32
wola
Fabryka Przetworów Chemicznych „Dobrolin” F.A. i G. PAL. Adres obiektu: ul. Wolska 157/159 Data powstania: 1921 r. Użytkownik: nie istnieje od 2007 r. Historia obiektu Początki powstania fabryki nie do końca są znane. Wiemy, że powstała w 1921 r. w miejscu wcześniejszego, funkcjonującego od 1908 r., zakładu chemicznego. Nie znamy ani adresu, ani nazwy poprzedniej firmy. W 1921 r. grupa przedsiębiorców: Ferdynand Adolf, Gustaw i Oskar Palowie założyli spółkę, która miała produkować głównie chemię domową, środki czystości, kremy, środki owadobójcze. W 1928 r. „Dobrolin” zostaje przeniesiony w nowe miejsce przy ul. Wolskiej 157/159. Na dużym terenie powstało kilkanaście zabudowań składających się na wielki zespół fabryczny. W 1932 r. kapitał zakładu wynosił już 1500000, a roczny obrót przekroczył 7 mln złotych. W 1938 r. w przedsiębiorstwie zatrudnionych było prawie 500 pracowników. Firma istniała do 1945 r., a jej wyroby stały się bardzo popularne. Pasty do butów i podłóg, kremy i politury marki „Dobrolin” znalazły się prawie w każdym domu. Po 1945 r. w budynkach zlokalizowano Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego „Delta-Warszawa II”. W 2007 r. cenne obiekty wyburzono, tworząc miejsce pod zabudowę deweloperską. Opis Teren fabryki zamykał się kwartale ograniczonym ulicami Wolska, Gizów i Jana Kazimierza. Większość obiektów pochodziła z czasów budowy fabryki w 1928 r., a tylko kilka zostało wybudowanych po wojnie. Wszystkie pierwotne zabudowania utrzymane były w duchu zredukowanego klasycyzmu z elementami detalu art-deco. Budynki były licowane szarą cegłą.
1 1 2 3 4
2
Reprodukcja z 1938 r. Pasta do obuwia Dobrolin Widok nieistniejących hal od dziedzińca. Stan z 2003 r. Pusty plac po fabryce. Stan z 2007 r.
4
3
Uwagi Zabudowania, mimo że w opinii historyków architektury wyjątkowo cenne, nie znajdowały się w rejestrze zabytków. Aktualnie, po wyburzeniu i oczyszczeniu placu, nie zachował się żaden relikt po fabryce i tylko zachowana ikonografia może świadczyć o jej pierwotnym wyglądzie.
................................................................................................................................................................
144
Bibliografia Misztal S., Rozwój i lokalizacja przemysłu Warszawy międzywojennej [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej, Warszawa 1970. Pustoła-Kozłowska E., Mapa budownictwa przemysłowego Warszawy, Warszawa 1983 w: Archiwum WUOZ. Rocznik polskiego przemysłu i handlu, 1932, 1936, 1938. Stesłowicz W., Wartalski S., Księga adresowa i informacyjna przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych i finansowych w Rzeczypospolitej Polskiej, Izba Przemysłowo-Handlowa, Lwów-Warszawa 1930.