wie LA Raeven wat kunst over de invloed van media en ideaalbeelden waarom maakten onlangs in China een docu over beenverlenging
Wie mooi wil zijn, moet pijn lijden Kunstenaarsduo LA Raeven zit nooit verlegen om reacties op hun werk. Niet zo verrassend: ze verheffen hun extreem magere verschijning tot kunst object (in Wild Zone, 2001) of doen in de video Love knows many faces (2005) een waarachtige poging elkaar te verdrinken. De vraag is vaak gesteld: is dit kunst of het echte leven? LA Raeven draait wijselijk om het antwoord heen. ‘De meeste mensen zien niet dat we ons werk vanuit oprechte verontrusting maken.’ tekst Edwin Verhoeven fotografie Patrick van de Luijtgaarden
16
Voor hun recente documentaire The Height of Vanity verbleven Liesbeth en Angelique Raeven drie maanden in China. The Height of Vanity portretteert een Chinees meisje dat gevangen zit in haar obsessie voor westerse schoonheidsidealen. Zij heeft ruim dertig operaties ondergaan en het opzettelijk laten breken van haar benen om deze te verlengen is daarvan een van de meest ingrijpende. Onder helse pijnen draait ze dagelijks zelf de schroeven aan die haar onderbenen oprekken. ‘Ik begrijp dat meisje wel,’ vertelt Angelique. ‘In China word je op vreemde manieren gediscrimineerd. Voor een baantje in een restaurant moet je minimaal 1.65 meter zijn. Puur een image-issue, want om dat werk te doen heb je die lengte niet nodig. Dit meisje wordt ook door haar schoonouders met de nek aangekeken, die willen haar vanwege haar lengte niet als schoondochter hebben. Zelf heb ik mij ook altijd te klein gevoeld in Nederland en voel me daar gefrusteerd over. Een verlenging zou ik zelf niet snel doen. Je verandert namelijk de verhoudingen van je lichaam en dat vind ik er gevaarlijk aan.’ schokkend De terloopsheid waarmee lichaamsverhoudingen worden verstoord, is het centrale thema van The Height of Vanity. Angelique: ‘Het was schokkend om de werkelijke situatie in het ziekenhuis te zien. Als je vraagt om 12 centimeter verlenging, voeren ze dat uit. Terwijl maximaal 6 centimeter medisch verantwoord is.’ Liesbeth: ‘Het gaat ons dus niet om de cosmetische operatie, maar vooral om het feit dat die operatie je lichaamsverhoudingen aantast. Je wordt er langer door en dat kan mooi zijn, maar tegelij kertijd is het niet mooi dat je je verhoudingen verandert. Angelique: ‘De arrogantie van het westen is dat ze de Chinezen dit schoonheidsideaal oplegt. Zij krijgen dat aangeleerd omdat ze het overal in de media en op billboards zien. Waarom zou je het niet omkeren, en juist de Chinese identiteit of maten als het ideaal zien?’ Liesbeth: ‘De Chinezen zien de negatieve effecten niet en kijken alleen naar de kans om welvarender te worden. Het zijn ook niet de rijke jongelui die het willen, maar jonge mensen van het platteland die het in de stad willen gaan maken.’
‘We missen waardering voor het feit dat we onze kwetsbaarheid durven te tonen’
Angelique (links): 'Waarom niet juist de Chinese maten als ideaal zien?'
LA Raeven werkt en woont samen in Amsterdam. Angelique: ‘Ook toen we nog apart werkten, liet ik alles eerst aan Liesbeth zien en besprak met haar al mijn twijfels. Zij was de persoon die het voor mij op een rijtje kon zetten.’ Liesbeth: ‘Maar we waren uiteindelijk toch zelf verantwoordelijk voor onze beslissingen en dat is ver velend. Ik vind het een voordeel dat we dat nu samen doen. Vaak word je ook heel kritisch besproken en dan is het fijn niet in je eentje verantwoordelijk te zijn voor je keuzes.’ In eigen land reageert men vaak vanuit een vooroordeel op het werk van LA Raeven. Liesbeth: ‘Het grootste vooroordeel is natuurlijk dat we anorexia zouden hebben en daardoor niet inzien hoe ‘fout’ ons werk zou zijn. Het komt ook door de Nederlandse mentaliteit: we hebben altijd wat te klagen, het is nooit goed. Daarnaast zijn ze hier erg rap met het verkondigen van hun mening. De meeste mensen zien niet dat we ons werk vanuit oprechte verontrusting maken. We ergeren ons aan recensies van mensen die ons blijkbaar ons succes niet gunnen en ons werk daarom zonder uitleg afkraken, en missen waar dering voor het feit dat we onze kwetsbaarheid durven te tonen. In het buitenland bekijkt men ons werk veel objectiever en meer vanuit een historisch kader.’
spiegel Toch is het werk van de tweelingzusjes ook in het buitenland niet onomstreden. Hun in het Franse Fresnoy (bij Lille) geplande performance is vooralsnog geweigerd. Liesbeth: ‘Daarin willen we het publiek laten zien hoe mensen ons als tweeling bejegenen. Ze vragen nooit hoe het met je gaat; maar zijn meteen aan het vergelijken. Jij bent groter, of dikker, of leuker. Mensen beseffen niet hoe pijnlijk dit is en daarom wilden we de bezoekers dit duidelijk maken, door ze met elkaar te vergelijken en commentaar te leveren terwijl ze ons niet zien maar wel horen. De instelling in Frankrijk was zo bang voor boze reacties, dat we het niet mochten doen.’ LA Raeven houdt het publiek graag een spiegel voor. Die spiegel is echter ook een strategie om om te gaan met het etiket van performance-kunstenaars dat aan hen kleeft. Liesbeth: ‘Bijna iedereen denkt dat wij graag zelf in onze projecten spelen, maar wij haten dat en zouden het het liefst voorkomen. Voor je identiteit als kunstenaar is het echter belangrijk dat je zelf je performance uitvoert. Ik vind het wringen als je daar iemand anders voor gebruikt. Wel proberen we in plaats van onszelf het publiek in de schijnwerpers te zetten. Zo hebben we een performance gedaan waarbij alle bezoekers werden gewogen en gemeten en ze daarna op basis van hun body mass index in groepen verdeeld werden. Dat was iedere keer een enorme rel.’
Beste idee volgens LA Raeven
Heeft LA Raeven ideeën waarvan ze denkt dat
‘Marcel Duchamp met zijn pispot is een van de betere.
ze te controversieel zijn om te voeren?
Ons eigen beste idee is altijd het idee waar we mee bezig
‘Constant. Het gaat zelfs zo ver dat we ons eerst een
zijn. Dat zorgt steeds voor een soort enthousiasme dat
beetje moeten schamen voor ons ideeën en dan pas
ons verder drijft.’
weten dat we goed zitten.’