ZABYTKI W KRAJOBRAZIE
3 | Pałac w Orłowie Murowanym na rycinie Walerego Brochockiego (wg „Tygodnik Ilustrowany”, nr 5, 1897) 4 | Pałac w Orłowie Murowanym – elewacja frontowa, stan w 2010 r.
..........................................................
Rolnicze. Dzięki zapisowi hr. Kickiego w 1896 r. utworzono również Szkołę Rolniczą Niższego Rzędu w folwarku na Brzozowej Górze, należącym do dóbr sobieszyńskich. Pierwszym dyrektorem szkoły został Stanisław Domosławski i stała się ona głównym ośrodkiem oświatowym tego typu w zaborze rosyjskim; kontynuowała swoją działalność z przerwą na okres pierwszej wojny światowej i lata 1944-1945. W parku zaprojektowanym przez Stanisława Domosławskiego znajduje się modrzewiowy dworek, przeniesiony na przełomie XIX i XX w. z Blizocina, folwarku również należącego do hr. Kickich. Pierwotnie miał on pełnić funkcję domku myśliwskiego i budynku mieszkalnego dla gości wizytujących szkołę i stację doświadczalną, po drugiej wojnie światowej stał się budynkiem mieszkalnym dla pracowników szkoły, a obecnie mieści się tu też Izba Regionalna przy Zespole Szkół im. Kajetana hr. Kickiego w Sobieszynie. Wystawa prezentowana w Izbie w ubiegłym roku obejmowała m.in. fotografie, meble z pałacu w Orłowie, przedmioty regionalne oraz stałą ekspozycję „Pradzieje Sobieszyna”. Siedzibą administracji i zarządu dóbr w Sobieszynie był zespół rezydencjonalny, obejmujący położony na nadrzecznej skarpie pałac z towarzyszącymi mu w palladiańskim układzie oficynami. Przed bramą (obecnie zrujnowaną), prowadzącą na dziedziniec podjazdowy, znajduje się folwark, którego główne budynki, podobnie jak budynki szkolne, mają elewacje z ceglanymi lizenami, fryzami arkadowymi i ozdobnymi podkreśleniami narożników szczytów. Najbardziej interesującym obiektem w zespole jest klasycystyczny pałac, pochodzący z pierwszej połowy XIX w. i pod koniec tego wieku przebudowany. Od tego czasu przechodził kilka
3
4 remontów, które nie zmieniły jego zewnętrznej szaty architektonicznej. Pałac jest budynkiem o zwartej bryle, w której wyraźnie wyróżniony został centralny trójosiowy ryzalit, zwieńczony schodkowym tympanonem. Do skrzydła wschodniego, z dwuosiowych skrzydeł bocznych, dobudowane zostało pod koniec XIX w. dwukondygnacyjne skrzydło mieszkalne, co znacznie zniekształciło pierwotny, pełen harmonii zamysł projektowy. Jednym z rozważanych autorów pierwotnego założenia jest Chrystian Piotr Aigner. Zgodnie z porządkiem witruwiańskim w centralnym ryzalicie rozmieszczono odrębne porządki kolumn flankujących portal wejściowy. W przyziemiu zastosowano kolumny toskańskie, a biegnące w wielkim porządku przez kondygnacje pierwszego piętra i poddasza kolumny ubrano w porządek joński.
Ciekawie rozwiązana została środkowa oś ryzalitu, w którym dodatkowy ryzalit, tworzący obramienie wejścia na balkon, podkreślony został oknem o półkolistej formie, tak często stosowanej przez Andrea Palladia. Również wpływy palladiańskie wykazują zmniejszone okna partii poddasza. Podobnie, choć już bez tak rozbudowanych ryzalitów, ukształtowana jest elewacja ogrodowa. Bardzo dekoracyjny jest klasycystyczny detal, szczególnie w kondygnacji pierwszego piętra. Parter optycznie „dociążony” został boniowaniem. Klasycystyczne rozwiązanie elewacji otrzymały parterowe oficyny – monotonia ich dłuższych elewacji siedmioosiowych została złamana niewielkimi boniowanymi ryzalitami i otworami drzwiowymi, choć rytmika osi oraz wysokość otworów została zachowana. Opaski okienne oficyn,
Spotkania z Zabytkami
7-8 2012 |
31