liam Ramsay oraz Daniel MacFarlan Moore, który udostępnił profesorowi tubę swego wynalazku. W wyniku eksperymentów z tym gazem szlachetnym Claude uzyskał w tubie światło o jasnym, pomarańczowo-czerwonym kolorze9. 11 grudnia 1910 r. Georges Claude zaprezentował lampę neonową w Sali Kolumnowej paryskiego Grand Palais10. Początkowo uczony traktował neon jak nowego typu oświetlenie, jednak uzyskawszy lśniąco czerwone światło doszedł do wniosku, że nada się ono lepiej do celów reklamowych11. Ostatnią przeszkodą, która utrudniała wprowadzenie lampy neonowej do użytku komercyjnego, był brak odpowiednio trwałych elektrod. I tę trudność Claude jednak przezwyciężył, uzyskując w 1915 r. amerykański patent na elektrodę swego pomysłu12. Dalszy rozwój oświetlenia neonowego polegał na zastosowaniu innych gazów szlachetnych, z których argon dawał niebieski kolor światła, hel – bladoróżowy, krypton – biały, a ksenon – niebiesko-fioletowe. Domieszka oparów rtęci spowodowała, że światło argonu stawało się bardziej intensywne, a neonu – po użyciu rury w kolorze żółtozielonym – zielone. Żółte rury stosowano z użyciem helu, uzyskując intensywnie żółtą barwę światła. W komercyjnych neonach niebieskie światło argonowo-rtęciowe zabłysło po raz pierwszy na ulicach Londynu w 1925 r., a wkrótce wprowadzono do produkcji żółte rury, w celu uzyskania neonów zielonych13. Kolejnym wynalazkiem były luminofory – substancje, którymi powlekano wnętrze rurek. W ten sposób rurki są zabarwione na biało. Luminofory to organiczne i nieorganiczne związki chemiczne, które w neonach zaczynają świecić pod wpływem promieniowania UV. To ostatnie jest wywoływane zjonizowaniem pod wysokim napięciem mieszanki np. argonu, neonu i rtęci. Luminofor zaczyna świecić w wąskim zakresie światła widzialnego, co nasz wzrok odbiera jako światło intensywne, o szerokiej gamie barw, także pastelowych, choć istnieją też luminofory dające światło czysto białe14. Pierwsze neony tego typu pojawiły się w 1933 r.15
9) B. Concannon, op. cit. 10) Według E. Rebske, op. cit., s. 212, był to listopad. 11) G. W. Stoer, op. cit., s. 34. 12) B. Concannon, op. cit. 13). History of light and lighting, http://www.mts.net/~william5/history/hol.htm. 14) Zob. Neon lamp, Phosphor (luminescent material), [w:] Encyclopaedia Britannica online, http:// www.britannica.com; Neon (reklama), [w:] Wikipedia, http://pl.wikipedia.org. 15) History of light and lighting, op. cit.
10 | Neony – ulotny ornament warszawskiej nocy
5. Neon „Packard”.
Kilka słów o światowej inauguracji reklamy neonowej Pierwszym komercyjnym użytkownikiem neonu jako nośnika reklamowego był paryski fryzjer z Avenue de Champs-Elysées, który zakupił dla swego salonu neon układający się w napis „Cinzano” o metrowej wysokości literach. Mimo spektakularnego powodzenia neony przed pierwszą wojną światową w Paryżu nie rozpowszechniły się zbytnio, zapewne głównie ze względu na ogromną cenę, niewspółmiernie wyższą od świetlnych reklam lampkowych (kompozycje z żarówek) i podświetlanych szyldów. Po wybuchu wojny rozwój neonu w Europie nie miał żadnych perspektyw, toteż G. Claude, ówcześnie już właściciel firmy „Claude Neon”, spróbował wejść na trudny rynek amerykański i dlatego właśnie tam, o czym już wspomniano, opatentował swe elektrody. Wysiłek zaowocował dopiero w 1923 r., gdy właściciel salonu samochodowego Packarda, znany biznesmen Earle C. Anthony, zakupił bliźniacze neony, każdy z napisem „Packard”, za kwotę 1,25 tys. dolarów, co łącznie odpowiada sumie około 25 tys. dzisiejszych dolarów16. Ludzie na ulicy 16) M. Bellis, The history of Neon Signs, op. cit. oraz Die Geschichte der Neonschilder, op. cit. Obie wersje mówią o nieprawdopodobnie wysokiej kwocie 24 tys. dolarów za dwa neony! Obie też (i naśladujące je opracowania) mogą zawierać pomyłki co do czasu i lokalizacji (w Los Angeles) neonów Packarda; zob. B. Concannon, op. cit., gdzie mowa o 1922 r. oraz o Van Ness Avenue w San Francisco. Szerzej tematykę neonowej reklamy w USA omawia R. D. Schwarz, Neon. Leuchtreklame in den USA, Dortmund-Harenberg 1980.