HANNA DZIELIŃSKA
mauretańskimi), pałac w Duninowie (koniec XIX w.), pałac w Ujeździe (18821886). W latach 70. XIX w. odnotować można też ciekawe zjawisko naśladowania architektury doby stanisławowskiej – przede wszystkim pałacu łazienkowskiego czy pałacu w Natolinie – przy czym podkreślić należy, że nurt klasycystyczny nieprzemijająco trwał, jako drugo- czy nawet trzeciorzędny przez cały wiek XIX. Do przykładów tego charakterystycznego, wzmożonego zainteresowania architekturą stanisławowskiego klasycyzmu należą m.in. mazowieckie pałace w Brzeźnie (ok. 1900 r., proj. L. Marconi, wyk. S. Marchwicki) i Rykałach (na bazie budowli znacznie wcześniejszej, przebudowany w l. 1923-25 prawdopodobnie wg proj. W. Wójcickiego), pałac w Żemłosławiu (wykończony 1882 r.) czy modelowy dla omawianego zjawiska pałac Tyszkiewiczów w Wace Trockiej koło Wilna (1876-1800, proj. L. Marconi). Na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego powstawały natomiast – już nieco później, bo na początku XX w. – ciekawe realizacje nawiązujące do klasycyzmu końca XVIII w. – pałace Rogera Sławskiego w Skoraszewicach (1908 r.), Wolsztynie (przebudowa: 1910 r.) i Dłoni (ok. 1912 r.), klasycystyczne dwory w Bieganowie (1910. proj. S. Cybichowski), Sobiejuchach (1912 r.) i Wódkach (pocz. XX w.) czy zaprojektowane w duchu późnego baroku przez tego samego architekta pałace w Piotrowie (1907 r.) i Chudobczycach (1910 r.). Wymienione realizacje były egzemplami tzw. „stylu krajowego” w Wielkopolsce. Świadome nawiązywanie do klasycyzmu polskiego 2. poł. XVIII w. stanowiło doskonały grunt do rozwoju tzw. stylu dworkowego7. Miał się on Stać jedną z propozycji stylu narodowego. Jego kształtowanie się zazwyczaj łączone jest w literaturze przedmiotu z nieco późniejszymi konkursami z początku XX stulecia: na projekt dworu w Opinogórze (1908 r.), na projekt dworku na wystawę w Rzymie (1910 r.), na projekt domów w otoczeniu ogrodowym (1912 r.) i na projekt dworu w Niegowici (1913). Zdaniem Tadeusza Stefana Jaroszewskiego pierwsze przykłady stylu dworkowego pojawiły się już nieco wcześniej, np. dwór w Dłużewie z lat 1901-1902 (proj. J. Heurich mł.) czy dwór w Koźminku k. Kalisza (1906-1907, proj. J. Heurich mł.)8. Wspomnieć należy także o „stylu 7 8
T.S. Jaroszewski, Dwory i dworki w Polsce, Warszawa 1997, s. 20. Ibidem.
36