JUNI 2013
REPORTAGE
Van VIVO tot MCD COLUMN
Een Vreewijkse bruiloft REPORTAGE
De Dordtsestraatweg 1
Voorwoorden
> Wie iets wil leren over de geschiedenis van Vreewijk, hoeft niet ver te zoeken. Het woord ‘Vreewijk’ intikken in zoekmachine Google is genoeg om de hele ontstaansgeschiedenis bloot te leggen. ‘In 1913 werd de NV Eerste Rotterdamse Tuindorp opgericht door K.P. van der Mandele, J. Mees en L.J.C.J Ravesteyn. Het doel van deze NV was “het stichten en exploiteren van één of meer tuindorpen, bijzonderlijk ten behoeve van de minder gegoede bevolkingsklasse’ vertelt online encyclopedie Wikipedia.
Colofon het gevoel van vreewijk is een uitgave van museumwoning lede 40 in samenwerking met Stichting Hoedje van Papier Redactie: Marian Groeneweg, Cora van Rooijen, Thea Metske, Ellen Mannens (workshopleider, redactiecoördinator) Ondersteuning Lede 40: Shakira van Steenis, Jan Haak Ondersteuning Hoedje van Papier: Eveline de Vries, Hanneke Pleyte, Ellen Mannens (El Tekst)
Museumwoning Lede 40
Museumwoning Lede 40 is iedere woensdag en iedere eerste zaterdag van de maand geopend van 11.00 tot 16.00 uur. Bereikbaar via 06 37 26 26 96 en lede40@live.nl.
Met gepaste trots presenteren we de resultaten van dit magazine, dat door de inzet van velen tot stand is gekomen. We hopen dat alle deelnemers van de workshop journalistiek het leuk en leerzaam hebben gevonden. Stichting Hoedje van Papier gaat uit van kennis, talenten, creativiteit en verantwoordelijkheidsgevoel van deelnemers en probeert deze eigenschappen samen met hen verder te ontwikkelen. Op deze manier proberen we een steentje bij te dragen aan de ontwikkeling van verschillende deelnemers en te werken aan hun zelfbeeld en zelfvertrouwen.
2
De geschiedenis van Vreewijk is goed gedocumenteerd. Jaartallen, ontstaansgeschiedenis, stratenplan; alles is terug te vinden. Maar hoe voelde Vreewijk, hoe klonk Vreewijk, hoe rook Vreewijk? Om het Vreewijk van vroeger echt met alle zintuigen te ervaren is er de museumwoning. De woning aan Lede 40 waar de tijd heeft stilgestaan. De laatste bewoner woonde er van zijn geboorte tot zijn dood. Hij verhuisde niet en liet zijn huis ook niet aanpassen, waardoor bezoekers nu decennia terug in de tijd gaan zodra ze de woning binnen stappen. In dit magazine proberen we ook de zintuigen te prikkelen. Enkele Vreewijkers doken in de recente geschiedenis van de buurt met het doel in hun verhalen meer te conserveren dan alleen jaartallen. Sfeer, ‘onbekende bekende’ Vreewijkers, kleine anekdotes; samen brengen ze de complete sfeer van Vreewijk. Ga mee naar de VIVO en ontmoet Ada, wandel door de Dordtsestraatweg en haal herinneringen op aan vroeger. Mist u nog verhalen? Museumwoning Lede 40 is altijd op zoek naar de verhalen van Vreewijkers over Vreewijk. Lees het magazine, laat u inspireren en stap eens binnen bij de Lede 40 om uw verhaal te vertellen. Namens de redactie,
Ellen Mannens
Met medewerking van enthousiaste en goede workshopleiders is het gelukt dit project tot een succes te maken en hebben we de mogelijkheden gekregen met de deelnemers reportages te maken van interessante plekken in en buiten de wijk en interviews te houden met belangrijke mensen uit de buurt en de stad. Kortom, er is voor veel deelnemers een nieuwe wereld opengegaan. We wensen je heel veel leesplezier!
Het team van Hoedje van Papier
COLUMN Thea Metske
Een Vreewijkse bruiloft Ik trouwde toen ik 19 jaar oud was. Heel jong dus. Vanuit ons huis op de Lede liepen we over de rode loper. Mijn aanstaande man, Jan, een magere lange jongen met pikzwart haar, droeg een prachtig grijs pak en hield me vast. Zijn rechterarm om mijn schouders en zijn linkerhand op mijn linkerarm. Ik had een crèmekleurige jurk aan, een veldboeket in mijn hand en bloemen in mijn haar. De witte trouwschoenen van mijn zus liepen niet geweldig. Op hakken lopen deed ik in het gewone leven niet. De familie stond aan weerskanten van het pad en lachte en joelde toen we naar buiten kwamen. Het was erg warm en het leek of er onweer in de lucht zat. Gilles had zijn oude bordeauxrode Volvo gepoetst en de banden ingesmeerd met bandenzwart. Op de motorkap lag een krans van witte rozen en margrieten. De koeling van de motor haperde zodat de kachel aan moest om de overtollige warmte af te voeren. Jan en ik gingen achterin zitten. De warmte sloeg ons in het gezicht alsof we het krokodillenverblijf van Blijdorp binnen stapten. “Het kan even niet anders” zei Gilles, “we zijn er zo.” De fotograaf stapte met zijn linkervoet op de dorpel en nam een close-up van onze rode wangen.
Vreewijker Thea Metske werd in 1966 uitgeroepen tot Vreewijkbaby. Vreewijk vierde het 50-jarig jubileum van het tuindorp toen zij, als negende telg in een Vreewijkse familie, werd geboren. Daarmee was ze de jongste nieuwe inwoner van Vreewijk. Thea bleef in Vreewijk wonen en beleefde er mooie momenten, zoals haar huwelijk in 1986.
We reden de Lede uit, over het bruggetje van de Langegeer. Mooie lage huisjes met rode daken. Ik zag de melkboer in zijn groene VW-busje met rammelende flessen er bovenop die er net niet af vielen. Een glas koude melk, wat zou dat lekker zijn nu, dacht ik. Ras-Vreewijker Jan Oudenaarden fietste over de Korte Welle, een flauwe glimlach op zijn gezicht. De panden van zijn lange donkerblauwe jas fladderden boven zijn bagagedrager als vliegers aan een te kort touwtje. In de sloot dreef een zwaan met vier jongen als een witte zeilboot met vier grijze sloepjes in haar kielzog. Ze zwommen de andere kant op, naar de Brink. De buren stonden bij de heg. Tante Thea en Iet met Hanneke, tante Wil en Nelly. Ik zwaaide naar hen alsof ik in de gouden koets zat. De mouwen van mijn jurk plakten vast aan mijn armen als toffeepapier. “Moet je nou eens kijken” zei Jan. “Da’s toch geen gezicht.” “Watte?” “Die koelkast daar in die voortuin. Dat doé je toch niet?” Ik zag grote kannen met ijswater, glazen limonade met een rietje en schijfjes citroen op het randje. “Wat heerlijk. Een koelkast” zei ik. 3
Reportage
De BUURTSUPER
TEKST en BEELD: Cora van Rooijen
VIVO, buurtsuper en vaste waarde in Vreewijk. Want hoewel de buurtsuper inmiddels een MCD supermarkt is geworden, is de aloude sfeer gebleven. Arie Westdijk is er nog altijd een vertrouwd gezicht als eigenaar. Maar er is ook die andere vaste waarde: Ada. Hét gezicht in de winkel. Cora van Rooijen werkte van 1974 tot 1977 bij de VIVO en bezoekt haar oud-collega Ada op de werkvloer.
loop ik de MCD op de Groenezoom binnen. Mijn blik valt op de kassa en ja, daar zit ze... Ada. Ze kijkt me aan en daar komt ‘ie, de o zo bekende lach en ik kan het niet laten om naar haar toe te gaan. Het is half 6 en er zijn weinig klanten. Zoals altijd is Ada bereid tot een praatje. Ondertussen wordt een klant geholpen. Eén voor één gaan de boodschappen over de scan. Ik begin over de kassa’s van vroeger en de verhalen komen vanzelf.
Ada, het vertrouwde gezicht van VIVO tot MCD
‘De tweede kassa was een rekenmachientje’
Tijden veranderden. De VIVO is niet meer. Het werd eerst de Super, toen de Super de Boer en is nu een MCD supermarkt geworden. Mijmerend
En dan de prijzentang: door aan wieltjes te draaien, stelde je de prijs in om vervolgens alle artikelen in het schap te prijzen. Bij doosjes goed te
Als ik naar de MCD loop, komen de herinneringen weer vaag naar boven. Het moet 1974 zijn geweest. De VIVO. Ik stapte binnen en zag mijn collega’s Arie en Ada. Arie, die rustig en stil zijn werk deed. Ada, altijd met een grote glimlach van oor tot oor. Als ze echt lachte, klonk het aanstekelijk door de winkel. Ada en ik werkten in het begin meestal naast elkaar. Ada achter de vleeswaren, ik achter de groenten en we zaten afwisselend achter de kassa.
4
Scans waren er nog niet. We hadden de centenkassa. Eerst tikte je de guldens in, dan de tientallen achter de komma en dan de centen om vervolgens met de zijkant van je hand op de knop te drukken die alles weer bij elkaar optelde. Bij grote drukte was er een tweede kassa, maar daar stond niet meer dan een rekenmachientje die dienst deed als kassa. De tweede kassa werd alleen bij een lange rij gebruikt. Het was niet zoals nu: 3 in de rij, kassa erbij.
doen, maar bij flessen werd het al meer een klus om het prijsstickertje precies op de dop te krijgen. Zakken waren een regelrechte ramp, die moest je stuk voor stuk door je handen laten gaan om er met de tang het prijsje op te plakken. Het voordeel was wel dat je leerde wat de artikelen kostten. Op de maandag kwamen we vroeger en gingen we de winkel door om de reclames van die week uit ons hoofd te leren. Een hele klus, maar nu lachen we er om.
‘Je hebt de winkel ook al lang, hè?’
Na mijn opmerking dat Ada altijd in de winkel is blijven werken, kijkt ze me ineens verbaasd aan. “Welnee ik ben een jaar of 15 weggeweest hoor, om mijn kinderen op te voeden.” Ik val helemaal stil. Hoe kan dat nou? Ik ben altijd in dezelfde straat in Vreewijk blijven wonen en kwam al die jaren nog regelmatig bij de buurtsuper. Oké, niet dagelijks en vaak ook niet wekelijks, maar hoe kan het dat ik Ada dan niet gemist heb? Inmiddels is er een wat oudere dame bij de kassa komen staan. Ze mengt zich in het gesprek, omdat ook zij al klant is sinds de VIVO-tijd. Ook zij kan zich geen periode zonder Ada herinneren. “Ach”, lacht Ada, “soms zegt een klant: je hebt de winkel ook al lang hè? Dan leg ik maar uit dat ik er gewoon werk en dat Arie de baas is.”
“Ik werk hier gewoon, Arie is de baas”
ADA
Ik merk dat het inmiddels al over half 7 is en besluit naar huis te gaan. Onderweg loop ik nog te piekeren hoe ik nou niet heb gemerkt dat Ada zo lang niet bij de buurtsuper heeft gewerkt. Mijn gedachten komen snel op iets anders, want vlak bij mijn huis kom ik tot de ontdekking dat ik geen boodschappen heb gedaan. Lachend ga ik naar binnen en dan weet ik ook de oplossing: dát is nou Ada. Zo vertrouwd dat je het idee heb dat ze er gewoon altijd is.
De baas ligt op de grond
Een week later ga ik weer naar de MCD en neem, als ik binnenkom, het beeld in me op. Ada achter de kassa en in het pad achter de kassa zie ik Arie, half liggend op de grond. Ada lacht naar me en ik zeg: “Dat zie je ook niet elke dag, de baas liggend op de grond.” “Nee”, lacht Ada terug. “En dan maar zeggen dat de baas zo hard werkt.” Arie zegt niks, maar glimlacht. Zo’n buurtsuper heeft toch wel weer iets wat je in de grote supermarkten niet vindt. Dat kneuterige en de tijd om een klant nog te woord te staan.
Arie westdijk
Vandaag ga ik wel met een boodschap naar huis. IJs voor mijn kleinzoon en de wetenschap dat Ada en Arie, die ik al 37 jaar ken, er de volgende keer ook nog zijn. 5
peter van dam
reportage Marian Groeneweg
peter van dam Sigarenwinkel al meer dan 85 jaar aan de Dordtsestraatweg
De Dordtsestraatweg is één van de oudste straten die door Vreewijk loopt. Het was vroeger een levendige winkelstraat met tal van winkeltjes waar wijkbewoners hun dagelijkse boodschappen konden doen. Zoals bakkers, slagers, groenteboeren en waterstokers. Dit soort winkeltjes verdwenen tegen het einde van de vorige eeuw. Slechts één winkeltje blijkt na meer dan 85 jaar nog te bestaan: het sigarenwinkeltje van Peter van Dam. Hoe houdt hij zich staande in zo’n veranderende omgeving? Het is een klein winkeltje op de hoek van de Dordtsestraatweg en de Sikkelstraat: de tabaksspeciaalzaak van Peter van Dam. De etalage is opgesierd met sigarendozen en andere tabakswaren. Tevens is er een visnet gedrapeerd, hangen er meeuwen en staat er een schilderij met strandtafereel. Een stukje heimwee naar het voorjaar, dat nu, half mei, maar niet wil aanvangen. De ene na de andere klant komt naar binnen voor een kleine boodschap; een pakje sigaretten, een staatslot, beltegoed voor een Hi-abonnement. Even wordt met een klant de roofoverval besproken, die de vorige avond bij het restaurant van de buren heeft plaatsgevonden. Maar Peter van Dam is de Rotterdamse nuchterheid zelve en haalt zijn schouders in berusting op. Achter de toonbank 6
scharrelt een zwarte poedel rond. Hij reageert wat schuchter als een vrouwelijke postbode, die de post binnen brengt, hem probeert te aaien. De zwarte poedel blijkt de trots te zijn van Peter van Dam, getuige enkele foto’s aan de wand.
‘Oma had geen zin in het boerenleven’
“Ik heb de winkel van mijn ouders overgenomen in 1976. Als kind hielp ik al vaak mee in de winkel”, vertelt Peter, als er even geen klant binnenstapt. “Mijn vader was eerst werkzaam in de bouw, maar door verwondingen die hij had opgelopen in de oorlog moest hij daarmee stoppen. Hij nam de winkel over van zijn moeder. Mijn oma is begonnen in 1926 met het sigarenwinkeltje. Ze was getrouwd met een tuinder, maar had niet zoveel zin in het boerenleven. Toen er een winkelpand aan de Dordtsestraatweg te koop stond, begon zij hierin haar winkeltje. Niet dat het allemaal zo makkelijk was. Een hypotheek kreeg je in die tijd alleen als je zelf flink wat gespaard had. Met wat hulp van vrienden werd het bedrag bij elkaar gesprokkeld. Zij verkocht van alles: tabak - waarvan een groot gedeelte pruimtabak - garen, tollen, stroopsoldaatjes, koppies en bakkies. Je kunt het zo gek niet verzinnen. En natuurlijk sigaren. Dat alles ging per stuk.”
Van de Katendrechtse Lagedijk tot Barendrecht
In de tijd dat Peters oma begon met haar winkeltje, liep de Dordtsestraatweg nog vanaf de Katendrechtse Lagedijk helemaal door tot aan Barendrecht. Er stonden enkele boerderijen uit de tijd dat het hier nog echt landelijk was. Langzaam maar zeker rukte de bebouwing op met de komst van de Landbouwbuurt en Tuindorp Vreewijk. De Dordtsestraatweg werd hierdoor een winkelstraat met tal van buurtwinkeltjes. Schuin tegenover de winkel van oma Van Dam lag het stadion van voetbalclub Feyenoord. “Als Feyenoord speelde was het extra druk in mijn oma’s winkel”, vervolgt Peter. “Maar ook als Feyenoord niet speelde, was er altijd behoorlijk veel klandizie. De winkeldeur was nooit op slot.”
flinke VERanderingen
In de loop van de jaren onderging de Dordtsestraatweg flinke veranderingen. Het noordelijke gedeelte verdween door de bouw van de huizen in de Tarwewijk. Het zuidelijke deel werd vervangen door de Spinozaweg. Boerderijen werden gesloopt en vervangen door saaie huizenblokken. Later verdwenen de oude huizen en panden, die rond 1900 waren gebouwd. De meesten werden vervangen door nieuwbouw.
Winkelcentrum Zuidplein veranderde het koopgedrag
Tot de jaren tachtig was de Dordtsestraatweg een levendige winkelstraat met tal van winkeltjes voor de dagelijkse boodschappen. Maar er waren ook enkele opmerkelijke winkels te vinden. Zoals het kousenwinkeltje, waar sommige mannen niet alleen kousen kochten voor hun vrouw, maar ook voor zichzelf. Wolshop Ria, zo’n echt handwerkwinkeltje en Radio Wiro voor ouderwetse reparaties van radio’s en tv’s. En dan die vreemde combinatie van enkele winkels vlak bij elkaar: een zaadhandel, doe-het-zelf winkel, een seksshop en het Zuiderparkhotel. Door de komst van supermarkten en winkelcentrum Zuidplein veranderde het koopgedrag van de mensen. Veel van die kleine levensmiddelenwinkeltjes werden overbodig en verdwenen. Hoe hield de sigarenwinkel van Peter van Dam zich staande? “Door mij aan te passen aan de tijd”, geeft Peter als antwoord. “Ik verkoop naast de tabaksproducten ook snoepgoed, telefoonkaarten, staatsloten, tijdschriften en wenskaarten.” En levensmiddelen. Peter van Dam heeft een schap vol potten groenten, flessen frisdrank en wc-papier. “Ja, dat kopen de mensen als ze iets vergeten zijn in de supermarkt. En ook oudere mensen, die slecht ter been zijn. Voor hen is Zuidplein net iets te ver.”
De tabaksspeciaalzaak van Peter van Dam, op 7 de hoek van de Dordtsestraatweg en de Sikkelstraat.
een stukje geschiedenis
De Dordtsestraatweg
Al in 1599 kreeg Rotterdam het veer tussen Katendrecht en Coolhoek voor 10 gulden per jaar in erfpacht. Dit vormde het begin van de Dordtsestraatweg, toen nog Charloisse Zeedijk genoemd, ook bekend als Oudeweg.
Omstreeks 1800 werd de weg onder Napoleon als postroute bestraat en werd daarom Koninklijke Straatweg genoemd.
Door het graven van de Maashaven, verdween het gedeelte van Katendrecht tot de Katendrechtse Lagedijk omstreeks 1900.
Van 1917 tot 1937 lag het Feyenoord-stadion achter de huizen van de Dordtsestraatweg (ter hoogte van het voormalig Zuiderparkhotel). Met een tijdelijke terugkeer tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het gedeelte vanaf de Katendrechtse Lagedijk en Pleinweg verdween door de bouw van de Tarwewijk eind jaren veertig.
Van 1898 tot 1956 reden er stoomtrams van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij (RTM) vanaf de Groene Hilledijk over de Dordtsestraatweg. In 2004 is tramlijn 25 teruggekeerd.
In 1960 werd het gedeelte van de Dordtsestraatweg dat door Lombardijen liep gewijzigd in Spinozaweg en Pascalweg.
Dit magazine is mogelijk gemaakt door:
8