ZABYTKI W KRAJOBRAZIE
7 |8 | Murowana altanka i „Zadumana” (7)
oraz „Belweder” (8) − ze zbiorów Marty Krauss-Kurowskiej z ok. 1928 r.
(zdjęcia: 3, 4, 5 – Anna Dymek) ...............................................................................
„Belwederem” na pamiątkę kolejnych pobytów w nim Stanisława Wojciechowskiego – polityka i drugiego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (w latach 1922-1926). Wojciechowski bywał częstym, prawie corocznym gościem Szpindlerów. Wraz z chorowitym wnukiem spędzał w Soplicowie letnie wakacje aż do 1939 r. To tu powstały niektóre z jego prac naukowych. Przedwojenne zagospodarowanie długiej działki położonej wzdłuż ul. Bernardyńskiej przedstawia „zdjęcie z natury”, czyli plan posesji opracowany prawdopodobnie około 1935 r. przez Stanisława Russka, w związku z drobnymi zmianami w jej programie. Na podstawie tego planu można szczegółowo opisać poszczególne, wydzielone części nieruchomości. Od południa była to część reprezentacyjna, w której znajdowały się „Sopliczanka” i związany z nią park. A dalej willa Szpindlerów ustawiona tuż przy drewnianym ogrodzeniu od strony ulicy z rozciągającym się za nią ogrodem oraz zlokalizowane w północnej części terenu: „Zadumana”, „Belweder”, różne budynki gospodarcze, sad i warzywnik. Ogród przy willi „Zadumana” projektował znany warszawski planista Wacław Tański (1874-1943), który był głównym ogrodnikiem Łazienek Królewskich, a także autorem pierwszego nieodnalezionego projektu otwockiego parku miejskiego. Wszystkie części układu tworzyły odrębne kompozycje, powiązane ze sobą za pomocą odmiennie ukształtowanych alejek. Swobodnie poprowadzone alejki w związanym z pensjonatem parku prowadziły do usytuowanej na niewielkim wzniesieniu drewnianej altanki. Bardziej regularny układ cechował kompozycję pomiędzy trzema głównymi budynkami. Prawie na osi środkowej willi „Zadumana” wykonano kwadratową fontannę; przy ul. Bernardyńskiej murowaną arkadową
46
| Spotkania z Zabytkami
7 altankę z figurą Matki Boskiej. Od tej strony znajdował się też kort tenisowy. Na tyłach „Zadumanej” był „Belweder”. W części gospodarczej znalazły się: drewniana stajnia (potem przerobiona na garaż), szopa i komórki drewniane, murowana oranżeria (cieplarka), drewniane kurniki, ule i ustęp. Okres drugiej wojny światowej nie przyniósł założeniu zasadniczych zmian. Teren zajęli Niemcy, pozwalając dawnym mieszkańcom zajmować jeden z budynków: ich dawny dom własny. Mimo obecnych zmian, a zwłaszcza powojennego przejęcia nieruchomości przez skarb państwa i podzielenia pomiędzy trzech użytkowników, nadal widoczna jest pierwotna kompozycja założenia, świadcząca o dawnej świetności. Próby czasu nie przetrwały niektóre zabudowania, elementy tzw. małej architektury, komponowane ścieżki łączące się wzajemnie z poszczególnymi budynkami zespołu. W okresie powojennym, gdy mieścił się w „Sopliczance” Dom Dziecka prowadzony przez Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, a w latach następnych ośrodek szkolno-wychowawczy dla dziewcząt, zmieniono wygląd nie tylko wnętrz budynku (w niedużym zakresie), ale i jego otoczenie. Rozebrano przedwojenne budynki 5-6 2017
gospodarcze, a w miejscu jednego z nich postawiono prowizoryczny drewniany budynek pomocniczy (według projektu znanych architektów warszawskich: Stanisława Brukalskiego i Wacława Bronisława Kozińskiego z 1948 r.). Z całej nieruchomości tylko jeden z obiektów pozostaje obecnie w rękach rodziny pierwotnych właścicieli. Jest nim zachowany w prawie niezmienionej formie mały drewniany dom własny Ignacego Szpindlera. Prezentuje się najlepiej spośród wszystkich. W najgorszym stanie wydaje się niegdyś okazały budynek zaprojektowany przez Mieszkisa, o którym w 1935 r. Cezary Jellenta pisał, że „chce być architektonicznie niebanalnym. Jakieś podcienia, arkady, przybudówki, kaplica. Obyż jak najprędzej wyszedł z powijaków!” (Sosny otwockie, Warszawa 1935, reprint). Od dłuższego czasu budynek ten stoi nieużytkowany, wraz z działką stanowi prywatną własność. Nie jest objęty ochroną konserwatorską, podobnie jak i pozostałe budynki dawnej „Osady Sopliczanka”. Jak informują strony internetowe, obecny właściciel w najbliższej przyszłości planuje modernizację pensjonatu „Sopliczanka” i jego rozbudowę w celu zorganizowania tu dużego centrum rehabilitacji i wypoczynku, przeznaczonego dla osób