darbe vururdu; beni, başkalarının irade ve çıkarlarına alet olan aptal bir köle durumuna düşürürdü.
XIX. yüzyıl anarşistleri, otorite sahibi kişinin yanıldığının gösteri lebildiği iktidar koşullan yaratmaya çalışıyorlardı. Bu çaba iki kay gıdan kaynaklanıyordu; İktidann ölçüsüne dair bir kaygı ve -siya set alanının bir hastalıktan temizlercesine- her tüi' tahakküme son verme kaygısı. XIX. yüzyıl anarşistlerine göre topluluk ne kadar küçük olursa, o kadar açık ve demokratik bir yaşam sürdürülebilirdi. Bu mantığa göre on kişi verimli bir tartışma yapabilirdi; aym anda konuşan bin kişiyse yalmzca gürültüye yol açardı. Ölçeğe ilişkin bu oldukça mantıklı varsayımlar siyasal felsefedeki eski bir geleneğe dayanır; Aristoteles’in yazılarmdan kaynaklanan bu gelenek, toplumda ser best bir düşünce alışverişi için gerekli koşulları niceliksel olarak ortaya koyar. Aristoteles’e göre bir topluluk, bir insanm bağırdığın da kendisini duyurabileceğinden daha büyük olmamalıydı. Top lumsal tartışmamn ölçeğine ilişkin kaygıya -ne büyükliücteki bir toplulukta kaç kişi konuşacak- Rousseau’nun Social Contract'ia. da [Toplum Sözleşmesi]* rastlıyoruz; bu, XIX. yüzyılda yeni kasaba lar kuran planlamacılarm da sürekli bir kaygısıydı. Ömeğin, İngiliz kent plancısı Ebenezer Howard ve AvusturyalI plancı Camillo Sitte, kent planlaması deneyimlerinde demokratik kent kurumlariyla verimli küçük ölçekli sanayileri bir araya getirmenin yollarmı ara dı. Anarşizm tarihçileri kimi zaman Godwin ya da Kropotkin’in gö rüşlerine çevrelerindeki düşünsel ya da kültürel yaşamdan kopuk tuhaf şeyler gözüyle bakmışlardu-; oysa, asimda onlarm düşüncele rinin mantıksal bir konumu ve uzun bir seceresi vardu. Ölçeğe ilişkin bu kaygı artık ikna edici görünmüyorsa, bunun nedeni, öncelikle, modem sanayi toplumundaki tüm güçlerin bü yük bir kararlılıkla birleşmeye, büyük ölçeğe ve giderek daha ayrmtılı denetim biçimlerine yönelmiş olmasıdu. XIX. yüzyılm daha muhafazakâr anarşistleri toplumdaki piyasa güçlerinin kendi yanla rında olduğundan, piyasa mekanizmasının yaşamın ölçeğini dene * Bkz. Toplum Sözleşmesi, çev.: Vedat Günyol, Adam Yay., 1994.
200