp eða annað slíkt né tilbúin sætuefni, heldur einungis ávextir. www.forlagid.is | Bókabúð Forlagsins | Fiskislóð 39 Laugavegi 59, 2. hæð | 101 Reykjavík | Sími 551 8258 storkurinn@storkurinn.is | www.storkurinn.is Grensásvegi 46 108 Reykjavík Sími 511-3388 Opið mán. – fös. frá 9-18 SendumNammibarinnerhjáokkurumlandallt
*Skrásett vörumerki Symrise AG, Þýskalandi HÚÐVÍSINDI SEM SJÁST FÆST AÐEINS Í APÓTEKUM Róaðu þína ofurviðkvæmu húð – samstundis og til langs tíma Lágmarkar pirring þar sem upptökin eru Færir samstundis langvarandi vellíðan Eykur viðnám húðarinnar EUCERIN® UltraSENSITIVE með SymSitive*, byltingarkenndu innihaldsefni, sem virkar samstundis og róar ofurviðkvæma húð. NÝTT
