O
dmalowywanie krajobrazów miejskich i wiejskich zostało określone w historiografii sztuki mianem realizmu krytycznego. O dziełach powstałych w ramach tego nurtu pisała m.in. Maria I. Kwiatkowska: „malarstwo krajobrazowe i rodzajowe, tak typowe dla środowiska warszawskiego, nabiera cech zdecydowanego realizmu, który po powstaniu styczniowym przyjmuje miano realizmu krytycznego, będącego wyrazem ideologii pozytywizmu” (M. I. Kwiatkowska, Malarstwo i rzeźba w latach 1830-1890, [w:] Sztuka Warszawy, Warszawa 1986, s. 335). Zadanie artysty tworzącego w tym nurcie wiązało się zatem z jak najprawdziwszym oddaniem rzeczywistości za pomocą pędzla, ołówka, kredki lub technik litograficznych. W gronie najbardziej znanych i bodaj najlepszych polskich malarzy, których dzieła były utrzymane w tym nurcie, znaleźć można takie postacie, jak Chrystian Breslauer, Wojciech Gerson, Franciszek Kostrzewski, Henryk Pillati, Jan Feliks Piwarski, a także Józef Szermentowski. Należał do nich również Julian Cegliński (1827-1910), malarz i rysownik, którego sztuka wydaje się najmniej znana. Prace tego artysty rozproszone są w kilku ośrodkach zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. Znajdują się m.in. w muzeach w Krakowie, Warszawie i we Lwowie. Wiele wykonanych przez Ceglińskiego obrazów i grafik, w większości niezbadanych i nieznanych szerszej publiczności, trafiło też do zbiorów prywatnych. Cegliński był uczniem pierwszego rocznika Szkoły Sztuk Pięknych (SSP) w Warszawie, do której wstąpił jako siedemnastoletni młodzieniec, a ukończył w wieku dwudziestu trzech lat w 1850 r. W gronie wykładowców SSP, a zarazem mistrzów Ceglińskiego, znaleźli się m.in. Jan Feliks Piwarski, Chrystian Breslauer i Rafał Hadziewicz. W czasie studiów grupa studentów zawiązała bliskie relacje, które przerodziły się później w długotrwałą przyjaźń i współpracę na niwie sztuki. Połączyły ich wspólne podróże, których cel wiązał się przede wszystkim z wykonywaniem rysunków i malowaniem
obrazów. W wyprawach tych uczestniczyli zazwyczaj twórcy, będący przyjaciółmi malarza. Tworzyli oni swoiste nieformalne stowarzyszenie artystyczne, zwane od nazwiska jednego z członków, pełniącego zarazem funkcję mecenasa, grupą Olszyńskiego. Znaleźli się w niej następujący artyści: Wojciech Gerson, Franciszek Kostrzewski, Maksymilian Fajans, Aleksander Rycerski, Henryk Pillati, Ignacy Gierdziejewski, Józef Szermentowski i Adam Lerue. To z nim właśnie wyjechał Cegliński w roku zakończenia studiów do Kazimierza nad Wisłą, gdzie podjął się pracy rysownika w ramach „Delegacji rządowej do opisywania zabytków starożytności w Królestwie Polskim”, działającej od 1844 r. pod kierownictwem Franciszka Stronczyńskiego, której efekty – w postaci monumentalnego wydawnictwa realizowanego od kilku lat przez Gabinet Rycin BUW i Narodowy Instytut Dziedzictwa – znane są w coraz większym zakresie (zob. „Spotkania z Zabytkami”, nr 7-8, 2010, s. 28; nr 5-6, 2012, s. IV okł.). Litografie Juliana Ceglińskiego z tego okresu znalazły się także, obok prac innych
Spotkania z Zabytkami
1 | Wojciech Gerson,
„W Tatrach. Wycieczka artystów nad Smreczyński Staw” (na pierwszym planie, drugi z lewej Julian Cegliński), 1860 r., akwarela z gwaszem, Album Marcina Olszyńskiego, V (w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, fot. Krzysztof Wilczyński / Ligier Studio)
1-2 2013 |
17