ZABYTKI W KRAJOBRAZIE
Po ustawieniu małej latarni nabieżniki świetlne stały się niepotrzebne i rozebrano drewniany żuraw w Brzeźnie. Blisko dużej latarni stanęła drewniana wieża pilotów portowych. Na jej szczycie w 1876 r. umieszczono kulę czasu, która umożliwiała kapitanom korektę zegarów według czasu astronomicznego, bez którego trudno o dobrą nawigację. Nowoporcką blizę wygaszono w 1894 r. i w 1896 rozebrano.
Nazajutrz po wygaszeniu starej blizy włączono do służby nową ceglaną wieżę pilotów z latarnią i nową kulą czasu na szczycie. Zbudowano ją przy dzisiejszej ul. Przemysłowej 6A, blisko nabrzeża bazy promowej. Jej masywną granitową podstawę wzniesiono 9 m ponad poziomem morza. Jest niemal kopią nieistniejącej już latarni z Cleveland w USA, którą gdańscy ojcowie
............................................. 5 | Dawni gdańszczanie i kuracjusze
kąpieliska na Westerplatte przy małej latarni, pocztówka z 1900 r.
6 | Falochron wschodni z małą latarnią błyskającą czerwonym światłem 7 | Falochron zachodni z latarnią błyskającą zielonym światłem
5
(zdjęcia: 6, 7 – Tadeusz T. Głuszko)
6
7
42
miasta zachwycali się podczas zaoceanicznej ekskursji. Mierzy 27,3 m wysokości, a jej światło (obecnie wygaszone) biło z wysokości 31,3 m nad poziomem morza i miało zasięg 24 km. Kulę czasu zniszczyła sztormowa wichura w 1929 r. W czerwcu 1984 r. jej światło wygasło. Niepotrzebna i opuszczona, popadała w ruinę. Od 2004 r. jest własnością prywatną. Przeszła gruntowny remont i można ją zwiedzać. Zastąpiła ją jedyna czynna od 1984 r. latarnia gdańskiego zespołu portowego, stojąca w Porcie Północnym. Ma wysokość 56 m i jedyna na naszym wybrzeżu posiada windę, jej światło bije z wysokości 61 m n.p.m. i jest widziane z odległości 25 Mm. Mała latarnia z zielonym błyskiem stanęła na zachodnim falochronie po jego modernizacji ukończonej w 2008 r. i nawiązuje formą do towarzyszki z falochronu wschodniego, który w tym roku przechodzi modernizację. Obecna mała latarnia z czerwonym błyskiem stanęła na główce w czerwcu tego roku jako wierna kopia poprzedniczki z 1843 r. Poprzedniczka za rok obchodziłaby stutrzydziestolecie jako najstarsza czynna latarnia południowego Bałtyku. Przez urzędnicze niedopatrzenie nie została wpisana do rejestru zabytków i dlatego Urząd Morski w Gdyni, który prowadzi prace na falochronie, działając w zgodzie z literą prawa, w kwietniu tego roku pociął na kawałki jej żeliwny korpus jako zniszczony zębem czasu i niewart remontu złom. Latarnie nie tylko naprowadzają na wejścia portowe, ale ostrzegają przed bliskością lądu. Podczas mgieł przestrzegały o tym nautofony, czyli rozmieszczone blisko brzegu buczki o bardzo donośnym sygnale. Jeszcze niedawno podczas jesiennych i wiosennych mgieł słyszało się ich przeciągłe zawodzenia. W jakiś rodzaj nautofonu wyposażona była stara bliza w Nowym Porcie, dlatego gdańszczanie i żeglarze nazywali ją wymiennie „dmuchawką”. Tadeusz T. Głuszko
| Spotkania z Zabytkami
1-2 2013