1
żoliborz
PWU Sprawdziany Państwowa Wytwórnia Uzupełnień Adres obiektu: ul. Duchnicka 3 Data powstania: ok. 1927-39 r. Użytkownik: Instytut Mechaniki Precyzyjnej / firmy prywatne Historia obiektu Tereny na północ od ul. Powązkowskiej po I wojnie światowej były zabudowane przez koszary wojskowe. Liczba baraków koszarowych znacznie wykraczała poza potrzeby odrodzonego Wojska Polskiego i tylko część zabudowań zdecydowano się wykorzystać. Resztę albo sprzedano, albo rozebrano. Na opustoszałym terenie przy ul. Duchnickiej 3 zaczął w końcu lat 20-tych powstawać nowoczesny kompleks fabryki sprawdzianów Państwowych Wytwórni Uzbrojenia. Produkowano sprawdziany, czyli probierze używane do późniejszej produkcji uzbrojenia. W fabryce zatrudnienie znalazło 500 pracowników. Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia zostały powołane na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 22 kwietnia 1927 r. Warszawska fabryka sprawdzianów był jednym z czterech zakładów wchodzących w skład Wytwórni. Obecnie mieści się tu Instytut Mechaniki Precyzyjnej. Opis Kompleks składa się z dwóch budynków produkcyjnych, portierni i domu biurowomieszkalnego. Budynek płd.-zach.: na planie prostokąta, o bardzo dużej powierzchni. Trójkondygnacyjny, murowany z szarej cegły cementowej. Elewacje artykułowane pasami pionowymi wąskich okien wskazującymi na szkieletową, żelbetową konstrukcję. Ściany pomalowane ciemnoszarą farbą. Okna wymienione. Budynek płn.-wsch.: na planie litery „L” dłuższym bokiem zwrócony do ulicy Przesnyskiej, krótszym do Duchnickiej. Trójkondygnacyjny, murowany z szarej cegły cementowej. Elewacje wykończone w cegle, w dolnej kondygnacji licowane kamieniem. W narożnikach dwuosiowe ryzality zwieńczone z każdej strony trójkątnym szczytem. Ryzality artykułowane parami pilastrów. W dolnej kondygnacji, stanowiącej rodzaj cokołu oddzielonego gzymsem kordonowym, okna zamknięte półkoliście, ujęte w dekoracyjne arkadowe obramienia z klińców ceglanych. Górne kondygnacje z wielopodziałowymi, zamkniętymi prosto oknami. Cała elewacja zwieńczona wydatnym gzymsem koronującym. Skrzydło bud. głównego od strony ul. Przasnyskiej czterokondygnacyjne, otynkowane. O modernistycznym układzie elewacji opartym na podziale przez duże, przemysłowe okna. Wrażenie industrialności pogłębiają poprowadzone na zewnątrz rury przewodów wentylacyjnych. Budynek biurowo-mieszkalny: na planie kwadratu, z osiowo ustawionym ryzalitem od wejściowym od strony ul.Duchnickiej. Piętrowy. Murowany z szarej cegły. Elewacja licowana szarą cegłą na piętrze i kamieniem na parterze; na parterze detal analogiczny jak w głównym budynku – obramienia okien z klińców ceglanych, boniowane naroża. Profilowany gzyms koronujący.
2
1 1 2
Budynek produkcyjny. Stan z 2009 r. Dom mieszkalny. Stan z 2009 r.
Uwagi Zespół jest bardzo ciekawym przykładem przemian architektury przemysłowej – od prostego, klasycyzującego modernizmu końca lat 20-tych do funkcjonalistycznych hal sprzed wojny. Teren ten, z uwagi na swoją przeszłość, nazywany jest Żoliborzem Przemysłowym. W najbliższym czasie ma powstać tu całe nowe osiedle mieszkaniowe.
................................................................................................................................................................
152
Bibliografia Misztal S., Rozwój i lokalizacja przemysłu Warszawy międzywojennej [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej, Warszawa 1970. Pawłowski T., Zieliński J., Żoliborz. Przewodnik historyczny, Warszawa 2008. Pustoła-Kozłowska E., Mapa budownictwa przemysłowego Warszawy, Warszawa 1983 w: Archiwum WUOZ.