śródmieście
6
Fabryka Towarzystwa Wyrobów Tabacznych „Union” Adres obiektu: ul. Ludna 4 Data powstania: ok. 1900 r. Użytkownik: prywatny / biura i magazyny / drukarnia Historia obiektu W Królestwie Polskim Fabryka Towarzystwa Wyrobów Tabacznych „Union” zyskała sobie przez krótki czas miano prawdziwego potentata w produkcji tabaki, cygar i papierosów. Towarzystwo ukonstytuowało się w 1872 r., kiedy odkupiło do Leopolda Kronenberga jego warszawską fabrykę tytoniu. Początkowo zakłady mieściły się w neorenesansowych gmachach na rogu ul. Marszałkowskiej i ul. Hożej. W 1872 r. wyprodukowano ponad 5 mln sztuk cygar i ponad 59 mln sztuk papierosów! Fabryka, chcąc skutecznie konkurować na rynku cesarstwa, otworzyła swoje składy i przedstawicielstwa w Petersburgu, Moskwie, Odessie i Kijowie. Zatrudnienie zwiększono z 450 do 850 osób. Był to początek i zarazem koniec wielkiego imperium tytoniowego. Na coraz większe trudności finansowe spółki złożyła się rosnąca konkurencja (cło na wyroby tabaczne było w Cesarstwie Rosyjskim od 1860 r. zniesione), przerost zatrudnienia, a przede wszystkim kłopoty z zaopatrzeniem w dobry tytoń. W 1898 r. firma przestała istnieć. Jej kontynuatorem miała być założona w 1901 r. nowa fabryka tabaczna „Union”. Zakłady nowego przedsiębiorstwa wykorzystały nowoczesne obiekty przy ul. Ludnej (wybudowane ok. 1900 r.). Firma specjalizowała się głównie w zwijaniu i paczkowaniu papierosów. Widocznie interes tytoniowy nie kwitł, gdyż w 1909 r. fabryka została przejęta przez drukarnię Zonera (główny zakład mieścił się przy pl. Wareckim). „Union” został przeniesiony na ul. Pawią (siedziba biura i sklepu przy ul. Nowy Świat 31). W 1930 r. zachodnia część gmachu przy ul. Ludnej zostaje przebudowana przez Ministerstwo Poczt i Telegrafów na mieszkania dla pracowników. Opis Budynek przy Ludnej składa się z dwóch segmentów, z których zachodni został gruntownie przekształcony w 1930 r. Obie części są otynkowane. Starsza ma charakterystyczny dla architektury przemysłowej układ otworów okiennych i detal architektoniczny w postaci nadproży okiennych w formie łuku odcinkowego. Zmodernizowane skrzydło uzyskało modernistyczną fasadę o pasowo ułożonych oknach. We wnętrzu zachowały się fragmenty przedwojennego detalu i wyposażenia: posadzki, stolarka, balustrady i stopnie schodów.
1 1 2
Widok ogólny fabryki. Stan z 2009 r. Starsze skrzydło. Stan z 2009 r.
2
................................................................................................................................................................
Bibliografia Happen J., Fabryka Towarzystwa Wyrobów Tabacznych ‘Union” w Warszawie [w:] Tygodnik ilustrowany n 314, 3 stycznia 1874 r. Warszawa. Jeziorański A., Księga adresowa przemysłu fabrycznego w Królestwie Polskim, Warszawa 1905. Sroka A., Przemysł i handel Królestwa Polskiego, Warszawa, r. 1908-1912. Zieliński J., Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, t. IX, Warszawa 1995-2005.
91