atelier en een podium voor ongevraagde meningsuiting. Skaters en free runners ‘reinvent the city to fit their needs’ volgens Coan Nichols en Rick Charnoski, twee Amerikaanse kenners; ze doorkruisen de stad op zoek naar interessante obstakels. Maar ook break- en streetdancers maken aanspraak op een plek op straat. In het beleid voor de creatieve stad fungeren urban jongeren als één van de groepen voor wie plaats moet worden ingeruimd om de stad aantrekkelijk te maken voor de creatieve klasse. Ze mogen helpen om hun woonplaats een ‘jong’ imago te bezorgen. De vraag is echter of er in het laboratorium van de stedelijke heruitvinding niet méér voor hen te doen is dan de rol van culturele bruistablet te vervullen. In deel 1 van dit verslag is al ingegaan op graffiti als het opduiken van creativiteit uit de underground van de stad en op het bestaan van urban design, voor posters en ander drukwerk. Daar ligt een schakel met de wereld van het reguliere design. Die is er ook in personele zin: ontwerpers, met name rond de Design Academy Eindhoven, die met één voet in beide werelden staan doordat ze naast hun ‘officiële’ werk rappen, breaken of graffiti ‘schrijven’. Het gaat hier om jonge mensen, die zeer actief zijn in een graffiti- en stickercultuur met internationale reputatie en van wie een aantal betrokken is bij, of banden heeft met, activiteiten voor en met bewoners in de wijken. Deze connectie tussen de urban arts en de wereld van design en architectuur zou experimenteel kunnen worden uitgebouwd met het oog op de invulling van de hiervóór gesignaleerde ‘witte vlek’ die de heruitgevonden stad in de beleidsdocumenten vooralsnog is. Florida’s visioen van een koploper in de economic development race lijkt niet veel verder te gaan dan een born-again ‘oude binnenstad’, met een gezellige mix van boetieks, horeca en mini-theatertjes; uiteindelijk gaat het hem ook niet om een nieuwe, maar om een welvarende stad. De vraag rijst of de urban arts de potentie hebben om bij te dragen aan stedelijke concepten die meer ‘van deze tijd’ zijn. In vergelijking met de reguliere ontwerpers en kunstenaars die zich bezighouden met de stad beschikken urban artists over het voordeel van onbevangenheid. Voor de regulieren is kunst en vormgeving zo vaak een kwestie van probleemoplossen geworden. Er wringt iets tussen mensen en hun omgeving, tussen mensen onderling, tussen kunst en publiek, en kunstenaars en designers voelen zich aangesproken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid om daar iets aan te doen. (Ter illustratie: aan de Design Academy Eindhoven studeer je niet meer af op grafische vormgeving of meubelontwerpen, maar op Man and living, Man and communication, Man and leisure en nog vijf andere ‘Man and’-combinaties. Niet de verantwoorde stoel is het eindproduct, maar een way of life.) Dat kan leiden tot een ongemakkelijk bewustzijn dat je op de vingers wordt gekeken in afwachting van een originele, spannende oplossing – die juist daardoor (te) kunstmatig uitpakt. Van zulke inhibities hebben urbans geen last. Zij gaan de wereld te lijf vanuit een natuurlijke assertiviteit, speels en zonder in krampachtigheid te vervallen. Van urbans wordt in deze context verwacht dat ze bereid zijn om verder te gaan dan ‘hun ding doen’ en om in gesprek te gaan met reguliere vormgevers van de stad. De uitkomst blijft ongewis, maar de uitdaging aan te gaan is de moeite waard. Creatieve spoorzones: een kanttekening Op het ogenblik worden vrijkomende industrieterreinen en spoorwegemplacementen in verschillende steden aangewezen als laboratoria voor Nieuwe Stedelijkheid. De oude kanaalzone dwars door Helmond moet worden ‘herontwikkeld’ tot een ‘multifunctioneel centrumgebied met woningen, winkels, cultuur, onderwijs, leisure en nieuwe bedrijvigheid’. Den Bosch wil van zijn spoorzone ‘een nieuw, multifunctioneel en levendig centrumgebied’ maken ‘als aanvulling op de historische binnenstad’ die ‘op een steenworp afstand’ ligt en uit onderzoek tevoorschijn komt als ‘één van de beste binnensteden van ons land’. Ook daar worden woningen gecombineerd met ‘cultuur en creatieve bedrijvigheid’. De Tilburgse spoorzone wordt getransformeerd tot een ‘hoogstedelijk centrumgebied’, ‘een nieuw, levendig, multifunctioneel gebied waar Tilburg zich presenteert als een moderne stad: vernieuwend, daadkrachtig en experimenteel’. Breda heeft soortgelijke plannen met het terrein van de voormalige conservenfabriek Clavis. ‘Cultuur’ wordt steevast genoemd als één van de functies waarin de nieuwe ‘multifunctionele centra’ moeten voorzien.
27