ФИЛИП ВТОРИ
СПЕЦИЈАЛНА БОЛНИЦА www.cardiosurgery.com.mk 02/ 3091- 484
Имајте
о в а р зд ц е р с
Дали сте размислувале за Вашето срце во последно време? Во просек срцето чука околу 10 000 пати на ден, притоа транспортирајќи хранливи материи и кислород низ телото. Може да биде многу лесно оваа најработлива група на мускули да ја земете здраво за готово. Срцевите заболувања се водечка причина за настапување на смрт и кај двата пола. Токму поради тоа оваа публикација има за цел да ја зголеми свеста за ризичните фактори за срцевите заболувања кај жените и начините за тоа како да го подобрите здравјето на Вашето срце преку изборот на здрав стил на живеење. Имајќи редовни здравствени контроли и дискутирајќи за здравствените проблеми со Вашиот лекар, Вие го преземате најважниот чекот кон целта да го зачувате Вашето здравје во одлична форма.
Дали сте знаеле дека? Околу 700 000 луѓе умираат секоја година поради срцеви заболувања; 51% (360 000) се жени. Една од осум жени на возраст од 45 – 64 години патат коронарна болест на срцето. Една од четири жени од над 65 годишна возраст има коронарна болест на срцето. Околу 88 000 жени на возраст од 45 – 64 години доживуваат срцев удар секоја година.
2
Дали поседувате
ризични фактори за срцеви заболувања?
Дали пушите? Да Не Дали имате висок и/или висок лош холестерол (ЛДЛ)? Да Не Не знам Дали имате дијабетес? Да Не Не знам Дали имате висок крвен притисок? Да Не Не знам Дали имате прекумерна тежина од 20 или повеќе килограми според здравствените стандарди за нормална тежина? Да Не Не знам Дали сте физички неактивни? Да Не Не знам Дали сте постари од 45 години? Да Не Дали сте во постменопауза? Да Не Дали имате семејна историја на болести на срцето? (татко или брат погодени пред 55 години, мајка или сестра погодени пред 65 години) Да Не Не знам
Справување со ризичните фактори Кога ќе станеме свесни и кога ќе ги препознаеме нашите ризични фактори, треба да преземеме чекори за да се справиме со нив. Некои фактори на ризик како што се возраста и семејната историја, се нешта кои не можат да се контролираат. Другите навики како што се пушењето, изборот на храна и физичката активност, може да се искоренат или изменат со малку труд. Дијагнозите како дијабетес и висок крвен притисок можат да се доведат во нормала со исхраната, физичката активност, лековите (онолку колку што е потребно) и редовен мониторинг од страна на матичните лекари.
Жените и
ср цев ите удари
Кај жените, знаците на срцев удар можат да се разликуваат од оние на мажите. Болка во градите и непријатност се класични знаци на предупредување и кај жените и кај мажите, но жените можат да имаат и други симптоми, како што се недостаток на воздух болки во вилицата или грбот или гадење/повраќање. Жените имаат тенденција да чекаат подолго од мажите за да побараат стручна помош кога имаат срцев удар. Ако овие предупредувачки знаци ви се случуваат и Вас или на некој друг, не чекајте, веднаш побарајте ја брзата помош (194).
Класични знаци на предупредување од срцев удар Непријатен притисок, исполнетост или болка во центарот на градите; Болка која се шири во рамената, вилицата, вратот или рацете Непријатност во градите придружена со зашеметеност, потење или губење на здивот Други можни знаци на предупредување од срцев удар Невообичаена градна, стомачна или абдоминална болка Гадење или вртоглавица - без болка во градите Губење на здив и отежнато дишење – без болка во градите Необјаснета вознемиреност, слабост или екстремен замор Палпитации, ладна пот или бледило
3
дали го знаете вашиот
профил на холестерол
Проценка на ризикот со нивото на холестерол
во крвта?
Телото користи холестерол за да формира хормони, клеточни мембрани и други телесни супстанции. Високото ниво на холестерол во крвта е еден од ризичните фактори за срцеви заболувања. Многу здравствени експерти препорачуваат дека возрасните од над 20 годишна возраст, нивото на холестерол во крвта треба да го испитуваат најмалку еднаш на секои пет години. Вкупниот холестерол вклучува ЛДЛ и ХДЛ холестерол. Липопротеините со ниска густина (ЛДЛ), често се нарекуваат „лош“ тип на холестерол. ЛДЛ холестерол го носи холестеролот преку крвотокот и артериите. Вишокот на холестерол може да се депонира во артериите, делумно или целосно да го блокира протокот на крвта и да ја отежни работата на срцето. Високото ниво на ЛДЛ холестерол е поврзано со поголем ризик за срцеви заболувања. Липопротеините со висока густина (ХДЛ), најчесто се нарекуваат „добар“ тип на холестерол. ХДЛ холестеролот го издвојува ЛДЛ холестеролот настрана од артериите. Редовната физичка активност може да го зголеми нивото на ХДЛ холестеролот. За разлика од ЛДЛ холестеролот, ниското ниво на ХДЛ холестерол е поврзано со поголем ризик од срцеви заболувања.
Вкупен холестерол • оптимално: помалку од 200 mg/dl • максимално: 240 mg/dl и повисоко
Лдл = „лош холестерол“ • оптимално: помалку од 100 mg/dl • блиску до оптималното: помалку од 130 mg/dl • максимално: 160 – 189 mg/dl • многу високо: 190 mg/dl и повеќе Хдл = „добар холестерол“ • оптимално: над 60 mg/dl • Каква улога има генетиката? Генетиката има важна улога во одредувањето на нивото на холестерол во крвта. Кај некои луѓе, лековите стануваат неопходни, кога промената на живеење стил (вклучувајќи ги исхраната и физичката активност) нема значително влијание врз намалувањето на холестолерот. Тоа е важна тема на која треба да дискутирате со вашиот матичен лекар.
Како исхраната влијае на нивото на холестерол во крвта? Консумирањето на храна богата со масти, особено со заситени масти и прекуграничени масти, има тенденција на зголемуње на нивото на холестерол во крвта. Мастите додаваат вкус и чувство на ситост во храната, но проблемот е во тоа што многу луѓе консумираат масти повеќе од препорачаното. Дали храната која ја консумирате обезбедува премногу масти? Одговорете на прашањата подолу, а потоа видете како исхраната се таложи во вашиот организам.
Колку често јадете? Пржена, високо масна пржена или лебна храна? Високо маслени меса, како што се колбаси, саламурени стекови и печено месо? Високомасни десерти како што се питите и колачите?
Полномасно млеко, полномасно сирење или сладолед? Лебни производи со висок процент на масти како што се кроасаните и мафините? Путер, маргарин со зеленчук, или тост? 4
Ретко или никогаш
1 – 2 пати неделно
3 – 5 пати неделно
Речиси секојдневно
Совети за контролирање на мастите и заситените масти Постојат многу начини за да ги намалите мастите во храната која ја подготвувате, а сепак да го одржите нејзиниот убав вкус. Секој вид на храна може да се вклопи во здравата исхрана. Доколку сте голем љубител на високомасните десерти, тогаш консумирајте ги во помала количина или пак консумирајте ги поретко. Проверете ги советите за приготвување на храна кои до сега сте ги примениле или пак ќе се обидете во иднина: На пареа, сварен, испечен или во микробранова подготвен зеленчук наместо испржен. Или пак добро промешан, пропржен зеленчук во мала количина растително масло. Сезонски зеленчук со билни зачини, наместо мрсни сосови, путер или маргарин. Обидете се да ги зачините салатите со оцет или лимонов сок, или консумирајте помали порции од салатите кои се прелиени со високо масни сосови. Користете растително масло наместо тврди масти, маргарин и путер, секогаш кога тоа е можно. Обидете се да користите помалку масло во печената храна. Користете го целото житно зрно за подобрување на вкусот на печивата, направени со помалку масти. Заменете го полномасното млеко со млеко со ниска масленост кога приготвувате пудинзи, супи и печива. Заменете го полномасниот јогурт со низок процент на масти, павлака, а мајонезот заменете го со урда. Отстранете ја кожата од животното од месото пред или веднаш после подготвувањето на храната. Пилешкото месо и рибата сварете ги или испечете ги, наместо да ги пржите. Месото гответе го на решетки со цел да се исцедат мастите. Користете нелеплива тава за готвење, на тој начин ќе нема потреба да додавате непотребно масло во тавата. Разладете го месото се додека мастите не се стврднат. Откако ќе се стврднат отстранете ги со лажица пред да го јадете месото. За да ги намалите мастите и холестеролот, обидете се во рецептите да ги замените жолчките на јајцата со цели јајца. Користете две белки од јајца, наместо цело јајце во мафините, колачите и пудинзите.
Прочитајте ги информациите за нутритивната вредност на етикетата на храната
Етикетите кои што се наоѓаат на секој вид на прехранбен производ кој го купувате, содржат голем број на корисни информации за изборот на Вашата храна. Споредете ја содржината на мастите, заситените масти, холестеролот, растителните влакна и натриумот на различните видови на храна. Ако пакувањето на еден производ ја има ознаката „здраво срце“, тогаш храната исполнува одредени стандарди и прописи.
5
р р
Што може т о г а д подо е д е т а и н в а а п б р на Вашето и с те здравјето це Јадете повеќе одреден вид на храна! Консумирајќи дневно многу овошје и зеленчук Вие во голема мера го подобрувате Вашето здравје. Нутриционистите сега препорачуваат дека возрасните, во просек треба да консумираат по 2½ чаши зеленчук и 2 чаши овошје, дневно. ДПСХ (DASH) диетата која што всушност значи „Диетски пристап кон стопирање на хипертензија-
Овошје, зеленчук и млечни производи со низок процент на масти
та“ вклучува најмалку девет порции на овошје и зеленчук, заедно со низок процент на масти но богати со калциум, млечни производи. Истражувањата покажуваат дека ДПСХ (DASH) диетата – особено кога е во комбинација со намален натриум во исхраната, може значително да го намали крвниот притисок, кој претставува еден од ризичните фактори кои ги носат срцевите заболувања.
Што треба да содржи една порција овошје и зеленчук во ДПСХ (DASH) диетата? ¾ чаша од 100 проценти сок од овошје или зеленчук 1 средно парче овошје ½ чаша варено, конзервирано или свежо овошје или зеленчук 1 чаша зелена салата ¼ чаша суво овошје 6
Растителни влакна на масти
Растителните влакна, особено рас твор ливите растителни влакна кои што ги има во јачменот, овесот, мешунките како што е варениот грав и производите како што се морковите и јаболката, можат да го намалат холестеролот во крвта, ако се консумираат редовно и во комбинација со диета базирана на низок процент заситени масти.
Обидете се жит ните производи Цели житни кои ги консумирате да бидат назрна правени од цело житно зрно. Поставете си за цел, најмалку три од житните порции кои ги внесувате во Вашиот организам да бидат направени од цело житно зрно. Лебот од пченично зрно и овесната каша се оброци кои се пример за храна направена од цело житно зрно. Како да ги препознаете производите направени од цело житно зрно? Побарајте го натписот „цело зрно“ на производот кој сакате да го купите, доколку е направен од оваа здрава состојка, тогаш тоа ќе го пишува на неговата декларација.
Риба
Полинезаситени и мононезаситени масни киселини Заменување на полинезаситените масти (како што се сончогледот, шафранот, пченката и соиното масло) или мононезаситените масти (како што се маслинките, канолата и маслото од кикиритки) со цврсти масти, можат да помогнат за подобрување на нивото на холестерол во крвта.
Масните риби, како што се лосос, туна, харинга, скуша, бас и камбала, содржат омега 3 масни киселини, чие својство се смета за клучен фактор за здравјето на Вашиот организам. Рибиното масло не се смета дека има ист ефект.
Тофу, соино млеко, хамСоина храна бургери базирани на соја и соини ореви се пример за ваквата храна. Храната која што е базирана на соја го одржува Вашето здравје и ја подобрува работата на срцето, доколку исполнува одредени критериуми. За да ги исполни здравствените стандарди, производот мора да содржи 6,25 грама или повеќе протеин од соја, како и да има низок процент на масти (помалку од 3 грама по порција), низок процент на заситени масти (помалку од еден грам по порција) и ниско ниво на холестерол (помалку од 20 милиграми по порција).
Движете се повеќе! Поставете си за цел барем 5 дена во неделата, најмалку 30 минути да се посветите на физичка активност, можете да практикувате и брзо одење. Редовната физичка активност го зајакнува срцето Ја подобрува кислородната испорака до ткивата, го намалува крвниот притисок Може да го зголеми нивото на ХДЛ (добриот) холестерол. 7
Поставете си неколку цели
На празните линии подолу, поставете си барем две цели кои ќе помогнат при одржување на здравјето на Вашето срце, а ќе почнете да ги практикувате од наредниот месец. Денешна дата ________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ Проверувајте од време на време дали има некаков напредок кон Вашата цел, а потоа поставете си нови цели.
За повеќе информации јавете се во нашата болница 02/ 3091- 484 www.filipvtori.com.mk www.facebook.com/filip.vtori.9 twitter.com/#!/FilipVtori http://www.youtube.com/user/CardioFilipVtori