5
4 4 | Detal konstrukcji schodów „Joly-Treppe” według firmowego katalogu z około 1895 r. 5 | 6 | Wzory dekoracji podstopnic schodowych według firmowego katalogu (5) oraz sygnowana podstopnica schodów sanatorium (6)
(zdjęcia: 1 – Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, 2-6 – Leszek Wawrykiewicz) ...........................................................................................................................
kolorystyką ażurowych schodów, która z kolei utrzymana była w odcieniach chłodnej zieleni. Ze względu na wartość zabytkową obiektu, na którą składają się zarówno wartość naukowa, historyczna i inżynieryjna oraz wysoka wartość artystyczna, wojewódzki konserwator zabytków rozpoczął w maju 2013 r. procedurę
6
objęcia głównej klatki schodowej budynku dawnego sanatorium prawną ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru zabytków. Wytwórnia żelaza „Eisenwerk Joly” dziś już nie istnieje – przy Dessauer Straße 12 w Lutherstadt Wittenberg pozostały po niej jednak ceglane, wzniesione w duchu secesji
zabudowania, figurujące na liście zabytków kultury i użytkowane obecnie jako obiekt handlowy. Jedną z ciekawszych pamiątek po tej dawnej wytwórni jest również olsztyńska realizacja patentowych schodów ogniotrwałych „Joly-Treppe”. Leszek Wawrykiewicz
Spotkanie z książką
CENNE, BEZCENNE, UTRACONE
E
dycja wydawanego przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów kwartalnika „Cenne, bezcenne, utracone” za rok 2013 ukazała się – nietypowo − w formie rocznika, w zwiększonej do 174 stron objętości. To wyjątkowe wydanie poświęcone zostało pamięci zmarłego w ubiegłym roku Piotra Ogrodzkiego – współtwórcy pisma, a od 2012 r. redaktora naczelnego. W numerze przypomniane zostały artykuły autorstwa Piotra Ogrodzkiego, które już można było czytać na łamach CBU, w tym pochodzący z 1997 r. pierwszy tekst Kradzieże dóbr kultury w Polsce i ostatni, opublikowany w 2012 r. – Powrót do Sadłowa (o odzyskanej monstrancji z miejscowego kościoła). W periodyku znalazło się poza tym wiele bardzo interesujących tematów. Genowefa Horoszko pisze o monetach książąt pomorskich, które wchodzą w skład kolekcji Muzeum Narodowego w Szczecinie, Karina Chabowska – o odnalezionych dwóch szkicach pędzla Marcella Bacciarellego, a Helena Kowalska, Lech Łopuski i Magdalena Mielnik – o przekazanych w 2010 r. przez Fundację Pruskiego Dziedzictwa do Muzeum Narodowego w Gdańsku dziełach sztuki. Ciekawa jest historia ujawnionego w 1990 r. Archiwum Głównego Zarządu Bibliotek w Generalnym Gubernatorstwie w Krakowie (Andrzej Mężyński) i dzieje dokumentów rodu Szembeków, przekazanych w 2012 r. do Biblioteki Jagiellońskiej (Monika Kuhnke). To niejedyny szczęśliwy powrót zabytku w 2012 r.; wtedy też, jak pisze Daniel Reniszewski, do Biblioteki Muzeum-Zamku w Łańcucie zostały przekazane faksymile dwóch najstarszych jej katalogów. Na przykładzie opisanych przez Arkadiusza Wagnera losów biblioteki z kościoła Mariackiego w Złotoryi możemy poznać
40
| Spotkania z Zabytkami
3-4 2014
nie zawsze trafne decyzje co do powojennego zabezpieczania poniemieckich księgozbiorów przez polskie służby biblioteczne. Artykuły Iwony Arabas i Ryszarda Nowickiego dotyczą natomiast mało znanych kolekcji, których ślady znajdują się za granicą: przyrodniczej, należącej do księżnej Anny Jabłonowskiej, oraz dzieł sztuki hrabiów Skórzewskich. Niewielu czytelników pewnie pamięta, że w ubiegłym roku minęła 92. rocznica podpisania w Rydze Traktatu Pokojowego między Polską, Rosją i Ukrainą. O zapisach tzw. traktatu ryskiego przeczytać możemy w artykule Hanny Łaskarzewskiej. Jerzy Petrus pisze o powojennych losach obrazów z kościoła w Żółkwi, Jan Skłodowski – o siedzibach rodowych Witkiewiczów na Litwie. Temat konserwacji znanych obrazów Martina Altomontego „Bitwa pod Wiedniem” i „Bitwa pod Parkanami” porusza Paweł Sadlej, problematykę ochrony skansenowskich muzeów Teresa Lasowa, a ubezpieczeń muzealiów w ekspozycjach stałych – Iwona Gredka. W periodyku zamieszczono też kilka tekstów dotyczących zagadnień prawnokarnych, wywozu zabytków za granicę oraz kradzieży i fałszerstw dzieł sztuki (Wojciech Krupiński, Barbara Brozda, Katarzyna Jóźwiak, Wojciech Szafrański, Olgierd Jakubowski). Numer zamykają trzy katalogi: strat, strat wojennych 1939-1945 i katalog obiektów poszukiwanych przez Interpol. Wymienione tematy nie wyczerpują bogactwa zagadnień przedstawionych w czasopiśmie. Czytelnicy, którzy chcą kupić ostatnie wydanie „Cenne, bezcenne, utracone”, mogą się kontaktować z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (www.nimoz.pl).