Oką. Ich wątpliwa wartość bojowa, potwierdzona tragicznie pod Lenino, braki w kadrze dowódczej i niepewny politycznie element żołnierski wymuszały na radzieckim dowództwie zachowanie najwyższej czujności. Do 23 lipca „ludowe wojsko polskie” szło w drugim rzucie, by nie dopuścić do bezpośredniego kontaktu, a szczególnie wspólnej z AK walki z Niemcami. Dodatkowym powodem, potwierdzającym się w praktyce, była dezercja, szczególnie częsta pośród przymusowo zmobilizowanych do Armii Berlinga żołnierzy AK z terenu Kresów. Izolowane polskie dywizje zostały pospiesznie skierowane na frontowy odcinek nad Wisłą, gdzie pod Puławami i Dęblinem usiłowały, wraz z oddziałami radzieckimi, bezskutecznie sforsować rzekę przy wykorzystaniu pozostałości wysadzonych przez Niemców mostów. Z dniem 1 sierpnia w zaistniałej, nowej sytuacji dowództwo Frontu Białoruskiego i radziecka propaganda musiały zmierzyć się z wytłumaczeniem polskim jednostkom przyczyny braku bezpośredniego udziału w operacji warszawskiej. Powstała koncepcja utworzenia za wszelką cenę przyczółka na lewym brzegu Wisły, pozorującego szybki manewr oskrzydlający ogarniętą powstaniem Warszawę. Wielodniowe próby przedarcia się na drugi brzeg rzeki, umocniony wcześniej przez Niemców, kończyły się niepowodzeniem i dużymi stratami. Dopiero 6 sierpnia 121. Dywizja im. Józefa Stalina nawiązała kontakt z batalionem 72 pp Armii Krajowej, dowodzonym przez kapitana o pseudonimie „Tadeusz”. To on i jego żołnierze, znający doskonale swój teren operacyjny, biorąc bezpośredni udział w akcji, umożliwili skuteczną przeprawę na wysokości ujść rzek Pilicy i Radomki i utworzenie tam przyczółka. Nagrodę za trudną, bezcenną bojową pomoc, „Tadeuszowi” i jego żołnierzom wypłacił natychmiast po wykonaniu zadania zastępca dowódcy radzieckiej dywizji z ramienia NKWD. Stanowiły ją obelgi i przymusowe rozbrojenie całego oddziału. Na pierwsze trzy dni do walki o utrzymanie przyczółka rzucono polskie pułki 1. Armii, które za cenę 120 zabitych i setki rannych uzyskały niespełna 300 m terenu.
139