HOOFDSTUK 3:PERSONEN BETROKKEN BIJ DE VERZEKERINGSOVEREENKOMSTEN EN HUN VERPLICHTINGEN

2.2.2 De voornaamste kenmerken van de schadeverzekering in het algemeen.

De schadeverzekering beoogt enkel het herstel van de schade. Een winst mag de verzekerde bij een schadegeval NIET maken. De betaalde vergoeding mag nooit meer zijn dan de effectief geleden schade. Hieruit volgen enkele wettelijke regels: a) de verzekerde heeft de bewijslast van de schade en de omvang ervan. b) de verzekeraar is in de plaats gesteld van de verzekerde, voor het verhaal van de schade tegen een aansprakelijke derde. Het gevolg hiervan is dat er geen cumulatie mogelijk is. c) de proportionele vergoeding of evenredigheidsregel. Wanneer de verzekeringssom lager is dan de werkelijke waarde van het verzekerd goed, heeft de verzekerde, bij partiële schade, slechts recht op een vergoeding die proportioneel is aan het verschil tussen de verzekerde som en de werkelijke waarde. Een uitzondering hierop is de verzekering "in eerste risico".

2.2.3 De voornaamste kenmerken van de aansprakelijkheidsverzekering.

De verzekeraar dekt slechts het gevaar dat de verzekerde loopt om de aanspraak van de derde te moeten voldoen. De verzekeraar waarborgt dus in de eerste plaats het patrimonium van de verzekerde, niet de vergoeding van het slachtoffer. Bijgevolg zal de verzekeraar de aansprakelijkheid betwisten en slechts vergoeden wanneer de aansprakelijkheid van de verzekerde bewezen is. In aansprakelijkheidsverzekering zijn de volgende essentiële elementen vereist, namelijk het onzeker voorval, een "gelouterde" derde. Bovendien is deze verzekering niet onderworpen aan de proportionele regel.

HOOFDSTUK 3:PERSONEN BETROKKEN BIJ DE VERZEKERINGSOVEREENKOMSTEN EN HUN VERPLICHTINGEN.

3.1 De personen

3.1.1 De verzekeraar.

De verzekeraar is de persoon, die zich er toe verbindt, tegen betaling van een bijdrage, mogelijke schadegevallen te vergoeden waarvan hij de risico's

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 12

compenseert door toepassing van het mutualiteitbeginsel.

3.1.2 De verzekeringnemer.

De verzekeringnemer is de persoon die met de verzekeraar de verzekeringsovereenkomst onderschrijft en zich verbindt tot de betaling van de premie. Men kan een verzekering onderschrijven voor eigen rekening of voor rekening van een derde, die dan de verzekerde is. Men kan ook een verzekering onderschrijven waarvan de begunstigde een andere persoon is dan de verzekerde.

3.1.3 De verzekerde.

De verzekerde is de persoon die het risico van schade loopt, en op wie de verzekering rust. Hij is niet altijd de verzekeringnemer, noch de begunstigde.

3.1.4 De begunstigde.

De begunstigde is de persoon die, bij een verwezenlijkt risico, recht heeft op de vergoeding van de verzekeraar. De begunstigde kan een ander persoon zijn dan de verzekeringnemer of de verzekerde.

3.1.5 De verzekering voor rekening van derden

Deze soort verzekering wordt vaak genoemd "de verzekering voor rekening van degene aan wie het behoort". Bij dit type van contract zijn de verzekeringnemer en de verzekerdebegunstigde praktisch altijd onderscheiden personen. Bij deze verzekering is het vaak zo dat noch de verzekeraar, noch de verzekeringnemer de ware verzekerde kennen. Dit is het geval voor de verzekering van vervoerde goederen, namelijk op zee: de verzender van de goederen neemt een verzekering tot dekking van schade aan deze goederen tijdens het vervoer, voor rekening van diegene die op de goederen rechten zal kunnen laten gelden, nml. de drager van het

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 13

connossement. De drager, die de verzekerde is, kan, in de loop van de reis, veranderen. Het is de drager die uiteindelijk recht heeft op de afgifte van de goederen, die ook op de vergoeding van de verzekeraar aanspraak zal kunnen maken. Van dit type van verzekering zijn er ook voorbeelden terug te vinden bij de aansprakelijkheidsverzekering, namelijk - de verplichte motorrijtuigenverzekering. - de bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering. - de familiale verzekering.

3.1.6 De bemiddelaar

Ondanks het feit dat de bemiddelaar doorgaans geen partij is in de verzekeringsovereenkomst, is zijn rol bij het tot stand komen van het contract vaak erg belangrijk. Er zijn verschillende soorten bemiddelaars.

3.1.6.1 De makelaar.

De bemiddeling bestaat hoofdzakelijk uit het samenbrengen van de partijen voor het afsluiten van de verzekering. In principe is een makelaar een onafhankelijke verzekeringsspecialist, op wie de cliënt beroep doet, omdat hij zelf niet voldoende ingelicht is in al die materies. De makelaar wordt, voor zijn tussenkomst, vergoed door middel van een commissie, betaald door de verzekeraar. De makelaar heeft een contractuele verantwoordelijkheid t.o.v. zijn cliënt, wat voor deze laatste een aanzienlijk waarborg is.

3.1.6.2 De agent. De agent is een bemiddelaar, die met één bepaalde maatschappij een overeenkomst heeft gesloten, waarbij hij belooft aan deze maatschappij zaken aan te brengen. In principe heeft de agent een verplichting jegens de verzekeraar, in

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 14

tegenstelling tot de makelaar, die t.o.v. de verzekeraars een vrije relatie onderhoudt. Het is nochtans moeilijk om een nauwkeurige begripsomschrijving te geven van de agent omdat er in de praktijk een verscheidenheid van gevallen voorkomen. Het is vaak zo dat de agent slechts verplicht is om alle zaken, voortgebracht in een bepaalde verzekeringstak, bij een zelfde verzekeraar aan te brengen. Zelfs in deze laatste situatie bestaan er nog uitzonderingen: de verzekeraar sluit soms de ogen wanneer de agent de miskenning van de toegezegde trouw uitlegt door de wens van de verzekeringnemer om bij een ander verzekeraar een bepaald verzekeringscontract te zien onderbrengen. De activiteit van agent kan een hoofdberoep of een bijberoep zijn.

3.1.6.3 De algemene agent. Er bestaan, en dit vooral voor de zeeverzekeringen, algemene agenten die geen eigenlijke bemiddelaars zijn. Zij hebben, in tegenstelling met gewone agenten en makelaars, een mandaat van de maatschappijen die zij vertegenwoordigen en onderschrijven rechtstreeks de polissen van hun opdrachtgevers. Deze algemene agenten aanvaarden dan ook de bemiddeling van makelaars, die hun zaken aanbieden zoals zij het doen met maatschappijen.

3.2 De Verplichtingen.

3.2.1 Verplichtingen van de verzekeringnemer.

3.2.1.1 De betaling van de premie.

°Algemeen De betaling van de premie, prijs van de verzekering, is één van de belangrijke verplichtingen van de verzekeringnemer. Volgens het Burgerlijk Wetboek is de premie haalbaar. De premie zou dus bij de verzekeringnemer moeten afgehaald worden door de verzekeraar bij elke vervaldag.

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 15

Het haalbaarheidsprincipe is dwingend en algemeen. In de regel is de premie vooruit betaalbaar. Wanneer het juiste bedrag van de premie op voorhand niet kan vastgesteld worden, dan wordt doorgaans een provisie bedongen, waarvan het bedrag wordt berekend op de vermoedelijke omvang van een jaarpremie. Bij het begin van ieder verzekeringsjaar na het eerste, wordt aan de hand van de verstrekte gegevens over het verlopen jaar, de juiste premie vastgesteld. De verzekeringnemer heeft de verplichting, binnen een bepaalde termijn, de nodige gegevens te bezorgen om de verzekeraar in staat te stellen de premie te berekenen. ° Speciaal karakter van de premieschuld. Technisch dient de premie voor compensatie van de risico's die andere verzekerden in dezelfde verzekeringstak zouden oplopen. Als eenheid van tijd, waarin premies en verwezenlijkte risico's gecompenseerd dienen te worden, nemen de verzekeraars een jaar. Dit aspect heeft als gevolgen de zogenaamde "jaarlijksheid" en de "ondeelbaarheid" van de premie. Het technisch beginsel van de ondeelbaarheid geldt enkel indien het uitdrukkelijk in de verzekeringsovereenkomst wordt bepaald. Voor de verzekeringen, waarvan de premie op het budget van de particulier zwaar kan doorwegen, wordt de betaling van de ondeelbare premie toegelaten in halfjaarlijkse, trimestriële of maandelijkse schijven. Maar dan voorziet de polis doorgaans dat die gesplitste betalingen geen afbreuk doen aan het ondeelbaar karakter van de jaarlijkse premie. ° Sancties bij wanbetaling. Volgens de nieuwe wet op de landverzekering houden de verplichtingen van de verzekeraar op zodra de verzekerde verzuimt de premie te betalen op de vervaldag. In de praktijk wordt echter in de overeenkomst bepaald welke sancties op wanbetaling van de premie staan. De verzekeraar kan 2 sancties nemen ofwel:

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 16

a) de schorsing van de dekking. b) de schorsing van de overeenkomst.

3.2.1.2 Verplichte meldingen bij het afsluiten van de verzekeringen.

° De juiste beschrijving van het risico. De rol van de tussenpersonen is hierbij van hoofdzakelijk belang; zij moeten hun verzekerden wijzen op hun verplichtingen bij de beschrijving van het risico en ze waarschuwen voor dan sancties waaraan zij bloot staan. Het verzekeringsvoorstel kan dienen als een hulpmiddel bij de juiste beschrijving van het risico. Het bestaat uit een formulier, waarin de verzekeraar een reeks vragen stelt i.v.m. het te verzekeren risico. Dat neemt echter niet weg dat deze vragenlijst onvoldoende kan zijn en dat, als de verzekeringnemer een inlichting kent die er niet op voorkomt, hij verplicht is deze mede te delen. Een andere nuttige maatregel om de verzekeraar veilig te stellen t.o.v. betwistingen vanwege de verzekeraar is de inspectie. ° Andere verplichte meldingen bij de onderschrijving. a) De hoedanigheid van de verzekeringnemer. Voor de zakenverzekering bestaat de contractuele verplichting de verzekeraar in te lichten over de juiste hoedanigheid waarin de verzekeringnemer handelt: als eigenaar, huurder, enz... De hoedanigheid van de verzekeringnemer duidt het belang aan dat de verzekeringsnemer heeft bij het behoud van de zaak. b) De melding van vroegere schadegevallen, van opgezegde en geweigerde verzekeringen. De verzekeraars nemen deze vermeldingen vaak als beoordelingscriteria van de te verzekeren gevaren. c) De melding van bestaande verzekeringen voor hetzelfde object.

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 17

Deze bepalingen hebben voor doel te voorkomen dat de verzekerde belang zou hebben in een schadegeval dat hem méér zou opbrengen dan het werkelijke geleden verlies. Ook is het nuttig dat de verzekeraar zou weten welke verzekeringen bestaan om de regeling van de schadegevallen te kunnen doen met inachtneming van de bepalingen i.v.m. pluraliteit van de verzekeringen. ° Sancties wegens ontoereikende meldingen bij het afsluiten van de verzekering. De wettelijke sanctie voorziet dat bij opzettelijke verzwijging of onjuiste mededelen van het risico is de overeenkomst nietig. 3.2.1.3 Melding van verzwaring van risico's tijdens de duur van de verzekering. Het kan gebeuren dat tijdens de verzekering het gedekte risico wordt verzwaard. Zo is het mogelijk dat er een grotere kans op schadegevallen kan ontstaan of dat de mogelijkheid geschapen wordt dat de gevolgen van een mogelijk schadegeval omvangrijker zouden kunnen zijn dan vroeger was voorzien. a) wettelijke regeling. zie supra. b) voorzieningen van de polissen. Behalve voor de levensverzekeringen, waar de kwestie van de verzwaring tijdens de overeenkomst zich niet stelt, hebben de verzekeraars in hun polissen zeer uiteenlopende regelingen getroffen. Maar praktisch altijd wordt uitdrukkelijk bepaald dat de verzekeringnemer aangifte moet doen van de verzwaring. Wanneer de verzekeringsnemer de verzwaring niet kent en dus onmogelijk is deze te melden, wordt door de meeste polissen voorzien dat de dekking behouden blijft maar dat de verzekerde is gehouden een premie aanpassing te dulden. 3.2.1.4 Verplichting in geval van schade. ° De aangifte

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 18

De verzekeraar moet zo vlug mogelijk op de hoogte gesteld worden als er een schadegeval is. ° De plicht tot verstrekking van inlichtingen en bijstand. De verzekeraar wenst grondig over de omstandigheden van de ramp en de mogelijke gevolgen ervan te worden ingelicht. Dit heeft zijn belang zowel in verband met de maatregelen tot het beperken van schade, als tot de vlotte regeling ervan. De polissen voorzien derhalve dat de verzekerde, naast de gedane aangifte, alle nuttige inlichtingen dient te verstrekken die hem door de verzekeraar gevraagd worden en dat hij al de onderzoeken die door de verzekeraar ingesteld zijn, moet vergemakkelijken. In de aansprakelijkheidsverzekeringen wordt voorzien dat de verzekerde elke schadevergoeding en aanmaning, zowel gerechtelijke als buitengerechtelijke, alle dagvaardingen en andere akten onmiddellijk aan de verzekeraar moet bezorgen. Indien door de schuld van de verzekerde een procedure niet tot een goed einde zou kunnen gebracht worden, zou de verzekerde daarvoor moeten instaan en de verzekeraar vergoeden.

OPMERKING. De verzekerde mag, en moet zelfs de feiten verklaren zoals ze zich hebben voorgedaan maar hij mag zijn schuld NIET erkennen. ° De plicht tot beperking van de gevolgen dan de ramp. a) wettelijke regeling. De wet op de verzekeringen voorziet dat de verzekerde al het redelijke in het werk moet stellen om de schade te voorkomen of te beperken. Blijkbaar verstaat de wet onder voorkomen van de schade niet het voorkomen van het schade verwekkend feit. Wat de wetgever heeft bedoeld is wel dat de verzekerde wanneer een feit

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 19

zich voordoet, dat dreigt schade te veroorzaken, de maatregelen moet treffen om die dreiging te weren. Deze verplichting van de verzekerde dient te worden nagekomen als een "goede huisvader". Een goed criterium is na te gaan wat de verzekerde zou gedaan hebben indien hij niet verzekerd was geweest. b) De bepalingen van de polissen. De polissen bevatten clausules die de wettelijke algemene verplichting van beperking van schade concreet aanpassen aan de noodwendigheden van de verzekeringstak tot dewelke de polis behoort. c) De kosten gemaakt voor de beperking van de schade. De wet op de verzekeringen bepaalt dat de verzekeraar gehouden is de kosten door de verzekerde gemaakt voor de beperking van de schade te vergoeden zelfs indien die kosten gevoegd bij het bedrag van de schade, het gedekte kapitaal zouden overschrijden en zelfs indien de genomen maatregelen geen gunstig gevolg hebben gehad. Daartegenover staat dat de polissen vaak de tussenkomst van de verzekeraar in die kosten beperken tot een zekere som. Ook voorzien ze meestal dat de genomen maatregelen redelijk moeten zijn.

3.2.2 De verplichtingen van de verzekeraar.

De essentiële verplichting van de verzekeraar is de betaling van de voorziene vergoeding in geval van schade. In de aansprakelijkheidsverzekering heeft de verzekeraar een bijkomende verplichting: zijn verzekerde in rechte te verdedigen, zolang het slachtoffer niet volledig is schadeloos gesteld. In schade- en aansprakelijkheidsverzekeringen heeft de verzekeraar bovendien een recht van subrogatie.

3.2.2.1 Regeling van schade bij de kapitaalverzekering.

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 20

De kapitaal- of sommenverzekering brengt geen moeilijkheden mee in verband met de bepaling van het bedrag van de vergoeding. Dat is op voorhand vastgesteld.

3.2.2.2 Regeling bij de zakenverzekering. De wet op de verzekeringen bepaalt dat de vergoeding geregeld wordt op basis van de waarde die het verzekerd object had op het ogenblik van de ramp. a) Gebruikswaarde. Dit is het bedrag dat zou moeten uitgegeven worden om dat object aan te werven verminderd met de vetusteit (sleet of normale afschrijving). Deze waarde beantwoordt het best aan de bezorgdheid de verzekerde te herstellen in de toestand die bestond voor het verlies van het verzekerd object. b) Verkoopwaarde. Dit is de prijs die men in normale omstandigheden zou kunnen bekomen door de verkoop van het object, zoals het, juist voor de ramp, bestond. Deze waarde dekt zelden het werkelijk geleden verlies. c) Aangenomen waarde. Dit is de waarde die op voorhand door deskundigen is vastgesteld en door de partijen is aanvaard. De verzekeraar mag deze waarde niet betwisten. Wanneer de getaxeerde waarde aanzienlijk vermindert in waarde dan kan elke partij de getaxeerde waarde verminderen, ofwel een einde maken aan de overeenkomst.

3.2.2.2.1 De winstverzekering in de zakenverzekering. De wet voorziet dat naast de uitbetaling van de schade ook de verwachte winst vergoed wordt.

3.2.2.2.2 De wijze van vergoeding. In principe betreft de verbintenis van de verzekeraar een vergoeding in geld en in de praktijk gebeurt dat ook zo.

3.2.2.2.3. De onderverzekering. Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 21

De wet bepaalt dat de verzekerde als zijn eigen verzekeraar moet beschouwd worden voor het bedrag van de waarde die de verzekerde som overtreft. Een oplossing tegen de onaangename verrassingen van de onderverzekering bij partieel verlies is de verzekering "in eerste risico".

3.2.2.2.4 Het bewijs van het verwezenlijkt risico. De verzekerde moet bewijzen dat: - hij ervoor verzekerd is en de omvang. - hij schade heeft geleden. - die schade het gevolg is van een feit dat door de polis als een gedekt risico wordt bestempeld. Wanneer de verzekeraar een bepaald risico heeft omschreven en bij de algemeen definitie van het gedekt gevaar uitzonderingen voorziet door sommige uitsluitingen van het risico te stipuleren, dan heeft hij de bewijslast van het bestaan van de elementen van die uitzondering of uitsluiting.

3.2.2.2.5 Rechten van derden op de vergoeding. Derden kunnen op het verzekerd object rechten hebben. In principe kunnen derden geen aanspraak maken opde vergoeding daar zij geen partij zijn in de verzekeringsovereenkomst. Nochtans heeft de wet bepaalde gevallen geregeld.

3.2.2.3 De regeling in de aansprakelijkheidsverzekering.

3.2.2.3.1 Algemeen. Deze verzekering heeft tot doel de bescherming van het patrimonium van de verzekerde in het algemeen tegen de vorderingen van derden die de aansprakelijkheid zouden inroepen. Deze verzekering heeft dus helemaal niet de vergoeding van het slachtoffer op het oog. Het opzet van de verzekeraar bestaat erin de aanspraak te minimaliseren zoals de verzekerde zelf, in wiens plaats de verzekeraar treedt, zou gedaan hebben indien hij niet verzekerd was geweest.

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 22

3.2.2.3.2. Verdediging van de verzekerde. Doorgaans wordt bepaald dat de verdediging een verplichting is van de verzekeraars zolang het slachtoffer niet is vergoed. Bijgevolg moet de verzekerde een passieve houding aannemen tegenover het slachtoffer. Hij mag bijgevolg: - niet onderhandelen - zijn aansprakelijkheid niet erkennen - niets vergoeden Wanneer de onderhandelingen, door de verzekeraar gevoerd, geen "regeling in den minne" hebben teweeggebracht, zal de verzekeraar instaan voor de verdediging in rechte, hetzij voor strafrechtbanken, hetzij voor de burgerlijke gerechten.

3.2.2.3.3. De vergoeding van de schade. Alhoewel "in principe" de vergoeding aan de verzekerde toekomt voorzien de meeste polissen, dat de vergoeding aan het slachtoffer van een ongeval wordt betaald. Het slachtoffer van een ongeval heeft inderdaad een voorrecht op het bedrag van de vergoeding en de verzekeraar loopt niet graag het risico tweemaal te moeten betalen indien de verzekerde nalaat de vergoeding aan zijn slachtoffer uit te keren.

3.2.2.3.4. Subrogatie van de verzekeraar. De verzekeraar, die de schade heeft vergoed, is in de plaats gesteld van al de vorderingen en rechten die de verzekerde heeft tegen een derde die aansprakelijk is voor de schade.

Goederen- en aansprakelijkheidsverzekering 3LM Lieve Lombaert 23